VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL SPELENDERWIJS BASISSCHOOL PRINS WILLEM ALEXANDER Locatie Spelenderwijs Prins Brinnr. 11CA Plaats Staphorst Onderzoeksnummer. 9500 + 9501 Datum onderzoek 29-06-2012 Datum vaststelling rapport 26-09-2012 HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Staphorst. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Staphorst. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek Spelenderwijs is een van de (voor)scholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 2 van 8
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 6, waarvan 6 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 34, waarvan 3 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 29, waarvan 3 doelgroepkleuters Context De peuterspeelzaal is gehuisvest in een gebouw dat is afgekeurd. In september 2012 betrekt zij een nieuw semipermanent onderkomen. 2. HET TOTAALBEELD De Inspectie van het Onderwijs constateert dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie op peuterspeelzaal Spelenderwijs en basisschool Prins voor een grotendeels op orde is. Voor beide locaties geldt dat de kwaliteit van het aanbod, het pedagogisch klimaat en het educatief handelen voor het merendeel van de indicatoren van voldoende niveau is. De ontwikkelpunten hebben vooral betrekking op de kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. De condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, zijn deels op orde. De leidster-kind ratio en de VVEtijd voldoen op de peuterspeelzaal echter niet aan de eisen. De voor- en de vroegschool maken gebruik van een VVE-programma en alle leidsters en leraren zijn hiervoor toereikend geschoold. Het opstellen van een gericht ouderbeleid is op de voorrespectievelijk vroegschool een ontwikkelpunt. Het pedagogisch klimaat in beide instellingen is warm en respectvol en het educatief handelen van de leidsters en leraren is in voldoende mate aanwezig. Zij houden bij het aanbod onvoldoende rekening met verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Dit is een ontwikkelpunt voor zowel de voor- als de vroegschool. De samenwerking van voor- en vroegschool met de brede zorgketen is op orde. Ook het volgen van de ontwikkeling van de peuters en kleuters en een planmatige begeleiding en uitvoering van extra zorg voor kinderen die dat nodig hebben, is in voldoende mate aangetroffen. De kwaliteitszorg in de vroegschool is op orde voor zover zij onderdeel is van de integrale kwaliteitszorg van de basisschool. De kwaliteitszorg is echter niet specifiek gericht op VVE. Ook op de peuterspeelzaal is de kwaliteitszorg op de meeste onderdelen een ontwikkelpunt. Wel is er VVEcoördinatie binnen de peuterspeelzaal. Op de basisschool is dit een verbeterpunt. Bij de overgang van de peuters naar de basisschool is sprake van een warme overdracht van zorgkinderen. Op alle andere aspecten is de doorgaande lijn van peuterspeelzaal naar basisschool een ontwikkelpunt. HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 3 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Staphorst Staphorst A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool Nee Nee A CONDITIES Spelenderwijs Prins A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse 3 - educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Doe meer met Bas Doe meer met Bas A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 2 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor VVE? drie jaar 2 - A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVEprogramma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan De doelgroepkinderen op de peuterspeelzaal bezoeken twee dagdelen een reguliere groep met een maximale grootte van 16 peuters met één VVE-leidster, die wordt bijgestaan door een vrijwilligster. Op één dagdeel komt een VVE-leidsters die gedurende een half uur activiteiten doet met de doelgroepkinderen. Daarnaast gaan de peuters nog één dagdeel naar de zogenoemde plusgroep. Bij deze groep is wel sprake van een dubbele bezetting met twee VVE-leidsters. Hiermee voldoet de peuterspeelzaal echter niet aan de eis die de wet OKE stelt (A3). Op de basisschool zijn de groepen 1 en 2 ten gevolge van een tijdelijke piek in het leerlingaantal relatief groot en er is geen sprake van dubbele bezetting. In het schooljaar 2012-2013 zitten in de kleutergroepen weer rond de 24 kleuters. De doelgroeppeuters bezoeken de peuterspeelzaal drie dagdelen van tweeënhalf uur per week, wat tweeënhalf uur te weinig is om aan de eis uit de wet OKE, namelijk minimaal 10 uur per week, te voldoen (A4). Het bestuur onderzoekt mogelijkheden om aan de wettelijke eisen te kunnen voldoen. De voor- en vroegschool maken gebruik van het programma Doe meer met Bas, dat destijds speciaal is ontwikkeld voor Onderwijs Voorrang Gebieden en waarvoor alle leidsters en leraren zijn geschoold. Het opstellen van een jaarlijks VVE-opleidingsplan is een ontwikkelpunt (A5). B OUDERS Spelenderwijs Prins B1 Gericht ouderbeleid B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3 2 B3 Intake HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 4 van 8
B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 3 4 B7 Rekening houden met de thuistaal Zowel de voorschool als de vroegschool gebruikt een intakeformulier dat ouders de mogelijkheid biedt zelf een beeld te schetsen van hun kind, waarbij ook ruimte is voor kind- en gedragskenmerken en ontwikkelingsbehoeften. De basisschool motiveert de ouders om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen en betrekt hen bij de uitvoering. De aan de school verbonden logopedisten spelen hierin een actieve rol. Ook bevordert de vroegschool de participatie in VVE-activiteiten door moedermorgens en maandelijkse contactavonden. Voor de peuterspeelzaal zijn dit ontwikkelpunten (B4 en B5). Leidsters en leraren informeren de ouders regelmatig over de ontwikkelingen van hun kind en houden waar nodig rekening met de thuistaal. Op de basisschool gebeurt dit vijf keer per jaar en gaan de leraren op huisbezoek bij de kinderen in de groepen 1 en 2. De inspectie beoordeelt indicator B6 daarom als een voorbeeld voor anderen. Waar de peuterspeelzaal de ouders in het informatieboekje vooraf adequaat informeert over VVE (de plusgroep) is dit voor de basisschool een ontwikkelpunt (B2). De peuterspeelzaal en de basisschool beschikken niet over een gericht ouderbeleid, waarin op basis van een analyse van de ouderpopulatie, de wensen en de mogelijkheden van de ouders en de eigen doelstellingen een concreet VVE-beleid is geformuleerd en op schrift gesteld (B1). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Spelenderwijs Prins C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 5 van 8
De leidsters en leraren werken op beide locaties met een programma waarin alle ontwikkelingsgebieden in voldoende mate aan bod komen. In het pedagogisch klimaat is vastgesteld, dat de leidsters en leraren hieraan bewust werken. Er is een rustige sfeer waarin zij aandacht hebben voor het kind en waarin mogelijkheden zijn voor de kinderen om te spelen en te leren. Hulpmiddelen als dagritmekaarten en een klassikaal stoplicht helpen bij het bevorderen van de zelfstandigheid van de peuters en kleuters. Bij hun planning van het aanbod gaan leidsters en leraren uit van de doelenmatrix, waarbij zij vervolgens activiteiten zoeken om die doelen te kunnen realiseren. Voor de kinderen die behoren tot de doelgroep is het aanbod van taal op alle domeinen aan de orde (zoals mondelinge taalvaardigheid en woordgebruik, vloeiend en verstaanbaar vertellen, gesprekjes voeren, mening uiten en vragen stellen, ontluikende geletterdheid en taalbeschouwing). Op beide instellingen zijn echter zowel de differentiatie tussen de kinderen, als de opklimming van het aanbod in moeilijkheidsgraad verbeterpunten (C1.4). Hun educatief handelen hebben de leidsters en de leraren op elkaar afgestemd en zij zijn gericht op het stimuleren van actieve betrokkenheid van de kinderen, waarbij zij door hun interventies het spelen en werken van de kinderen verrijken en het ontwikkelen van aanpakgedrag bevorderen. De kinderen weten dat de leidsters of leraren beschikbaar zijn om vragen te beantwoorden en hen te helpen bij het oplossen van problemen. De leidsters en leraren voeren voortdurend bewust effectieve activiteiten uit ten behoeve van de taalontwikkeling en de beginnende geletterdheid (vroegschool). Hoewel de leidsters en de leraren proberen aan te sluiten bij de ontwikkelingsbehoefte van de peuters en kleuters, is in de planning en de uitvoering niet in voldoende mate gezien dat de activiteiten zijn afgestemd op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen. De inspectie beoordeelt om die reden indicator C3.7 voor beide instellingen als een ontwikkelpunt. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Spelenderwijs Prins D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden De leidsters en leraren volgen de brede ontwikkeling van alle kinderen met een gestructureerd observatie- en registratiesysteem. Hiermee signaleren zij in een vroeg stadium welke kinderen achterblijven in hun ontwikkeling en stellen vervolgens handelingsplannen op. In de peuterspeelzaal is in de plusgroep sprake van een planmatige aanpak, waarbij van te voren is vastgesteld welke peuters op welk moment extra zorg en begeleiding krijgen. Ook de leidster die gedurende een half uur per week in de reguliere groepen met doelgroeppeuters werkt, doet dit op basis van een vooraf gemaakt plan. De leraren van de basisschool beschikken over een weekrooster waarin is vastgelegd welke kleuters op welk moment extra zorg en begeleiding krijgen. Hierin is ook vermeld of deze hulp wordt geboden door de leerkracht, de onderwijsassistent of de logopediste en of de hulp binnen of buiten het lokaal plaatsvindt. HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 6 van 8
De leidsters en de leraren bespreken regelmatig in hun eigen groepsoverleg de ontwikkeling van de kinderen. De handelingsplannen laten zien dat de effecten van de zorg worden geëvalueerd en dat de conclusies leidend zijn voor het vervolg. De leidsters zijn sterk gericht op het ontwikkelen van de Nederlandse taal. Zij maken daarbij op afroep gebruik van de specifieke kennis en vaardigheden van een logopedist. De basisschool besteedt veel aandacht aan woordenschatontwikkeling. Daarnaast heeft zij logopedisten in dienst die kinderen met taalachterstanden individueel of in groepjes begeleiden of stoornissen in de spraakontwikkeling behandelen. De contacten met de instanties uit de brede zorgketen zijn op orde. De inspectie heeft bij beide instellingen voorbeelden gezien van het snel signaleren van problemen bij peuters of kleuters, waarna externe deskundigen werden ingeschakeld. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Spelenderwijs Prins E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 3 2 E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle 2 3 kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties 2 3 verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 2 Voor beide instellingen geldt dat er mogelijkheden liggen de kwaliteitszorg gericht op VVE te ontwikkelen. Waar het om gaat is dat evaluatie van de kwaliteitszorgonderdelen informatie biedt die aantoonbaar leidt tot verbeteractiviteiten van de VVE. De peuterspeelzaal beschikt sinds 2011 over een VVE-coördinator. De basisschool kent wel een coördinator voor de onderbouw, maar er is geen specifieke aandacht voor VVE. Indicator E1 is om die reden voor de vroegschool een ontwikkelpunt. Op de peuterspeelzaal is de kwaliteitszorg in ontwikkeling. De coördinator is gestart met het beschrijven van de gewenste kwaliteit, brengt klassenbezoeken en houdt gesprekken met de leidsters over de ontwikkeling van de peuters. Evaluatie van de kwaliteit van VVE en het op basis hiervan formuleren en planmatig uitvoeren van verbetermaatregelen is echter een verbeterpunt (E2, E3, E4 en E5)). In de basisschool is gezien dat de systematiek van de kwaliteitszorg in grote lijnen herkenbaar is. Het ontbreekt nog aan de expliciete aandacht voor de onderdelen die betrekking hebben op het onderwijs aan de kleuters en de resultaten daarvan, met name waar het VVE betreft (E2 en E6). F DOORGAANDE LIJN Spelenderwijs Prins F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten 2 - doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 7 van 8
Bij de overgang van peuterspeelzaal naar basisschool is voor de doelgroepkinderen sprake van een warme overdracht. Het voor het programma Meer doen met Bas ontwikkelde overdrachtsformulier wordt eerst met de ouders besproken. De leraren nemen indien nodig contact op met de peuterspeelzaal om nadere informatie te verkrijgen over de ontwikkeling van een kind. De peuterspeelzaal heeft geen beleid ontwikkeld om zoveel mogelijk peuters te laten doorstromen naar een vroegschool (F2). Alle andere meer inhoudelijke aspecten van de doorgaande lijn zijn ontwikkelpunten (F4 t/m F7). G OPBRENGSTEN VAN VVE Spelenderwijs Prins G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken - - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode - 3 Het is op de school niet bekend of er gemeentelijke afspraken zijn over het meten van de resultaten. De indicatoren G1 en G2 worden om die reden niet beoordeeld. In 2010 en 2011 ligt het aantal kinderen met een verlengde kleuterperiode onder de norm van 12% die de inspectie hiervoor hanteert. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. HB-3346972 Onderzoeksdatum: 29-06-2012 Pagina 8 van 8