Kadernotitie Integraal Veiligheidsbeleid Gemeente Heusden
Inhoudsopgave Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Integrale Veiligheid...4 1.1 Veiligheid... 4 1.2 Integraal Veiligheidsbeleid... 4 1.3 Regierol... 5 Hoofdstuk 2 Rolverdeling...6 Hoofdstuk 3 Veiligheidsvelden...8 3.1 Veiligheidsveld Veilige Woon- een leefomgeving... 9 3.2 Jeugd en Veiligheid... 11 3.3 Integriteit en veiligheid... 11 Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 2
Inleiding Op 24 maart 2005 heeft een presentatie plaatsgevonden voor de gemeenteraadsleden met betrekking tot veiligheid. Tijdens deze presentatie is o.a. aangegeven dat veiligheid een veelzijdig onderwerp met een veelheid van deelterreinen en relevante partijen is. Het is van belang dat de gemeenteraad zich uitspreekt over de veiligheid in de gemeente in brede zin en daarmee ook prioriteiten tussen de verschillende velden aangeeft zowel in fysieke als sociale zin. Door integraal beleid te voeren kunnen evenwichtige keuzes worden gemaakt en kan tot een goede rolverdeling worden gekomen. Op het gebied van zowel fysieke- als sociale veiligheid heeft de gemeente met verschillende partners te maken. Het is daarom van belang dat de gemeente haar regierol goed invult. Wanneer een integraal veiligheidsbeleid ontbreekt is het ook niet mogelijk om de regierol op te pakken. Veiligheid is overigens breder dan criminaliteit alleen. Problemen die burgers ondervinden zijn gelegen op het vlak van sociale onveiligheid: criminaliteit, overlastproblemen en onveiligheidsgevoelens. De kadernotitie integraal veiligheidsbeleid van de gemeente Heusden bevat een aantal veiligheidsthema s. In deze kadernotitie wordt niet aangegeven hoe de thema s worden aangepakt. Het is namelijk van belang om in eerste instantie aan te geven welke thema s prioriteit dienen te krijgen. Na vaststelling van de kadernotitie integraal veiligheidsbeleid wordt per thema een uitvoeringsplan opgesteld waarin eventuele benodigde gelden worden opgenomen. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 3
Hoofdstuk 1 Integrale Veiligheid 1.1 Veiligheid Het begrip veiligheid is onder te verdelen in fysieke veiligheid en sociale veiligheid. Bij fysieke veiligheid gaat het om het verkleinen van de kans op rampen en calamiteiten, maar ook om preventie in de ontwerp- en bouwfase van o.a. vernieuwingsprojecten en de brandveiligheid. Sociale veiligheid kan worden onderscheiden in objectieve en subjectieve veiligheid. Objectieve veiligheid heeft betrekking op incidenten en (onaangename) voorvallen, zoals mishandeling, diefstal, vernieling, treiteren en lastig vallen. Dit is, in geval van aangifte, relatief eenvoudig meetbaar en vergelijkbaar. Subjectieve veiligheid heeft te maken met het gevoel van mensen. Deze beleving is niet te herleiden uit geregistreerde incidenten, maar is te meten door inwoners actief te vragen naar hun gevoelens van veiligheid. Het begrip veiligheid kent dus vele aspecten maar ook veel partners die een bijdrage kunnen leveren en vaak al leveren. Zoals bekend wordt op het gebied van veiligheid samengewerkt met o.a. politie, Openbaar Ministerie, woningcorporatie Woonveste, stichting Maas en Leije, stichting Sphinx e.d. Naast de externe partners kan ook gesproken worden over interne partners zoals de afdeling EWZ, de afdeling Milieu, de afdeling Bouwen en Wonen en Bestuursondersteuning. Zowel de interne als de externe partners dienen problemen samenhangend en consequent aan te pakken. Gezien de hoeveelheid partners is het van belang dat per beleidsveld goed afgestemd wordt wie waarvoor verantwoordelijk is. 1.2 Integraal Veiligheidsbeleid Integraal veiligheidsbeleid kan worden gedefinieerd als: Systematisch en samenhangend werken aan behoud of verbetering van de lokale veiligheid in al haar facetten, onder regie van het bestuur. Goed veiligheidsbeleid richt zich op al deze vlakken en wordt gekenmerkt door systematiek, samenhang en samenwerking: - Systematiek: Een goed inzicht in de veiligheidssituatie en -risico s, d.m.v. goede analyse, prioriteitstelling, formuleren van maatregelen of projecten, uitvoeren, evalueren en bijsturen; - Samenhang: Een veiligheidsprobleem vraagt veelal om meerdere maatregelen en er zijn meerdere instanties bij de aanpak betrokken. Deze maatregelen, van proactie, preventie tot repressie, moeten onderling worden afgestemd; - Samenwerking: Voor een effectief integraal veiligheidsbeleid is het noodzakelijk dat verschillende partners in de veiligheidsketen samenwerken. Een aantal zaken die betrekking hebben op veiligheid worden besproken in het driehoeksoverleg waaraan politie, openbaar ministerie en gemeente deelnemen. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 4
1.3 Regierol De regierol berust bij de gemeente. Ten eerste omdat veiligheid een kerntaak is van het openbaar bestuur. Ten tweede omdat de gemeente daarbij een centrale positie inneemt. Een sleutelrol is weggelegd voor de burgemeester vanwege zijn wettelijke taken in het kader van de openbare orde en zijn rol als portefeuillehouder openbare orde en veiligheid. Het beleidsterrein veiligheid hoort eigenlijk bij alle gemeentelijke diensten thuis, maar ook bij vele externe partners en waar samenwerking met burgers en maatschappelijke organisaties vooropstaat, kan niet zonder een goede regisseur. De taak van regisseur is o.a. het scheppen van randvoorwaarden die een veiligheidsaanpak mogelijk maken. Hierbij moet een onderscheid gemaakt worden tussen inhoudelijke en organisatorische randvoorwaarden. Voorbeelden van inhoudelijke randvoorwaarden zijn het verkrijgen van een periodiek eigen gemeentelijk veiligheidsbeleid, het creëren van plannen van aanpak e.d. Organisatorische randvoorwaarden die gerealiseerd kunnen worden zijn het verkrijgen en behouden van een politiek-bestuurlijk draagvlak, het verkrijgen van structurele middelen of het inbedden van veiligheidsbeleid in de gemeentelijke organisatie. Daarnaast is het de taak van de regisseur om het proces richting te geven en te bewaken. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 5
Hoofdstuk 2 Rolverdeling Verschillende partijen uit de samenleving kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan veiligheid. Elke partner heeft een bepaalde verantwoordelijkheid op het gebied van veiligheid. Afhankelijk van de problematiek wordt bekeken welke partner erbij betrokken kan worden. Gemeente De gemeente is de regisseur en spin in het web van het integraal veiligheidsbeleid, in zowel de voorbereiding als de beleidsbepaling. De bestuurlijk lokale verantwoordelijkheid van het veiligheidsbeleid ligt uiteindelijk bij de gemeente. Het scheppen van de kaders voor het veiligheidsbeleid ligt op dit niveau. Gemeenteraad De gemeenteraad concentreert zich meer op zijn kaderstellende en controleerde rol en het college richt zich op het besturen en de dagelijkse gang van zaken. De gemeenteraad moet zijn verantwoordelijkheid nemen door veiligheid een prominente plaats op de agenda te geven en de kaderstellende en taakstellende rol inhoud te geven. Dat kan hij doen door lokale activiteitenplannen voor de politie te maken, waarin de wensen van de gemeenteraad worden verwerkt. Met het ontwikkelen van lokale veiligheidsplannen wordt aansluiting gezocht bij de regionale beleidsplannen en de regionale convenanten met de resultaatafspraken waardoor er een nog betere samenhang en afstemming van inzet van personeel en materiaal wordt bereikt. Regionale samenwerking vergroot daardoor de voordelen. College van B&W Het college van B&W draagt zorg voor een vertaling van de prioriteiten in een veiligheidsaanpak. De spilfunctie van de lokale overheid vertaalt zich in de regisserende rol van de gemeente waarbij deze, in samenwerking met de ketenpartners in veiligheid, streeft naar een effectief en resultaatgericht veiligheidsbeleid. Het college neemt de operationele rol op zich dat o.a. inhoudt: het contact leggen met de ketenpartners en dit vastleggen in een organisatiestructuur. Door middel van deze aanpak kan resultaatgericht gewerkt worden op het gebied van veiligheid. Een aantal ketenpartners zijn gebonden aan de gemeente i.v.m. de bestaande subsidierelatie. Dit betekent dat een direct beroep op deze partners kan worden gedaan en daarom is het mogelijk om direct afspraken te maken. Politie In de registratiesystemen van het politiekorps Brabant-Noord wordt informatie bijgehouden over diverse aspecten van meldingen en aangiften. Het Bedrijfsprocessensysteem (BPS) bevat een registratie van o.a. gepleegde feiten, de locaties en de slachtoffers. Door middel van de registratie kan nagegaan worden welke veiligheidsaspecten in een wijk de nodige aandacht verdienen. De politie moet terug naar haar kerntaken dit betekent afbouw van de oneigenlijke taken, stapsgewijs en in goed overleg met de organisaties die verantwoordelijk zijn voor deze taken. Het politieoptreden in het kader van hulpverlening dient zich in principe te beperken tot de duur van de noodsituatie. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 6
Daarnaast zal door de politie repressief worden opgetreden en zullen zij minder preventieve werkzaamheden uitvoeren omdat dit tot de taak van andere partners behoort. Openbaar Ministerie Het Openbaar Ministerie is een van de partners in het gemeentelijk veiligheidsbeleid. Hoewel het OM zich van oudsher vooral richt op de opsporing en vervolging van strafbare feiten, is de laatste jaren de preventieve invalshoek van steeds groter belang geworden. Daarom sluit het OM aan bij de preventieve aanpak. Zoals eerder beschreven maakt het Openbaar Ministerie deel uit van het driehoeksoverleg dat in de gemeente Heusden plaatsvindt. In dit overleg worden onderwerpen die betrekking hebben op veiligheid besproken. Maatschappelijke organisaties Maatschappelijke organisaties zijn onmisbare partners in het lokaal integraal veiligheidsbeleid. Per fase kan hun rol in en hun bijdrage aan het veiligheidsbeleid weer anders zijn. Het begrip maatschappelijke organisaties is zeer breed en bestrijkt een wijd scala aan organisaties zoals jongerenwerk, welzijnsinstellingen, sociaal-cultureel werk etc. Over het algemeen spelen maatschappelijke organisaties in het lokale veiligheidsbeleid vooral een prominente rol op wijk- en buurtniveau. Woningcorporatie Woningcorporaties hebben belang bij lokaal veiligheidsbeleid. Corporaties richten zich meer en meer op de wensen en eisen van woningzoekenden. Een veilige woon- en leefomgeving staat hoog op de lijst van huurders en woningzoekenden. Het is daarom van belang om in samenwerking met de gemeente de beleidsterreinen af te stemmen. Een veilige woon- en leefomgeving is namelijk een gezamenlijk doel. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 7
Hoofdstuk 3 Veiligheidsvelden De VNG heeft de notitie kernbeleid veiligheid opgesteld. In deze notitie wordt gesproken over een vijftal veiligheidsvelden die vervolgens worden uitgesplitst in veiligheidsthema s. Veiligheids Velden Veilige woon- en Leefomgeving Bedrijvigheid en Veiligheid Jeugd en veiligheid Fysieke veiligheid Integriteit en veiligheid Veiligheidsthema s Overlast Onveiligheidsgevoelens Leefbaarheid en sociale weerbaarheid In en om de woning/huiselijk geweld Geweld Inbraken en voertuigcriminaliteit Overige criminaliteit Veiligheid op bedrijventerreinen en in winkelcentra Uitgaan en overlast Toerisme en onveiligheid Grootschalige evenementen Overlast 12-minners Allochtone jongeren Harde kern Alcohol en drugs Verkeersveiligheid Veilige infrastructuur Brandveiligheid gebouwen Risico s van aanwezige bedrijvigheid Risico s natuurrampen Organisatiecriminaliteit Georganiseerde criminaliteit Integriteit van het lokaal bestuur Aan de hand van gegevens, die verschillende hulpverlenende partners hebben aangeleverd, kan geconcludeerd worden dat de gemeente Heusden aandacht dient te geven aan de veiligheidsvelden Veilige woon- en leefomgeving, Jeugd en veiligheid en Integriteit en veiligheid. Aan de veiligheidsthema s Bedrijvigheid en Veiligheid en Fysieke Veiligheid wordt wel aandacht geschonken. Echter uit de gegevens blijkt dat de veiligheidsproblemen zich minimaal voordoen ten opzichte van de overige thema s. Veiligheidsthema s De veiligheidsvelden zoals hierboven weergegeven kunnen onderverdeeld worden in veiligheidsthema s. Hieronder worden een aantal veiligheidsthema s uitgewerkt die op het gebied van veiligheid een belangrijke rol spelen voor de gemeente Heusden. De veiligheidsthema s worden hierna kort toegelicht. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 8
De uitwerking van de thema s vindt echter in een andere fase plaats. Het is namelijk van belang om in de eerste fase aan te geven welke thema s de prioriteit krijgen. Vervolgens dient per thema nagegaan te worden welke partners noodzakelijk zijn om het probleem aan te pakken en hoe het probleem aangepakt dient te worden. 3.1 Veiligheidsveld Veilige Woon- een leefomgeving Woninginbraken Het aantal woninginbraken is toegenomen en het oplossingspercentage blijft achter. In 2004 hebben circa 157 woninginbraken plaatsgevonden. Gemeente, politie en het Openbaar Ministerie dienen nader te bekijken hoe dit probleem aan te pakken. Het mag niet zo zijn dat wanneer in de gemeente s-hertogenbosch extra inzet wordt gepleegd op woninginbraken het aantal woninginbraken in de gemeente Heusden toeneemt. Niet alleen de politie is een speler in het veld als het gaat om woninginbraken ook de gemeente en de burger zijn spelers. Door het toepassen van het Politie Keurmerk Veilig Wonen kan de gemeente Heusden rekening houden met de inrichting van de wijk op het gebied van veiligheid. Daarnaast kan de burger zijn woning zo beveiligen volgens het Politie Keurmerk Veilig Wonen dat de kans op inbraak afneemt. Speerpunt Het structureel toepassen van het Politie Keurmerk Veilig Wonen bij de inrichting van een wijk. Huiselijk geweld Huiselijk geweld staat hoog op de politieke agenda. Dit is ook niet verwonderlijk, aangezien het de meest voorkomende vorm van geweld is. Doordat huiselijk geweld zich achter de voordeur afspeelt, is het voor bestuurders, beleidsambtenaren en hulpverleners moeilijk hier grip op te krijgen. In 2002 is een startnotitie,door de GGD, geschreven waarin een advies is uitgebracht aan de gemeenten Boxtel, Haaren, Heusden, Schijndel, Sint Michielsgestel, Sint Oedenrode en Vught om een gezamenlijk project Huiselijk geweld te starten. Uitgangspunt is geweest het Bossche project Huiselijk geweld. Reden is dat veel van de belangrijke maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij het project in s- Hertogenbosch ook werkzaam zijn in het gebied Aa en Dommel en Heusden. Alleen de werkgebieden van het maatschappelijk werk, de GGZ, de politie en het welzijnswerk komen niet overeen. Het plan van aanpak zoals dat gemaakt is voor de gemeente s-hertogenbosch is in afstemming met de betrokken organisaties aangepast voor de regio Aa en Dommel en Heusden. Inzet is om de in s-hertogenbosch ontwikkelde methodieken en samenwerkingsafspraken in deze gemeenten te implementeren. Een aantal samenwerkingsafspraken zal op maat gemaakt worden. Daarnaast betekent het werken met nieuwe partners ook dat er weer nieuwe afspraken gemaakt moeten worden. Binnen de gemeente Heusden zijn 256 incidenten (periode 2004) die betrekking hebben op huiselijk geweld. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 9
De projectleiding, van het project huiselijk geweld, is gestart met het houden van interviews met betrokken partijen. Doel was inventariseren van de wensen en behoeften zijn van instellingen ten aanzien van huiselijk geweld. De resultaten van de interviews zijn meegenomen in het projectvoorstel dat door de projectgroep is opgesteld. In het projectvoorstel zijn de volgende doelstelingen geformuleerd. Speerpunt Komen tot sluitende aanpak van preventie, curatie en repressie voor slachtoffers en plegers van huiselijk geweld. Komen tot sluitende aanpak van preventie, curatie en repressie voor kinderen die slachtoffer/getuige zijn van huiselijk geweld. Project Vliedberg In 1997 heeft de gemeente Heusden besloten om de wijk Vliedberg aan te pakken. Hoe dichter op de problemen des te succesvoller de aanpak. Het buurt- en wijkniveau was klein genoeg om goed aan te kunnen sluiten op de problematiek en behoeften en groot genoeg om efficiënt te kunnen organiseren. De wijk werd opgeknapt in samenspraak met en met behulp van de bewoners. Het project Vliedberg is omgezet in een structurele aanpak voor de wijken Vliedberg en Oudheusden. In mei 2005 heeft het college van Heusden de evaluatie m.b.t. de stuurgroep Leefbaarheid Heusden vastgesteld. De evaluatie is vervolgens naar de gemeenteraadsleden toegestuurd. Naar aanleiding van de evaluatie dienen o.a. activiteiten ontwikkeld te worden. Speerpunt Opzetten en ontwikkelen van activiteiten die tot concrete resultaten gaan leiden. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 10
3.2 Jeugd en Veiligheid Jeugdoverlast De politiecijfers laten zien dat er in 2004, 361 meldingen zijn geweest met betrekking tot jeugdoverlast. Binnen de gemeente Heusden zijn een aantal hot spots waar de jeugd zich ophoudt. Voor veel bewoners geeft dit een gevoel van onveiligheid ook al is de jeugd alleen aanwezig. Enkele groepen jeugd bezorgen echter wel de nodige overlast zoals geluidsoverlast, alcoholgebruik, het roepen naar mensen en het vernielen van objecten etc. De problematiek van de jeugdoverlast is al geruime tijd onder de aandacht. De samenwerking tussen partijen (politie, gemeente, jongerenwerk) is recentelijk nader besproken. De samenwerking is omgezet in het overleg groepenjeugd dat ervoor zorgt dat deze groepen in beeld worden gebracht. Daarnaast wordt door de beleidsmedewerker jeugd een integraal jeugdbeleid opgesteld, waarin het onderwerp Jeugd en Veiligheid verder wordt uitgewerkt. Speerpunt Met de betrokken partners (politie, jongerenwerk en gemeente) worden afspraken gemaakt op het gebied van jeugdoverlast, zoals die geformuleerd gaan worden in het Integraal Jeugdbeleid. Deze afspraken worden uiteindelijk formeel vastgelegd in een convenant. 3.3 Integriteit en veiligheid Illegale hennepteelt In Nederland is er sprake van een explosieve groei van het aantal hennepkwekerijen in (huur)woningen, welke kwekerijen blijkens de meldingen van buurtbewoners regelmatig stankoverlast veroorzaken, regelmatig gevaar opleveren door brandgevaarlijke situaties (meestal in verband met de elektriciteitsbekabeling) en het leefklimaat van de omliggende woningen en de veiligheidsgevoelens van omwonenden derhalve aantasten. Bewoner(s) van met name huurwoningen stellen steeds vaker een deel van hun woning tegen betaling ter beschikking aan anderen voor wiens rekening en risico de hennepkwekerij gedreven wordt. Met andere woorden er zit vaak georganiseerde criminaliteit onder met het gevolg dat deze criminele activiteiten schadelijk zijn voor het woon- en leefklimaat binnen een wijk. Het gaat vaak om gezinnen die aan de onderkant van de samenleving leven. Kinderen komen hierdoor al vroeg in aanraking met criminaliteit. Voor deze gezinnen is het een extra verdiensten met het gevolg dat vele niet hoeven te gaan werken. Dit houdt in dat er sociale verloedering in een wijk kan ontstaan. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 11
In de gemeente Heusden zijn in het jaar 2004 vijftien hennepkwekerijen opgerold. Binnen de politieorganisatie heeft het opsporen van hennepkwekerijen geen prioriteit. De politie heeft wel de taak dat bij een concrete verdenking de hennepkwekerij opgerold dient te worden. De aanwezigheid van hennepkwekerijen in de gemeente Heusden betekent aantasting van de leefbaarheid in de samenleving. Het is daarom van belang dat partners kiezen voor een integrale aanpak. Speerpunt Het bestrijden van illegale hennepteelt zodat het woon- en leefklimaat wordt verbeterd. Veelplegers Door de kleine groep van veelplegers structureel en integraal aan te pakken wordt de overlast verminderd. Doel is meer veiligheid, duidelijk merkbaar voor de burgers. Door verder aan de voorkant te gaan zitten met de veelpleger-aanpak, is het mogelijk om al in een eerder stadium vormen van overlast en criminaliteit tegen te houden / te voorkomen. Door min of meer structurele criminaliteit onder jeugdigen in een eerder stadium grondig aan pakken, dient op langere termijn bewerkstelligd te worden, dat de groep personen ten aanzien waarvan een selectie gemaakt moet worden voor een veelpleger-aanpak, aanmerkelijk kleiner gaat worden. Dus eerder tegenhouden om te voorkomen dat zwaardere middelen (veelpleger-repressief en veelpleger-proactief) ingezet moeten gaan worden. Veelpleger-tegenhouden is met name gericht op jeugdigen ter voorkoming van een mogelijke criminele carrière, veelpleger-repressief wordt ingezet bij personen die al stevig crimineel actief zijn en veelpleger-plus wordt ingezet bij onverbeterlijke criminelen, waar alternatieve trajecten geen soelaas meer bieden. De aantallen van de veelplegers zijn van dien aard dat de gemeente Heusden dient in te grijpen. Uit de politiecijfers blijkt dat het gaat om tientallen veelplegers. Speerpunt Het ontwikkelen van een integrale aanpak zodat de overlast van veelplegers verminderd wordt. Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Heusden 12