Licentieweigering als misbruik van machtspositie Intellectuele eigendom, artikel 82 EG en de belemmering van innovatie Een wetenschappelijke proeve op het gebied van de Rechtsgeleerdheid Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Radboud Universiteit Nijmegen op gezag van de rector magnifiais prof. mr. S.C.J.J. Kortmann, volgens besluit van het Collège van Decanen in het openbaar te verdedigen op donderdag 6 november 2008 om 13.3Ouur precies door Sophie Charlotte van Loon geboren op 10 november 1977 te Nijmegen
Inhoudsopgave Inhoudsopgave Dankwoord Afkortingenlijst 1.1 Achtergronden IAA IA.2 Een complexerelatie Conjlkterende doelsttllincjen ojçjemeenscbappelijk streven? I. i. 3 Verschil in benadering 1.2 Afbakening van het onderzoeksonderwerp 1.2 A Focus op Europees recbt 1.2.2 Inhoudelijk. misbruik van machtspositie en licentieweitjerint) 1.3 Probleemstelling 1.4 Onderzoeksmethode 1.4 A Méthodologie 1.4.2 Plan vanaanpak Deell I Artikel82EG 1.1 Wettelijk kader: Europese mededingingsregels voor ondernemingen IAA ia.2 Artikel 8i en 82 EG Relatie tussen artikel 81 en 82 G. overeenkomsten en verscbillen i.i.3 Kembeprippen 1.2 op de relevante markt 1.2. i, relevante markt en samenhang 1.2.2 Relevante producttnarkt 1.2.3 Relevante geografiscbe markt 1.2.4 Marktaandeel 9 11 18 22 27 27 28 30 33 33 34 37 42 45 49 49 51 57 60
*ntfctin>; ils rmshmiv. van 1.2.5 1.2.6 1.2.7 1.3 1.3.1 1.3 2 1.3.3 f.3.4 1.3.5 Overige concurrentievoorwaarden op de afgeleidt markt Kritiekop marktajbakenmg en vaslslellen mai'btspoutit Introduclie Prijsbeleid Weigering tôt leverint), onderbandelni o/licr«lin>frlf>iiiij Contractuel beperkingen Koppelverkoop 62 66 72 79 83 89 1 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.3 2.3.1 2 3.2 2 5 3 2 3 4 2.4 2 4 1 2 4 2 2 4) 2.4 4 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 2.5.4 2.6 2.6.1 2.6.2 2.6.3 Jurisprudence inzake licentieweigering Plan van aanpak Volvo/Veng & Renault/Maxicar Macbtspositie Magill Tiercé Ladbroke IMS Health Macbtspositie Microsoft 2.6.4 2.7 Tussenconclusie «H 9 3 93 93 95 97 0S 110 121 121 122 124 12S 127 127 128 130 132 1 1 141 143 144 3 Jurisprudence inzake leveringsweigering 3.1 Inleidmg ' 57 3.2 Essential facilities doctrine 3.2.1 Oorsprong en recbtspraak in Verenigde Staten 3 2.2 Leveringsweigering en essential jacilities volgens de Europese Lommissie 1S^
Inhoudsopgave 3.3 HvJEG inzake leveringsweigering 171 3.3.1 Commercial Solvents 171 332 United Brands 174 33 3 Télémarketing 176 33 4 Oscar Bronner 178 3.4 Tussenconclusie 182 Deel II 185 4 Intellectueel eigendom, marktafbakening en machtspositie 187 4.1 187 4.2 Marktafbakening: substitutie en IE 189 4.2.1 (onsumentenvoorkeur en productkenmerken 189 4 2.2 Aanbodsubstitutie 195 4.2 3 Omschakelingsmogelijkheden voor de consument 199 4 2 4 Tussenconclusie 203 4.3 Afgeleide markt 205 4 3 1 Hoofd- en afgeleide markt 205 4 3.2 Up- en downstream markt 210 4.3.3 TwSSfMCOMc/HSIf 2 4.4 Mededinging in de informatie-economie 216 4.4.1 Markten in de informatie-economie kenmerken 217 442 in de informatie-economie 219 4 4 3 IE en machtsposilie in de informatie-economie: de facto standaarden 226 4 4 4 Innovatiemarkt 230 4.5 Innovatiemededinging. relevante markt voor innovatie 231 4.5. l Marktafbakening bij innovatiemededinging. een analyse 23 1 4.5.2 Imitatiemededinging versus innovatiemededinging 232 4.5.3 Groepsvrijstellingen: relevante tecbnologiemarkt en relevante innovatiemarkt 234 4.5.4 CRA rapport: toetredingsbarrières 241 4.5.5 Microsoft beschikking 242 4.5.6 Kallay: model voor dynamiscbe mededinging 243 4.5.7 Conclusies aangaande relevante innovatiemarkt 247 5 Intellectueel eigendom en misbruik van machtspositie 251 5.1 Leveringsweigering versus licentieweigering 251 5.1.1 251 5.1.2 Economische functie IE versus economische functie eigendomsrecht 252 5.1.3 Ingebouwde correctie versus meest omvattend recht 253 5.1.4 Onderscheid door het HvJEG 256 5.1.5 Nieuw product versus onontbeerlijkheid 259
Licentieweigering als misbruik van machtspositie 5.2 Nieuwproduct 261 5.2.1 Menu' product: voorwaarde voor verplichte licentie 261 5.2.2 Innovatiemededinging 265 5.2.3 Vraag aan consumentenzijde 269 5.2.4 Nieuw product samentjesteld uit meerdere bronnen 272 5.2.5 'Use it or lose it' 273 5.2.6 'Prijsgegeven'intellectuel eigendom 278 5.2.7 Nieuwheidvereiste in het octrooi- en auteursrecht 281 5.2.8 Tussenconclusie 287 5.3 Onontbeerlijkheid 290 5.3.1 Onontbeerlijkheid: voorwaarde voor verplichte levering 290 5.3.2 'Daadwerkelijkofpotentieelalkmatief 292 5.3.3 Knowbow Ibedrijfsgeheimen 296 5.3.4 Tussenconclusie 299 5.4 Afgeleide markt 300 5.4.1 Voorbehouden van een afgeleide markt: voorwaarde voor misbruik? 300 5.4.2 Verschillende benadering bij licentieweigering en leveringsweigering 301 5.4.3 'Uitsluiting van aile mededinging ' 303 5.5 Objectieve rechtvaardiging 305 5.5. i Voorwaarde voor misbruik 305 5.5.2 Algemeen belang Iexterne verplichting als rechtvaardiging 307 5.5.3 Commercieel belang als rechtvaardiging 308 5.5.4 Netjatieve innovatiestimulans als recbtvaardiging (Microsoft) 313 Samenvatting & Conclusies 317 Si Samenvatting 317 S. 1.1 Onderzoeksvraag 3 17 S. 1.2 Wettelijkkader&jurisprudentie 318 S. 1.3 Analyse 321 S.2 Beantwoording van de onderzoeksvraag 327 English Summary 329 E.l Summary 329.1.1 Research subject 329.1.2 Légalframework and case law 330.1.3 Analysis 333 E.2 Answering the research question 338 Lijst van verkort aangehaalde Hteratuur 341 Register 353 Jurisprudentieregister 363 Over de auteur 373