LUMIERE CINEM MSTRICHT JHK
In opdracht van de gemeente Maastricht heeft, in samenwerking met Verlaan & ouwstra rchitecten, de voormalige elektriciteitscentrale en ketelhuizen van de Sphinx-fabriek in Maastricht getransformeerd. De rijksmonumentale centrale vormt na een grondige restauratie en verbouwing nu de nieuwe huisvesting voor het Maastrichtse Lumière Cinema. Het complex uit 1910 maakt deel uit van het nieuwe cultuurcluster de Timmerfabriek en is gelegen aan de binnenhaven het assin aan de oschstraat. De herontwikkeling van dit complex maakt onderdeel uit van het stedelijk ontwikkelingsproject elvédère innensingel, waarbinnen het cultuurcluster als aanjager zal dienen voor de verdere herontwikkeling van dit voormalige industriegebied ten noorden van het centrum van Maastricht. De elektriciteitscentrale is gebouwd als generator van energie voor de fabriek, maar deed ook dienst als pronkstuk van moderniteit. De centrale is dan ook rijkelijk gedecoreerd en met zorg ontworpen zodat deze ook door de directie aan de klant kon worden getoond. Er is de afgelopen jaren zeer veel gesloopt op het terrein van de Sphinx, maar de centrale vormt samen met het Eiffelgebouw een belangrijke herinnering aan het écht Maastrichtse Sphinximperium. De machinehal van de centrale is dan ook aangewezen als rijksmonument en het geheel maakt onderdeel uit van het beschermd stadsgezicht van Maastricht. Filmhuis Lumière wordt als een van de eerste projecten gerealiseerd op de grens van de oude stad en dit voor Maastrichtenaren onbekende gebied. Deze publieke functie vormt hiermee dan ook een belangrijk bruggenhoofd en aanjager voor de verdere ontwikkeling en omarming van dit gebied door de inwoners van de stad. Het complex bestaat uit vier gebouwen: de rijksmonumentale machinehal op de hoek aan het assin, twee ketelhuizen direct daarachter en een timmerwerkplaats die de machinehal koppelt aan de overige gebouwen van het cultuurcluster. De fraai gedecoreerde monumentale machinehal biedt nu plaats aan de horeca van het filmhuis. De eerste verdieping, waar vroeger de oude stoommachines stonden, is getransformeerd tot een sfeervol industrieel restaurant te midden van de oude installaties. Op de begane grond bevinden zich tussen de oude gemetselde fundamenten van de stoommachines de keuken van het restaurant en een aparte barruimte welke direct gekoppeld is met het terras aan het assin. In de achtergelegen ketelhuizen zijn de zes nieuwe filmzalen, met een totale capaciteit van 500 stoelen, volgens het doos-in-doos principe opgestapeld. De drie grootste zijn in een half verdiepte kelderbak aangelegd waardoor er in de hallen zelf genoeg ruimte kon blijven om de beeldbepalende kapconstructies te blijven ervaren. Deze kelderbak met de nieuwe zalen vormt een ordenende ingreep die samen met een aantal tactische doorbraken van de verschillende gebouwen één helder en verrassend complex heeft gemaakt. Het niveau van het restaurant is als beletage doorgetrokken over de half verdiepte zalen waardoor situatie voor de transformatie JHK
JHK
op dit niveau de vier gebouwen onderling gekoppeld konden worden. ezoekers van de filmzalen kunnen hierdoor zo vanuit het restaurant de ketelhuizen inlopen en vanaf de beletage één van de zes zalen bereiken. De drie grote zalen zijn voorzien van een zogenaamde parabolische tribune, dit betekent dat de tribune achter in de zaal steeds iets verder oploopt. Hierdoor heb je vanuit iedere stoel uitstekend zicht op het scherm, maar heb je ook meer zicht op de rijen voor en achter je, hetgeen de gezamenlijkheid van de bioscoopervaring groter maakt. Deze bijzondere tribunevorm is bovendien in de akoestische wandbekleding vertaald door de hoogte van de panelen te laten corresponderen met de bordessen van de tribune. De entree van het filmhuis is ondergebracht in de naastgelegen voormalige timmerwerkplaats. Er bevond zich vroeger een steeg tussen de timmerwerkplaats en de centrale die later is dichtgebouwd. Deze opvulling is binnen duidelijk te ervaren doordat de oude zijgevel van de centrale binnen nog te zien is. Deze later ingevulde zone vormt de entreehal van het filmhuis, vanaf waar men via een nieuwe doorgang en een luie trap middenin het filmhuis bovenkomt. uiten is naast de entree een openbare doorgang gemaakt op de begane grond van de timmerwerkplaats, die via een grote trap de binnenplaats van het bouwblok, de Cour, koppelt aan het assin. oven deze doorgang ligt het kantoor van Lumière, en aan de Courzijde, waar door het grote hoogteverschil het maaiveld aansluit op de eerste verdieping, is een extra multifunctionele ruimte gesitueerd. De timmerwerkplaats vormt een van de vroegste en slankste voorbeelden van een Hennebique-constructie. Dit constructieprincipe houdt in dat balken, vloeren en kolommen allen in één keer zijn gestort, waardoor zeer slanke constructies gemaakt konden worden. De constructie van dit pand is met name onder de verdiepingsvloer behoorlijk versterkt, maar de slankste kolommen op de verdieping zijn ook na de herbestemming van binnenuit zichtbaar in de Courgevel. De grote zaal van het complex is onder het niveau van de Cour aangelegd door gebruik te maken van het grote hoogteverschil tussen de Cour en het bassin aan de voorzijde van de centrale. Hierdoor kan de gewenste toekomstige koppeling met het naastgelegen Sappiterrein direct achter het complex worden aangelegd en blijft er tegelijkertijd ruimte over voor toekomstige ontwikkelingen waarbij de gehele Cour wordt omsloten. Het in de jaren steeds uitgebreide en verbouwde complex zat vol verlaten technische ruimtes, sommige zelfs al jaren dichtgemetseld. Door de kelderbak, die als een machine in het complex past, te combineren met een uitgekiende routing is het mogelijk gebleken om al deze ruimtes een nieuwe functie te geven, waarvan de meeste nu publiek toegankelijk zijn. Zelfs de toiletten van het filmhuis zijn hierdoor nu de moeite waard. Zo zijn er toiletten gemaakt onder de zware gemetselde gewelven van een vroeger spoortracé naast de centrale, waarover de kolen voor de ketels werden aangevoerd. De toiletgroep naast het restaurant bevindt zich juist in een lichte hoge ruimte met prachtig licht van boven en situatie na de transformatie JHK
JHK
JHK
klassieke groene tegels waarin de unit met de toiletten en wastafels nu vrij in de ruimte zijn geplaatst. De toiletten bij de filmzalen liggen in de voormalige steeg tussen de gebouwen. De vroegere buitengevel is hier in het zicht gelaten waardoor de historie van het complex voor de oplettende bezoeker zichtbaar is gebleven. angezien het complex uit zeer uiteenlopende panden bestaat met ieder een andere conditie en status is ieder pand in technische zin anders aangepakt. Om de zwaar vervallen ketelhuizen op een degelijke en duurzame manier te kunnen herstellen is het in zeer slechte staat zijnde metselwerk verwijderd en de staalconstructie als geheel geconserveerd. De wanden zijn vervolgens opnieuw opgemetseld en voorzien van isolatie, waardoor een veel behaaglijker en duurzamer geheel is ontstaan. Door voor deze aanpak te kiezen kon het complex als geheel behouden blijven, inclusief de ranke staalconstructies. Tegelijkertijd maakte deze aanpak het mogelijk om onder de bestaande panden een kelderbak aan te leggen voor de filmzalen, waardoor er ruimte in de hallen overblijft om de hallen als geheel te kunnen ervaren. De rijksmonumentale machinehal is zo goed mogelijk hersteld en gerestaureerd. In de basis is hier gekozen voor behoud met verbeteringen waar dat mogelijk was zonder de verschijning van het monument al te veel te veranderen. Het geheel vormt een prachtig complex, waarin het industriële erfgoed van de Sphinx is gecombineerd met state-of-the-art filmzalen en een uitgebreide gastvrije horeca in een geweldige ambiance: een uniek filmhuis op een unieke plek! Het filmhuis is in oktober 2016 feestelijk geopend door de wethouder van cultuur van de gemeente Maastricht. Het filmhuis bestond op dat moment 40 jaar en het openingsfestival van twee weken dat op deze avond volgde was een groot succes. De bezoekersaantallen zijn boven verwachting: zowel trouwe als nieuwe bezoekers en toeristen weten het filmhuis te vinden. Niet alleen voor de film maar ook vanwege de uitstekende horeca en het historische complex; oud-medewerkers of hun kinderen leggen steeds meer verhalen over de Sphinx bloot. Zo blijft de historie van de Maastrichtse Sphinx levend: een échte aanwinst voor de stad! JHK
MSTRICHT 801p13-002 Lumière assin Maastricht locatie 12 maart 2013 03 JHK
G G +1 +1 Eerste verdieping inbouw Filmhuis Lumière Maastricht oorspronkelijke situatie +1 Filmhuis estaande situatielumière - Eerste Maastricht verdieping Filmhuis Lumière Maastricht JHK rchitecten Filmhuis Lumière Maastricht
Situatie voor renovatie Situatie na renovatie JHK