1.07 Ongevalsmelding, -onderzoek en -rapportage Het onderzoeken en analyseren van ongevallen dient om te leren van wat er misging en om te achterhalen in hoeverre het arbobeleid in een bedrijf goed wordt uitgevoerd. Dit draagt bij tot een adequate ongevallenpreventie en zonodig ook tot een bijstelling van het arbobeleid. Veel bedrijven rapporteren hun ongevallen nogal summier en de rapportage richt zich veelal op de eindfase van het ongevalstraject. Organisatorische aspecten blijven daardoor onderbelicht of zelfs onbelicht. Deze Abomafoon biedt het gereedschap om alle aspecten boven water te krijgen. Normen en regels Definities De Arbowet kent ten aanzien van ongevallen en beroepsziekten een aantal verplichtingen. Deze twee begrippen kunnen als volgt worden gedefinieerd: - Ongeval: een aan een werknemer in verband met het verrichten van arbeid overkomen ongewilde, plotselinge gebeurtenis, die schade aan de gezondheid tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad en heeft geleid tot ziekteverzuim, of de dood tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad. Ongevallen tijdens woonwerkverkeer worden niet beschouwd als arbeidsongevallen. - Beroepsziekte: een ziekte of aandoening, die in hoofdzaak het gevolg is van arbeid of arbeidsomstandigheden. Is de schade aan de gezondheid echter het vrijwel direct optredend gevolg van een ongewilde plotselinge gebeurtenis dan is er sprake van een ongeval (bijvoorbeeld beschadiging of verbranding van de huid na blootstelling aan agressieve stoffen of straling). Een geval van beroepsziekte moet door de bedrijfsarts danwel arbodienst worden gemeld aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Verplichtigingen werkgever De verplichtingen van de werkgever zijn: - het direct aan de Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie) melden van een ernstig ongeval; het moet dan gaan om een ongeval dat heeft geleid tot de dood, blijvend letsel (naar redelijk oordeel) of ziekenhuisopname. Dit melden kan op de volgende manieren: telefonisch: 0800-5151 (in geval van dood of levensbedreigend letsel); digitale melding via de website www.inspectieszw.nl (voor meldingsplichtige ongevallen zonder levensbedreigend letsel). Rapportage achteraf is slechts verplicht indien de Inspectie SZW naar aanleiding van de melding daarom vraagt. Dit kan ook via www.inspectieszw.nl, doorklikken naar melden en aanvragen en vervolgens naar Arbeidsongevallen: meldingsplichtig arbeidsongeval formulier ; De meldingsplicht geldt niet alleen bij ongevallen met eigen werknemers, maar ook bij andere personen, die onder het gezag van de werkgever werken, zoals bijvoorbeeld ingeleende uitzendkrachten of zelfstandigen. Per 1 januari 2013 zijn de boetes voor het niet direct melden van een ernstig ongeval aanzienlijk verhoogd (oplopend tot wel 50.000,-). - het bijhouden van een ongevallenregister met daarin de aan de Inspectie SZW gemelde ongevallen en de ongevallen die hebben geleid tot een verzuim van meer dan 3 werkdagen, alsmede per ongeval de aard en datum. Voor de eigen informatie is het nuttig deze gegevens aan te vullen met: functie van getroffene, project of afdeling, korte toedracht, letsel en/of schade en verwijzing naar het nummer van het ongevalsrapport (zie volgend voorbeeld). Ongevallenregister 2012 (voorbeeld) Datum Functie getroffene Project/ afdeling Korte toedracht Letsel/schade Verzuimduur Nummer ongevalsrapport 09-02-12 Timmerman Winkelcentrum Nieuwegein Viel tijdens stelwerk van 1 e verd.vloer Hoofdletsel en gebroken enkel 45 dagen 01 Blad 1 van 7 Abomafoon 1.07
Mede op basis van dit register kan worden vastgesteld of er sprake is van een bepaalde trend en of het plan van aanpak (en/of de RI&E) moet worden aangepast; - er voor zorgen dat de preventiemedewerker en bedrijfshulpverlener(s) kennis kunnen nemen van de aan de Inspectie SZW gestuurde ongevalsrapporten (van de meldingsplichtige ongevallen) en het ongevallenregister. Deze verplichting geldt ook jegens eventueel aan het bedrijf verbonden aanvullende arbodeskundigen (in- of extern) of bij ontbreken daarvan jegens de arbodienst. Onderzoek door de werkgever De werkgever kan besluiten om zelf een onderzoek in te stellen. Dit kan hij laten doen door een veiligheidskundige. Doel van dit onderzoek is om uit te vinden wat er is misgegaan en om te kunnen verbeteren. Door de veiligheidskundige wordt het onderzoek vaak via een bepaalde aanpak, bijvoorbeeld Tripod, uitgevoerd. Onderzoek door de Inspectie SZW De Inspectie SZW is belast met het onderzoeken van ernstige ongevallen. Dit om vast te stellen of de wet is overtreden en zo ja door welke rechts- of natuurlijke persoon. De inspecteur neemt daartoe een aantal (getuigen)verklaringen af, heel vaak van leidinggevenden, maar ook van collega s die betrokken zijn. Deze paragraaf gaat over de vraag of deze personen zich hierbij desgewenst mogen laten vergezellen door bijvoorbeeld een veiligheidskundige. In geval van een bestuurlijke boete Zelfs overtredingen die tot ernstig letsel of de dood leiden worden vaak met een bestuurlijke boete afgedaan. Bij het afleggen van een verklaring zijn de regels als volgt: 1. Alle personen die mogelijk relevante informatie over het gebeurde kunnen verstrekken zijn verplicht de door de inspecteur gevraagde gegevens en inlichtingen te verstrekken. Het gaat hierbij om de getroffene zelf (voor zover aanspreekbaar), collega s, leidinggevenden, werkgevers en wellicht andere getuigen. 2. Het onderzoek mag door hen niet worden opgehouden of gehinderd. De inspecteur is bevoegd om dat te bewaken. 3. Indien iemand kort na het ongeval om emotionele redenen niet in staat is om een verklaring af te leggen, kan hij of zij de inspecteur om uitstel verzoeken. 4. Degene die een verklaring moet afleggen heeft daarbij geen formeel recht op bijstand van bijvoorbeeld een veiligheidskundige van Aboma. Het bijwonen van de ondervraging door de Inspectie SZW is alleen mogelijk als de inspecteur hiermee instemt en onder de voorwaarden die de inspecteur stelt. Een voorwaarde kan zijn om tijdens de ondervraging de nodige afstand te bewaren en zich in generlei wijze te mengen in de ondervraging, tenzij de inspecteur daar expliciet toestemming voor geeft. 5. Het onder 1 t/m 4 genoemde geldt ook in het geval dat een statutair directeur (degene die de rechtspersoon vertegenwoordigt) een verklaring moet afleggen. In geval van strafrechtelijke vervolging Er is sprake van strafrechtelijke vervolging indien mag worden aangenomen dat de werkgever wist of redelijkerwijs moest weten dat levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van een of meer werknemers kon ontstaan. De procedure loopt dan via de route: proces-verbaal, dagvaarding en berechting (tenzij door betrokkene een eventueel schikkingsvoorstel is geaccepteerd). De regels over het afleggen van een verklaring zijn niet anders dan in geval van een bestuurlijke boete. Er is hierop echter één afwijking/aanvulling. Indien de inspecteur iemand ziet als vermoedelijke verdachte (strafrecht) of belanghebbende (bestuursrecht), dan dient hij dit vooraf te zeggen, dus voordat hij een verklaring afneemt. Bovendien moet de betrokkene dan worden medegedeeld dat hij/zij niet tot antwoorden verplicht is (cautie geven). De betrokkene kan zich vervolgens laten bijstaan door een advocaat, die zich desgewenst kan laten adviseren door een veiligheidskundige. Rechtspersoon aansprakelijk De formele vermoedelijke verdachte is in de praktijk bijna altijd de rechtspersoon (bijvoorbeeld de BV), die in zo n geval wordt vertegenwoordigd door een statutair directeur. De uitzondering hierop betreft zaken Blad 2 van 7 Abomafoon 1.07
waarbij een werkgever, leidinggevende of werknemer opzet of bewuste roekeloosheid kan worden verweten. In dat geval wordt de natuurlijke persoon vervolgd. Als het slachtoffer recht meent te hebben op schadevergoeding kan hij deze via een civiel proces proberen te verhalen op de verantwoordelijke partij (zie ook Abomafoon 1.17). Praktische invulling De wettelijke verplichtingen zijn als volgt in te vullen: - Melding van ongevallen aan de Inspectie SZW. Een alarmkaart is hierbij een nuttig hulpmiddel (zie bijlage). Deze kaart dient dan op het project of in het bedrijf op duidelijk zichtbare plekken te zijn opgehangen. - Het ongevalsrapport (zie bijlage) biedt het bedrijf de mogelijkheid een ongeval zorgvuldig te registreren en analyseren en levert het materiaal voor een preventiegerichte opvolging. De werkwijze met het standaard ongevalsrapport is als volgt. Na een ongeval vult de (hoofd)uitvoerder het voorblad in. Is het een ernstig ongeluk (ziekenhuisopname, blijvend letsel, dodelijke afloop) dan laat hij zich bijstaan door een in- of externe veiligheidskundige. Na goedkeuring door de bedrijfsleider gaat dat eerste deel van het ongevalsrapport binnen 24 uur naar de VGM-coördinator of preventiemedewerker. Deze bepaalt of er dan al vervolgacties nodig zijn. Binnen een week volgt het achterblad met daarop: de toedracht volgens getroffene; de oorzaken, die hebben bijgedragen/geleid tot het ongeval, gesplitst in de categorieën: omstandigheden, handeling en organisatie; een toelichting hierop; de door de leiding op het werk genomen besluiten of voorgestelde maatregelen; de handtekening van de bedrijfsleider van het werk. Dit is noodzakelijk omdat deze op projectniveau de eindverantwoordelijkheid heeft. Ten slotte komt de totale rapportage bij de VGM-coördinator of preventiemedewerker, die een oordeel moet geven over de rapportage en de voorgestelde maatregelen of reeds genomen besluiten. Een afschrift van het volledige rapport gaat vervolgens naar de directie, de projectleiding en de eventuele in- of externe arbodeskundigen. Als er besluiten moeten worden genomen, kan dit in de overlegvergadering (directie/or of PVT) aan de orde komen. - Laat een werkgroep zich periodiek buigen over de in de afgelopen periode gebeurde ongevallen. Deze beoordeelt of er acties nodig zijn en brengt advies uit aan directie en OR of PVT. - Registreer het ongeval in het ongevallenregister (zie voorbeeld op blad 1). - Via Arbouw is een nieuwe tool beschikbaar om bouwbedrijven behulpzaam te zijn bij het analyseren en registreren van hun (bijna)ongevallen. Hiermee wordt de mogelijkheid geboden om de veiligheid te verbeteren door te leren van niet alleen de ongevallen bij het eigen bedrijf maar ook van vergelijkbare ongevalsscenario s bij andere bedrijven (www.bouwongeval.nl). Verwijzing - Arbowet art. 9 en 15a. - Arbobesluit art. 2.1 en 2.1a. - Website www.bouwongeval.nl (Storybuilder Bouw). - Website www.slachtofferhulp.nl - Abomafoons: 1.01 De Arbowet. 1.04 Bestuurlijke boete Inspectie SZW. 1.05 Preventiezorg in de bouwnijverheid. 1.61 (On)veilig gedrag en veiligheidsbewustzijn in de bouwsector. 2.18 Bedrijfshulpverlening in de bouw. Datum: April 2013 Blad 3 van 7 Abomafoon 1.07
Wijzigingen ten opzichte van vorige uitgave - Bestuurlijke boete van 50.000,- bij ernstige ongevallen, die te laat gemeld en niet meer te onderzoeken zijn. - Paragraaf Onderzoek door de werkgever toegevoegd. Uitgave: Aboma bv Maxwellstraat 49 a Postbus 141 6710 BC Ede tel. 0318 69 19 20 www.aboma.nl Heeft u naar aanleiding van deze informatie vragen, opmerkingen of verbetersuggesties, geef het aan ons door via Abomafoon@aboma.nl Wij helpen u graag! Blad 4 van 7 Abomafoon 1.07
Bijlage Alarmkaart Blad 5 van 7 Abomafoon 1.07 Arbodienstverlening en materieelkeuringen Procedure bij ernstig ongeval ALARM Tel. 1-1-2 politie/brandweer/ambulance MELDPUNT OP HET PROJECT.... Adres werk Telefoonnummer (Hoofd)uitvoerder V&G-coördinator :... :... :... :... BHV-er(s) (EHBO en BRAND) EHBO :..... :..... Brand :..... :..... INSPECTIE SZW Tel. 0800-51 51 Plaatselijke arts :..... Plaatselijke politie :..... Plaatselijke brandweer :..... Ziekenhuis/EHBO-post :..... VGM-coördinator/ preventiemedewerker :..... Aboma : 0318 691920 Na EHBO/overbrengen ziekenhuis: 1. Leidinggevende meldt ongeval telefonisch aan naaste familie en VGM-coördinator/preventiemedewerker. 2. VGM-coördinator/preventiemedewerker meldt ongeval telefonisch aan Inspectie SZW*, directeur, Administratie/Personeelsfunctionaris en eventueel Aboma (zie 5). 3. Administratie/Personeelsfunctionaris meldt ongeval aan: - ongevallenverzekering CAO Bouwnijverheid; - bedrijfs-/projectverzekering; - Inspectie SZW. 4. Leidinggevende onderzoekt de oorzaak van het ongeval (maakt zonodig foto s van de ongevalssituatie) en vult het standaard ongevalsrapport in en verstrekt dit z.s.m. aan de VGM-coördinator /preventiemedewerker. 5. Indien overeengekomen stelt Aboma z.s.m. (bij voorkeur op dezelfde dag) een onderzoek in naar de oorzaak en rapporteert hierover schriftelijk aan de VGM-coördinator/preventiemedewerker. * Bij dodelijke afloop, ziekenhuisopname of blijvend letsel Blad 5 van 7 Abomafoon 1.07
Bijlage Ongevalsrapport Blad 1 in te vullen door (hoofd)uitvoerder en binnen 24 uur te sturen naar VGM-coördinator/preventiemedewerker Gegevens getroffene Naam Adres Plaats Land Naam werkgever Functie/beroep Nationaliteit Geboortedatum Burgerlijke staat Telefoon In dienst sinds Sinds Gegevens project Project Telefoon Plaats Land (Hoofd)uitvoerder:... Bedrijfsleider Gegevens ongeval verzuim minder dan 1dag Plaats letsel Soort letsel Datum verzuim 1 dag of meer Hoofd Snijwond Tijdstip beroepsziekte Romp Schaafwond EHBO verleend door blijvend letsel Handen Brandwond Medische behandeling door dodelijke afloop Voeten Verstuiking. alleen materiële schade Benen Verrekking Ziekenhuis opname : ja/nee Armen Kneuzing Naam/adres :. Nadere informatie letsel Ogen Fractuur.. Inwendig Bedwelming Materiële schade : ja/nee.. Vergiftiging Geschat schadebedrag circa...... Verdrinking Getuigen (voeg relevante verklaring toe): Naam :. Werkzaam bij :. Naam :. Werkzaam bij :. Soort werk tijdens ongeval :.... Is er een ander bedrijf bij betrokken: ja/nee In welke zin betrokken :... Naam :.... Adres :.... Beschrijving ongeval door (hoofd)uitvoerder: (voeg waar van toepassing foto's, schetsen en dergelijke toe)... Direct na het ongeval genomen preventieve maatregelen:... Ongeval gemeld aan: Inspectie SZW onderzoek ter plekke ja/nee CAR-verzekering Aboma onderzoek ter plekke ja/nee Ongevalverzekering Arbo-coördinator/preventiemedewerker CAO-Bouwbedrijf Loonadministratie/PZ (ten behoeve van melding Bedrijfsarts/uitkeringsinstantie) Paraaf bedrijfsleider... Datum:... Blad 6 van 7 Abomafoon 1.07
Blad 2 (eerste deel) te verzorgen door (hoofd)uitvoerder en binnen een week te sturen naar VGM-coördinator/ preventiemedewerker Betreft ongeval d.d... Project Getroffene Toedracht volgens getroffene/betrokkene:..... Oorzaken die volgens (hoofd)uitvoerder hebben bijgedragen/geleid tot het ongeval Omstandigheden Onvoldoende beveiligd gereedschap Onvoldoende beveiligde werklocatie Defect aan machine of installatie Onveilige constructie Gevaarlijke installatie/opstelling Onvoldoende verlichting Onvoldoende ventilatie Onveilige kleding Gebrek aan orde en netheid Teveel omgevingslawaai Handeling Niet bevoegd tot bedienen Werk uitgevoerd zonder opdracht Uitschakelen van beveiliging Gebruik onjuist gereedschap Onveilig gebruik gereedschap Onveilig laden, stuwen, stapelen Innemen onveilige plaats/houding Werken op/aan gevaarlijke delen Afleiden, plagen, stoeien Geen gebruik pers. beschermingsmiddelen Organisatie Onvoldoende instructie Onvoldoende gekwalificeerd personeel Niet voorzien in werkvoorbereiding Onjuiste werkmethode Onvoldoende onderhoud materieel Onjuiste planning werkzaamheden Incomplete ploeg Onvoldoende overleg/afstemming Incompleet materiaal/materieel Onjuiste afmeting/kwaliteit materiaal Onjuiste etikettering/verpakking.. Toelichting:..... Voorgestelde maatregelen en/of besluiten:.... Handtekening bedrijfsleider:.. Datum:.... In te vullen door VGM-coördinator/preventiemedewerker Oordeel over ongeval, voorgestelde maatregelen en/of besluiten: Nagekomen informatie over letsel/schade:..... Kopie: Directie Bedrijfsleider OR/PVT (Hoofd)uitvoerder Aboma Getroffene Opdrachtgever/directie..... Hervatting werk d.d..... Aantal verzuimde werkdagen :... Volgnr. ongevalsregistratie.... Blad 7 van 7 Abomafoon 1.07