SPECIALIST LEREN Algemeen Leraren staan voor de taak om passend onderwijs te bieden aan alle leerlingen. Maar wat te doen wanneer een leerling niet aan het werk gaat, ongemotiveerd lijkt, het huiswerk niet maakt, niet wil leren? Wat wanneer een leerling problemen ondervindt bij het vlot kunnen lezen en begrijpen van teksten, bij het toepassen van rekenkundige bewerkingen of bij de uitspraak van het Engels? En wat wanneer de leerling steeds dezelfde spellingfouten maakt of een dyslexieverklaring heeft? Voor elk leergebied en voor elke fase van het leren zijn specialistische kennis en gerichte vaardigheden nodig om leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften te kunnen begeleiden. De realisatie van passend onderwijs is dan ook in de eerste plaats afhankelijk van de kwaliteit van de leraar. Daarnaast is een goede relatie tussen leraar, leerling en ouders de basis voor het succes van passend onderwijzen. Het verwerven van een hoog kennisniveau is, naast het ontwikkelen van gerichte vaardigheden om succesvol om te kunnen gaan met verschillen, de uitdaging waarvoor de leraar zich geplaatst ziet. Binnen de opleiding Specialist Leren bieden wij u ondersteuning in het ontwikkelen van de benodigde competenties. Goed onderwijs in de basisaanpak, gebaseerd op weten wat werkt in de school en in de groep staat in eerste instantie centraal. Daarnaast wordt vanuit een handelingsgerichte benadering, kortweg HGW genoemd (Pameijer & Van Beukering, 2006), gezocht naar mogelijkheden leerlingen optimaal tegemoet te komen in hun onderwijsbehoeften. Onderwijsbehoeften laten zich omschrijven als het antwoord op de vraag: Wat heeft deze leerling met deze ouders, in deze klas, in deze school, van deze leraar nodig om te komen tot acceptabele prestaties? Een Specialist Leren houdt van verschillen! Als Specialist Leren speelt u in de zoektocht naar een effectieve, doelgerichte aanpak in de begeleiding van de groep en de individuele leerling een cruciale rol. U bent in staat de onderwijsbehoeften in kaart te brengen en leerlingen systematisch, doelgericht en evidence based te ondersteunen. Naast de betekenis die u heeft voor de leerlingen is voor u tevens een belangrijke taak weggelegd in het ondersteunen van leraren bij de realisatie van een goed basisaanbod en een aanvullende adequate evidence based ondersteuning binnen de klas voor leerlingen die meer instructie- en oefentijd nodig hebben. De Specialist Leren draagt bij aan de kwaliteit van het onderwijs binnen de eigen schoolorganisatie en aan de professionele ontwikkeling van collega s. Een Specialist Leren is in staat zijn/haar visie uit te dragen op het verzorgen van onderwijs, is bereid het eigen handelen te toetsen aan deze visie, stelt zich flexibel op, is kritisch en streeft voortdurend naar verbetering, speurt naar actuele ontwikkelingen en toetst deze aan de wetenschappelijke kennis, is op de hoogte van wat werkt in het onderwijs en is een deskundige partner voor externe contacten. De opleiding is opgebouwd uit verschillende mastermodules. In overleg met de studiecoördinator van uw regio is het mogelijk tot individuele aanpassingen te komen. De opleiding start met de mastermodule Educational Needs waarin de kennisbasis wordt gelegd voor alle leraren die zich verder willen professionaliseren op het gebied van leren en leerproblemen. De opleiding Specialist Leren kent vervolgens een basisroute bestaande uit verschillende mastermodules (leren en professioneel handelen, geletterdheid 1, geletterdheid 2, gecijferdheid). Daarnaast heeft u in de keuze uit verschillende mastermodules zoals ernstige leesen spellingsproblemen en dyslexie of ernstige reken- en wiskundeproblemen en dyscalculie. U kunt zich profileren als Leesspecialist en Rekenspecialist. U bezit daarna de kennis en vaardigheid om zich bij de Landelijke Beroepsvereniging Remedial Teaching (LBRT) aan te melden. De mastermodules behorende bij deze specialisatie worden naast de mastermodule Educational Needs aangevuld met de mastermodule Communicatie. U krijgt binnen iedere mastermodule de gelegenheid om uw eigen praktijksituatie in te brengen en nader te onderzoeken Naast de verdieping in actuele ontwikkelingen op voor u als toekomstig Specialist Leren relevante gebieden wordt van u verwacht dat u praktijkgericht onderzoek (PGO) uitvoert waarbij de aanpak van een probleem binnen de eigen onderwijspraktijk centraal staat. Ieder mastermodule wordt afgesloten met een toets die bestaat uit verschillende prestaties. Binnen een prestatie toont u aan dat u in staat bent theorie en praktijk met elkaar te verbinden. Daarnaast geeft u er blijk van dat u via reflectie op uw leermomenten gericht sturing geeft aan uw ontwikkeling tot Master EN. Voor wie Deze masteropleiding Specialist Leren is bedoeld voor leraren met diverse taken of functies binnen het onderwijs die zich willen verdiepen in het leren van leerlingen; zij kunnen daarbij diverse ambities hebben: excelleren binnen de eigen groep, adviseren en begeleiden van collega s bij lastige situaties, het initiëren van vernieuwingen op didactisch gebied, het organiseren van trainingen binnen de eigen school en/of het deelnemen aan expertisegroepen binnen het scholennetwerk. De elektronische leeromgeving van deze opleiding biedt ruimte aan studenten die werkzaam zijn binnen de verschillende werkvelden. Er is een specifiek aanbod/ bronmateriaal voor professionals uit het (speciaal) basisonderwijs, leerlingen in de vroeg en voorschoolse situatie, speciaal onderwijs, het VO/MBO,HBO.
De opbouw* De opleiding bestaat uit een Praktijkgericht Onderzoek een kritische reflectie en acht verschillende inhoudelijke modules met de modules Educational Needs en Communicatie als vertrekpunt Onderwijseenheden Educational Needs Communicatie Leren en professioneel handelen Geletterdheid: technisch lezen, taal, woordenschat Geletterdheid: spelling, begrijpend lezen, schrijven Gecijferdheid Ernstige lees- en spellingproblemen of dyslexie Ernstige reken- en wiskundeproblemen of dyscalculie *De volgorde van deze modules kan binnen het rooster gewijzigd worden, totaal 60 credits. Een beschrijving van de onderwijseenheden Praktijkgericht Onderzoek U verricht een praktijkgericht onderzoek naar een onderwijskundig of pedagogisch aspect van de wijze waarop in uw eigen praktijk wordt omgegaan met verschillen. Uw onderzoek levert zo een wezenlijke bijdrage aan de kwaliteit van opvoeding en onderwijs binnen uw eigen school Educational Needs In deze module analyseert u vanuit een historisch perspectief actuele opvattingen, leer- en (orthopedagogische) onderwijsconcepten, theoretische benaderingen (bijvoorbeeld vanuit de ecologische pedagogiek, handelingsgericht werken, oplossingsgerichte benadering en opbrengstgericht werken). U verwerft inzicht in de ontwikkeling van de Orthopedagogiek, de wetenschap die zich richt op leerlingen in problematische onderwijs-, leer- en opvoedingssituaties. Deze inzichten vergelijkt u kritisch met de eigen opvattingen over pedagogisch denken en handelen en met de actuele discussies en ontwikkelingen met betrekking tot Passend Onderwijs. U werkt dit schriftelijk uit in een onderbouwde visie op onderwijs, pedagogiek, didactiek, diversiteit, inclusie en burgerschap. Communicatie In deze module brengt u uw competenties op het gebied van gespreksvoering in kaart en gaat u in gesprek met leerlingen, ouders, collega's en anderen om feedback te ontvangen op uw wijze van communiceren. U demonstreert dat u beschikt over een passende mix van communicatieve vaardigheden, waarbij u gericht bent op de ontwikkelingsmogelijkheden en de krachtbronnen van de betrokken personen en organisaties. U oefent met het voeren van begeleidingsgesprekken en zet hierbij gespreks- en begeleidingsvaardigheden in vanuit de handelingsgerichte en de oplossingsgerichte benadering. Met behulp van filmopnamen analyseert en waardeert u de wijze waarop u communiceert en formuleert u actiepunten om uw communicatie te versterken. In het ontwerp van een persoonlijk communicatieprofiel toont u uw competenties met betrekking tot uw professionele communicatie. Leren en professioneel handelen Met deze module wordt de basis gelegd voor de gehele leerroute 'Leren'. Fundamenteel uitgangspunt is steeds: een Master EN denkt en handelt 'evidence based'! Dit houdt in, dat datgene waar veel evidentie (wetenschappelijk bewijs) voor is, zichtbaar wordt in het handelen binnen de eigen onderwijspraktijk. Vanuit dit perspectief werkt een Master EN doelgericht aan een optimale ontwikkeling van de leerlingen. De volgende onderwerpen worden in deze mastermodule behandeld: veilig en stimulerend onderwijsklimaat, effectieve lesorganisatie, duidelijke en gestructureerde instructie, intensieve en activerende les, afstemmen van onderwijs in verschillen en aanleren van leerstrategieën en leren van data. Deze onderwerpen komen overeen het observatie instrument PEDAC/ICALT dat u gebruikt voor het analyseren van beeldmateriaal met het doel de ontwikkeling van uw instructievaardigheden zichtbaar te maken. U onderzoekt de wetenschappelijke basis voor differentiatie en verwerkt deze in een presentatie aan collega s. U analyseert de toetsresultaten van leerlingen voor een bepaald domein of vakgebied, trekt hieruit onderbouwde conclusies en formuleert voor de organisatie aanbevelingen voor verbetering.
Geletterdheid: technisch lezen, taal, woordenschat In het eerste module Geletterdheid wordt het domein taal zo breed mogelijk verkend. U bent werkzaam in het PO of VO of SO en u leert door gericht te werken aan uw kennisniveau op basis van recente ontwikkelingen een koppeling te maken met uw praktijksituatie. Taal is belangrijk en via de Referentieniveaus Taal (z.a., Introductie Referentieniveaus Taal, http://www.taalenrekenen.nl/ref_niveaus_taal/uitwerkingen/uitgelegd/ geraadpleegd op 21 januari 2016) is het gewenste niveau van leerlingen in elke fase van hun opleiding vastgelegd. De niveaus geven een opklimmende moeilijkheidsgraad m.b.t. basiskennis en -vaardigheden aan. In deze mastermodule gaan we na wat dit alles betekent voor ons professionele handelen op vooral zorgniveau 1 (goed onderwijs binnen de klas) en op zorgniveau 2 (extra zorg binnen de klas) en in beperkte mate op zorgniveau 3 (specifieke interventies uitgevoerd en/of ondersteund door zorgspecialisten in de school). Onderwerp: Lezen Een uiterst belangrijk onderwerp is de leesontwikkeling. Onderzoek leert ons dat de leraar hierin een cruciale rol vervult. Om problemen met het vlot kunnen lezen te begrijpen is zowel inzicht in het leesproces als inzicht in het belang van het onderhouden van deze vaardigheid belangrijk. Lezen is wereldwijd één van de meest onderzochte leergebieden, wat tot gevolg heeft dat er een forse wetenschappelijke kennisbasis is opgebouwd ten behoeve van evidence based handelen zowel m.b.t. de uitvoering van het leesonderwijs zelf, als m.b.t. de aanpak van specifieke onderwijsbehoeften bij technisch lezen. Inmiddels weten we hoe belangrijk het is dat onderwijsgevenden beschikken over kennis die up-to-date is teneinde adequate evidence based keuzes te kunnen maken voor het ondersteunen van hun leerlingen in hun leesontwikkeling. Binnen dit onderwerp worden de basale factoren die bijdragen tot goed leesonderwijs en de zo gewenste functionele leesvaardigheid belicht, zowel waar het PO, VO als SO betreft. Daarnaast wordt gericht aandacht besteed aan de vraag welke acties ter verbetering van de kwaliteit van het leesonderwijs binnen de eigen schoolorganisatie de Specialist Leren kan ondernemen. Onderwerp: Taalontwikkeling en Taalverwerving Binnen het onderwerp Taalontwikkeling en Taalverwerving is aandacht voor het taalverwervingsproces en worden nieuwe inzichten verkend m.b.t. de stimulering van de taalvaardigheid via aandacht voor taalaanbod, taalproductie en feedback op de productie (Hajer, 2008). Ook het leren van een vreemde taal en implicaties hiervan voor de onderwijspraktijk wordt aan de orde gesteld. Onderzocht wordt welke interventies effectief zijn en welke stappen bijdragen aan het terugdringen van taalachterstand ter bevordering van schoolsucces. Er is aandacht voor de mogelijkheden die er voor de Specialist Leren zijn om een substantiële bijdrage te kunnen leveren aan verhoging van de kwaliteit van het onderwijs op dit punt. Onderwerp: Woordenschat Aan de basis van taal staat een soepel doorlopen taalverwervingsproces in de moedertaal waar een gevarieerde en rijke woordenschat deel van uitmaakt. Een goede woordenschatontwikkeling is cruciaal voor de leesontwikkeling en blijkt een voorspeller voor schoolsucces. Inmiddels is meertaligheid binnen de klas meer gewoonte dan uitzondering en worden leraren dagelijks geconfronteerd met de gevolgen ervan voor de onderwijspraktijk. De vraag die binnen dit onderwerp centraal staat is: hoe kunnen we bijdragen aan de uitbreiding van de woordenschat zowel expliciet als impliciet? Geletterdheid: spelling, begrijpend lezen, schrijven In deze mastermodule Geletterdheid wordt dieper ingegaan op begrijpend lezen, staat het spellen in PO, VO en SO centraal op ondersteuningsniveau 1 en 2 en daarnaast wordt het vakgebied creatief schrijven belicht. Leerlingen die bij het leren lezen en spellen in hun moedertaal ervaren hebben hoe moeizaam dat proces bij hen verlopen is, zullen waarschijnlijk diezelfde problemen weer ervaren bij het leren van vreemde talen, vandaar dat binnen dit onderwerp ook deze problematiek aan de orde komt. Het afronden van de mastermodule Geletterdheid 1 is voor het volgen van deze mastermodule een voorwaarde, tenzij u in uw contact met de studiecoördinator heeft aangetoond over de gewenste voorkennis (EVC, eerder verworven competenties) te beschikken om aan deze mastermodule te kunnen deelnemen. Geletterdheid 2 veronderstelt dat u door gericht te werken aan uw kennisniveau vanuit recente ontwikkelingen een koppeling leert maken met uw praktijksituatie.
Onderwerp: Begrijpend lezen Doel van het leesonderwijs is begrijpend te kunnen lezen. Soepel technisch lezen en beschikken over een adequate woordenschat zijn condities die bijdragen aan succesvol begrijpend lezen. Een goede begrijpend lezer is verder een actieve gemotiveerde lezer die bewust verschillende leesstrategieën inzet om zowel van de inhoud van tekst te kunnen genieten als uit verschillende tekstsoorten relevante informatie te kunnen destilleren en verwerken. Uit het PPON- onderzoek (Heesters, e.a., 2007) blijkt dat ongeveer de helft van de leerlingen lezen leuk vindt en dat 70 % van de leerlingen lezen als belangrijk beschouwt. Toch is uit onderzoek gebleken dat sinds 1993 het percentage leerlingen dat zegt nooit een boek te lezen is verdubbeld tot 13 %. Blijkbaar staat het enthousiasme onder leerlingen voor lezen onder druk. Om echter een goede (begrijpend) lezer te kunnen worden is het belangrijk veel te lezen, na te denken over wat men heeft gelezen en hierover uit te wisselen. Daarom wordt binnen dit onderwerp naast aandacht voor de ontwikkeling van begrijpend lezen naar studerend lezen, nagegaan hoe we volgens de nieuwste inzichten om moeten gaan met het aanleren van leesstrategieën en het omgaan met specifieke onderwijsbehoeften binnen dit vakgebied. Onderwerp: Spelling Een goede spellingvaardigheid wordt in onze maatschappij heel belangrijk gevonden. Wie de lezer respecteert zorgt voor een foutloze tekst (Oepkes, 2006). Veel leerlingen hebben veel moeite met spellen en veel scholen boeken op dat gebied tegenvallende resultaten. Het beeld dat door het onderwijsveld doorgaans geschetst wordt is: de toetsresultaten zijn beneden verwachting óf de leerlingen presteren wel goed op de toetsen, maar maken in hun eigen schriftelijk werk steeds weer dezelfde fouten. Aan het spellingonderwijs wordt in het basisonderwijs veel tijd besteed maar ook in het voortgezet onderwijs wordt nog gericht gewerkt aan spelling. In dat licht bezien is het vreemd dat de gewenste resultaten toch uitblijven. In deze mastermodule wordt dieper ingegaan op het spellingsysteem en het spellingonderwijs en de verbetering op ondersteuningsniveau 1 en 2. Hoe verloopt de spellingontwikkeling, wat is goed spellingonderwijs, hoe ga je om met de onderwijsbehoeften van goede en zwakke spellers, welke evidence based interventies leiden tot een beter resultaat en hoe gaan we om met spelling bij moderne vreemde talen, zijn de vragen waarop binnen deze mastermodule naar antwoorden wordt gezocht. Onderwerp: Creatief Schrijven (Stellen) Geletterdheid is: om kunnen gaan met schriftelijke taal. Volgens Van Norden (2004) verhouden lezen en schrijven zich tot elkaar als luisteren en spreken en kan lezen worden gezien als een receptieve en schrijven als een productieve vaardigheid. Vloeiend kunnen lezen en schrijven is een belangrijke basisvoorwaarde voor maatschappelijk functioneren en betrokkenheid is voor het ontwikkelen van zowel lees- als schrijfplezier de belangrijke motor. De vraag die binnen dit onderwerp centraal staat is: hoe brengen we leerlingen tot functionele schrijfvaardigheid? U onderzoekt welke condities belangrijk zijn voor het verbeteren van het schrijven en welke interventies effectief zijn in het streven naar verbetering van het schrijfproces. Gecijferdheid In de mastermodule Gecijferdheid wordt de ontwikkeling van gecijferdheid verkend en de rol van het onderwijs daarbij besproken. Wetenschappelijk onderzoek vormt hierbij het uitgangspunt, maar ervaringen uit de praktijk op het gebied van rekenen-wiskunde worden hier ook bij betrokken. Inzichten zoals beschreven in de drie protocollen Ernstige Rekenwiskunde Problemen en Dyscalculie (ERWD) zijn, in navolging van het Masterplan Dyscalculie (2013), leidend bij deze mastermodule. Ernstige lees- en spellingproblemen of dyslexie Binnen deze mastermodule ontwikkelt u kennis rondom het begrip dyslexie door het bestuderen van wetenschappelijke publicaties. U leert actief, deelt en bediscussieert uw nieuwe kennis met medestudenten. U bent volledig op de hoogte van de inhoud en toepassingsmogelijkheden van de binnen uw schooltype beschikbare Protocollen Leesproblemen en Dyslexie. U bent in staat vanuit uw nieuw verworven wetenschappelijke kennis en kritisch onderzoekende houding hierin gerichte keuzes te maken voor de onderwijspraktijk. U werkt, of leert werken, vanuit het handelingsgerichte perspectief en u bent in staat planmatig en handelingsgericht te onderzoeken, realistische doelen te formuleren en onderwijsbehoeften vast te stellen. U leert hierbij gegevens overzichtelijk vast te leggen in een handelingsgericht verslag met gerichte aanbevelingen voor een evidence based aanpak, in deze module ook op ondersteuningsniveau 3. U heeft uw voorstel na overleg met betrokkenen afgestemd op de mogelijkheden van leerling, ouders, leraar (leraren) en school. U kunt zowel de leerling als de leraar (leraren) gericht ondersteunen bij het realiseren van de gemaakte afspraken. Daarnaast leert u bij te dragen aan het verbeteren van het onderwijs aan en de begeleiding van leerlingen met lees- en spellingproblemen of dyslexie op schoolniveau. Vanuit uw specialisme bent u gesprekspartner voor externen die een rol spelen in de afstemming van de begeleiding van de onderzochte leerling. U bent betrokken, leergierig en uitdragend.
Ernstige reken- en wiskundeproblemen of dyscalculie In deze mastermodule wordt aandacht besteed aan de diagnostiek van rekenproblemen. U doet onderzoek bij een individuele leerling en doorloopt daarbij de stappen van de blauwe cirkel (model HGW, Seminarium voor Orthopedagogiek). Door middel van het voeren van een diagnostisch gesprek, waarbij u diverse methoden inzet, krijgt u zicht op de onderwijsbehoeften van de leerling. U begeleidt deze leerling in de vorm van het uitvoeren van een aantal interventies. Daarnaast geeft u de leraar aanwijzingen voor de afstemming op (sub)groepsniveau. Kritische reflectie De kritische reflectie levert een overall beeld op van hetgeen tijdens de opleiding voor uw competentieontwikkeling van belang is geweest. De belangrijkste toetsstenen zijn de eindkwalificaties. U reflecteert kritisch op het 'waarom' van de keuzes die u maakte en het effect van die keuzes op uw onderwijspraktijk, de prestaties van de leerlingen en op uw persoonlijke groei als professional. Eindkwalificaties Alle specialisaties die leiden tot het diploma 'Master Educational Needs', richten zich op drie domeinen van eindkwalificaties: A. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het werken met en voor leerlingen, met aandacht voor: leer- en leefomgeving, begeleiding van leerlingen, de leraar als persoon B. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het werken in en voor de organisatie, met aandacht voor: schoolontwikkeling, begeleiding van collega s, kenniscirculatie, de leraar als participant in de verandering C. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het professioneel handelen en beroepsontwikkeling, met aandacht voor: een onderzoekende houding, maatschappelijk besef, reflectie en ontwikkeling Beoordeling van uw prestatie Van toekomstige HBO masters verwachten we enerzijds een hoog niveau in de omgang met probleemgerichte theorieën, en anderzijds diepgaande reflectie op eigen vaardigheden, overtuigingen, waarden en kernkwaliteiten. Het leerteam is hierbij een belangrijke sparringpartner. Bij elke mastermodule laat u aan de hand van producten zien op welke wijze de inhouden verwerkt zijn. Uw prestaties worden beoordeeld aan de hand van de criteria die bij elk mastermodule vermeld staan. De inhouden van de beoordeling staan in directe relatie tot de hierboven beschreven eindkwalificaties. Medestudenten en personen uit het werkveld kunnen betrokken worden bij de beoordeling. Vooraf zijn hierover afspraken met u gemaakt. Digitaal portfolio U werkt vanaf het begin van de opleiding met een digitaal, ontwikkelingsgericht portfolio. Dit is een digitale map waarin u gedurende uw opleiding uw studiemateriaal verzamelt en zo uw ontwikkeling tot Master Educational Needs beschrijft en verantwoordt. Teacherschannel De kennisbank van deze opleiding bevat een veelheid aan actuele bronnen: de literatuurlijst die gekoppeld is aan de verschillende onderwerpen met daarnaast veel digitale data en verwijzingen. Per onderwerp wordt aangegeven welke eindkwalificaties en welke onderliggende competenties van belang zijn. U laat zien dat u kennis gebruikt als gereedschap bij het oplossen van praktijkproblemen. Kernbegrippen Leren, handelingsgericht werken, referentieniveaus, leerlijnen en protocollen, evidence based handelen, preventie en interventie, kennis en handelingsbekwaamheid, ondersteuningsniveaus, kwaliteit van het onderwijs, leesmotivatie en leesconditie, zelfvertrouwen, dyslexie, dyscalculie, gecijferdheid, geletterdheid, didactisch én pedagogisch handelen. Meer info Bezoek onze informatiebijeenkomsten of neem contact op met de regiokantoren. Kijk voor meer informatie op www.seminarium.hu.nl