Niet in de bak Maar aan de bak KAARTENBAK Gemeente Kollumerland c.a Anne Bronsema (beleidsadviseur)
Inhoudsopgave Wetswijziging sociale zekerheid is meer dan alleen een wetswijziging 2 Wie komen naar de gemeente? 3 Kosten van een WSW-er 4 De gemeente moet het doen 4 Het uitgangspunt: een baan boven de kaartenbak 5 Met welke middelen 5 De grote vraag; waar zetten we op in 6 Vertaling van de wettelijke wijzigingen naar de bedrijfsvoering 6 Wat zijn de uitdagingen bij het invoeren van de WWnV 6 Bedrijfsvoering in de toekomst 8 Conclusie 8 1
WETSWIJZIGINGEN SOCIALE ZEKERHEID IS MEER DAN ALLEEN EEN WETWIJZIGING. Taak van de overheid en burgers Meedoen aan werk en werken aan meedoen De wet werken naar vermogen is een uitwerking van het regeer- en gedoogakkoord voor de sociale zekerheid van het huidige kabinet. Bij de uitwerking van de maatregelen zijn de ombuigingen die zijn vastgelegd in deze akkoorden leidend. Inhoudelijk heeft het kabinet een drietal belangen benoemd: Individueel: iedereen die kan moet naar vermogen meedoen. Maatschappelijk en economisch: het aantal werkenden neemt af, terwijl er nog veel mensen aan de kant staan. Financieel: de sociale zekerheid moet ook voor de toekomstige generaties betaalbaar zijn. De Wet Werken naar Vermogen is toegankelijk voor alle werkloze werknemers die geen aanspraak (meer) kunnen maken op een voorliggende voorzien. De volledige (80-100%) arbeidsongeschikten blijven vallen onder de bestaande wetten WAO en Wajong. Wat betekent dit allemaal? Iedereen werkt naar zijn of haar mogelijkheden. Bij voorkeur bij een reguliere werkgever. Ondersteuning of begeleiding is beschikbaar voor wie dat nodig heeft. De gemeente kan loondispensatie geven aan personen die (nog) niet het WML kunnen verdienen. Dit betekent voor veel mensen meer kans op werk. Voor de personen in de WWnV gelden de polisvoorwaarden (rechten en plichten) van de WWB/WIJ. Deze polisvoorwaarden worden al met ingang van 01-01-2012 aangescherpt; - Jongeren onder de 27 jaar zijn verplicht eerst zelf vier weken naar werk te zoeken, voordat zij aanspraak kunnen maken op ondersteuning. Bestaan er voor hen scholingsmogelijkheden met aanspraak op studiefinanciering? Dan hebben zij geen recht op bijstand. - De vrijstelling van de arbeidsverplichtingen voor alleenstaande ouders komt te vervallen. - Door de invoering van de huishoudinkomenstoets wordt rekening gehouden met vrijwel alle inkomsten van gezinsleden, minder- en meerderjarig. - De hoogte van de bijstandsuitkering wordt verminderd met 0,7% per jaar (afbouw fasegewijs gedurende 20 jaar) Uitkeringsgerechtigden kunnen verplicht worden om als tegenprestatie voor een uitkering werkzaamheden uit te voeren. De WSW is bedoeld voor burgers die door ziekte of gebrek een beperkte loonwaarde hebben en daardoor niet zelfstandig in het reguliere bedrijf werkzaam kunnen zijn. De WWnV is bedoeld voor burgers die door omstandigheden tijdelijk of langdurig niet het Wettelijk Minimum Loon kunnen verdienen, vanwege werkloosheid of fysieke en psychische beperkingen. Personen met een loonwaarde van 30% kunnen niet zelfstandig in het regulierbedrijf werken en vallen onder de term beschut werken. 2
WIE KOMEN NAAR DE GEMEENTE EN WAT MOETEN WE ER MEE??? WWnV Wajong WSW IOAW IOAZ Gemeente Afdeling WIZ Zoektijd 4 weken voor WIJ-ers Zelfredzaam Loonwaardemeting Handhaving GMD Uitstroom Advies aan gemeente omzetten naar uitstroom besluit/traject Loon naar werken Werkgevers publiek privaat < 30% WSW beschut 3
De wijzigingen betreffen de door het kabinet voorgestelde hervormingen van de WWB/WIJ, WSW en Wajong om te komen tot één uniforme regeling De Wet Werken naar Vermogen. Voor de huidige WSW gerechtigden en de personen die voor 15-05- 2011 geïndiceerd zijn en op de wachtlijst zijn geplaatst blijven de bestaande WSW rechten van kracht. De afgelopen jaren laten SW-bedrijven een groot tekort zien. De belangrijkste reden voor het tekort zijn: Het verlagen van het WSW-budget met ca. 2000,00 tot ca 5000,00 in 2015 (van 27000,00 per SE in 2010 naar 22000,00 in 2015 Het niet meer automatisch verstrekken van aanvullende subsidie voor looncompensatie. Een daling van het aantal SE s als gevolg van verminderde taakstelling. De bedrijfsexploitatie is niet in staat deze budgetverlaging op te vangen. Kosten van een WSW-er De huidige rijksbijdrage per WSW-werkplek bedraagt 25.750,- Op dit moment bedragen de gemiddelde loonkosten circa 125% van het wettelijk minimum loon (WML): circa 27000,- per jaar. Daarnaast zijn er nog andere kosten. Voor begeleiding en werkplekaanpassingen gaat men uit van 5.500,-. In 2015 wordt het reintegratiebudget vastgesteld op basis van een (fictieve) werkplek. Dit betreft 22.050, voor zowel zittend bestand als nieuwe instroom beschutte arbeid. Overige kosten komen uit de te realiseren loonwaarde van mensen die gaan werken in beschutte arbeid en de andere inkomstenbronnen van SW-bedrijven. Voor mensen die in de beschutte arbeid gaan werken, gaat het kabinet uit van een beloning conform het WML. Nu hebben SW-werknemers een Cao waarin de lonen hoger zijn. In de nieuwe wet komt de term WSW niet meer voor en wordt gesproken over (beperkte) loonwaarde. Vanuit deze benadering kan een persoon behoren tot de categorie loonwaarde 30% Dit wordt gelijk gesteld aan de huidige categorie in de WSW van beschut werken, maar dan met uitvoeringsregels op grond van de WWnV. DE GEMEENTE MOET HET DOEN!!! Of het nu gaat om een Gemeenschappelijke Regeling, WSW-organisatie, de gemeente dient de regie te voeren op het re-integratie, bijstand en WSW-beleid. Het kabinet heeft gesproken en de gemeente moet nu in actie komen. De WWnV (Wet Werken naar Vermogen) in relatie tot afbouw van de bestaande WSW doelgroep leidt tot hoge financiële risico s voor gemeenten. Bedrijfsmatige sturing is daarom noodzakelijk. Het beschikbare budget vraagt om: een duidelijke doelstelling vanuit het bestuur; een strakke sturing op de uitvoering door het ambtelijk apparaat; transparantie en sturing door tijdige beschikbare managementinformatie. Beleidskeuzes De gemeente Kollumerland c.a. ontkomt er niet aan scherpe en wellicht pijnlijke beleidskeuzes te maken. Het beschikbare budget kent haar grenzen en de algemene middelen kent ook steeds meer grenzen, waardoor de grenzen van de reserves ook steeds meer in beeld komen. Kollumerland c.a. moet zich een aantal vragen stellen: 1 Moet de gemeente het voor iedereen mogelijk maken om een betaalde baan te krijgen? 2 Waar ligt de grens van de eigen verantwoordelijkheid van de burgers? 4
3 Waar ligt de grens van de inspanningsverplichting van de gemeente om burgers toe te leiden naar de arbeidsmarkt? 4 Is een jarenlange investering in een individuele burger te rechtvaardigen? De WWnV gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van degene die een beroep doen op genoemde wet om de uitkeringsduur zo kort mogelijk te houden. Daarbij is het begrip algemeen geaccepteerde arbeid leidend. Iedereen die kan werken moet gewoon aan de slag met het werk wat voor handen is. De eigen verantwoordelijkheid is in principe niet begrensd en gaat te allen tijde vóór de verantwoordelijkheid van de overheid. Ingeval uit een loonwaardemeting blijkt dat een burger het WML niet kan verdienen heeft de gemeente een inspanningverplichting om de burger toe te leiden naar de arbeidsmark voor het deel wat hij of zij zelf kan verdienen. Jarenlange investering richting werk is in principe gerechtvaardig maar financieel voor de gemeente niet wenselijk. Daartegenover kan wel de verplichting tot maatschappelijke participatie worden opgelegd. Het bovenstaande vraagt om beleidskeuzes, waarbij onderscheidt wordt gemaakt tussen: Een baan of in de bak (kaartenbak). Zijn de uitkeringsgerechtigden leidend of is de arbeidsmarkt leidend. Het uitgangspunt is: een baan boven de kaartenbak. Niet in de bak maar aan de bak. Voor wie stelt de gemeente dan re-integratiemiddelen beschikbaar? 1. Uitkeringsgerechtigden met een hoge verdiencapaciteit?... nee!! 2. Gemotiveerde uitkeringsgerechtigden?... nee!! 3. Uitkeringsgerechtigden die zonder intensieve begeleiding nooit de stap naar de arbeidsmarkt maken?... ja!! 4. Personen met een beperkte loonwaarde?... ja!! 5. Jongeren tot 27 jaar met mogelijkheden van studie?... nee!! 6. Jongeren tot 27 jaar zonder mogelijkheden tot studie?... ja!! 7. Personen die vanwege persoonlijke omstandigheden niet mee kunnen, of geïsoleerd leven, of overlast veroorzaken?... ja!! 8. Personen met een loonwaarde van < 30% (beschut WSW)?... ja!! 9. Personen in de WSW met bestaande rechten?... ja!! 10.Nuggers?...????? MET WELKE MIDDELEN MOET DE GEMEENTE DE RE-INTEGRATIE INCLUSIEF DE WSW IN 2012 UITVOEREN? Participatiebudget (zonder inburgering en educatie) 488.154,00 Subsidie WSW 3.457.561,00 Totaal 3.945.715,00 De kosten vanuit de WSW 134,23 x 27000,00 loonkosten 3.624.210,00 241 x 5500,00 begeleidingskosten 738.265,00 Totaal 4.362.475,00 Tekort 416.760,00 Of anders gezegd; Trion moet een inverdienresultaat realiseren van minimaal 416.760,00 en een bedrag om de klantgroep WWB/WWnV te kunnen ondersteunen met trajecten richting arbeidsmarkt. Het participatiebudget 2012-2015 Het Participatiebudget 2012 van 488.154,00 is ongeveer 60% van het budget 2011 en zal in de komende jaren tot 2015 afnemen en tot ca. 285.000,00 (35%). Het bedrag gaat (grotendeels) op aan vervangende uitkeringen (I-deel). De Achtbaan en Deta Pay. 5
De grote vraag als gevolg van mindere budget voor de toekomst is waar zet de gemeente op in? En op welke wijze? Mogelijkheden m.b.t. Instroom en uitkeringsverstrekking. (I-deel) 1. Rechtmatige uitkering verstrekking en streng, strenger, strengst aan de poort? 2. Inzetten op handhaving tijdens het uitkeringstraject met huisbezoeken. 3. Daadwerkelijke terugvordering ten onrechte verstrekte uitkeringen, ongeachte hoogte hiervan. 4. Mogelijkheid opleggen bestuurlijke boete. Mogelijkheden m.b.t. uitstroom/werkaanvaarding. (Participatiebudget) 1. Bevordering zelfredzaamheid 2. Keuze maken uit de 10 doelgroepen eerder genoemd 3. Zelf doen of laten uitvoeren door derden 4. Hoe kunnen we de re-integratie activiteiten zoveel mogelijk BTW-vrij uitvoeren. De wetgeving geeft de veranderingen in de sociale zekerheid aan maar de gemeente bepaalt de wijze waarop (beleidsruimte), en de wijze van bedrijfsvoering. Er zijn een aantal belangrijke vragen bij de invoering van de WWnV 1) Op welke wijze gaat de gemeente de bedrijfsvoering (portal)van de sociale zekerheid vorm geven. 2) Is de gemeente de nieuwe regisseur van het vangnet van de sociale zekerheid. 3) Op welke wijze gaat de gemeente haar taken in het vangnet in de toekomst invullen. 4) Op welke wijze wordt door de gemeente invulling gegeven aan het reintegratiebeleid in 2013 en daarna. 5) Is het toekomstige re-integratiebeleid na 2013 een taak van het SW bedrijf 6) Moet het nieuwe SW bedrijf onderdeel zijn van de nieuwe sociale dienstorganisatie na 2013. 7) Op welke wijze dient de werkgeversbenadering in 2012 en daarna vorm te krijgen. 8) Is er plaats voor afspraken op basis van SROI (Social Return On Investment), rendement maatschappelijk investeren 9) Op welke wijze kan en wil de gemeente vorm geven aan integraal sociaal zekerheidsbeleid. 10)Welke invloed gaat eruit van de bezuinigingen op het sociaal zekerheidsbeleid van de gemeente. VERTALING VAN DE WETTELIJKE WIJZIGINGEN NAAR DE BEDRIJFSVOERING De gemeente moet haar de vraag stellen wat de kerntaken voor de gemeente zijn bij de uitvoering van het vangnet van de sociale zekerheid en welke doelgroepen moet/wil de gemeente in 2013 en daarna wel of niet bedienen. Welke prestatie-indicatoren willen we formuleren om te kunnen sturen. De volgende brandende vraag is; wat kan en moet de gemeente in 2012 al inzetten om in 2013 een optimale bedrijfsvoering te hebben om de gestelde doelen te realiseren en hoe geeft de gemeente de financiering vorm. WAT ZIJN DE UITDAGINGEN BIJ HET INVOEREN VAN DE WWNV Als de gemeente met minder geld een grotere klantgroep moeten gaan bedienen ontkomt ze er niet aan veranderingen door te voeren. Verandering in de behandeling van de klantgroepen, waarbij zelfredzaamheid voorop staat, bedrijfsvoering en het leggen van (nieuwe) verbindingen met het private bedrijfsleven. Veranderen kan alleen als de bereidheid aanwezig is bestaande en misschien wel verouderde referentiekaders te willen loslaten. Concreet moeten we denken aan: 6
Het opheffen van de bestaande uitvoeringsorganisaties m.b.t. de uitvoering van de WWB/WWnV en de WSW per 01-01-2013 Het bouwen aan een nieuwe efficiënte en effectieve werk- en leer- en zorgorganisatie als uitvoerder van de sociale zekerheid. Erkennen dat er drie klantgroepen in de sociale zekerheid zijn en organiseren het vangnet van de sociale zekerheid op deze driedeling; - degene die 100% arbeidsgeschikt zijn - degene die een arbeidsbeperking hebben - degene die zorg nodig hebben De kern van het nieuwe bedrijf zou dan moeten worden: Een streng toegangsbeleid voeren in de front-office van de sociale zekerheid Het vastleggen van het sociaal DNA van de klant op één plaats binnen de organisatie/regio of welke andere keuzes ook worden gemaakt. De huidige uitvoering van de re-integratie vervangen door accountmanagers voor de gehele sociale zekerheid aan de voorkant (werk, werk en nog eens werk). Een centrale administratieve BackOffice De taakopdracht van de nieuwe organisatie betreft werk, inkomen, zorg, onderwijs, wonen en welzijn. De nieuwe organisatie functioneert onder regie van de gemeente(n) 7
BERIJFSVOERING IN DE TOEKOMST (Schematisch) Bedrijfsvoering in de toekomst Werk Claim Bedrijven Handhaven Front-office/Portal sociale zekerheid Boven lokaal!? Beschutte omgeving Regie door de Gemeente Afbouw WSW DNA Back-office sociale zekerheid Secundaire functies Administratie Zorgcliënten CONCLUSIE N.AV. HET VOORGAANDE 1. Het product WSW uitgevoerd binnen de GR door TRION is (te) duur en wordt steeds duurder en niet meer te financieren zonder dat het ten koste gaat van allerlei andere beleids- en uitvoeringsterreinen van de gemeente. 2. De integraliteit m.b.t. de uitvoering van de sociale zekerheid zoals de wetgever in de Wet Werken naar vermogen beoogd moet binnen de gemeente Kollumerland c.a. vorm krijgen 3. Het uitgangspunt is om het budget WSW en participatie te bundelen tot één budget om in te zetten voor de re-integratieactiviteiten inclusief de uitvoering van de WSW, waarbij optimaal gebruik moet worden gemaakt van de reguliere markt. 4. Berekeningen laten zien dat de financiële ruimte met het gebundelde budget onvoldoende zal zijn als er geen ingrijpende maatregelen worden getroffen. 5. WSW is alleen nog te financieren binnen het budget als optimaal gebruik wordt gemaakt van de (eventuele) mogelijkheden op de reguliere markt. WSW-ers plaatsen bij reguliere bedrijven met een financieel rugzakje afgestemd op loonwaarde. 6. De WWnV doelgroep vraagt om een andere benadering, waarbij een groter beroep wordt gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de uitkeringsgerechtigde om door middel van arbeid in dienstbetrekking in de kosten van bestaan te voorzien 7. Handhaving/rechtmatigheid m.b.t. uitkeringverstrekking moet een hoofdrol binnen de toekomstige uitvoeringsorganisatie krijgen. 10. De uitvoering van het onder de eerder genoemde punten vraagt om vaardigheden die nog niet bij elke uitvoerder in de sociale zekerheid (optimaal) aanwezig zijn. 8
9
10