Economisch voordeel in puin Samenvatting MKBA Betonketen

Transcriptie

1 Economisch voordeel in puin Samenvatting MKBA Betonketen De maatschappelijke kosten en baten van betongranulaat

2 2 Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen 3 Inleiding Voor u ligt de samenvatting van het onderzoek Economisch voordeel in puin. In dit onderzoek is er gekeken naar de effecten van betongranulaat op de betonketen. Door middel van een maatschappelijke kosten-baten analyse zijn zowel de economische als maatschappelijke effecten in kaart gebracht. Met een verbruik van 13 miljoen m 3 in 2013, is beton een veel gebruikt bouwmateriaal in Nederland. Door deze grote vraag is de betonproductie verantwoordelijk voor 5% van de door mensen uitgestoten CO 2 in de wereld. Daarnaast is de betonindustrie traditioneel een lineaire economie. Hierdoor is er enerzijds een grote vraag naar nieuwe delfstoffen en anderzijds een groot overschot aan afval. Delfstof Grondstof Gebruiksproduct Afvalstof De nieuwe keten Door het afval te gebruiken als grondstof kan het overschot gebruikt worden om de vraag naar delfstoffen te stillen. Dit levert de circulaire economie op. Voor de betonketen betekent dit dat het betonpuin, het afval van de sloop, gebruikt wordt in nieuw beton. Betongranulaat is gebroken betonpuin. De eigenschappen van dit materiaal maken dat het als grindvervanger in beton gebruikt kan worden. Afgeschreven stof Fig. 2 Circulaire economie Delfstof Afvalstof Grondstof Gebruiksproduct In dit onderzoek is er gekeken naar de effecten van betongranulaat op de betonketen. Voor de berekeningen is er uitgegaan van 30% betongranulaat in betonmortel en 25% betongranulaat in betontegels en -straatstenen. In beide gevallen wordt het gebruikt als grindvervanger. Fig. 1 Lineaire economie Het Netwerk Betonketen regio Twente is de input geweest voor dit rapport. Op het moment wordt het afval van de betonketen, het puin bij de sloop, gebruikt als ophogings-/funderingsmateriaal in de weg- en waterbouw. Doordat het beton hergebruikt wordt, is dit duurzamer dan het storten van puin. Echter is het de vraag of het betonpuin hierdoor de hoogste toegevoegde waarde krijgt. Daarnaast wordt er ook een overschot van puin verwacht de komende jaren.

3 4 Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen 5 De keten met hergebruik Wet- en regelgeving - Positieve waarde Sloopdocumenten - Neutrale w aarde - Negatieve waarde inventarisatie Sloop Opdracht Sloopmelding Sloopplan Asbest 67,8%* 71,4% Sloop/ sorteren Specificaties betonpuin Metalen Hout Glas Kunststof Steen Overig Betonpuin 2 4,3% Aanmelding LMA Verwerking 1 27,4% Fundering/ ophoogmateriaal Toeslagmateriaal beton Gestabiliseerd zand Slooptraject Utiliteitsbouw Woningbouw GWW Overig Contract document Bouw 6,0% 7,1% 0% Specificatie beton 1 Betonproducten Betonmortel productie Aan te leveren Betongranulaat 2 24,1% 24,3% Cement Zand Grind/ nat. mineralen Water Bouwtraject * Resultaat bij volledig sorteren met betongranulaat t.o.v. geen sortering CO 2

4 6 Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen 7 1. Productie De betonketen start met de productie van beton. Hier vervangt het betongranulaat een bepaald percentage grind. Voor de MKBA betekent dit andere prijzen en een verandering in CO 2 -uitstoot. Prijzen De inkoopprijzen bestaan uit de transportkosten en een grondstofprijs. In de praktijk zijn de inkoopprijzen van grind en betongranulaat nagenoeg gelijk. Dit komt door relatief goedkoop grind met duur transport en relatief duur betongranulaat met goedkoop transport. Dit levert dus geen effecten op. Bij de betonmortel wordt geen extra opslag op de verkoopprijs gevraagd. Bij de betonproducten is dit wel het geval bij de onderzochte betonketen. Deze opslag is ter compensatie van extra productiekosten. De opslag is goed voor 6,0% extra baten bij betonstraatstenen en 7,1% extra baten bij betontegels. CO 2 -uitstoot Bij de uitstoot is sprake van twee factoren: de productie en het transport. Per ton product is het transport een variabele factor die afhangt van het aantal kilometers. Voor het vervoer wordt gebruik gemaakt van schepen en vrachtwagens. Per ton product stoot een schip minder uit dan een vrachtwagen. De productie is een vaste factor en is afhankelijk van het materiaal. De productie van een ton grind zorgt voor 2,6 kilogram CO 2 -uitstoot. Het grind voor de Nederlandse betonmarkt wordt voornamelijk gewonnen op vier winlocaties in Nederland en Duitsland. Het transport is afhankelijk van de bereikbaarheid van de locatie. Het betongranulaat levert 1,1 kilogram CO 2 -uitstoot per ton product op. Doordat dit product niet afhankelijk is van de specifieke winlocaties, kan het veel dichter bij betoncentrales geproduceerd worden. De minder lange afstand zorgt voor een lagere uitstoot. Daartegenover staat wel dat het materiaal per vrachtwagen afgeleverd wordt. In dit onderzoek is ook kalksteen uit Leffe meegenomen bij de betonproducten. Dit materiaal wordt uitstootvrij geproduceerd. Bij het transport van winlocatie tot schip komt echter wel 6,8 kg CO 2 vrij. 1. Minden 2. Emmerich 3. Grensmaas 4. Leffe Standaard toeslagmateriaal 0,08KM + 2,6 0,08KM + 2,6 0,06KM + 2,6 0,06KM + 6,8 Betongranulaat 0,08KM +1,1 0,08KM +1,1 0,08KM +1,1 0,08KM +1,1 KM + 18,75 KM + 18,75 0,75KM + 18,75 0,75KM + 71,25 Afstand (KM=) Afstand betongranulaat 238,75 88,75 213,75 341,25 Op bovenstaande kaart staan de vier winlocaties (1-4) en twee betongranulaat producenten in Twente (5,6). In de tabel staat de uitstootfunctie van elke winlocatie en het betongranulaat. Door deze twee functies te verrekenen, is berekend binnen welk gebied het betongranulaat een lagere CO 2 -uitstoot heeft. Voor bijvoorbeeld Emmerich geldt voor het gele gebied dat het betongranulaat een lagere uitstoot heeft voor een betonproducent in Twente. Aangezien punten 5 en 6 ruimschoots binnen alle gebieden liggen, levert het betongranulaat in alle gevallen minder uitstoot op. Op de CO 2 -uitstoot kan ongeveer 24% bespaard worden.

5 8 Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen 9 2. Sloop Als er opdracht gegeven wordt een object te slopen komt het beton in de volgende fase. Nadat er een uitvoerig sloopplan opgesteld is, kan de sloop uitgevoerd worden. Het resultaat is puin: mengpuin in de huidige keten en betonpuin in de keten met hergebruik. Daarnaast komen er reststoffen vrij, zoals hout, steen en metaal. Sorteren en scheiden Bij het slopen kan de sloper al het puin bij elkaar gooien. Doordat dit de snelste methode is, zijn de sloopkosten relatief laag. Daartegenover staat dat de afvoerkosten van het vrijgekomen puin veel hoger zijn dan wanneer de materialen gescheiden zijn. Dit komt doordat de afvalverwerker de scheidingskosten doorberekend. Kosten en baten In figuren 3 en 4 op de vorige pagina is schematisch te zien wat de effecten zijn. Het voorbeeldproject zonder sorteren kost in totaal. Het project met sorteren kost 1000 minder met een totaalprijs van Het verschil in prijs zit in lagere afvoerkosten, die deels gecompenseerd worden met hogere sorteerkosten. Precieze prijsverschillen bij projecten zijn afhankelijk van de situatie. Zo kan er verschil zitten in de materialen die gebruikt zijn, de complexiteit (veel materialen door elkaar) etc. De volgende factoren bepalen of er gesorteerd wordt of niet: - Ruimte : De materialen moeten gescheiden gehouden worden - Tijd : Bij korte deadlines is er geen tijd om te sorteren - Budget : De extra sorteerkosten moeten gecompenseerd worden - Stoffen : Het sorteren van stoffen is niet altijd mogelijk doordat de stoffen te moeilijk te scheiden zijn Fig. 3 Ongesorteerd slopen Een andere methode is om gesorteerd te slopen. Dit houdt in dat de materialen bij de sloop al zoveel mogelijk apart gehouden worden. Het kost relatief veel tijd om dit te doen. Daarnaast kost dit ook extra veel ruimte, omdat elk materiaalsoort een eigen stapel of container nodig heeft. De afvoerkosten dalen wel sterk bij deze methode. Fig. 4 Gesorteerd slopen = = 2x 500/dag Besparing De sloopbedrijven kunnen in het beste geval 67,8% besparen door volledig te sorteren. Bij de reststoffen wordt zeer veel bespaard op de afvoerkosten (71%), dit compenseert de hogere sloopkosten. Het betonpuin levert een klein aandeel in deze besparing. Echter is het niet per definitie nodig dat er volledig gesorteerd wordt. Mocht enkel het betongranulaat gesorteerd worden, dan ontstaat er een negatief resultaat (-10%). Bij de casus in dit onderzoek is het dus niet rendabel voor sloopbedrijven om enkel betonpuin te sorteren. In de praktijk is het echter zeer afhankelijk van het project of sorteren loont.

6 10 Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen Samenvatting Economisch voordeel in puin - Kristian Oosterveen Verwerking Bij de verwerking wordt het oude betonpuin gebroken tot betongranulaat. Traditioneel gezien was dit het einde van de betonketen. Een recyclemaatschappij breekt mengpuin en betonpuin tot verschillende fracties meng- en betongranulaat. Het menggranulaat kan gebruikt worden als ophoog-/ en funderingsmateriaal in de weg- en waterbouw. Het betongranulaat wordt gebruikt als grindvervanger in beton. Zolang de vraag en het aanbod blijven, zullen beide producten geproduceerd worden. De verwachting is dat er in de toekomst voldoende aanbod voor de vraag is. Verkoopopbrengsten Naast de opbrengsten door het afgeleverde puin, zijn er ook de verkoopopbrengsten van het granulaat. De recyclemaatschappij breekt het betonpuin tot fracties van 4 tot en met 32 millimeter. Deze fracties vormen het betongranulaat. Doordat het betongranulaat een hoogwaardigere toepassing heeft dan het menggranulaat, ligt de prijs ook hoger. De 0 tot 4 millimeter fracties worden gestabiliseerd zand genoemd en apart verkocht. In de markt is vraag naar zowel meng- als betongranulaat. Omdat er geen groei in vraag naar menggranulaat verwacht wordt, kan al het overgebleven betonpuin gebruikt worden voor betongranulaat. De toekomstige markt zal dus een combinatie zijn van meng- en betongranulaat. Op basis van de verhouding tussen de twee materialen is berekend dat de verkoopopbrengsten met 27,4% zullen stijgen. Afvoeropbrengsten De recyclemaatschappij ontvangt het beton- en mengpuin met een vergoeding van een sloopbedrijf. De granulaten die van het puin gemaakt worden mogen geen tot weinig verontreiniging hebben. Daarom geldt dat des te schoner het puin is, des te lager de afvoerkosten zijn. Omgerekend naar de verhouding meng- en betonpuin levert dit een daling op van 4,3% bij toepassing van betongranulaat. Het menggranulaat wordt tussentijds ook geproduceerd om beide markten te kunnen blijven voorzien.

7 Economisch voordeel in puin Samenvatting MKBA Betonketen Met een maatschappelijke kosten-baten analyse zijn de effecten van betongranulaat op de betonketen in kaart gebracht. Door te kijken naar zowel de economische als maatschappelijke factoren, is onderzocht wat de economische waarde van betongranulaat is. Per schakel binnen de betonketen is er gekeken naar de extra kosten en baten die gemaakt worden, maar ook de effecten op de maatschappij. Hierbij moet gedacht worden aan de CO 2 -uitstoot bij de productie van grondstoffen en veranderingen in landschap. Het resultaat is een overzicht van zowel de totale economische waarde van betongranulaat voor de betonketen, maar ook de waarde per schakel Kristian Oosterveen Spel- en drukfouten voorbehouden, aan dit document kunnen geen rechten worden ontleend