RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ BASISSCHOOL DE BOOMGAARD Plaats: Amsterdam BRIN-nummer: 16AD Onderzoek uitgevoerd op: 22 juni 2009 Conceptrapport verzonden op: 9 september 2009 Rapport vastgesteld te Heemstede op: 10 november 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm. HB2742984/5
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 22 juni 2009 een onderzoek uitgevoerd op basisschool de Boomgaard om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 3 oktober 2006 zijn tekortkomingen vastgesteld in het onderwijsleerproces op basisschool de Boomgaard. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 20 december 2006. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Toezichthistorie In het kader van een periodieke kwaliteitsonderzoek (PKO) is de school in 2004 bezocht. De conclusie van dit onderzoek was dat de kwaliteit van het onderwijs op te veel onderdelen onder de maat was. De school kreeg een aangepast arrangement zwak (toen een PKO2). In 2005 is de school voor een jaarlijks onderzoek bezocht. Het systeem van kwaliteitszorg bleek nog onvoldoende vorm te hebben gekregen. In 2006 heeft er weer een onderzoek plaatsgevonden op de school. De opbrengsten waren evenals in 2005 voldoende. Toch beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs, nu voor de tweede keer, als zwak vanwege tekortkomingen in het onderwijsleerproces. Het systeem van zorg en begeleiding schoot op alle punten tekort, het taalaanbod sloot niet aan bij de onderwijsbehoeften van leerlingen en waren ook te weinig leerlingen actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Bovendien was het systeem van kwaliteitszorg nog steeds onvoldoende ontwikkeld. In 2008 is in overleg met het bevoegd gezag besloten om eind schooljaar 2008-2009 een onderzoek uit te voeren om na te gaan in hoeverre de eerder vastgestelde risico s zijn opgeheven. Onderzoeksopzet Tijdens het onderzoek heeft de inspectie de opbrengsten aan het eind van de schoolperiode en op tussenmomenten beoordeeld. Daarnaast zijn de normindicatoren beoordeeld. In aanvulling daarop heeft de inspectie indicatoren die in 2006 als onvoldoende werden beoordeeld toegevoegd. Het betreft meerdere indicatoren van de aspecten kwaliteitszorg, aanbod, didactisch handelen, afstemming en zorg en begeleiding. De indicator 4.4 (de school maakt efficiënt gebruik van de onderwijstijd) is later toegevoegd, omdat tijdens het onderzoek bleek dat in veel groepen een extra pauze wordt gepland. Het kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Pagina 2 van 9
Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn, waaronder het schoolplan en de schoolgids. Schoolbezoek waarbij o in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1-2, 3, 6 en 7; o analyse op locatie van eindopbrengstgegevens van de schooljaren 2006/2007, 2007/2008, 2008/2009 en de tussenopbrengsten van 2009; o onderzoek op locatie naar zorgdossiers is gedaan; o gesprekken met de directie, de intern begeleiders en de leraren zijn gevoerd. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader Primair Onderwijs 2005. Daarnaast is gebruik gemaakt van aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de volgende notitie: Analyse en waardering van opbrengsten (versie maart 2009). In het jaarwerkplan 2009 verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Al deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 3 van 9
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 5 Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Pagina 4 van 9
Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WPO, artikel 16). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WPO, artikel 16). Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd (WPO, artikel 19). De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WPO, artikel 8). ja nee Pagina 5 van 9
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie constateert dat het onderwijs op basisschool de Boomgaard van voldoende kwaliteit is. In vergelijking met voorgaande onderzoeken heeft de school zich positief weten te ontwikkelen. De resultaten van het onderwijs liggen rond het verwachte niveau en ook het onderwijsleerproces voldoet op meer punten dan voorheen aan de gestelde eisen. Gevoed door een terecht gevoel van urgentie heeft de school zich in 2008 aangemeld voor de zwakke scholen aanpak van Amsterdam. Onder leiding van een nieuwe directeur en een projectleider voor het verbetertraject heeft het team nu met grote betrokkenheid en inzet in korte tijd een aantal onderdelen succesvol weten te verbeteren. Dit betreft vooral het taalaanbod voor leerlingen met een taalachterstand, het vergroten van de actieve betrokkenheid van leerlingen en het gebruik van een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Het onderwijs op de Boomgaard kent echter ook nog een aantal verbeterpunten. De kwaliteitszorg van de school is nog te weinig ontwikkeld om hetgeen bereikt is ook te borgen en te bewaken. Daarnaast zijn er ook nog verbeteringen nodig op enkele onderdelen van het onderwijsleerproces en de zorg en begeleiding. Hieronder licht de inspectie haar bevindingen toe. Toelichting Net als in voorgaande jaren zijn zowel de eind- als tussenopbrengsten van de school voldoende. Wat resultaten van leerlingen betreft heeft de school een hoog ambitieniveau en geeft zij aan pas tevreden te zijn als haar leerlingen op de Cito-Eindtoets op het landelijk gemiddelde scoren en dus beduidend beter dan scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulaties. Om deze ambitie waar te kunnen maken heeft de school in 2008 een verbeterplan opgesteld om de kwaliteit van haar onderwijs te verhogen. In dit plan zijn ook de tekortkomingen die door de inspectie in 2006 zijn geconstateerd opgenomen. Hoewel de school nog maar een half jaar aan de uitvoering van dit plan werkt, is er tijdens dit bezoek al een aantal positieve vorderingen zichtbaar. Het eerste positieve resultaat betreft de doorgaande lijn in het woordenschatonderwijs. Het team heeft de training Met Woorden in de Weer gevolgd. Deze aanpak is duidelijk herkenbaar in de klassen terug te vinden. In alle groepen hangen zogenaamde woordwebben aan de wand en ook tijdens de instructie passen de meeste leraren de elementen van deze aanpak toe. De inspectie merkt wel op dat deze verbetering zich nog een prille fase bevindt en verdere implementatie noodzakelijk blijft. Een tweede succesvolle verbetering betreft het vergroten van de betrokkenheid van leerlingen. In 2006 was de conclusie nog, dat leerlingen weinig uitgedaagd werden tot eigen initiatief en constructief samenwerken en nam de actieve betrokkenheid van leerlingen gedurende de les te veel af. Tijdens dit laatste onderzoek concludeert de inspectie dat de leraren, onder andere door het hanteren van verschillende werkvormen, erin geslaagd zijn om de betrokkenheid van de leerlingen te vergroten. Ook binnen het aspect zorg en begeleiding zijn positieve ontwikkelingen zichtbaar. In 2006 constateerde de inspectie dat dit aspect op alle punten tekort schoot. Doordat de voorwaarden voor een goed zorgstructuur niet aanwezig waren, verliepen de ontwikkelingen bovendien te traag. De coördinatie van de zorg ligt nu bij twee interne begeleiders. Zij hebben de procedures en afspraken vastgelegd in een Pagina 6 van 9
zorgplan. Daarnaast zijn er ook formats voor groepsplannen en individuele handelingsplannen. Verbeterpunten Lang niet alle voorgenomen verbeteringen zijn echter al zichtbaar in de praktijk. Naast bovenstaande positieve punten, vraagt de inspectie aandacht voor een aantal belangrijke onderdelen waarvan de kwaliteit verbetering behoeft. Het betreft hier elementen van de aspecten ontwikkeling van leerlingen, kwaliteitszorg, tijd, didactisch handelen, afstemming en zorg en begeleiding. Ontwikkeling van leerlingen De school heeft voor de leerlingen die op een eigen leerlijn werken, nog geen ontwikkelingsperspectief vastgesteld, met daarvan afgeleide tussendoelen. Door het ontbreken daarvan kan niet vastgesteld worden of deze leerlingen zich conform hun mogelijkheden ontwikkelen. Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg van de school is bijna over de hele linie nog onvoldoende ontwikkeld en leunt nu nog te veel op de input van externen. Er ontbreekt een cyclische en systematische aanpak om het onderwijzen en leren te evalueren die garandeert dat alle aspecten van het onderwijs ten minste één keer in de vier jaar aan de orde komen. Bovendien heeft de school nog niet voor alle onderdelen haar eigen kwaliteitscriteria geformuleerd, waardoor zij bij het evalueren niet kan nagaan of zij voldoet aan de eigen criteria voor goed onderwijs. Ook is er onvoldoende aandacht voor het evalueren van de opbrengsten. Hoewel de school hoge ambities heeft wat betreft de opbrengsten zijn er geen streefdoelen geformuleerd. De school maakt ook nog niet structureel gebruik van trendanalyses. Daarnaast is het borgen van de kwaliteit van afgeronde verbeteractiviteiten nog onvoldoende ontwikkeld. Het is niet duidelijk waar en hoe de school afspraken vastlegt en zijn er geen controleactiviteiten beschreven die ervoor moeten zorgen dat deze afspraken op den duur niet verwateren. Tijd In te veel groepen plannen de leraren naast een kwartier pauze ook een kwartier in voor eten en drinken. Deze verlenging van de pauze zorgt ervoor dat er verlies van leertijd is, terwijl de populatie juist gebaat is bij een optimale inzet van de onderwijstijd. Taakgerichte werksfeer Door veelal een gebrekkig klassenmanagement is er in te veel groepen onvoldoende sprake van een taakgerichte werksfeer. Het duurt bijvoorbeeld lang voordat de leraren groepjes hebben geformeerd en schriftjes hebben uitgedeeld. Daardoor ontstaat er onrust in de groepen. Ook maken leraren de leerlingen vooraf niet duidelijk wat zij van hen verwachten. Daarnaast verliest een deel van de leraren gedurende de les het overzicht over de hele groep, waardoor niet tijdig ingegrepen wordt om onrust te voorkomen. Afstemming Ook in de afstemming zijn nog verbeteringen nodig. Hoewel alle methodetoetsen afgenomen en geregistreerd worden, heeft de inspectie niet kunnen zien dat leraren deze informatie ook gebruiken om hun lessen af te stemmen op de behoeften van de leerlingen. Bij de meeste leraren is met name de instructie daardoor nog te weinig toegespitst op de individuele behoeften van leerlingen. Pagina 7 van 9
Zorg en begeleiding Hoewel voor de meeste zorgleerlingen handelingsplannen worden opgesteld, vraagt het formuleren van een goede hulpvraag nog aandacht. In veel plannen ontbreekt nu nog een goede onderbouwing waarom leerlingen een bepaald aanbod krijgen en tot welk resultaat dit moet leiden. Verder heeft de school de uitvoering van de zorg onvoldoende geborgd. Er zijn wel handelingplannen aanwezig, maar de school kan niet aantonen dat de beschreven hulp ook daadwerkelijk plaatsvindt. De leraren houden niet bij, door bijvoorbeeld een logboek te gebruiken, welke extra zorg zij hebben gegeven en welk effect dit heeft gehad. Pagina 8 van 9
3. TOEZICHTARRANGEMENT De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Boomgaard het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag of themaonderzoeken of een vierjaarlijks bezoek. Naleving Ten aanzien van de naleving van wettelijke voorschriften heeft de inspectie geconstateerd dat niet wordt voldaan aan onderstaande wetsartikelen: De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WPO, art. 8, lid 7, onder b). Door het plannen van een extra pauze voor eten en drinken komt de geplande onderwijstijd onder het wettelijk minimum. In een aparte brief heeft de inspectie het bestuur de opdracht gegeven de wet alsnog na te leven. Pagina 9 van 9