Resultaten Landbouwper thema
H 5.1 Resultaten per thema Resultaten per thema De ontwikkelingen, knelpunten en dilemma s die samenhangen met onze fysieke leefomgeving worden in deze studie uitgewerkt aan de hand van acht thema s: wonen, werken, mobiliteit, landbouw, energie, milieu, natuur, en overstromingsgevaar en wateroverlast. Deze thema s zijn herkenbaar in het maatschappelijke debat, corresponderen met aspecten van het brede welvaartsbegrip en sluiten aan op de inrichting van het beleid. Bovendien zijn er pragmatische redenen voor de thematische uitwerking: elk van deze thema s heeft namelijk zijn eigen kennisdomein, zijn eigen instrumentarium aan modellen en gegevens en zijn eigen netwerk en traditie. We hebben dus zo veel mogelijk gebruikgemaakt van de bestaande kennisinfrastructuur. Door de thema s uit te werken in vier scenario s, het trendmatige beleid zo veel mogelijk af te stemmen en de berekeningen onderling consistent te maken, hebben we gezorgd voor samenhang tussen de thema s. In dit hoofdstuk gaan we eerst nader in op die samenhang. Vervolgens vatten we in elke paragraaf de uitkomsten van één thema samen. Meer gedetailleerde informatie over de uitkomsten van de afzonderlijke thema s is te vinden in de achtergronddocumentatie, die apart wordt uitgebracht. Samenhang tussen de thema s Hoewel de acht thema s in dit hoofdstuk afzonderlijk worden besproken, staan zij niet op zichzelf: we hebben zo veel mogelijk ook de kruisrelaties tussen de thema s beschreven, op alle relevante ruimtelijke schaalniveaus. Dat is het kenmerk van deze studie. Per scenario komen de aannames in het ene thema overeen met die in het andere thema, zodat de ontwikkelingen steeds consistent zijn. Dat geldt nadrukkelijk ook voor de kwantitatieve uitwerking van de scenario s. De causale relaties en de gebruikte parameters in de vele gebruikte rekenmodellen zijn zo goed mogelijk onderling afgestemd. Het resultaat is dat alle cijfermatige uitkomsten binnen een scenario met elkaar in overeenstemming zijn, ook als ze bij verschillende thema s staan. Zo stroken de emissies die beschreven worden bij het thema milieu dus met de ontwikkeling van de landbouw, het energiegebruik en van het wegverkeer. Maar ook tussen landbouw, energiegebruik en wegverkeer onderling bestaan kruisverbanden, bijvoorbeeld via de energieprijzen. Verdere uitputting van de fossiele brandstoffen leidt immers tot stijgende brandstofprijzen en dempt zo de groei van de automobiliteit en de glastuinbouw. Ook tussen de thema s wonen, werken en mobiliteit bestaan nauwe relaties: lengte en richting van verkeersstromen hangen bijvoorbeeld nauw samen met de ruimtelijke spreiding van woon- en werklocaties. Indirect hebben de ontwikkelingen binnen de thema s werken en wonen dus zelfs gevolgen voor energiegebruik en luchtverontreiniging. Met al deze kruisrelaties houden we in de studie waar mogelijk rekening (bijlage 1). 67
Welvaart en Leefomgeving 2006 Internationaal en nationaal In eerste instantie zijn het samenhangende internationale economische en politieke ontwikkelingen die bepalen hoe de economie en de bevolking van Nederland groeien. Deze krachten zorgen voor internationale handel, migratiestromen en prijsfluctuaties op de mondiale energiemarkt, die ook in Nederland sterk gevoeld worden (Tang en De Mooij, 2003). Ze bepalen voor een belangrijk deel hoe de bevolking, de economie en het energiegebruik van ons land zich ontwikkelen, en daarmee ook de milieukwaliteit en het ruimtegebruik. Bevolking en economie Tussen de groei van de bevolking en de groei van de economie bestaat een complexe relatie, die onder meer loopt via de beroepsbevolking, de woningmarkt en de consumptie. Dat geldt niet alleen voor de omvang, maar ook voor de samenstelling van de bevolking en de economie. Ouderen of lager opgeleiden hebben bijvoorbeeld een ander consumptiepatroon en ook hun gedrag op de arbeidsmarkt en de woningmarkt verschilt. De vraag naar woningen hangt samen met de groei van het aantal huishoudens. Deze groei treedt op als de bevolking toeneemt, maar bijvoorbeeld ook als het persoonlijk inkomen stijgt: dus als de economie sterker groeit dan de bevolking. Bevolking en economie hangen ook ruimtelijk met elkaar samen. De verandering van de structuur van de economie heeft bijvoorbeeld gevolgen voor de ruimtelijke spreiding van de werkgelegenheidsgroei. Waar de werkgelegenheid groeit, is bovendien afhankelijk van de locatie van het woningaanbod. De ruimtelijke samenhang tussen wonen en werken wordt verder onder meer beïnvloed door de mate waarin mensen bereid zijn naar hun werk te reizen of voor hun werk te verhuizen. Hier speelt ook de energieprijs weer een rol (brandstofkosten). Deze ruimtelijke verweving van de thema s bevolking, wonen, werken en (pendel)mobiliteit beschreven we in hoofdstuk 4. Ruimte en milieu Ruimtelijk manifesteren de ontwikkelingen binnen de verschillende thema s zich onder andere in de uitbreiding van woonwijken, bedrijventerreinen en infrastructuur en in de ligging van deze nieuwe bebouwing ten opzichte van de bestaande verstedelijking. Nieuwe bebouwing beïnvloedt de plaats waar de natuur zich verder ontwikkelt, waar de wateroverlast het grootst is, waar het landschap zal veranderen en waar de landbouw onder druk komt te staan. Ook tussen deze thema s bestaan dus relaties. Wij hebben bij de uitwerking van de thema s en de scenario s rekening proberen te houden met al deze kruisrelaties en samenhangen, op alle relevante ruimtelijke schaalniveaus. De gebruikte rekenmodellen zijn daartoe gesynchroniseerd (zie bijlage 1). Daarmee hebben we bereikt dat de scenario s intern consistente ontwikkelingen beschrijven, waarin de effecten van het ene thema zijn meegenomen in het andere. De resultaten die wij hierna bespreken, moeten dus steeds gezien worden 68
H 5.1 Resultaten per thema als onderdeel van een groter, samenhangend geheel, ook al worden ze per thema gepresenteerd. 69