Afbeelding voorpagina: Voormalige commandantwoning van kamp Westerbork, 2 februari 2015.

Transcriptie

1 Afbeelding voorpagina: Voormalige commandantwoning van kamp Westerbork, 2 februari 2015.

2 VRIJE UNIVERSITEIT Kampen als betwiste plekken De hedendaagse omgang met de kampen Westerbork, Vught en Amersfoort als herdenkingsplek, herinneringsplaats en erfgoedsite ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan de Vrije Universiteit Amsterdam, op gezag van de rector magnificus prof.dr. V. Subramaniam, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van de promotiecommissie van de Faculteit der Geesteswetenschappen op donderdag 8 december 2016 om uur in de aula van de universiteit, De Boelelaan 1105 door Iris Maria Alagonda van Ooijen geboren te Tilburg

3 promotoren: prof.dr. R. van der Laarse prof.dr. J.C.A. Kolen

4 Overige leden van de promotiecommissie: prof.dr. S. Legêne dr. D.G. Hondius prof.dr. R.J. van Pelt prof.dr. F.P.I.M. van Vree em.prof.dr. I.C. van der Vlies prof.dr. I.M. Tames dr. E. Captain Vrije Universiteit Vrije Universiteit University of Waterloo Universiteit van Amsterdam / NIOD Universiteit van Amsterdam Universiteit van Utrecht / NIOD Nationaal Comité 4 en 5 mei

5

6 INHOUDSOPGAVE Inleiding 1 Kampen als betwist bezit 2 De dynamiek van de herinnering 8 Erfgoed, herinnering en identiteit 10 Het kamp 17 Wetenschappelijk belang 21 Bronnen en methoden 26 Opzet van de studie Authenticiteit en beleving Inleiding Het authentieke kamp De beleving van het gemusealiseerde kampverleden Op zoek naar het kamp Voormalig kamp Drancy. Modernistisch erfgoed in een Parijse banlieue Het fort van Breendonk. Een nationaal symbool van België De Dossinkazerne. Een wooncomplex en Holocaustmuseum in Mechelen Tussen golfbaan en dierenasiel. Het schuldige kamplandschap van Amersfoort Gusen. Het onzichtbare kamp Conclusie Een strijd om erkenning. De herinnering aan het interneringskampverleden Inleiding Erfgoed van slachtoffer, dader en omstander Van nationale verzetsmythe naar expanderend daderschap De interneringskampen Niet de schuld wel de straf De opkomst van dadererfgoed Het voormalige kamp als dadererfgoed 119

7

8 2.2.6 Dadererfgoed als betwist bezit De tentoonstelling De tentoonstelling Interneringskamp Westerbork Slachtoffers, daders en omstanders in de tentoonstelling Van wie is kamp Westerbork? Westerbork als Joods erfgoed Informeren versus herdenken Van herinneringscentrum naar herdenkingsmuseum Kinderen van foute ouders De historische plek van het kamp Het tijdstip van de tentoonstelling Conclusie Postkoloniale herinneringen aan een voormalig concentratiekamp. Barak 1B in Vught Inleiding Barak 1B in context Hergebruik van een concentratiekamp Kamp Lunetten. Een Moluks dorp in Vught De renovatie van woonoord Lunetten Herinneringen aan een concentratiekamp Nationaal Monument Kamp Vught. Van bezinningscentrum naar herdenkingsmuseum Kampoverblijfselen als oorlogs- en Moluks erfgoed Verschillende perspectieven op een rijksmonument Kampoverblijfselen als Moluks erfgoed De ontmoeting. Molukse en oorlogsherinneringen aan kamp Vught Naar een gedeeld verleden? Barak 1B nieuwe stijl Een dialoog van herinneringen Conclusie 224

9

10 4. Archeologisch onderzoek op de kampen. De opkomst van een nieuwe discipline Inleiding Archeologische discoursen Archeologisch onderzoek naar kampen in Europa Duitsland Polen Oostenrijk, Groot-Brittannië, Noorwegen en Oekraïne Wetenschappelijke positionering Westerbork Archaeological Research Project Aanleidingen en onderzoeksthema s De archeologen: hun visie, werkwijze en resultaten Herinneringscentrum Kamp Westerbork De media Kamp Westerbork als behoudenswaardige archeologische vindplaats Conclusie 280 Conclusie 283 Hedendaagse tendensen en spanningen 284 De toekomst van de voormalige kampen 288 Literatuur 294 Illustratieverantwoording 321 Samenvatting Summary Dankwoord

11