het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland, Postbus 90602, 2509 LP Den Haag.

Aan: Van: het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland, Postbus 90602, 2509 LP Den Haag. ing. L.W. Vreugdenhil, Nieuw-Oranjekanaal 20, 3151 XL Hoek van Holland. Betreft: Uitvoering Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen Hoek van Holland, 8 augustus 2011 Geacht college, In de zomer van 1976 kwam ik na een studie aan de Hogere Landbouw School terug op het ouderlijk landbouwbedrijf in de Bonnenpolders te Hoek van Holland. Ik besefte toen reeds dat hier geen plaats was voor grootschalige en/of intensieve agrarische ontwikkeling. Het van oudsher gemengde bedrijf behield dit karakter. Er was sprake van natuur- en milieuvriendelijke landbouw waarbij het contact met de consument werd gezocht door de directe verkoop van produkten (aardappelen, etc.!) vanaf het bedrijf. In 1979 werd het bestemmingsplan Hoek van Holland Buitengebied Oost in procedure gebracht en in 1985 werd dit onherroepelijk goedgekeurd. De bijbehorende kaart 1 maakt duidelijk dat voor wat betreft de Korte Bonnen er sprake was van landschappelijk en natuurwetenschappelijk agrarisch gebied. De bijbehorende voorschriften 2 geven de (beperkte) mogelijkheden aan. Binnen deze kaders zou een agrarische bedrijfsvoering gevoerd dienen te worden. Deze ontwikkeling werd niet als een bedreiging gezien, maar als een kans. De Bonnenpolders vormden een geïsoleerde agrarische enclave en er lagen kansen om te produceren voor de regionale markt en te profiteren van de recreatieve ontwikkelingen. Er werd zelfs nog een cursus zuivelbereiding gevolgd. Voorts had het bedrijf zich ontwikkeld tot een plaats waar scholieren en studenten stage konden lopen en er lessen natuur- en milieueducatie werden gegeven aan klassen van de basisschool. Dit beleidskader werd later herbevestigd door streek- en structuurplannen 3. Met de ontwikkeling van mijn bedrijf werd geanticipeerd op de geschetste planologische toekomst. In juli 1994 werd de het Relatienotagebied Oost- en Midden-Delfland vastgesteld. De Korte Bonnen maakt hier een onderdeel van uit. In maart 2003 werd als vervolg hierop het Natuurgebiedsplan Delf- en Haaglanden door u vastgesteld en wederom vormde de Korte Bonnen als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur tussen Midden-Delfland en de Kapittelduinen een belangrijke schakel in dit beleidsplan. Uiteindelijk werd in februari 2005 het Regionaal Groenblauw Structuurplan 2 4 vastgesteld. Het EHS-gebied in de Korte Bonnen werd gerekend tot de 1 e prioriteits groenprojecten waarbij de financiering na een dekkingsvoorstel op hoofdlijnen rond was (tabel 3). De start zou onder regie van de overheid voor 2010 plaatsvinden. 1 http://tile.gis.rotterdam.nl/gw2data/data/dsv/bestemmingsplannen_vig/plankaarten/425_plankaart.pdf 2 http://tile.gis.rotterdam.nl/gw2data/data/dsv/bestemmingsplannen_vig/voorschriften/425.pdf 3 http://www.zuid-holland.nl/overzicht_regios/index_regio_zh-rijnmond/content_streekplan_rijnmond.htm 4 http://www.zuidholland.nl/overzicht_alle_themas/thema_vrijetijd/content_recreatiebeleid/content_regionaal_groenblauw_structuurplan.htm 1

Met het gebiedsontwikkelingsproces in de Bonnenpolders werd niet alleen beoogd een versnelling te bereiken t.o.v. deze doeleinden, maar eveneens een integrale aanpak te bewerkstelligen van de problemen die duidelijk zichtbaar waren geworden nadat in een aantal achtereenvolgende jaren het gebied getroffen werd door extreme wateroverlast (september 1998 5, oktober 1999 6, november 2000 7 en september 2001 8 ). Deze gebeurtenissen maakten niet alleen het gebrek aan een kwalitatief goede waterhuishouding duidelijk, maar hadden ook een enorm forse impact op de vitaliteit van de agrarische bedrijven. In september 2000 was reeds de Stichting de Bonnen opgericht waarin de oorspronkelijke bewoners en ondernemers in dit gebied zich hadden verenigd met het doel een gemeenschappelijk antwoord te vinden op de problemen die op hen afkwamen. Het initiatief van de Stichting de Bonnen om naar aanleiding van een gemaakte SWOT-analyse 9 van onze polder te komen tot een integrale gebiedsvisie kreeg helaas indertijd van de provincie Zuid-Holland (om nog steeds uiterst discutabele redenen) niet de gevraagde 9.000,- als financiële steun 10. Ook een ultiem verzoek 11 op 15 november 2002 mocht niet baten. We voelden ons in de steek gelaten. Uiteindelijk kwam het initiatief om te komen tot een integrale visie door het aannemen van een motie (unaniem!) van de raad van de deelgemeente Hoek van Holland vanaf 20 november 2003 te liggen bij wat het meest nabije lokale bestuur behoort te zijn. Ofschoon de opdracht van de motie 12 was om in het tweede kwartaal van 2004 deze gebiedsvisie te presenteren, zou het tot september 2004 duren voordat partijen werden uitgenodigd 13 deel te nemen in de Projectgroep de Bonnen. Ofschoon begin december 2004 de opdrachtsformulering 14 gereed was, duurde het tot de tweede helft van april 2005 eer partijen werden uitgenodigd een offerte uit te brengen. Daarvoor had een vertegenwoordiger van de Erven van Rijckevorsel in een consultatieronde langs de deelgemeente Hoek van Holland, de provincie Zuid-Holland, het Hoogheemraadschap van Delfland en het Zuid- Hollands Landschap steun gezocht voor de door deze partij gewenste landgoedontwikkeling. In juni 2005 werd gekozen voor DLV Groen & Ruimte vanwege het uitvoeringsgerichte karakter van hun voorstel. In september 2005 kwamen partijen een werkwijze 15 overeen en op 21 december 2005 werd door de raad van de deelgemeente Hoek van Holland het scenario met landgoedontwikkeling vastgesteld 16. De Stichting de Bonnen had een alternatief; er werden immers in tal van gebieden in Nederland andere instrumenten ingezet om de beoogde resultaten te realiseren. Hiervoor was echter geen steun en in een schrijven d.d. 4 januari 2006 heeft deze stichting haar standpunt 17 inzake het gekozen scenario verwoord: er was geen sprake meer van kiezen voor, maar accepteren van. 5 http://www.knmi.nl/klimatologie/maand_en_seizoensoverzichten/seizoen/her98.html 6 http://www.knmi.nl/klimatologie/maand_en_seizoensoverzichten/maand/okt99.html 7 http://www.knmi.nl/klimatologie/maand_en_seizoensoverzichten/maand/nov00.html 8 http://www.knmi.nl/klimatologie/maand_en_seizoensoverzichten/maand/sep01.html 9 http://www.debonnen.nl/html/gebiedsvisie.html 10 http://www.debonnen.nl/html/groenesubsidie.html 11 http://www.debonnen.nl/html/groenesubsidie_20021115.html 12 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2003/agenda_s/besluitenlij st/korte_besluitenlijst_20_november_2003 13 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=66576&type=org 14 http://www.debonnen.nl/html/opdrachtsomschrijving_gebiedsvisie.html 15 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=66575&type=org 16 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2005/documenten/21_dec ember_2005/dr050056 17 http://www.debonnen.nl/html/06-01-04%20standpunt%20scenario.pdf 2

Er lag een duidelijke relatie met deze landgoedontwikkeling en de aanleg van de zogeheten tweede ontsluitingsweg van Hoek van Holland. Dit werd bevestigd met het raadsbesluit 18 d.d. 8 juni 2006 om aan het gekozen scenario een tweetal landgoederen toe te voegen voor een andere grondeigenaar in het gebied. Hiermee kregen ook deze gronden een warme bestemming door gebruik te maken van de provinciale landgoederenregeling 19. Er zou echter een perspectief blijven bestaan voor twee agrarische bedrijven in de Bonnenpolders en hiervoor werden in opdracht 20 van de deelgemeente Hoek van Holland bedrijfsplannen opgesteld, waaronder één voor ondergetekende. Na weer allerlei vertragingen werd op 21 september 2006 het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen 21 door de raad van de deelgemeente Hoek van Holland vastgesteld 22. Hiertoe behoorde ook een planning 23 waarmee niet alleen de stappen werden aangegeven, maar ook het tijdspad waarbinnen de afgesproken 24 ontwikkelingen zouden plaatsvinden. Er was sinds de consultatieronde van de vertegenwoordiger van de Erven van Rijckevorsel bewust toegewerkt naar dit bestuurlijke besluit. Met dit alles werd een integratie bereikt tussen een onderdeel van het Natuurgebiedsplan Delf- en Haaglanden, het ABC-Delfland van het Hoogheemraadschap van Delfland, een verbeterde (recreatieve) ontsluiting van het gebied en de gewenste revitalisering van de agrarische bedrijven. Van een moeilijke financiële haalbaarheidsparagraaf was absoluut nog geen sprake. Integendeel: Het belang van de ontwikkeling van landgoederen in dit scenario is dat op deze wijze financiële middelen ter beschikking kunnen komen voor de benodigde herstructurering van de Bonnen. De erven van Rijckevorsel zijn bereid daarin te investeren en de pachtsituatie te optimaliseren voor de resterende agrarische bedrijven en hebben dit ook meermalen uitgesproken., aldus het raadsbesluit van 21 december 2005. Er zou echter spoedig blijken dat er sprake was van een spel van misleiding en bedrog door deze vastgoedspeculanten. Dit spel werd getolereerd door de lokale overheid omdat men had verzuimd tijdig het onteigeningsinstrument in te zetten bij de verwerving van de gronden welke nodig waren voor de aanleg van de tweede ontsluitingsweg. Men was bevreesd voor een vertraging en men liet de andere onderdelen van het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen vallen. Een integrale oplossing leek daarna verder weg dan ooit. In oktober 2007 werd de uitvoering van het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen overgedragen aan de stadsregio Rotterdam. Er was sprake van een warme overdracht, dus inclusief het geheel aan genomen besluiten, gemaakte afspraken, gedane toezeggingen, uitgesproken intenties en gewekte verwachtingen. Bij de overdracht werd door het dagelijks bestuur van de deelgemeente in een schrijven (uit/2007/1640) d.d. 10 oktober 2007 expliciet aandacht gevraagd voor de gewenste snelheid: Voorkomen moet worden dat de deelgemeentelijke doelstellingen welke aan het begin van het traject werden geformuleerd nu niet worden gerealiseerd. De boeren en ondernemers in het gebied dreigen hier immers het slachtoffer van te worden. Helaas werd er echter mee ingestemd dat de Stichting de Bonnen geen deel zou uitmaken van de geformeerde stuurgroep en op afstand werd geplaatst. Er was echter de hoop dat het nieuwe dagelijkse bestuur van de deelgemeente Hoek van Holland ditmaal wél zou toezien op een correcte uitvoering van de bestuurlijke besluitvorming. 18 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2006/commissie/document en/24_mei_2006/dr20060008 19 http://www.debonnen.nl/html/nieuwe%20landgoederen%20brochure1.pdf 20 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2006/documenten/8_juni_ 2006/dr20060011 21 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=66574&type=org 22 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2006/documenten/21_sept ember_2006/dr20060040 23 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=66572&type=org 24 http://www.debonnen.nl/afsprakenkader.xls 3

In januari 2009 vond er een presentatie 25 plaats in een raadsvoorbereidende commissievergadering van de deelgemeente Hoek van Holland door het in de arm genomen bureau APPM. In de toelichting werd gesteld dat het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen nog altijd het belangrijkste kader 26 is voor de gebiedsontwikkeling van de polder, maar dat het plan nog niet is uitgevoerd. Het streven was er op gericht om in juli 2009 zowel een gebiedscontract alsook een ontwikkelovereenkomst te hebben. Een businesscase, een inrichtingsplan en een uitvoeringsstrategie lagen hieraan ten grondslag en er zou overeenkomstig deze werkwijze spoedig daarna kunnen worden gestart met het verwerven van de gronden, het doorlopen van de RO-procedures en het aanvragen van de vergunningen. Inmiddels is het augustus 2011 en er bestaat niet de indruk dat er ook maar één stap voorwaarts is gemaakt met de uitvoering van het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen sinds deze in september 2006 is vastgesteld. Dit bestuurlijke besluit is echter niet ingetrokken en/of gewijzigd door het nemen van een nieuw besluit. Het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen is derhalve nog steeds van kracht als belangrijkste expliciete bestuurlijke besluit inzake de toekomst van onze polder. Door de lengte van het gebiedsontwikkelingsproces is er echter inmiddels wel impliciet sprake van het autonome scenario welke nog in december 2005 door de raad van de deelgemeente Hoek van Holland werd verworpen. Er zijn meer dan 8 jaar verstreken sinds het Natuurgebiedsplan Delf- en Haaglanden 27 werd vastgesteld, er zijn inmiddels ruim 6 jaar verstreken sinds het RGSP-2 werd vastgesteld 28 en er zijn meer dan 5 jaar verstreken sinds in het najaar van 2005 het plan werd gepresenteerd om de waterhuishouding in de Korte Bonnen te verbeteren. Voorts zijn bijna 8 jaar verstreken sinds het op 10 september 2003 het voortontwerp-bestemmingsplan Hoek van Holland Landelijk Gebied werd gepresenteerd aan de toenmalige raadscommissie Ruimtelijke Ordening, Cultuur en Buitenruimte 29 van de deelgemeente Hoek van Holland. Ook dit is nog steeds niet - eventueel aangepast - in procedure gebracht. Het geheel kan momenteel als een wanprestatie 30 worden gekwalificeerd. Het zou geheel overbodig moeten zijn om hier te vermelden dat er burgers, ondernemers, organisaties en instellingen zijn die waarde toekennen aan bestuurlijke besluiten en hier hun persoonlijke en/of zakelijke beslissingen op afstemmen. De overheid behoort een betrouwbare partij te zijn en er mag worden verondersteld dat overheidsfunctionarissen met hun handelen publiek doelen nastreven en maatschappelijke resultaten willen bereiken. Zowel bestuurders alsook volksvertegenwoordigers behoren deze functie te willen bekleden omdat men dienstbaar wil zijn aan de samenleving en van betekenis wil zijn voor zijn medemens. Ook van ambtenaren mag worden verwacht dat men van maatschappelijke betekenis wil zijn met zijn of haar werkzaamheden voor de overheid. Vanzelfsprekend behoren de diverse overheden en de diverse bestuurslagen hun werkzaamheden zodanig af te stemmen dat men tot een optimaal resultaat komt. Het behoort voor de mensen waarvoor men werkzaam is niet aan de orde te zijn of men met een lokale, regionale, provinciale of de landelijke overheid te maken heeft. Voorts behoort men zich altijd te realiseren dat de mensen waarvoor men werkzaam is nooit het slachtoffer mogen worden vanwege eventuele conflicten tussen de diverse overheden. Daarbij geldt voor het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen dat dit niet slechts een ruimtelijk plan is, maar ook een belangrijke sociaal-economische component heeft: er zou sprake zijn van een revitalisering van het gebied en er zou daarbij plaats zijn voor twee agrarische bedrijven. Met geld van DE OVERHEID zijn hiervoor bedrijfsplannen gemaakt. 25 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=41278&type=org 26 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=40684&type=org 27 http://www.zuid-holland.nl/documenten/opendocument.htm?llpos=55771257&llvol=0 28 http://www.zuidholland.nl/overzicht_alle_themas/thema_vrijetijd/content_recreatiebeleid/content_regionaal_groenblauw_structuurplan.htm 29 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2003/commissies_2003/cie _Ruimtelijke_ordening_Cultuur_Buitenruimte/Agenda_s/cie_RO_C_B_10_september_2003 30 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=64004&type=org 4

Met geld van DE OVERHEID heeft ook de omschakeling van mijn bedrijf naar biologische landbouw plaatsgevonden. In maart 2001 heeft DLV Adviesgroep NV hiervoor een bedrijfsplan gemaakt en in november 2001 is ondanks de ramp van 19 september 2001 hiermee gestart. In februari 2004 is de grond biologisch gecertificeerd voor de teelt van akkerbouw- en veevoederproducten en in april 2005 is dit omschakelingsproces succesvol afgerond met de biologische certificering van de melk. Inmiddels was het bedrijf toen ook verbreed met zowel een natuurcamping alsook een pension voor paarden. Met deze nevenactiviteiten werd duidelijk in een behoefte voorzien en ze betekenden een belangrijke financiële ondersteuning van het bedrijf. Het bedrijf was klaar voor de nieuwe ruimtelijke en economische toekomst welke door DE OVERHEID werd gewenst voor de Bonnenpolders. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken was echter wel helaas door de dramatische gebeurtenissen op 19 september 2001 een financiering noodzakelijk geworden en de Rabobank was gaarne bereid dit te doen en heeft op 2 mei 2002 een financieringsvoorstel gedaan voor een bedrag van 85.700,-. Met een simpele garantstelling door de (lokale) overheid zou er geen probleem meer bestaan, maar het werd belangrijk geacht een visie te hebben op het gehele gebied en de positie van mijn bedrijf daarin om te kunnen bepalen of men garant zou willen staan voor deze (her)financiering. Natuurlijk was er voor mij de mogelijkheid om te kiezen voor een andere optie. Met de verkoop van diverse productierechten, een extensivering van het bedrijf en een inkomen van buiten het bedrijf zou ik mij immers ook kunnen handhaven op de plaats waar ik geboren en getogen ben. Met mijn opleiding en mijn ervaring - ook in het openbaar bestuur - had ik een betrekking elders kunnen aanvaarden en het bedrijf hobbymatig kunnen voortzetten. Dit is een ontwikkeling die men elders in Nederland ook wel ziet gebeuren. Een ieder die mij persoonlijk kent, kent ook mijn maatschappelijke opstelling. Een ieder met een Linkedin-account 31 kan kennismaken met de functies die ik in het verleden heb vervuld. Naast mijn bedrijf heb ik mij ook altijd op andere manieren ingezet voor de samenleving. Overigens was het een stil geheim dat ik op mijn bedrijf ook jarenlang een anonieme en kleinschalige zorgfunctie heb vervuld. Deze was niet commercieel, maar mensen met een probleem konden terecht op mijn boerderij om aan dit probleem te werken. Ik vond het belangrijk dat deze mensen geen etiket kregen en dus anoniem bleven en ik vond het belangrijk dat dit een kleinschalig karakter had. Voorts wilde ik mij hiermee ook niet etaleren. Sommige dingen in het leven doe je gewoon en daar praat je niet over. Inmiddels voel ik mij helaas genoodzaakt dit wel te doen. Aan het begrip maatschappelijk verantwoord ondernemen werd door mij al invulling gegeven voordat dit een etiket werd waarmee bedrijven zich positief wilden profileren. Bij de inleiding heb ik al geduid op de mogelijkheid die op mijn bedrijf bestond om stage te lopen of een les natuur- en milieueducatie te krijgen. Als bestuurder van de Stichting de Bonnen heb ik mij ingezet voor kleinschalige evenementen als bijv. een oogstdag, een proza- en poëziefestival en een varende fanfare. Een ieder met een Facebook-account 32 kan op mijn persoonlijke profiel bij de desbetreffende fotorubrieken hiervan een indruk krijgen. Een ieder met een beetje mensenkennis zou kunnen beseffen dat ik mijn kennis en kunde graag zou willen inzetten voor mijn omgeving en dat ik mijn verantwoordelijkheid zou nemen om hier vorm aan te geven. Uit diverse verkiezingsprogramma s, beleidsprogramma s en bijv. het coalitieprogramma van het college van B&W in Rotterdam blijkt dat deze houding - in woorden - wordt gewaardeerd. Ook als voormalig bestuurder van de deelgemeente Hoek van Holland weet ik dat mensen het verschil kunnen maken, zowel positief als negatief. Het lijkt me dat ik hier verder niet hoef te benadrukken dat ik altijd heb gekozen voor een positieve, constructieve en coöperatieve opstelling. Het was dus voorspelbaar dat ik met mijn bedrijfsontwikkeling zou anticiperen op de door de overheid gewenste ontwikkeling van de Bonnenpolders. Met daden heb ik laten zien op welke wijze ik in het leven sta en hoe ik wens te functioneren in de contacten met derden. Ik ben een doener en praktisch ingesteld. 31 http://www.linkedin.com/pub/leen-vreugdenhil/b/972/633 32 http://www.facebook.com/home.php#!/profile.php?id=100000425830101&sk=info 5

Het zou dus geheel overbodig moeten zijn om hier te vermelden dat er burgers, ondernemers, organisaties en instellingen zijn die waarde toekennen aan bestuurlijke besluiten en hier hun persoonlijke en/of zakelijke beslissingen op afstemmen. Men heeft er recht op om DE OVERHEID te kunnen vertrouwen. Bestuurlijke besluiten dienen dus ook te worden uitgevoerd binnen de gestelde financiële - en juridische kaders. Ook de factor tijd speelt een belangrijke rol, zo leert de casus Bonnenpolders ons kennen. Het is ongepast om met woordspelletjes partners in een gebiedsontwikkelingsproces zand in de ogen te strooien en/of op het verkeerde been te zetten. Het is zeker ongepast om met woordspelletjes te proberen de eigen verantwoordelijkheid te willen ontlopen. Het moge duidelijk zijn dat DE OVERHEID inzake de casus Bonnenpolders niet alleen formeel verantwoordelijk is voor de ontstane situatie, maar ook een morele verantwoordelijkheid kent. Men behoort immers niet partners mee te nemen in een integraal gebiedsontwikkelingsproces om hen halverwege het traject met lege handen achter te laten en te kiezen voor een deeloplossing. Het zou voorts hier geheel overbodig behoren te zijn om te vermelden dat er burgers, ondernemers, organisaties en instellingen zijn die niet alleen verwachten dat DE OVERHEID bestuurlijke besluiten uitvoert, maar er ook op toeziet dat regels, bepalingen, wetten en voorschriften handhaaft. Met het gedogen van illegale situaties ondermijnt DE OVERHEID haar eigen geloofwaardigheid en beloont men een cynische en calculerende houding t.o.v. diezelfde overheid. Het was dan ook uiterst pijnlijk dat ik na eerst in 1990 de toenmalige gemeente s-gravenzande te hebben moeten verzoeken te handhaven inzake een illegale situatie m.b.t. de verkoop van aardappelen, groenten, fruit, eieren, bloemen, planten, zuidvruchten, etc. op een voormalige boerderij ik uiteindelijk ook de provincie Zuid-Holland moest verzoeken op het toezien op deze lokale overheid inzake dit gedoogbeleid. Met dit gedoogbeleid werd door de aangrenzende gemeente een forse schade toegebracht aan een belangrijke economische steunpilaar van mijn bedrijf, te weten de directe verkoop aan consumenten van de op het eigen bedrijf voortgebrachte producten. Met het gedogen van een illegale situatie inzake een a.g.f.-detailhandel op een voormalige boerderij brengt men de concurrentieverhoudingen in gevaar en schaadt men agrarische ondernemers die wel respect hebben voor regels, bepalingen, wetten en voorschriften. Men beloont dan de brutaliteit van mensen die DE OVERHEID slechts als een hinderlijk orgaan beschouwen. In april 1995 heb ik mij dus tot het toenmalige College van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland gewend met het verzoek de toenmalige gemeente s-gravenzande aan te spreken op haar handhavingsbeleid. Na ongeveer 5 jaar begon mijn geduld toen op te raken met het bestuur van deze gemeente. Men deed slechts voorkomen alsof er sprake was van handhaving, maar de illegale activiteiten gingen gewoon door. In een schrijven van de provincie (kenmerk WEB/267639A) d.d. 31 juli 1995 werd mij geadviseerd een bestuursrechtelijke procedure tegen deze gemeente te starten als men zou volharden in dit gedoogbeleid. In diezelfde periode was ik bestuurder van de deelgemeente Hoek van Holland en een dergelijk besluit viel mij dan ook zwaar. Uiteindelijk heb ik april 1996 gevolg gegeven aan dit advies door het indienen van een bezwaarschrift. Het bezwaar werd natuurlijk ongegrond verklaard waardoor een hoger beroep noodzakelijk werd. Uiteindelijk zijn de bezwaren op 27 april 2001 door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State gegrond verklaard. Ook toen werd er nog gezocht naar argumenten om het gedoogbeleid te kunnen voortzetten. Blijkbaar moest eerst de gemeente s-gravenzande opgaan in de nieuwe gemeente Westland, de ambtelijke top worden vervangen en er een wethouder Ruimtelijke Ordening komen die niet gekoppeld was aan het CDA voordat er vanaf mei 2005 echt gehandhaafd werd. Er waren toen 15 jaar verstreken waarbij iemand met illegale activiteiten zich ongestraft had kunnen verrijken. Dit dossier toont aan hoe in een verziekte bestuur- en organisatiecultuur men met argumentatieve willekeur, selectieve betrokkenheid en een dubbel moraal ontwikkelingen in het buitengebied kan manipuleren. Voor een ieder met een Facebook-account zijn deze documenten in te zien bij mijn fotorubriek Ellende. Ook in het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen wordt melding gemaakt van deze Kafkaëske situatie. 6

Het zou eveneens geheel overbodig moeten zijn om hier te vermelden dat er burgers, ondernemers, organisaties en instellingen zijn die niet alleen waarde toekennen aan bestuurlijke beleid, maar er ook op vertrouwen dat DE OVERHEID het beschikbare bestuurlijke instrumentarium inzet om dit geformuleerde beleid te realiseren. Het was dan ook schokkend om in 1999 te ervaren dat het OBR als gemeentelijke dienst van de gemeente Rotterdam een stuk gemeentelijke landbouwgrond aan het begin van de toegangsweg tot mijn bedrijf in gebruik gaf aan de man met het illegale bedrijf in de naburige gemeente s-gravenzande. Op dat moment liep de bestuursrechtelijke procedure om handhaving af te dwingen en de desbetreffende ondernemer was naarstig op zoek naar een legaal pachtcontract als alibi voor zijn illegale detailhandelsactiviteiten. Het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam was bereid daarbij een faciliterende rol te spelen. Er werd misbruik gemaakt van een beleidsvacuüm bij de uitgifte van gemeentelijke landbouwgrond in (tijdelijke) pacht. Er werd niet beoordeeld of er bepaalde beleidsdoelen (stimulering lokale economie, bevorderen werkgelegenheid, vitaliseren landelijk gebied, veiligheid & leefbaarheid, ondersteunen biologische landbouw, etc.) konden worden gerealiseerd; slechts de persoonlijke voorkeur van een ambtenaar van deze gemeentelijke dienst was relevant. Het was en is onduidelijk waar deze voorkeur op gebaseerd is. Bij de totstandkoming van het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen was er expliciete aandacht voor het belang om in de overgangssituatie een werkbare en leefbare situatie zou blijven bestaan voor de eigenaren en gebruikers in de Bonnenpolders ( 5.3 Plan van Aanpak). Er zou ruimte moeten komen om ook tijdelijke gronden naar de twee agrarische bedrijven toe te schuiven opdat zij in deze periode ook een rendabele bedrijfsvoering kunnen hebben: Bij voorkeur moeten ook de mogelijkheden van beheerswerkzaamheden door beide agrariërs in de naastliggende gebieden Oranjebuitenpolder en Kapittelduinen bekeken worden. Bij de uitvoering van het vastgestelde gebiedsontwikkelingsplan zou er zorgvuldig worden omgegaan met de belangen van de op dat moment bestaande bedrijven. Er zou respect zijn voor de toen bestaande verhoudingen in het gebied en ook de sociale consequenties voor de vertrekkende agrariërs zouden in beeld worden gebracht ( 6 Aanbevelingen). De actuele situatie laat zien wat er is gebeurd met deze uitgangspunten. Het is dan ook triest dat er inmiddels al zoveel jaren verloren zijn gegaan sinds op 25 april 2007 het bedrijfsplan De Hof van Vreugde aan de raadsvoorbereidende commissie van de deelgemeente Hoek van Holland werd gepresenteerd 33. Dit bedrijfsplan - welke was gebaseerd op het bedrijfsplan welke in opdracht van de (deel)gemeente was gemaakt - werd met complimenten 34 ontvangen en is later een aantal malen geactualiseerd 35. Bij de behandeling van het Masterplan Oranjebuitenpolder in de deelgemeenteraad van Hoek van Holland op 8 oktober 2008 zijn er duidelijke uitspraken 36 gedaan over de relatie tussen de Bonnenpolders en de Oranjebuitenpolder en de opstallen op het perceel Nieuw-Oranjekanaal 20. Er is tot op heden geen nieuw besluit van de deelgemeenteraad van Hoek van Holland genomen dat een wijziging van dit standpunt kan rechtvaardigen. Toch blijkt er duidelijk een bestuurlijk onvermogen 37 om een gemeentelijke dienst goed te kunnen aansturen. Ook voor het oogstseizoen 2011 zijn de gronden van de gemeente Rotterdam rondom het perceel Nieuw-Oranjekanaal 20 weer in gebruik gegeven aan een bevriende relatie van een ambtenaar van de gemeente Rotterdam. Wederom wordt geen gebruik gemaakt van deze mogelijkheid als overheid een faciliterende rol te spelen bij een gewenste ontwikkeling in dit onderdeel van het buitengebied van de deelgemeente Hoek van Holland. 33 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2007/commissievergaderin gen/25_april_2007/agenda_2007commissie04a 34 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/2007/commissievergaderin gen/25_april_2007/kort_verslag_2007commissie04n 35 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=66571&type=org 36 http://www.deelraadinfo.nl/hoek_van_holland/_overig_deelraad/archief_vergaderstukken_2003_t_m_2009/vergaderstukken_deelraad _2008/Hoekse_Raet/Hoekse_Raet_30_oktober_2008_ipv_23_oktober/Agendapunt_2_vaststelling_notulen_Hoekse_Raet_9_oktober_200 8 37 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=66638&type=org 7

Resumerend kan men zich afvragen welke invloed het beleid van DE OVERHEID de afgelopen jaren heeft gehad in de Bonnenpolders. Ruim 30 jaar geleden werd met het bestemmingsplan Hoek van Holland Buitengebied Oost een conserverend beleid ingezet door delen van de Bonnenpolders te benoemen als landschappelijk en natuurwetenschappelijk waardevol agrarisch gebied. Meer dan 25 jaar geleden is de waterhuishouding in de Bonnenpolders verbeterd vanwege een toenemende bebouwing in de aangrenzende gebieden, ondermeer vanwege de glastuinbouwprojecten Gravin van Bylandtlaan, Kapittelland en Bagijneland in de Nieuwlandse Polder in de huidige gemeente Westland. Aan het einde van de vorige eeuw en het begin van deze eeuw zou blijken dat deze maatregelen niet afdoende waren. Er ontstond een forse oogst- en structuurschade in met name de Korte Bonnen en de waterhuishouding zou opnieuw verbeterd moeten worden. Tot op heden wordt dit geblokkeerd door de grootgrondbezitters in deze polder in de hoop dat bij een volgende ramp ook de laatste pachtboer omvalt. De oorspronkelijke bewoners en ondernemers in deze polder zijn als prooi uitgeleverd aan deze vastgoedspeculanten bij de verwerving van de benodigde gronden voor de zogeheten tweede ontsluitingsweg naar Hoek van Holland. De gebeurtenissen in de afgelopen 30 jaar laat zien dat m.b.t. de Bonnenpolders DE OVERHEID : 1. besluiten neemt en deze vervolgens (niet binnen de gestelde termijnen) uitvoert, 2. niet toeziet op handhaving van haar eigen wetten, regels, voorschriften en bepalingen, 3. geen gebruik maakt van de beschikbare beleidsinstrumenten om de gewenste ontwikkelingen te initiëren, te stimuleren, te enthousiasmeren en/of te faciliteren, 4. burgerparticipatie feitelijk verafschuwt door het voorgestelde scenario van de Stichting de Bonnen bij de scenariokeuze te verwerpen en uiteindelijk deze organisatie op afstand te plaatsen en 5. feitelijk geen boodschap heeft aan maatschappelijk verantwoord ondernemen door het bewust negeren, frustreren en schofferen van de initiatieven van ondergetekende. De casus Bonnenpolders laat zien dat opleiding, vakmanschap, ondernemerschap geen doorslaggevende succesfactoren zijn, maar dat een negatieve, cynische en calculerende basishouding juist wel wordt beloond. Met de wens een partner van de overheid en publieke organisaties te willen zijn bij de transformatie van een gebied en met het stellen van vertrouwen in DE OVERHEID maakt men zich slechts belachelijk. Er is veel maatschappelijke -, zakelijke - en persoonlijke schade ontstaan. In het ook aan u toegestuurde concept-evaluatierapport inzake het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen 38 is de schade in 3.2 beschreven. Deze casus toont wat de ultieme consequenties kunnen zijn voor burgers en ondernemers die zich betrokken en verantwoordelijk voelen, participeren onder regie van DE OVERHEID in een gebiedsontwikkelingsproces en vervolgens halverwege het traject in de steek worden gelaten. Sinds 8 februari 2007 - vandaag 4½ jaar geleden - woont een antikraakstel op de boerderij op het perceel Bonnenweg 50 in de Korte Bonnen in afwachting van de verkoop aan de hoogste bieder. De gronden worden in tijdelijke pacht gebruikt door de man die eerder de illegale a.g.f.-detailhandel in s-gravenzande exploiteerde. De gecertificeerde biologische landbouw is vernietigd, de natuurcamping is ontmanteld, het paardenpension is onttakeld, er worden geen lessen n.m.e. meer gegeven, er worden geen stageplaatsen meer aangeboden, er worden geen kleinschalige (culturele) evenementen meer georganiseerd en er is geen sprake meer van een anonieme en kleinschalige zorgfunctie. Door intensief (en ondeskundig) gebruik is de biodiversiteit in de Korte Bonnen fors verschraald. De veiligheid en leefbaarheid in de polder zijn fors aangetast door de sociale reputatie van de huidige gebruiker. Opnieuw blijkt deze maling te hebben aan wetten, regels, bepalingen en voorschriften en wederom ontstaat m.b.t. de noodzakelijk handhaving een kant- en-muis-spelletje. Het agrarisch bedrijf van vader & zoon van der Drift is opgeheven en zowel de gebroeders Noordam en de heer ing. A.H.M. Weterings proberen hun bedrijf kostendekkend te exploiteren en moeten hun inkomen van buiten het bedrijf te halen. Er is in de Bonnenpolders een situatie ontstaan welke juist onder regie van DE OVERHEID had moeten worden voorkomen. 38 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=66577&type=org 8

Tot onze schrik wordt momenteel getracht een beeld neer te zetten van deze situatie welke niet overeenkomt met de feiten. Er wordt kennelijk getracht de geleverde wanprestatie te camoufleren. Dit gebeurt ondermeer in de beantwoording 39 van schriftelijke vragen van de GroenLinks-fraktie in de gemeenteraad van Rotterdam en de beantwoording 40 van schriftelijke vragen van de afdeling van Leefbaar Rotterdam in de deelgemeente Hoek van Holland. Recent is de deelgemeenteraad van Hoek van Holland onjuist geïnformeerd 41 bij het vaststellen van de Gebiedsvisie 2011-2020 van deze deelgemeente. Ook in het jaarverslag 2010 werd de raad van de deelgemeente Hoek van Holland al onjuiste informatie 42 over de situatie in de Bonnenpolders. Ofschoon de Bonnenpolders tot één van de versnellingsprojecten van De Hof van Delfland zijn benoemd, wordt in de monitoringsrapportage 2010 van het RGSP-2 door de stadsregio Rotterdam gemeld 43 dat het project Bonnenpolder bijna in het geheel in bezit is van één eigenaar die niet wil verkopen en dat men alsnog de projectdoelen wenst te bereiken zonder te verwerven. Daarbij zullen volgens deze rapportage de projectgrenzen moeten worden aangepast. De informatie dat de Erven van Rijckevorsel niet willen verkopen is niet juist en de destructieve gebeurtenissen in de afgelopen jaren laten zien dat het een illusie zal zijn om de projectdoelen te bereiken zonder te verwerven. Overigens lijkt dit voorstel op het alternatief dat door de Stichting de Bonnen werd voorgesteld bij de scenariokeuze voor de ontwikkeling van de Bonnenpolders in december 2005. Dit voorstel werd toen verworpen. De voorgestane landgoedontwikkeling werd ons door de strot gedrukt. Indertijd heeft men de indruk proberen te wekken dat er slechts sprake was van een enkel privéprobleem waarbij men voorbij probeerde te gaan aan de sociaal-economische problematiek in de Bonnenpolders. Inmiddels zal het duidelijk zijn dat niet alleen de Stichting de Bonnen namens de oorspronkelijke bewoners en pachtboeren met lege handen is komen te staan, maar dat ook het Hoogheemraadschap van Delfland en het Zuid-Hollands Landschap hun doelstellingen niet kunnen realiseren. Het college van Dijkgraaf en Hoogheemraden van het Hoogheemraadschap van Delfland heeft in een schrijven op 28 maart 2011 aan de informateur voor de vorming van een nieuw College van Gedeputeerde Staten nog aandacht gevraagd voor het Versnellingsproject Bonnenpolders 44. Het is inmiddels bijna 3 jaar geleden dat er een bestuurlijke ambitieverklaring werd ondertekend m.b.t. De Hof van Delfland. Daarin werden de Bonnenpolders expliciet benoemd als versnellingsproject 45. Ook het Zuid-Hollands Landschap onderkent nog steeds het belang van voldoende natuurlijk grasland in de directe nabijheid van het Staalduinse Bos. Er ligt nog steeds een gemeenschappelijk doel om uitvoering te geven aan de integrale doelstelling welke werd beoogd met het door DE OVERHEID vastgestelde Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen. Op 14 juni 2006 heb ik gebruik gemaakt van het spreekrecht bij de commissie Groen, Water en Milieu van Provinciale Staten van Zuid-Holland. Ik heb toen aandacht gevraagd voor de problemen in de Bonnenpolders m.b.t. een mogelijk verborgen agenda van de Erven van Rijckevorsel. Na afloop van deze vergadering heb ik een afspraak gemaakt met de toenmalige gebiedsgedeputeerde de heer mr. E. van Heijningen. Hij gaf toen te kennen dat hij een stagnatie wenste te voorkomen en hij wilde zich graag goed informeren. Helaas is de uiteindelijk gemaakte afspraak later geannuleerd en tot een nieuwe afspraak is het helaas niet gekomen. Er bestaat de indruk dat hij toen slechts een oordeel heeft gevormd op basis van selectief aangeboden informatie. De stagnatie is inmiddels een feit. 39 http://rotterdam.groenlinks.nl/files/beantwoording%20groene%20maasmond.pdf 40 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=65261&type=org 41 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=68671&type=org 42 http://www.deelraadinfo.nl/dsresource?objectid=68673&type=org 43 http://www.stadsregio.info/documenten/agendastukken/gro%202011-01-20%2008-monitoringsrapportage%20rgsp2%202010.pdf 44 http://www.hhdelfland.nl/contents/vergaderagenda/382/d943306v2026766.pdf 45 http://www.groenendestad.nl/upload/nieuws/documenten/tekst%20bestuurlijke%20ambitieverklaring%20hof%20van%20delfland.pdf 9

Vaak willen politici bij een plotselinge gebeurtenis van fysiek geweld hun betrokkenheid tonen. Bij stil, sluipend en anoniem geweld wil men er wel eens het zwijgen toe doen. Het lijkt dan niet relevant of deze vorm van geweld afkomstig is van bijv. vastgoedspeculanten of bijv. vanuit DE OVERHEID. Geweld bestaat in fysieke zin waarbij men in een fractie van een seconde een mensenleven kan vernietigen of in ieder geval een dramatische wending kan geven. Het zal u echter bekend moeten zijn dat geweld ook bestaat in de vorm van juridisch, economisch, bureaucratisch en psychische geweld waarbij men ditmaal in een reeks van jaren een mensenleven kan vernietigen of in ieder geval een mens zijn ontwikkeling en ontplooiing een dramatische wending kan geven. Voor wat betreft de definitie van geweld dient zich voor de oorspronkelijke bewoners en ondernemers in de Bonnenpolders ook de parabel aan met iemand die is gebeten door een gifslang of gepakt door een wurgslang en aan wie de noodzakelijke hulp onthouden wordt. De doodstrijd wordt onverschillig aanschouwd, men haalt de schouders op en men richt zich op andere zaken waar men zijn voordeel mee kan doen. Feitelijk klopt deze parabel niet helemaal, want met de unaniem aangenomen motie uit november 2003 in de deelgemeenteraad van Hoek van Holland werd juist wel hulp aangeboden en een perspectief beloofd om een dreigende verloedering en verpaupering van onze polder te voorkomen. Of moet ook aan de oprechtheid hiervan getwijfeld worden? Wellicht is het dan beter om de parabel te gebruiken over iemand die in het water is gevallen en door de stroming dreigt te worden meegevoerd. Aan de ene kant is de kademuur te hoog om er zelfstandig uit te komen; aan de andere kant is er een schuin talud en zou het wel kunnen lukken. De stroming wordt steeds sterker. Er wordt hem een reddingsboei vanaf de kademuur toegeworpen. Daar is ook het woonhuis van de drenkeling en wacht hem een warme douche en droge kleren. De drenkeling kiest voor de reddingsboei en zwemt hier naartoe. Juist op het moment dat de drenkeling de reddingsboei wil grijpen wordt deze weer weggetrokken. Men heeft het touw nodig om elders een feestlint op te hangen. Over de moegestreden drenkeling die vervolgens te uitgeput is om de overkant de kant met het schuine talud te halen, wordt dan verteld dat deze maar goed zwemmen had moeten leren, eigenlijk onvoorzichtig is geweest en het aan zijn eigen gedrag te wijten heeft dat hij dreigt te verdrinken. Er ontstaat dan een ander beeld dan de daadwerkelijke feiten zijn. De casus Bonnenpolders vertoont een sterke gelijkenis met bovengenoemde parabel. Wij zijn niet verantwoordelijk voor de gebrekkige waterhuishouding en wij zijn evenmin verantwoordelijk voor een gebrekkig handhavingsbeleid. Wij zijn ook niet verantwoordelijk voor het bestuurlijke besluit inzake het gewenste scenario voor de transformatie van de Bonnenpolders, maar we hebben ons geschikt in deze keuze omdat het enerzijds ons kansen bood en anderzijds het verzet hiertegen een jarenlange strijd zou betekenen. Wij zijn niet verantwoordelijk voor het besluit apart zaken te doen met de Erven van Rijckevorsel en we zijn evenmin verantwoordelijk voor alle vertragingen die verder zijn opgetreden bij de uitvoering van het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen. Toch moeten wij de consequenties hiervan wel dragen in ons zakelijke en persoonlijke leven. Het zal op prijs worden gesteld als u aandacht wilt hebben voor de menselijke maat in het project Bonnenpolders en de regie van de uitvoering van het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen op zich wilt nemen. De deelgemeente Hoek van Holland lijkt helaas een overbodig bestuursorgaan te zijn en zowel de gemeente Rotterdam alsook de stadsregio Rijnmond hebben in de afgelopen jaren meer dan voldoende aangetoond dat het ontbreekt aan voldoende deskundigheid en betrokkenheid om tot een aanvaardbaar maatschappelijk resultaat te kunnen komen in onze polder. Wij verwachten dit wel van u en ditmaal hopen wij niet opnieuw teleurgesteld te worden. met vriendelijke groet, ing. L.W. Vreugdenhil c.c.: - Provinciale Staten van de provincie Zuid-Holland 10