Centrumgebied Groene Peelvallei Nota van Toelichting 16 februari 2009 (op de Nota van Uitgangspunten d.d. 5 november 2008) Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 1
Nota van Toelichting Inleiding De Nota van Uitgangspunten is een nadere stap in het proces van het uitwerken van een Gebiedsvisie Centrumgebied Groene Peelvallei. In 2007 en 2008 hebben het waterschap Aa en Maas en de gemeenten Deurne en Helmond gesproken over het centrumgebied, de richting van denken bepaald, betrokkenen en belangstellenden geïnformeerd en de kernpunten van de discussie verzameld, beoordeeld en vastgelegd in de Nota van Uitgangspunten. Van belang is dat deze kaderstellende nota door het waterschap en de beide gemeenteraden als denkrichting wordt vastgesteld. De nota wordt gebruikt als werkdocument voor de verdere uitwerking van de gebiedsvisie, het benaderen van marktpartijen en het opstellen van een bestuurlijke samenwerkingsovereenkomst tussen het waterschap Aa en Maas en de gemeenten Deurne en Helmond. De Nota van Uitgangspunten voor het Centrumgebied Groene Peelvallei is op maandag 8 december 2008 in de raadscommissie van de gemeente Deurne besproken en op donderdag 11 december 2009 in de raadscommissie van de gemeente Helmond gepresenteerd, als voorbereiding op de behandeling van de nota in de beide gemeenteraden. Tijdens de behandeling van de Nota van Uitgangspunten in de beide commissies is gebleken dat een aantal aspecten in de Nota van Uitgangspunten verduidelijking behoeft. De Stuurgroep Centrumgebied Groene Peelvallei heeft besloten om de Nota van Uitgangspunten nader toe te lichten middels een Nota van Toelichting. De door de stuurgroep geproduceerde Nota van Uitgangspunten wordt niet aangepast. De beide nota s zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en geven het kader voor de duurzame en integrale (toeristisch-recreatieve) ontwikkeling van het Centrumgebied Groene Peelvallei. De aspecten waarop de Nota van Toelichting betrekking heeft, zijn de volgende: Aantal bungalows Ontwikkelingsmogelijkheden agrariërs Financiering van het project Leisure Gebiedsafbakening Vervolgstappen en planning Deze aspecten zullen achtereenvolgens in deze Nota van Toelichting worden behandeld. De in de kaders opgenomen tekst is steeds onderdeel van de Nota van Uitgangspunten. Daarna volgt de toelichting. Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 2
Aantal bungalows Nota van Uitgangspunten (bladzijde 11) Het verblijfsrecreatieve aanbod dient te worden ingezet op verhuur. Permanente bewoning wordt niet toegestaan. Er bestaat een voorkeur voor het realiseren van een mix van diverse typen verblijfsrecreatieve eenheden: maximaal 500 tot 600 recreatiebungalows. Dit betekent: ruime kavels en voldoende privacy of juist hoogwaardige concentratie, goede landschappelijke inpassing, uitstekende en onderscheidende beeldkwaliteit, kwalitatief goede faciliteiten en ondersteunende voorzieningen. Toelichting De Stuurgroep Centrumgebied Groene Peelvallei staat op het standpunt dat het nog nader uit te voeren marktonderzoek moet bepalen wat het uiteindelijke aantal recreatiebungalows is dat in het Centrumgebied Groene Peelvallei wordt gerealiseerd. Het aantal van 500 tot 600 recreatiebungalows is in de Nota van Uitgangspunten opgenomen omdat onderzoek van ZKA (Zandvoort Kappelhoff Consultants & Planners BV; 2007, Breda) en marktpartijen aangeven dat een kleiner aantal recreatiebungalows niet rendabel te exploiteren is. Voor de stuurgroep is het aantal van 500 tot 600 recreatiebungalows, naast een denkrichting, tegelijk ook het maximale aantal voor het Centrumgebied Groene Peelvallei. De omgeving (betrokken partijen en de kwaliteit van het centrumgebied/lagenbenadering) en de markt zullen bepalen wat noodzakelijk/mogelijk en/of wenselijk is. Deze flexibiliteit is ingebed in de Nota van Uitgangspunten. Met betrekking tot de kwaliteit van het Centrumgebied Groene Peelvallei geldt dat de lagenbenadering het uitgangspunt is voor de ontwikkeling van het gebied. Dit betekent dat de bestaande waarden en het landschap moeten worden behouden en versterkt. De gebiedskarakteristieke kwaliteiten met betrekking tot water, bodem, geomorfologie, flora en fauna, landschap, cultuurhistorie en archeologie zullen randvoorwaardelijke kenmerken opleveren voor de inrichting en het gebruik van het gebied. Ontwikkelingsmogelijkheden agrariërs Nota van Uitgangspunten (bladzijden 6 en 8) De landbouwkundige functie in het Centrumgebied Groene Peelvallei zal op termijn vrijwel uit het gebied verdwijnen en worden vervangen door andere economische functies die gericht zijn op recreatie en toerisme en op natuur en landschap. Met andere woorden: er is ruimte voor de ontwikkeling van duurzame, nieuwe economische dragers op het gebied van recreatie en toerisme als dit tenminste ook het behoud en de versterking van natuur en landschap tot gevolg heeft. Mogelijk dat enkele agrariërs in het gebied met deze ontwikkeling kunnen meeliften en kunnen verbreden (extensieve melkveehouderij, beheer en onderhoud, kamperen bij de boer). De ontwikkelingsmogelijkheden van de agrariërs in het Centrumgebied Groene Peelvallei zijn vastgelegd in het Reconstructieplan De Peel. Als de voorgestane inrichting van het gebied dit noodzakelijk maakt, zullen zij plaats moeten maken. Er zal dan met hen in overleg worden getreden over hun ontwikkelingsmogelijkheden (verbreding, verplaatsing of beëindiging). Toelichting In het Reconstructieplan De Peel (2005, s-hertogenbosch) is het Centrumgebied Groene Peelvallei aangeduid als Projectlocatiegebied Toerisme en Recreatie. Het gebied wordt geschikt geacht voor toeristisch-recreatieve ontwikkelingen door de nabijheid van relatief grote bevolkingsconcentraties, vanwege het feit dat er al sprake is van toeristisch-recreatieve Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 3
voorzieningen en activiteiten en omdat het gebied goed ontsloten c.q. bereikbaar is. Door het gebied in het Reconstructieplan als zodanig te betitelen richten marktpartijen en overheden zich op de toeristisch-recreatieve ontwikkelingsmogelijkheden van het gebied. In de (nabije) toekomst zal het gebied dan ook een transformatie ondergaan waarbij het accent op toerisme en recreatie zal liggen. Om deze ontwikkeling enigszins te kunnen sturen heeft de Stuurgroep Centrumgebied Groene Peelvallei de Nota van Uitgangpunten geformuleerd. Echter, het gebied kent in de huidige situatie verschillende bewoners, grondeigenaren en gebruikers. Zo zijn in het Centrumgebied Groene Peelvallei enkele agrariërs gevestigd. Uitgangspunt is dat aan de bestaande rechten van agrariërs niet wordt getornd en dat er geen koude sanering plaatsvindt. Als de plannen voor het Centrumgebied Groene Peelvallei dit noodzakelijk maken, dan zal met de agrariërs worden overlegd over hun ontwikkelingsmogelijkheden. Als, na overleg met de agrariërs, blijkt dat sprake is van verplaatsing en/of beëindiging van bedrijven, dan zullen de gemeenten hierbij faciliterend optreden. Voorop staat dat met alle bedrijven/grondeigenaren wordt omgegaan zoals bij reguliere bestemmingsplanprocedures en grondverwervingsprocedures het geval is. Financiering Nota van Uitgangspunten (bladzijde 12) Het waterschap Aa en Maas en de gemeenten Helmond en Deurne willen geen postzegelplannen maar een integraal plan voor het Centrumgebied Groene Peelvallei dat binnen de Europese wet- en regelgeving tot stand komt. De vorm waarin dit gestalte moet krijgen is nog onduidelijk maar het waterschap en de beide gemeenten treden op als regisseur en willen bij voorkeur met één partij/aanspreekpunt te maken hebben, die de gebiedsontwikkeling ter hand neemt en hierin de aspecten uitvoering/realisatie, financiering, exploitatie en beheer/onderhoud betrekt. Toelichting De Nota van Uitgangspunten is een product van de Stuurgroep Centrumgebied Groene Peelvallei. In de stuurgroep zijn drie partijen (waterschap Aa en Maas, gemeente Deurne en gemeente Helmond) vertegenwoordigd. Dit betekent dat de Nota van Uitgangspunten het ontwikkelingskader voor het Centrumgebied Groene Peelvallei van deze drie partijen is en dat deze drie partijen bepalen en betalen. Desalniettemin is de positie van het waterschap Aa en Maas anders dan die van de beide gemeenten. In eerste instantie is (het opstellen van) de Nota van Uitgangspunten een initiatief van de gemeenten Deurne en Helmond, voortkomend uit het Reconstructieplan De Peel met de bedoeling om een vertaalslag naar de bestemmingsplannen te maken. In een later stadium is het waterschap betrokken bij het formuleren van de Nota van Uitgangspunten omdat enkele waterschapstaken (zoekgebied waterberging, ecologische verbindingszone langs de Oude Aa, ontwikkeling beekdalen) in het Centrumgebied Groene Peelvallei gelegen zijn. Tot en met het afleveren van de gebiedsvisie voor het Centrumgebied Groene Peelvallei is het waterschap Aa en Maas, net als de beide gemeenten, één van de drie bepalende en betalende partijen. Daarna zal het integrale project zich gaan kenmerken door verschillende fasen die worden doorlopen en door verschillende deelprojecten die worden gerealiseerd. De projectorganisatie zal op die te doorlopen fasen en te realiseren deelprojecten worden toegespitst. De rol van het waterschap Aa en Maas zal dan wezenlijk anders zijn dan die van de beide gemeenten. Waar de gemeenten Deurne en Helmond voortdurend bij alle ontwikkelingen in het Centrumgebied Groene Peelvallei betrokken zullen zijn en dus bepalende en betalende partijen zullen blijven, zal het waterschap Aa en Maas zich met Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 4
name richten op haar taken en verantwoordelijkheden met betrekking tot de waterhuishouding in de breedste zin van het woord in het Centrumgebied Groene Peelvallei en hierop haar uitgavenpatroon (voorbereiding, onderzoek, planontwikkeling) richten. Het waterschap Aa en Maas zal haar (financiële) pijlen na het tot stand komen van de gebiedsvisie dus richten op haar waterschapstaken en niet op het aantal recreatiebungalows dat kan/mag worden gebouwd of welke intensieve recreatieve voorzieningen onderdeel gaan uitmaken van de intensieve strip langs de N270. Het voorgaande verduidelijkt de positie van het waterschap Aa en Maas enerzijds en de gemeenten Deurne en Helmond anderzijds. Tot en met het afleveren van de gebiedsvisie voor het Centrumgebied Groene Peelvallei zijn alle drie de partijen bepalend en betalend. Nadat de gebiedsvisie door het waterschap en de gemeenten is vastgesteld, zal het waterschap zich met name richten op haar waterschapstaken (en daar haar uitgavenpatroon op richten) terwijl de gemeenten veel nadrukkelijker bij alle ontwikkelingen in het gebied betrokken zullen blijven, zowel inhoudelijk als financieel. Overigens is ook de provincie Noord-Brabant (Streekhuis De Peel) bij de ontwikkeling van het Centrumgebied Groene Peelvallei betrokken. Enerzijds vanuit haar regisserende rol binnen de Reconstructie en anderzijds via de programmalijn Schoon Brabant. Leisure Nota van Uitgangspunten (bladzijden 6 en 16) Het te realiseren toeristisch-recreatieve programma dient complementair te zijn aan het bestaande en in ontwikkeling zijnde leisure-aanbod in Helmond en Deurne. Het moet bovendien een waardevolle aanvulling vormen op het aanbod voor inwoners van Helmond, Deurne en de Peelregio. Het aanbod dient dus zowel de lokale (Helmond en Deurne) als de (boven)regionale marktvraag te bedienen. Er dient sprake te zijn van een onderscheidende propositie gelet op het bestaande en in ontwikkeling zijnde aanbod in en rondom Helmond en Deurne en in de Peelregio. Er moet sprake zijn van jaarrond aanbod en van elk-weervoorzieningen (indoor en outdoor). Tussen Berkendonk en de Provicialeweg moet een intensieve toeristisch-recreatieve strip van hoogwaardige kwaliteit worden ontwikkeld. Het betreft hier dagrecreatieve voorzieningen die uniek, duurzaam en van topkwaliteit moeten zijn. Een (educatief) themapark kan onderdeel van deze strip zijn. In de strip kunnen ook centrale, ondersteunende voorzieningen voor de dagrecreatie/verblijfsrecreatie worden gerealiseerd zoals een tropisch zwembad, wellnesvoorzieningen, restaurant/snackbar, toegang/parkeren en indoor- en outdoorvoorzieningen (jaarrond aanbod). De voorzieningen moeten openbaar toegankelijk zijn, wat wil zeggen dat een ieder die dat wil (al dan niet tegen betaling) gebruik moet kunnen maken van de separate voorzieningen. Toelichting Het in het Reconstructieplan De Peel benoemen van het Centrumgebied Groene Peelvallei tot Projectlocatiegebied Toerisme en Recreatie heeft dat gevolg dat het gebied een transformatie zal ondergaan. Publieke en private partijen zullen projecten gaan realiseren op het gebied van dagrecreatie, verblijfsrecreatie, waterrecreatie, waterberging, landschapsbouw en natuurontwikkeling. Met betrekking tot de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve voorzieningen geldt dat sprake kan zijn van een grote verscheidenheid aan voorzieningen wat schaal, omvang, intensiteit, bezoekersaantallen en dergelijke betreft. Het is onmogelijk om in de Nota van Uitgangspunten te benoemen welke toeristisch-recreatieve ontwikkelingen en Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 5
voorzieningen er in het Centrumgebied Groene Peelvallei wel en welke niet mogelijk en/of wenselijk zijn. Er zijn echter wel enkele duidelijke randvoorwaarden gesteld aan de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het Centrumgebied Groene Peelvallei en de te realiseren voorzieningen: Op dit moment bezoeken 100.000 tot 150.000 bezoekers per jaar de plas Berkendonk. Gestreefd wordt naar een bezoekersaantal van minimaal 150.000 voor de plas Berkendonk en de dagrecreatieve voorzieningen op jaarbasis en een dagrecreatief aanbod met een bezoekersaantal van 150.000 tot 200.000 (doorgroei tot 300.000 mogelijk) op jaarbasis. Deze voorzieningen zijn ondersteunend aan de verblijfsrecreatieve voorzieningen. Het accent voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het Centrumgebied Groene Peelvallei ligt op educatief, actief en sportief ontspannen en genieten in een groene en waterrijke omgeving. Een marktanalyse zal hieraan richting moeten geven. Nieuwe toeristisch-recreatieve voorzieningen moeten complementair zijn aan de voorzieningen die zijn of worden gerealiseerd in de centra van Deurne en Helmond. Dus niet meer van hetzelfde maar juist meer variatie in toeristisch-recreatieve voorzieningen. Uitgangspunt voor de ontwikkeling van het Centrumgebied Groene Peelvallei is de lagenbenadering. Bestaande waarden en het landschap moeten worden behouden en versterkt. De gebiedskarakteristieke kwaliteiten met betrekking tot water, bodem, geomorfologie, flora en fauna, landschap, cultuurhistorie en archeologie leveren randvoorwaarden op voor de inrichting en het gebruik van het gebied. Overigens zijn niet alle delen van het Centrumgebied Groene Peelvallei (even) waardevol; het is niet voor niets dat de leisurezone in de strip aan de zuidzijde van Berkendonk is gesitueerd. Gebiedsafbakening Nota van Uitgangspunten (bladzijde 13) Het waterschap Aa en Maas en de gemeenten Deurne en Helmond hebben op basis van een aantal hoofdlijnen voor enkele zones binnen het Centrumgebied Groene Peelvallei (beekdallandschap, bosgebieden, Berkendonk en de intensieve strook langs de Provincialeweg, verblijfsrecreatie; zie ook het kaartje in de Nota van Uitgangspunten) een aantal meer concrete uitgangspunten geformuleerd. Tevens is aan elke zone een aantal trefwoorden toegevoegd en zijn enkele beelden opgenomen die de functies en de sfeer weergeven die in de desbetreffende zone worden nagestreefd. Toelichting De begrenzing van het Centrumgebied Groene Peelvallei is gebaseerd op de begrenzing van het Projectlocatiegebied Toerisme en Recreatie in het Reconstructieplan De Peel. Maar het centrumgebied moet natuurlijk in ruimer verband worden gezien. Dit geldt zowel voor ontwikkelingen in de directe omgeving van het centrumgebied (Deurne PaardenWereld, MOB-complex, Mirt-studie, glastuinbouw Deurne-Oost, verbreding N279 en dergelijke) als voor de onderzoeken die moeten worden verricht (water, flora en fauna,, bereikbaarheid en ontsluiting) en die zich niet beperken tot de grenzen van het Centrumgebied Groene Peelvallei. Voorts geldt dat niet overal in het Centrumgebied Groene Peelvallei (lagenbenadering!) dezelfde (intensieve) toeristisch-recreatieve voorzieningen mogelijk en/of wenselijk zijn. De meest intensieve toeristisch-recreatieve ontwikkelingen zullen zich voornamelijk in de zone Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 6
ten noorden van de N270 voordoen. Het voorgaande leidt ertoe dat met betrekking tot het onderzoeksgebied c.q. plangebied als het ware drie niveaus worden onderscheiden: Regionaal niveau (een ruimer onderzoeksgebied dan het Centrumgebied Groene Peelvallei) Het Projectlocatiegebied Centrumgebied Groene Peelvallei (het plangebied waarop de Nota van Uitgangspunten betrekking; op de bijgevoegde kaart in blauw afgekaderd) Lokaal niveau (zone in het Centrumgebied Groene Peelvallei waar de meest intensieve ontwikkelingen worden voorzien; op de bijgevoegde kaart in rood afgekaderd). Op de bijgevoegde kaart zijn de genoemde zones aangegeven. Hierbij kan worden opgemerkt dat het Projectlocatiegebied Centrumgebied Groene Peelvallei een oppervlakte heeft van 1054 ha. De zone waarin de meest intensieve ontwikkelingen worden voorzien, heeft een oppervlakte circa van 277 ha. Hiervan ligt 142 ha in de gemeente Deurne en 135 ha in de gemeente Helmond. Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 7
Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 8
Vervolgstappen en planning De aanleiding voor het opstellen van een Nota van Uitgangspunten is het benoemen, in het Reconstructieplan De Peel, van het gebied tussen Deurne en Helmond tot Projectlocatiegebied Toerisme en Recreatie. Hoewel de provincie Noord-Brabant een eensluidende gebiedsvisie wenst voor het Centrumgebied Groene Peelvallei, hebben de gemeente Deurne en Helmond elk met hun eigen marktpartijen (te grootschalige) plannen ontwikkeld die geen of te weinig rekening hielden met de bestaande kwaliteiten van het gebied. Later hebben de gemeenten en het waterschap Aa en Maas elkaar gevonden in een gemeenschappelijke aanpak, om los van marktpartijen gezamenlijk de regie te voeren en een Nota van Uitgangspunten op te stellen. In 2007 en 2008 hebben het waterschap en de beide gemeenten gesproken over het Centrumgebied Groene Peelvallei, de richting van denken bepaald, belangstellenden en betrokkenen geïnformeerd en de kernpunten van de discussies verzameld, beoordeeld en vastgelegd in een Nota van Uitgangspunten. Deze nota is nog geen uitgewerkt plan maar geeft richting aan de gewenste ontwikkeling, rekening houdend met voldoende flexibiliteit (marktpartijen!) en met de (landschappelijke) kwaliteiten van het gebied. Na het vaststellen van de Nota van Uitgangspunten (inclusief de Nota van Toelichting), volgt nog een groot aantal andere stappen. Te noemen zijn onder andere: Formuleren communicatieplan Opstellen gebiedsvisie Opstellen en ondertekenen samenwerkingsovereenkomst Doorlopen MER-procedure Wijzigen bestemmingsplan (inclusief het doorlopen van procedures en het aanvragen van vergunningen) In het bijgevoegde schema zijn de betrokken partijen, de te leveren producten en de planning opgenomen. Dit schema is onderdeel van een Plan van Aanpak voor het Centrumgebied Groene Peelvallei, waarin de onderdelen organisatie, communicatie, planologisch-juridisch traject (met beslismomenten) en marktpartijen zijn opgenomen. Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 9
Behoort bij Raadsvoorstel 6-2009 10