VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL ER-RISÈLÈH Locatie : Basisschool Er-Risèlèh Brinnr. : 24DH Plaats : 2313 AB Leiden Reg.nr. : 3027867 Onderzoeksnummer : 12844 Datum onderzoek : 27 9-2010 Datum vaststelling rapport : 24-01-2011 Odin: 127500 Onderzoeksdatum: 27-9-2010 Pagina 1 van 6
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 22 waarvan 14 doelgroepkleuters Odin: 127500 Onderzoeksdatum: 27-9-2010 Pagina 2 van 6
2. HET TOTAALBEELD Basisschool Er-Risèlèh is bijzondere school met onderwijs gebaseerd op Islamitische grondslag. De school wordt bezocht door leerlingen uit Leiden en omstreken waarmee de school een regionale functie heeft. Bij de meeste leerlingen is het Nederlands niet de taal die thuis wordt gesproken. Er Risèlèh werkt daarom in de kleutergroepen met de VVE-methode Piramide met twee leerkrachten van wie één het tutorgroepje begeleidt. In positieve zin valt op dat de kleuters goed Nederlands spreken en actief meedoen met de activiteiten. Er heerst rust in de groep en leerkrachten en leerlingen gaan met respect met elkaar om. In de klas zijn zaken die met het geldende thema van de methode te maken hebben aanwezig. Dit zou wellicht nog explicieter kunnen. Een aandachtspunt is ook nog dat de leeromgeving taliger zou kunnen worden ingericht. De school voorziet in de bevordering van oudercontacten. Iedere dag is er een inloopmogelijkheid van ongeveer een half uur. Daarnaast wordt er per project een bredere inloopochtend gehouden van ongeveer een uur. Ouders maken van beide mogelijkheden veelvuldig gebruik. De ouders die de inspectie gesproken heeft, geven aan goed te zijn ingelicht over het VVE-programma en krijgen elke twee weken woordenlijsten en soms ook wel eens opdrachten mee naar huis om thuis te oefenen met hun kinderen. 3. BEOORDELING KWALITEITSASPECTEN EN TOELICHTING ALS DIT NODIG IS A CONDITIES A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de vroegschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 3 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 Zoals gezegd is er op Er-Risèlèh voldoende aandacht voor het betrekken van de ouders. Van een uitgewerkt ouderbeleid met een analyse van de ouderpopulatie en een beschrijving van de doelen ten aanzien van ouders in de vroegschool is echter nog geen sprake (B1). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3 Odin: 127500 Onderzoeksdatum: 27-9-2010 Pagina 3 van 6
C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is respectvol 3 C2.2 De leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leerkrachten is goed op elkaar afgestemd 3 C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 uitgevoerd C3.3 De leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en 3 verrijken het spelen en werken C3.5 De leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 3 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leerkrachten met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling 2 van de individuele kinderen Het VVE-programma wordt zichtbaar gebruikt in de kleutergroepen en ligt vast in een jaar- en een weekplanning. Punt van aandacht is nog het zichtbaar maken van het differentiëren van het aanbod naar leeftijd en of ontwikkelingsniveau, zodat ook het opklimmen in moeilijkheidsgraad van de individuele kinderen buiten het tutorgroepje - duidelijk wordt (C1.4). In het algemeen is de leeromgeving in de kleutergroepen aantrekkelijk met verschillende hoeken waarin het geldende thema zichtbaar is. Het aspect taaluitlokking in de groep zou wellicht door labelling kunnen worden versterkt (C2.5). Het educatief handelen van de leerkrachten is goed op elkaar afgestemd. Op twee aspecten valt nog winst te behalen. De bijgewoonde les bestond uit een korte herhaling van het vorige thema, de introductie van het nieuwe thema en het stellen van vragen door de leerkracht. Van interactie tussen de kinderen was niet of nauwelijks sprake (C3.3). Alle leerlingen kregen dezelfde instructie en gingen daarna in groepjes aan het werk in de verschillende hoeken. Niet zichtbaar was of de activiteiten in de hoeken afgestemd waren op de verschillen tussen de individuele leerlingen (C3.7). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 3 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 3 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben 3 die de vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg 3 bijhouden De school heeft afspraken over welke leerlingen extra zorg nodig hebben. Voor die leerlingen wordt een handelingsplan opgesteld voor een periode van ongeveer zes weken. Hiervan zit een Odin: 127500 Onderzoeksdatum: 27-9-2010 Pagina 4 van 6
overzicht in de toetsmap. De meeste handelingsplannen zitten in de pc, maar sommige ook in de map. Ouders worden op de hoogte gebracht van het feit dat hun kind een handelingsplan heeft. De school beschikt over een termijnkalender : vijf keer per jaar vindt er bouwoverleg plaats: de ontwikkeling van zorgleerlingen wordt dan geëvalueerd. E Kwaliteitszorg binnen de voor- c.q. vroegschool E1 Er is VVE-coördinatie in de vroegschool 2 E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 3 E3 De vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 3 E4 De vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 3 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken 3 Over wie er verantwoordelijk is voor de coördinatie van VVE heerst op Er Risèlèh nog enige onduidelijkheid. Volgens de leerkrachten is de directeur de coördinator, de directeur geeft aan dat de leerkracht van groep 1/2 de VVE coördineert (E1). Vanzelfsprekend is dat dit op korte termijn voor iedereen duidelijk moet zijn. In het schoolplan van Er-Risèlèh komt VVE in de kwaliteitszorgcyclus specifiek aan de orde. De opbrengsten worden met regelmaat geëvalueerd. Zo constateerde de school dat de woordenschatontwikkeling al enige jaren erg achter bleef. Naar aanleiding daarvan heeft de directie een externe deskundige ingeschakeld teneinde de woordenschatontwikkeling te bevorderen (onder andere door extra scholing voor de leerkrachten). Volgens de directie biedt ook de nieuwe versie van Piramide meer mogelijkheden op dit gebied, maar niet alles was afgelopen jaar al op de markt. De factor tijd is nog een mogelijkheid die kan worden ingezet voor de woordenschatbevordering. F Doorgaande lijn F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool - F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 De basisschool wint doelmatige informatie in bij de voorschool over de 2 instromende peuters en maakt daar aantoonbaar gebruik van F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en - vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op - elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar - afgestemd De doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool is een verbeterpunt binnen het beleid van de gezamenlijke (besturen van) voor- en vroegscholen. Alle scholen en kinder(dag)centra werken individueel aan VVE. De belangrijkste oorzaak is dat de scholen en kinder(dag)centra met teveel partners te maken hebben. Om die reden zijn niet alle indicatoren beoordeeld. In Leiden is besloten dat iedereen Piramide gebruikt en zijn er afspraken gemaakt over de planning van de thema s. Hiermee is echter nog geen doorgaande lijn in het aanbod tussen een peuterspeelzaal en deze school gerealiseerd. Sommige peuterspeelzalen sturen informatie over de kinderen naar de school, maar er vindt geen warme overdracht plaats tussen de peuterspeelza(a)l(en) en de school. Het verkrijgen van gegevens over de nieuwe leerlingen is in veel gevallen afhankelijk van de welwillendheid van de ouders (F3). G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de afspraken - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - G3 Verlengde kleuterperiode 3 Odin: 127500 Onderzoeksdatum: 27-9-2010 Pagina 5 van 6
De gemeente Leiden maakt geen afspraken over het gewenste resultaat van de leerlingen aan het einde van groep 2. Bovendien maakt zij geen onderscheid tussen leerlingen die wel of geen VVE hebben gekregen voor de resultaatbepaling (G1 en G2). Basisschool Er-Risèlèh heeft wel inzicht gegeven in haar opbrengsten en daaruit blijkt dat de leerlingen over het algemeen voldoende rendement laten zien. 4. Vervolgafspraken. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: 127500 Onderzoeksdatum: 27-9-2010 Pagina 6 van 6