Structuuronderzoek 24 Samenvatting De handel in grind, industriezand en aanverwante materialen in Nederland 2006 2015
1. Inleiding De Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen "NVLB" voert jaarlijks een onderzoek uit naar de omvang van het verbruik, de handel en distributie van grind, industriezand en aanverwante materialen in Nederland. Met de resultaten van dit onderzoek kunnen de leden hun eigen resultaten vergelijken met de ontwikkeling van de bouwgrondstoffenbranche. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van dit Structuuronderzoek over de jaren 2006-2015. Bij dit onderzoek zijn, met een enquête onder de leden van de NVLB, cijfers verzameld over de omvang van de branche. De enquête is uitgevoerd in de periode januari tot en met juni 2015. De vragen in de enquête hebben betrekking op de handel in grind, in grindvervangende materialen en in industriezand en de distributie van deze materialen. Doel van het onderzoek is globaal inzicht te krijgen in de handel in grind, industriezand en aanverwante materialen voor de beton- en asfaltindustrie in Nederland. De enquêtevragen zijn, ten opzichte van de vorige onderzoeken, iets gewijzigd en aangevuld met vragen over de toepassingen. De resultaten zijn meegenomen in de toelichting bij de grafieken. De enquêtevragen zijn gesplitst naar de handel binnen Nederland en vanuit Duitsland, België en andere landen. Daarnaast is gebruik gemaakt van informatie van het Cement en BetonCentrum, de Vakgroep Bitumineuze Werken (VBW) van Bouwend Nederland, de Rabo Bank, ING, ABN-AMRO, Panteia, CBS en het Economisch Instituut voor de Bouw. Het geheel geeft uiteindelijk een goed inzicht in de structuur van de markt van grind, industriezand en aanverwante materialen in Nederland. Inleiding 2
2. De marktstructuur De marktstructuur De actuele marktstructuur van de Nederlandse groothandel in grind, industriezand en aanverwante materialen, wordt gekenmerkt door de hoofdfuncties van de groothandel, zijnde inkoop, verkoop en transport. Van oudsher is de productie van bouwproducten en halffabricaten voor woning- en utiliteitsbouw en voor de infrastructuur de drijvende factor in deze marktstructuur. De afnemers in de markt van de handel in grind, industriezand en aanverwante materialen onderscheiden zich in fabrikanten van betonmortel, betonproducten en asfaltproducten. Daarbij kent de markt nog afnemers voor overige toepassingen, zoals de metselmortel, drainage, filtertoepassingen en dergelijke. De benodigde hoeveelheden grind, industriezand en aanverwante materialen worden deels gewonnen in Nederland en deels geïmporteerd. De afstemming tussen de productie van de grondstoffen en de productie van de bouwproducten en halffabricaten wordt grotendeels verzorgd door de groothandel. Daarnaast is er sprake van rechtstreekse levering tussen producent en afnemer, oftewel verkoop zonder tussenkomst van de groothandel. De in/verkoop- en transportfuncties worden verzorgd door verschillende soorten bedrijven. Ook het goederenvervoer speelt een belangrijke rol in de afstemming van het bulkvervoer van de goederenstromen in de marktstructuur. Voor het vervoer van de grondstoffen is, naast het vervoer per as, het vervoer door de binnenvaart een zeer belangrijke factor. Aangezien het onderzoek zich richt op het bepalen van de omvang van de markt, zijn bij het onderzoek de verkochte en vervoerde hoeveelheden grondstoffen geïnventariseerd. De gevolgde werkwijze geeft naar inzicht van de onderzoekers een getrouw beeld van de marktstructuur van de Nederlandse groothandel in grind, industriezand en aanverwante materialen. 3
3. De trends in 2015 Algemeen De woningbouwproductie in 2015 liet, na een flinke daling in de voorgaande jaren, een lichte groei zien en de asfaltproductie daalde voor het tweede opvolgde jaar. Het grondstoffenverbruik daalde per saldo met 2,6 % naar 29,8 miljoen ton. Op basis van het cementverbruik in Nederland in 2015 (4,0 miljoen ton) is berekend, dat het gebruik van betonmortel voor de gietbouw en voor de fabricage van betonproducten in 2015 met 1,0 % daalde naar ongeveer 12,6 miljoen m 3. Hiervan is naar schatting 6,4 miljoen m 3 voor de betonmortelindustrie, 4,9 miljoen m 3 voor de betonproductenindustrie en 1,3 miljoen m 3 voor overige toepassingen. Mld, prijspeil 2012 Bron: buildupskils.otib.nl De trends in 2015 Bij een gemiddeld verbruik, per m 3 mortel voor gietbeton en betonproducten, van 1.100 kg/ m 3 grof granulaat, 900 kg/ m 3 fijn granulaat en 320 kg/ m 3 cement, kan het volgende grondstoffenverbruik worden berekend: 12,8 miljoen ton grof granulaat en 11,0 miljoen ton fijn granulaat. Het verbruik verschilt evenwel per productsoort. 4
3. De trends in 2015 Het verbruik van asfalt lag in 2015 op ca. 8,0 miljoen ton. Dit is 10 % minder dan in 2014. Het volume van het hergebruik van asfaltgranulaat lag op ca. 3,4 miljoen ton. Dit komt neer op netto 4,6 miljoen ton nieuw asfalt. Algemeen Bij een verbruik van 72,5 % grof granulaat en 15,0 % fijn granulaat kan het volgende grondstoffenverbruik worden berekend: 3,3 miljoen ton grof granulaat en 0,7 miljoen ton fijn granulaat. De trends in 2015 5
De markt Het verbruik van grind, industriezand en aanverwante materialen in 2015 voor de Nederlandse markt wordt geraamd op ongeveer 29,8 miljoen ton. Dit is circa 2,6 % minder dan in 2014. Het geraamde verbruik in 2015 op de Nederlandse markt betreft: - ronde grind 8,3 miljoen ton - gebroken grind 1,3 miljoen ton - gebroken natuursteen 4,8 miljoen ton - andere grindvervangende materialen 0,4 miljoen ton - industriezand voor beton en asfalt 15,0 miljoen ton De herkomst van deze materialen kan worden ingedeeld in 18,8 miljoen ton afkomstig uit Nederlandse producties en 11,0miljoen ton afkomstig uit import. De handel in deze materialen wordt geschat op ongeveer 28,2 miljoen ton en dit is 4,8 % lager dan het marktaandeel in 2014. Het vervoer van de materialen kan onderverdeeld worden in 77 % vervoerd per schip en 23 % per as. Het vervoer per schip daalde met 5,8 % naar 21,7 miljoen ton en het vervoer per as daalde met 1,3 % naar 6,5 miljoen ton. De toepassing van het geraamde verbruik betreft ongeveer: - betonmortel 10,8 miljoen ton - betonproducten 8,1 miljoen ton - metsel- en vloerenzand 0,7 miljoen ton - spoor-, weg- en waterbouw 7,8 miljoen ton - overige toepassingen 2,4 miljoen ton De trends in 2015 6
Grind en gebroken natuursteen De trends in 2015 Het volume van de groothandel in 2015 in de levering van ronde grind voor de beton- en asfaltindustrie wordt geschat op ca. 7,2 miljoen ton. Ongeveer 4,1 miljoen ton is afkomstig uit Nederland en de Noordzee. Dit is 24,0 % minder dan in 2014. Er is daarnaast 2,9 miljoen ton geïmporteerd uit Duitsland en dit is 13,5 % minder dan in 2014. Daarnaast is 0,1 miljoen ton afkomstig uit andere landen. Ronde grind is voor 92 % toegepast in de betonindustrie en 8 % in de spoor-, weg- en waterbouw. De handel in gebroken grind in 2015 lag op 1,3 miljoen ton. Dit is ongeveer 28,2 % hoger dan in 2014. Ongeveer 0,6 miljoen ton is afkomstig uit Nederland, 0,6 miljoen ton uit Duitsland en 0,1 miljoen ton uit België en andere landen. Gebroken grind is voor 7 % toegepast in de betonindustrie en 93 % in de spoor-, weg- en waterbouw. De handel in gebroken natuursteen voor de beton- en asfaltindustrie wordt in 2015 geschat op 4,6 miljoen ton. Dit is circa 3,9 % hoger dan in 2014. Ongeveer 0,4 miljoen ton is afkomstig uit Duitsland, 1,4 miljoen ton uit België, 2,8 miljoen ton uit Noorwegen en Groot-Brittannië. Gebroken natuursteen is voor 32 % toegepast in de betonindustrie en 68 % in de spoor-, weg- en waterbouw. De handel in gerecyclede en lichtgewicht materialen, zoals betongranulaat, mengranulaat, Bims, Argex, e.d., wordt in 2015 geschat op 0,3 miljoen ton. Dit is nagenoeg gelijk aan 2014. Deze materialen zijn voor 83 % toegepast in de betonindustrie en 17 % in de spoor-, weg- en waterbouw. Van het in 2015 door de groothandel, vervoerd tonnage van 13,1 miljoen ton grind, gebroken grind en gebroken natuursteen is rond de 11,3 miljoen ton vervoerd per schip. Dit is 10,7 % lager dan in 2014. En er is ongeveer 1,8 miljoen ton vervoerd per as en dit is 8,0 % hoger dan in 2014. De oorzaak van de verminderde aanvoer per schip en de verhoogde aanvoer per as, ligt waarschijnlijk bij de extreem lange laagwaterperiode op de Rijn. 7
Industriezand Het volume van de groothandel in industriezand voor de beton- en asfaltindustrie ligt in 2015 op 14,8 miljoen ton. Dit is circa 1,4 % minder dan in 2014. Ongeveer 12,6 miljoen ton is ingekocht in Nederland. Dit is 2,4 % meer dan in 2014. En er is 2,1 miljoen ton geïmporteerd uit Duitsland. Dit is 18,2 % minder dan in 2014. Industriezand is voor 76 % toegepast in de betonindustrie en 24 % in de spoor-, weg- en waterbouw. Het vervoer van industriezand is te verdelen in het vervoer per schip voor de landelijke behoefte en het vervoer per as voor de regionale behoefte. Het vervoerd tonnage per schip door de groothandel wordt in 2015 geschat op ongeveer 10,2 miljoen ton. Dit is 0,2 % minder dan in 2014. Het vervoerd tonnage per as wordt geschat op ongeveer 4,6 miljoen ton. Dit is 3,9 % minder dan in 2014. De trends in 2015 8
4. Verbruik Het verbruik van grind, industriezand en aanverwante materialen volgt in grote lijnen de economische conjunctuur in de bouw. In deze grafiek is dit goed te zien. Het totale verbruik in 2015 wordt geschat op 29,8 miljoen ton en dit is ongeveer 2,6 % lager dan in 2014. Het volume ronde grind is in 2015 met circa 8,8 % gedaald naar 8,3 miljoen ton. Het volume gebroken grind is in 2015 met circa 22,7 % gestegen naar 1,3 miljoen ton. Het volume gebroken natuursteen bleef gelijk op 4,8 miljoen ton. Het volume industriezand voor de beton- en asfaltindustrie daalde met 1,6 % naar 15,0 miljoen ton. Verbruik 9
5. Herkomst In de grafiek is de herkomst van grind, industriezand en aanverwante materialen voor de beton- en asfaltindustrie van 2006 tot en met 2015 weergegeven. In 2015 is het materiaal voor de Nederlandse markt (29,8 miljoen ton) voor 18,8 miljoen ton afkomstig uit Nederlandse producties. Dit is 1,6 % lager dan in 2014. En voor 11,0 miljoen ton is dit afkomstig uit buitenlandse producties. Dit is 4,3 % lager dan in 2014. De import vond met name plaats vanuit België, Duitsland, Engeland, Noorwegen en Schotland. Herkomst 10
6. Groothandel Voor het bepalen van de omvang van de groothandel is gekeken naar de verhandelde hoeveelheden van grind, industriezand en aanverwante materialen. Het volume rechtstreekse verkoop is niet uit de enquête af te leiden. In de grafiek is een cumulatief overzicht gegeven van het volume van de groothandel. Geconstateerd is dat het aandeel van de groothandel in grind, industriezand en aanverwante materialen in 2015, met circa 4,8 %, is gedaald naar 28,2 miljoen ton. Groothandel 11
7. Vervoerswijzen In de grafiek is de vervoerswijze van grind, industriezand en aanverwante materialen voor de beton- en asfaltindustrie van 2006 tot en met 2015 weergegeven. In 2015 werd door de groothandel 28,2 miljoen ton grind, gebroken grind, grindvervangende materialen, natuursteen en industriezand vervoerd. Hiervan ging 21,7 miljoen ton via de binnenvaart en 6,5 miljoen ton via het wegvervoer. Het volume vervoerd met de binnenvaart daalde met 5,8 % en met het wegvervoer daalde in 2015 met ongeveer 1,3 %. Vervoerswijzen 12
Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen Postbus 1331 2130 EK Hoofddorp Bijlmermeerstraat 10a 2131 HG Hoofddorp telefoon: 023 540 35 35 telefax: 023 533 58 94 e-mail: secretariaat@nvlb.nl internet: www.nvlb.nl en www.aggregates-catalogue.nl Auteur: Ing. C. van Putten Juli 2016 NVLB 13