Informatiemaatschappij College 6 ICT en ethiek College 6 De maatschappij verandert Ethiek in de informatiemaatschappij ICT zorgt voor nieuwe (morele) vraagstukken waarvoor geen pasklare antwoorden bestaan. Lastige kwesties een greep Enorme hoeveelheid aan vraagstukken Gebruik van andermans draadloze netwerk Postcodes van pedofielen op internet Publiceren van de foto s van de dief van je mobiele telefoon UU gaat na welke websites studenten op Universiteitspc s bekijken? ICT-Speelgoed My secret Pal om geheimen bij kinderen te ontfutselen Vier van de vijf Franse studenten plegen plagiaat. 1
1 st int. Conference on Human- Robot Personal Relationships June 12-13, 2008 Maastricht University De theorie bruikbaar in de praktijk Ethische theorieën Uitgangspunten 1. Deontologie theorie van Kant 2. Consequentialisme / gevolgenethiek handeling-utilitarisme regel-utilitarisme 3. Deugdenethiek (niet in de leesmap) 4. Theorie van het sociale contract plichten / verantwoordelijkheden gevolgen rechten handelingen / acties regels individu groep / samenleving Doel van dit college De theorieën kennen en deze kunnen toepassen op concrete situaties uit de praktijk van de informatiemaatschappij De praktijk een aantal recente kwesties 2
Manhunt 2 Gewelddadige informatie Waar ligt de grens van het (moreel) toelaatbare? Manhunt 2 30 augustus 2007 Nederlandse overheid kan Manhunt 2 niet verbieden Minister verwijst naar mogelijkheden in Europees verband. spel in Groot-Brittannië verboden moordenaar van een 14-jarige jongen zou zich hebben laten inspireren door Manhunt 1. ouders van vermoorde jongen verwijten gameindustrie morele onverantwoordelijkheid Wat vind jij? Handleiding How to commit suicide How to make a bomb How to make a virus How to How to make a bomb 16 januari 2007 in het nieuws: Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding, Tjibbe Joustra maakt zich zorgen over Arabische instructiefilms op internet die gedetailleerd laten zien hoe je een explosief of bomgordel maakt. Vind je de verspreiding van dergelijke informatie toelaatbaar of niet? waar ligt de grens? 3
Onbetrouwbare software Wie is verantwoordelijk? Wie neemt de verantwoordelijkheid? Therac-25 software Deontologie 3 doden en 3 zwaar gewonden in een tijdsbestek van 19 maanden producent nam tot aan het vijfde incident klachten niet serieus fout in software uiteindelijk door een arts zelf ontdekt ziekenhuizen en patienten niet tussentijds ingelicht Waar liggen de verantwoordelijkheden? Wat kenmerkt deze zienswijze? verplicht zijn, de plicht hebben, moeten, niet anders kunnen, geen andere mogelijkheid hebben, gij zult, het is verboden om, normen, wetten, geboden, principes en overtuigingen Theorie van Kant Elke regel die je hanteert is in overeenstemming met het categorisch imperatief: 1. Handel zo dat de regel die je nu volgt een algemene wet voor ieder zou zijn. De informatiemaatschappij vs. de energiemaatschappij of 2. Handel altijd met je jezelf en de ander als doel, nooit als middel. 4
Stroomrekeningen IT-industrie en internet rijzen de pan uit Spits, 12 september 2007: Bedrijven besteden vaak al meer geld aan energie dan aan personeel Uitstoot CO 2 al bijna net zo groot als die van de wereldwijde luchtvaart Hoeveelheid electriciteit benodigd voor een individuele zoekopdracht is genoeg om een spaarlamp een uur te laten branden. Wat vind je van deze ontwikkeling? Wat kenmerkt deze zienswijze? Consequentialisme meer gunstig dan ongunstig, meer goed dan kwaad, de voors wegen op tegen de tegens, het doel heiligt de middelen, Gevolgen met betrekking tot algemene welvaart, welzijn, genot, geluk, Utilitarisme 1. handeling-utilitarisme gevolgen van de actie / handeling zelf 2. regel-utilitarisme gevolgen van het toepassen van de regel ICT-vaardigheden Verplicht? ICT-vaardigheden Deugdenethiek Tonny Bakhoven is een 73-jarige huisarts is 24 uur per dag voor haar patiënten beschikbaar kan computer in huisartsenpost niet snel genoeg bedienen artsenorganisatie wil haar registratie daarom intrekken Goed? deugden en ondeugden (virtues en vices) deugd is zorgvuldig gekozen midden tussen twee onverstandige uitersten. vb. moed, zelfvertrouwen, Waardoor gekenmerkt? evenwicht, midden, maatgevoel, niet te veel en niet te weinig, balans, Waar let de deugdenethiek op? de aard / het karakter van de persoon 5
Casus 5 RFID chips Casus 5 RFID chips 22 november 2005, Computable: VS keuren implantatie rfid-chips in patiënten goed Producent schenkt scanners aan ziekenhuizen 31 augustus 2007, Los Angeles Times: Mag een werkgever zijn werknemers verplichten? Nee zegt de Amerikaanse senaat. Citywatcher.com doet dat voor medewerkers van secure data center. Wat vind jij van het gebruik van RFID-chips bij mensen? Theorie van het sociale contract Ethische evaluaties mensen hebben rechten negatieve, positieve absolute en beperkte door iedereen geaccepteerde regels die aangeven hoe mensen met elkaar omgaan John Rawls s principe van rechtvaardigheid voor of na zelf of de ander doen of zeggen hypocrisie subjectief of intersubjectief / consensus Casus Tentamen Ethiek en waarheid In de ethiek draait het dus niet om waarheid maar om goedheid. Dat is een andere dimensie. 6
Een oordeel komt voort uit Casus: tentamen het vergelijken van de dingen zoals ze zijn met de dingen zoals ze behoren te zijn. Je loopt langs de printer en toevallig rolt daar net het tentamen van het vak De informatiemaatschappij uit. Neem je het mee? Reacties van studenten (15 oktober 2008) ja, want ik word er niet minder op. nee, want dat is niet eerlijk. ja, want als ik het niet pak doet een ander het wel. nee, want als het uitkomt hangt er een straf boven mijn hoofd. nee, want het tentamen is niet van mij / voor mij bestemd. nee, want dan zou het uiteindelijke diploma voor mij minder waarde hebben. (17 oktober 2007) Nee, dat is niet volgens de omgangsnormen. Nee, want als iedereen de vragen zou weten mislukt het tentamen. Ja, want dat levert mij een goed cijfer op en het heeft geen of nauwelijks invloed op de cijfers van de andere studenten. Nee, dat zou niet integer zijn, maar als ik het tentamen verfrommeld in een afvalcontainer zou vinden, dan wel. Ethische theorieën Wat zijn de uitgangspunten? 1. Deontologie theorie van Kant 2. Consequentialisme / gevolgenethiek handeling-utilitarisme regel-utilitarisme 3. Deugdenethiek 4. Theorie van het sociale contract plichten / verantwoordelijkheden gevolgen rechten handelingen / acties regels individu groep / samenleving 7
Informatiemaatschappij: vele ethische vraagstukken Gebruik van andermans draadloze netwerk Postcodes van pedofielen op internet Publiceren van de foto s van de dief van je mobiele telefoon UU gaat na welke websites studenten op Universiteitspc s bekijken? ICT-Speelgoed My secret Pal om geheimen bij kinderen te ontfutselen Vier van de vijf Franse studenten plegen plagiaat. Ethiek in de informatiemaatschappij ICT zorgt voor veel nieuwe vraagstukken ethiek bevindt zich altijd op de grens er liggen geen pasklare antwoorden klaar Volgende week Website geen werkcollege (ook niet op maandag) wel workshop keteninformatisering woensdag 9-11 in zaal Minnaert 208 en 11-13 in Minnaert 211 daar krijg je ook feedback op het artikel en op de opdracht keteninformatisering Bekijk regelmatig: http://www.cs.uu.nl/docs/vakken/imij Hartelijk dank voor jullie aandacht. Succes! 8