6 Thermometer economische crisis oktober 20 /11/20 1
Inleiding In deze zesde Thermometer economische crisis worden de recente ontwikkelingen op belangrijke gemeentelijke thema s gevolgd (economie, arbeidsmarkt, inkomen en wonen). De thermometer is primair bedoeld voor Utrechtse bestuurders en beleidsmakers. Naast recente cijfers op de genoemde beleidsterreinen bevat de thermometer de belangrijkste relevante landelijke trends. Colofon: uitgave: afdeling Bestuursinformatie informatie: Hans van Hastenberg (030-286 1336) Anne Slob (030-286 1331) www.onderzoek.utrecht.nl
Algemene conclusie Op meerdere punten is een economisch herstel zichtbaar. Daarnaast blijkt uit recent beschikbaar gekomen cijfers dat Utrecht binnen Nederland een relatief lage economische krimp heeft laten zien. Zorgelijk is de ontwikkeling op de woningmarkt en de persoonlijke situatie van mensen die direct te maken hebben met de recessie-economie. Tekenen van herstel zijn er op meerdere punten. Het Utrechtse bedrijfsleven laat een omzetgroei zien. Daarnaast is er nog slechts een klein overschot bedrijven dat te maken heeft met personeelskrimp. Het aantal werkzoekenden is na een recente daling nu stabiel op een relatief laag niveau. Het aantal jeugdige werkzoekenden is sterk afgenomen. Uit recent beschikbare cijfers komt naar voren dat de recessie in Utrecht iets minder negatief is verlopen dan gemiddeld in Nederland. Uit voorlopige gegevens voor het stadsgewest blijkt dat de Utrechtse economie in met 2,9% is gekrompen. Landelijk gaat het om een afname van 3,9%. Landelijk is er sinds een jaar sprake van een voorzichtig aantrekkende economie. Zorgpunt is de persoonlijke situatie van mensen die direct door de crisis zijn getroffen. Het aantal huishoudens in de Bijstand stijgt nog licht, evenals het aantal WW-uitkeringen. Het aantal aanvragen voor schuldhulpverlening is recent gedaald, maar ligt nog wel op een hoog niveau. Positief is dat de vraag naar bijzondere bijstand flink is gedaald. De woningmarkt laat nog geen tekenen van herstel zien. De koopmarkt zit behoorlijk op slot en in de sociale huurmarkt lopen de wachttijden op..
Recente ontwikkelingen samengevat Economie In het stadsgewest Utrecht is de economie in met 2,9% gekrompen. Bedrijven in het stadsgewest lijken minder last te hebben gehad van de economische situatie dan in de provincie Utrecht (-3,3%) en Nederland (-3,9%). Over de gerealiseerde omzetontwikkeling zijn bedrijven voor het eerst sinds anderhalf jaar positief. Utrechtse bedrijven zijn opvallend positief vergeleken met de provincie en Nederland. Het aantal startende bedrijven is in de eerste helft van 20 (1.938) aanzienlijk hoger dan in de eerste helft van (1.384). Arbeidsmarkt Het aantal werkzoekenden bedraagt in september 7.850. Sinds juli dit jaar is dit aantal ongeveer gelijk gebleven. Deze stabilisatie is ook zichtbaar in Den Haag en Rotterdam. De jeugdwerkloosheid is in 20 elke maand afgenomen en laat een daling zien van 43% vergeleken met uari van dit jaar. De daling is groter dan in de G4 en Nederland. Het aantal WW-uitkeringen is in augustus t/m september 20 met 1,1% gedaald. Inkomen Tussen 1 uari en 1 oktober 20 is het aantal Utrechtse huishoudens met een bijstandsuitkering met 5,4% toegenomen. In de andere G4-steden is een sterkere stijging waarneembaar: Amsterdam (6,2%), Rotterdam (6,9%) en Den Haag (7,8%). In 20 bedraagt het gemiddeld aantal aanvragen per maand voor bijzondere bijstand 367. Dit is 14% hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. Het derde kwartaal van dit jaar laat een daling zien van het aantal aanvragen schuldhulpverlening (6%) vergeleken met het voorgaande kwartaal. Woningmarkt De gemiddelde verkooptijd van een woning in Utrecht daalt in het tweede kwartaal met 14% vergeleken met het eerste kwartaal 20. De eerste helft van 20 zijn in totaal 655 sociale huurwoningen beschikbaar gekomen. Dit is een daling van 24% vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder. Het aantal verleende bouwvergunningen is in de eerste zeven maanden van dit jaar 7% hoger dan in dezelfde periode vorig jaar.
Economie (1/5) Economische groei* % 2007 2,0 0,0 2,9 2,4-2,9 3,7 2,3-3,3 3,6 2,0-3,9-2,0-4,0 Stadsgewest Utrecht provincie Utrecht Nederland * Voorlopige cijfers In de provincie en het Stadsgewest Utrecht is de economische recessie minder diep geweest dan landelijk. In het stadsgewest Utrecht (BRU-regio exclusief Vianen) is de economie in met 2,9% gekrompen. Dit is minder dan in de provincie Utrecht (-3,3%) en in Nederland (-3,9%). In was de economische groei in het Stadsgewest Utrecht groter dan landelijk. In 2007 was deze lager. bron: CBS
Economie (2/5) Gerealiseerde omzetontwikkeling* -I -II -III -IV 20-I 20-II 20 0-49 -20-23 -4-5 34-37 -24-16 2-13 20-34 -22-16 -1-5 13-20 -40 Utrecht provincie Nederland * Saldo aantal bedrijven met positieve en negatieve omzet(verwachting) Het saldo van het aantal bedrijven met een negatieve en positieve omzetontwikkeling in het tweede kwartaal van 20 is voor het eerst sinds anderhalf jaar duidelijk positief. Daarbij valt het relatief hoge cijfer voor Utrechtse bedrijven op (+34). In de provincie (+20) en Nederland (+13) is dit iets lager. In het vorige kwartaal hadden bedrijven de gunstige omzetontwikkeling overigens al aangekondigd. Voor het derde kwartaal is de verwachting aanmerkelijk minder positief. Mogelijk is er een relatie met het kwakkelend economisch herstel en de onzekere politieke situatie in Nederland. bron: COEN (CBS)
Economie (3/5) Gerealiseerde personeelssterkte* -I -II -III -IV 20-I 20-II 0-34 -39-31 -33 - -5-26 -37-25 -30-14 -8-24 -28-21 -23-14 -4 - -20-30 Utrecht provincie Nederland * Saldo aantal bedrijven met positieve en negatieve personeelsomvang (verwachting) Een meerderheid van de bedrijven heeft nog steeds te maken met een personeelskrimp. Het saldo tussen positieve en negatieve antwoorden is echter wel sterk verbeterd. Zowel in Utrecht (saldo -5), in de provincie (-8) en in Nederland (-4). Daarmee is de feitelijke personeelsontwikkeling per saldo gunstiger dan een kwartaal geleden verwacht. Voor het komende kwartaal verwacht een kleine meerderheid van de bedrijven dat het personeelsbestand zal krimpen. Voor Utrecht komt dit saldo uit op -1. bron: COEN (CBS)
Economie (4/5) Faillissementen en bijbehorende arbeidsplaatsen in Midden-Nederland aantal faillissementen aantal banen 400 2.700 300 1.800 200 900 0 300 353 482 293 2007 20 (t/m half september) 2.088 2.119 2.949 1.966 2007 20 (t/m half sept.) In de eerste 8,5 maanden van 20 zijn in de regio Midden-Nederland 293 bedrijven failliet verklaard. Het gaat om 1.966 arbeidsplaatsen. De meeste faillissementen zijn in de handel, zakelijke dienstverlening en financiële dienstverlening. De sector vervoer/communicatie valt op. Er zijn hier dit jaar al meer bedrijven failliet verklaard dan in voorgaande jaren. Het gaat om 336 banen, na de zakelijke dienstverlening (707) het hoogste aantal. In Utrecht zijn in de periode t/m half september 64 bedrijven failliet gegaan. Het gaat om 367 banen. bron: KvK
Economie (5/5) Aantal startende bedrijven in Utrecht 900 600 300 775 6 743 800 17 841 -I -II -III -IV 20-I 20-II Het aantal startende bedrijven in Utrecht is in de eerste helft van 20 (1.938) aanmerkelijk hoger dan in de eerste helft van (1.384). Dit past in een trend van een stijgend aantal startende bedrijven die zich bij de Kamer van Koophandel inschrijven. De meeste starters in de eerste helft van 20 zijn in de persoonlijke dienstverlening (400), adviesdiensten (389), algemene diensten (338) en facilitaire dienstverlening (332). bron: COEN (CBS)
Arbeidsmarkt (1/4) Aantal werkzoekenden (nww-ers) in Utrecht.000 9.000 8.000 7.848 7.000 feb 08 sept Het aantal werkzoekenden bedraagt in september bijna 7.850. Sinds juli is dit aantal ongeveer gelijk gebleven, na een flinke daling in het eerste half jaar. De stabilisatie van het aantal werkzoekenden in de afgelopen maanden zien we naast Utrecht, ook in Den Haag en Rotterdam. In Amsterdam daalt het aantal werkzoekenden nog steeds. Door het gelijkblijven van het aantal werkzoekenden, blijft het aandeel werkzoekenden op de potentiële beroepsbevolking onveranderd (5,1%). Dit is lager dan een jaar geleden (augustus, 6,2%) en lager dan in de andere grote steden: Den Haag (8,2%), Amsterdam (9,9%) en Rotterdam (12,5%). bron: UWV WERKbedrijf
Arbeidsmarkt (2/4) Jeugdwerkloosheid in Utrecht (nww) 1.0 1.000 900 800 700 600 500 598 feb 08 sept De jeugdwerkloosheid (15 t/m 26 jaar) neemt in 20 elke maand af. In september 20 telt Utrecht 598 niet-werkende werkzoekende jongeren, een afname van 43% ten opzichte van uari. Dit is het laagste niveau sinds begin 2002. bron: UWV WERKbedrijf
Arbeidsmarkt (3/4) Jeugdwerkloosheid (nww) in Utrecht vergeleken met G4 en Nederland* * Index (uari =0) Utrecht Den Haag Rotterdam Amsterdam Nederland 175 150 125 0 75 mrt mei jul sep nov mrt mei jul De jeugdwerkloosheid (15 t/m 26 jaar) neemt in 20 in Utrecht veel meer af dan in andere grote steden en dan in Nederland. De ontwikkeling van het aantal jeugdige werkzoekenden verloopt in Utrecht sinds uari gunstiger dan in andere grote steden en Nederland. Alleen in Amsterdam zijn er evenals in Utrecht op dit moment minder werkzoekenden dan op 1 uari. bron: UWV WERKbedrijf
Arbeidsmarkt (4/4) Aantal WW-uitkeringen in Utrecht 5000 4.795 4000 3000 feb sept In september 20 telt Utrecht 4.795 lopende WW-uitkeringen, een daling van 1,1% ten opzichte van augustus. Het aantal WW-uitkeringen schommelt sinds mei 20 elke maand rond de 4.800. In alle G4-steden daalt het aantal WW-ers sinds begin 20. bron: UWV WERKbedrijf
Inkomen (1/4) Aantal huishoudens met bijstand (< 65 jaar) 7.200 6.998 6.900 6.600 6.300 08 mrt 08 mei 08 jul 08 sep 08 nov 08 mrt mei jul sep nov mrt mei jul sep In 20 is het aantal huishoudens met een bijstandsuitkering in de stad gegroeid van 6.641 per 1 uari tot 6.998 per 1 oktober. Een groei met 5,4% in driekwart jaar. In de andere G4-steden is een sterkere stijging waarneembaar: Amsterdam (6,2%), Rotterdam (6,9%) en Den Haag (7,8%). Die groei kan niet los worden gezien van de instroom van jongeren op basis van de wet WIJ (Wet Investeren in Jongeren). Vanaf 1 mei, dus de afgelopen vijf maanden, is het aantal vrijwel stabiel. bron: Gemeente Utrecht, SoZaWe, CBS
Inkomen (2/4) Aanvragen bijzondere bijstand in Utrecht 20 500 400 335 300 200 0 feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec In de eerste drie kwartalen van 20 zijn er gemiddeld per maand 367 aanvragen voor bijzondere bijstand binnengekomen. Dit aantal is vergelijkbaar met dat in dezelfde periode van en 14% hoger dan in dezelfde periode van. bron: Gemeente Utrecht, SoZaWe
Inkomen (3/4) U-pas houders 40.000 39.500 37.500 35.000 32.500 30.000 27.500 08 mrt 08 mei 08 jul 08 sep 08 nov 08 mrt mei jul sep nov mrt mei jul sep In 20 stijgt het aantal Utrechters met een U-pas gestaag. Een trend die is ingezet na de paswisseling halverwege. Daarnaast is er in 20 extra voorlichting gegeven. bron: Gemeente Utrecht, SoZaWe
Inkomen (4/4) Aanvragen schuldhulpverlening in Utrecht 350 400 *in het 4 e kwartaal is het aantal aanvragen opgehoogd met 120 voor project Voorkomen huisuitzetting van geheel 386 300 350 300 250 250 200 197 200 150 150 2 e 2kw e kw 3 e kw 3 e kw 4 e kw4 e kw * 120 aanvragen project Voorkomen Huisuitzetting niet meegereken 3 e kw 3 e kw4 e kw * 4 e kw * 20 1 e 2kw e kw 20 3mei e kw 20 Het tweede kwartaal van dit jaar laat een grote toename zien van het aantal aanvragen schuldhulpverlening (van 175 naar 411). In het derde kwartaal van 20 daalt het aantal aanvragen schuldhulpverlening met 6% vergeleken met het tweede kwartaal. bron: Gemeente Utrecht, SoZaWe
Woningmarkt (1/7) Mediane verkooptijd koopwoning in Utrecht, in dagen* *exclusief woningen die langer dan 400 dagen te koop staan 60 62 40 20 3 e kw 4 e kw 3 e kw 4 e kw 20 20 Het aantal dagen dat een woning in Utrecht gemiddeld te koop staat daalt in het tweede kwartaal (62) van dit jaar met 14% vergeleken met het vorige kwartaal (72). Dezelfde ontwikkeling is waarneembaar in waar de mediane verkooptijd in het tweede kwartaal eveneens daalde (-13%) vergeleken met het eerste kwartaal. Ook in de regio Utrecht (exclusief Utrecht) daalt de mediane verkooptijd in het afgelopen kwartaal met 14% (van 66 naar 77 dagen). bron: NVM
Woningmarkt (2/7) Aantal woningtransacties in Utrecht 900 657 600 300 3 e kw 4 e kw 3 e kw 4 e kw 20 2e kw 20 Het tweede kwartaal van dit jaar laat een stijging zien van het aantal verkochte bestaande woningen in Utrecht van 17% (van 561 naar 657). Regionaal (exclusief Utrecht) is ook sprake van een stijging en stijgt het aantal transacties met 9% (van 405 naar 441). bron: NVM
Woningmarkt (3/7) Mediane verkoopprijs koopwoning in Utrecht ( ) 250.000 245.000 240.000 235.000 230.000 225.000 232.500 220.000 215.000 2.000 205.000 3 e kw 4 e kw 3 e kw 4 e kw 20 20 Voor het tweede kwartaal op rij is een stijging van de mediane verkoopprijs waarneembaar. In het afgelopen kwartaal is de verkoopprijs met 3,3% gestegen. De mediane verkoopprijs van een woning in Utrecht komt hiermee uit op 232.500. In de regiogemeenten van Utrecht (exclusief Utrecht) daalt de mediane verkoopprijs in dezelfde periode van 251.000 naar 245.000. bron: NVM
Woningmarkt (4/7) Wachttijden sociale huurwoning in Utrecht*, in jaren *Woningen in Woningkrant, niet verhuurd aan urgenten of medisch geïndiceerden en exclusief nieuwbouwwoningen gemiddelde wachttijd totaal gemiddelde wachttijd doorstromers gemiddelde wachttijd overige woningzoekenden,0 9,7 8,0 8,1 7,2 6,0 3 e kw 4 e kw 3 e kw 4 e kw 20 20 De gemiddelde wachttijd voor woningzoekenden is in het tweede kwartaal 20 (8,1) gestegen vergeleken met het eerste kwartaal 20 (7,7). Ook voor overige woningzoekenden (voornamelijk starters) is de gemiddelde wachttijd in het tweede kwartaal van dit jaar gestegen van 6,5 naar 7,2. In de periode tussen het tweede kwartaal van en 20 is de wachttijd voor doorstromers het minst toegenomen (0,2 jaar). De totale wachttijd en de wachttijd voor overige woningzoekenden zijn in dezelfde periode met 0,5 jaar gestegen. bron: WoningNet
Woningmarkt (5/7) Aantal verhuringen sociale huurwoningen in Utrecht* 737 aan doorstromers beschikbaar voor overige woningzoekenden 600 567 618 535 549 430 400 314 332 319 336 200 366 370 445 302 343 2 307 232 199 204 201 248 292 3 e kw 233 4 e kw 206 4 123 3 e kw 0 4 e kw 120 20 132 20 *Woningen in Woningkrant, niet verhuurd aan urgenten of medisch geïndiceerden en exclusief nieuwbouwwoningen Vergeleken met het vorige kwartaal is het aantal nieuwe gebruikers van bestaande sociale huurwoningen in het tweede kwartaal van 20 met 5% toegenomen (336). In de eerste twee kwartalen van 20 zijn in totaal 655 woningen beschikbaar gekomen voor woningzoekenden. Dit is een daling van 24% vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder (863). bron: WoningNet
Woningmarkt (6/7) Aantal verleende bouwvergunningen* in Utrecht 1 t/m 1 augustus 1.288 1 t/m 1 augustus 20 1.375 *inclusief aantallen voor lichte bouwvergunningen 400 800 1200 In de periode uari tot augustus zijn in 20 in totaal 1.375 bouwvergunningen verleend. Het aantal is in de eerste zeven maanden van dit jaar 7% hoger dan in dezelfde periode een jaar eerder. bron: Gemeente Utrecht, SO
Woningmarkt (7/7) Aantal in aanbouw genomen woningen Binnenstedelijk gebied* *alleen binnenstedelijk gebied (exclusief Leidsche Rijn en Vleuten- De Meern) **prognosecijfer 20 347 1e kwartaal 57 382 2e kwartaal 291** 0 200 300 400 In het eerste helft van dit jaar is de bouw gestart van 348 nieuwe woningen in het Binnenstedelijke gebied. Dit is 52% minder dan in dezelfde periode een jaar eerder (729). Voor het gehele jaar 20 is de verwachting dat van ongeveer 650 woningen de start bouw plaatsvindt. In Leidsche Rijn zijn in het eerste half jaar van 20 ongeveer 400 woningen in aanbouw genomen. Naar verwachting zal hier in 20 met de bouw gestart worden van in totaal 1.300 woningen. bron: Gemeente Utrecht, SO
Landelijke trends (1/4) Economische groei* % verandering tov vorige periode 1,0 0,0 0,8-0,2-0,4-1,2-2,4-1,2 0,6 0,6 0,5 0,9-1,0-2,0-3,0 -I -II -III -IV -I -II -III -IV 20-I 20-II * voorlopige cijfers; kwartaalgegevens zijn gecorrigeerd voor seizoensinvloeden In het tweede kwartaal van 20 is de Nederlandse economie met 0,9% gegroeid en opzichte van het eerste kwartaal. Ten opzichte van het tweede kwartaal van is de groei 2,1%. Dit is het vierde kwartaal op rij dat de Nederlandse economie groeit. bron: CBS
Landelijke trends (2/4) Consumentenvertrouwen en koopbereidheid* * saldo positieve en negatieve antwoorden consumentenvertrouwen koopbereidheid 0-5 - -12-15 -13-20 feb mrt apr mei jun jul aug sep In september hebben consumenten minder vertrouwen in de economie (-13) dan de maand ervoor (-8). Er zijn nog steeds meer mensen pessimistisch dan optimistisch over de ontwikkeling van de Nederlandse economische groei. Wel was er in de tussenliggende maanden (juni t/m augustus) een verbetering zichtbaar. Wat betreft de koopbereidheid van Nederlanders zien we eenzelfde ontwikkeling. bron: CBS
Landelijke trends (3/4) Inflatie (%) 3,0 2,0 1,5% 1,0 08 apr 08 jul 08 okt 08 apr jul okt apr jul aug In juli (1,6%) en augustus (1,5%) 20 stijgt de inflatie en ligt hiermee twee keer zo hoog als in het begin van 20. De stijging van de inflatie in de maand juli is fors. Sinds uari is er nog niet zo'n sterke maandelijkse stijging geweest. bron: CBS
Landelijke trends (4/4) Totaal verstrekt krediet ( mln) 900 873 800 700 jul aug sep okt nov dec feb mrt apr mei jun jul Na de sterke daling van het aantal verstrekte consumptieve kredieten sinds juli, zien we vanaf het begin van dit jaar een stijging. In juli 20 werd er voor 873 miljoen euro aan consumptieve kredieten verstrekt. Dat is 14% meer dan een maand eerder en is ook meteen het hoogste maandcijfer van 20. bron: CBS