RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1064559, Datum: Behandeld door: 9 September 2013 P. Bakker Afdeling/Team: Stadsbeheer/ Staf Stadsbeheer Onderwerp: Bevordering bijenstand Purmerend Samenvatting: De gemeenteraad heeft het college van b&w gevraagd om te komen met een voorstel voor de aanpak van het bevorderen van de bijenstand in Purmerend. Voorgesteld wordt om reeds ingezet beleid op een aantal terreinen te continueren of intensiveren. Daarnaast wordt voorgesteld om een nulmeting te verrichten en om het Convenant Bijvriendelijk Handelen te laten ondertekenen door de portefeuillehouder Dierenwelzijn. Communicatie kan worden opgepakt in een bredere communicatie-aanpak rond het aspect dierenwelzijn.
Inleiding en probleemstelling: Purmerend, 9 september 2013 Aan de gemeenteraad van Purmerend, Bijen zijn belangrijk. Ze zorgen via de bestuiving voor een deel van ons dagelijks voedsel. Ook zijn ze belangrijk voor de verspreiding van erfelijk materiaal en de diversiteit binnen soorten. Grote genetische verschillen tussen planten versterken de weerbaarheid van soorten. Door zaken als de achteruitgang van bloeiende planten, gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, schaalvergroting en intensivering in de landbouw en introductie van exoten zoals de Varroa-mijt hebben de afgelopen jaren gezorgd voor een wereldwijde bijensterfte. Dit geldt ook voor ons land: ongeveer een derde van de 358 bijensoorten die ooit zijn waargenomen, is verdwenen. Momenteel staat meer dan helft van de aanwezige bijensoorten op de rode lijst van bedreigde soorten. Uw gemeenteraad heeft het college van b&w gevraagd om te komen met een voorstel voor de aanpak van het bevorderen van de bijenstand in Purmerend. Het gaat hier nadrukkelijk om de wilde bij en niet om de honingbij. Oplossingsrichtingen: Bij het stimuleren van de wilde bij is het belangrijk om in te zetten op biodiversiteit: een gevarieerd aanbod van bloemdragende kruidachtige planten, heesters en bomen. De gemeente Purmerend doet al decennia lang moeite om rekening te houden met de natuur in en om de stad. Belangrijke ecologische dragers zijn de ringvaarten, het spoor en de middentocht. Het zijn dragers die, veelal ononderbroken, langere trajecten afleggen. 1 Ook linten als de Verzetslaan, de Laan der Continenten, de Gorssloot en de Koogsingel zijn belangrijk. Met name de combinatie water en ruig gras met bloeiende kruidachtigen versterken elkaar. In de voorgestelde maatregelen ter bevordering van de bijenstand in Purmerend wordt veelal voortgeborduurd op reeds ingezet beleid. Waar mogelijk zullen zaken worden geïntensiveerd. 1. Nulmeting Om een goed beeld te krijgen van de wildebijenstand in Purmerend, wordt voorgesteld om in 2014 een inventarisatie-onderzoek uit te voeren. Deze kan als nulmeting dienen. De resultaten van de meting kunnen worden ingevoerd in de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). Op basis van de nulmeting kan een concrete doelstelling voor de komende jaren worden bepaald. 2. Aanplant van inheemse bloem- en vruchtdragende bomen en struiken In de genoemde ecologische dragers en in de buitenranden, grotere groenvakken en parken wordt door de gemeente Purmerend ingezet op de toepassing van inheemse bomen en 1 Een link kan hier worden gelegd met (het stimuleren van) de zogenaamde groenblauwe dooradering in bijvoorbeeld de Hoeksche Waard. Een netwerk van half-natuurlijke landschapselementen draagt daar bij aan de kwaliteit van het landschap, omdat het een belangrijke drager is van biodiversiteit. Zie bijvoorbeeld: http://www.wageningenur.nl/upload_mm/9/d/9/ad32ee9a-7b71-4f61-9be3-9c23681cf7e7_alterrarapport1042.pdf. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen. Zie http://english.ecorys.nl/projects/societal-cost-benefit-analysis-of-green-blue-veining-of-the-hoekschewaard-10.html blz. 2 van 7
struiken. Deze zijn allemaal bloem- en/of vruchtdragend. Met de toepassing van grootfruitbomen wordt zeer terughoudend omgegaan. Afgevallen fruit gaat namelijk rotten, wat troep en overlast kan opleveren. Het gebruik van inheemse soorten heeft een aantal voordelen. Zo zijn de insecten en bijensoorten gewend aan de soorten die hiervan nature voorkomen. Inheemse plantensoorten hebben enkelvoudige bloemen. Deze produceren stuifmeel en nectar, essentiële voedingsstoffen voor insecten. Van eiken en wilgen is bekend dat zij vele soorten insecten en bijen van voedsel en broedgelegenheden voorzien. De wilg is één van de eerste bomen en struiksoorten die stuifmeel leveren aan wilde bijen. De plantvakken met inheems loofhout worden voorzien van inheemse bollen zoals daslook, winterakoniet, vogelmelk en bosanemoon. Voorgesteld wordt om de inzet op inheemse bomen en struiken te continueren. 3. Aanleg van bloemrijke bermen Al vanaf begin jaren '80 van de vorige eeuw wordt de nadruk gelegd op de aanleg van bloemrijke bermen en het omvormen van bestaande bermen naar bloemrijke bermen. Daarbij zijn enkele bloeiende soorten meegezaaid. Voorgesteld wordt om de aanleg van bloemrijke bermen te intensiveren. 4. Aanleg van natuurvriendelijke oevers Begin jaren '90 zijn de eerste natuurvriendelijke oevers aangelegd. In 2005 is de Ecoband afgerond die een corridor van onder andere dergelijke oevers vormt tussen de Beemster en de Purmer. Sinds enkele jaren hebben de natuurvriendelijke oevers een structurele plek gekregen in het Waterplan en het Oeverplan. Uitgangspunt bij de aanleg is de biodiversiteit van de omgeving. In 2012 is voor het eerst actief inheems zaad ingebracht in de natte oevers om de biodiversiteit te stimuleren met inheemse kruiden. Voorgesteld wordt om de aanleg van natuurvriendelijke oevers te intensiveren. 5. Beperkt maaien Om insecten en bijen zo lang mogelijk de kans te geven om het in Purmerend aanwezige ruige gras met bloemrijke kruidachtigen te bestuiven, wordt het maaien al vele jaren beperkt tot twee keer per jaar: in juni en september. Grote gedeeltes van de natuurvriendelijke oevers worden zelfs alleen in september gemaaid. Voorgesteld wordt om het beperkt maaien te continueren. 6. Creëren van nestgelegenheden Bijen houden van zonnige, open, schrale en kale plekken als nestgelegenheid. Het is dus zaak om zanderige plekken op de zon uit te buiten en aan te passen. Voorbeelden van geschikte locaties zijn de weglichamen van de Verzetslaan, de Laan der Continenten en de Rijksweg A7. Bij de aanleg van deze wegen is bewust gekozen voor een schralere ondergrond en bermen (meerzand). Van nature heeft Purmerend een ondergrond die eigenlijk niet schraal genoeg is voor nestgelegenheden. Bij de aanleg van eventuele andere nieuwe wegen kan er waar mogelijk voor worden gekozen om de eerste meter(s) van de berm zandiger/schraler te maken. Deze terreinen worden dan ingezaaid met een weinig gras- en meer bloemrijk kruidenmengsel. Bloemrijk betekent overigens niet per definitie opvallende bloei. Bij het her-inzaaien van bestaande bermen (bijvoorbeeld na graafwerkzaamheden ten behoeve blz. 3 van 7
van kabels en leidingen) wordt nu al een kleinere dichtheid van gras toegepast dan normaal. Bermen houden hierdoor een meer open structuur, wat gunstige omstandigheden biedt voor nestplekken voor bijen. Andere nestgelegenheden kunnen zich voordoen in gaten, spleten en kieren van (dode) bomen. Om deze mogelijkheid te stimuleren wordt bij het snoeien van bosplantsoenvakken het snoeihout al (deels) op de locatie achtergelaten. Dit materiaal kan als nest- en overwinteringsmogelijkheid dienen. Het plaatsen van bijenhotels is overigens meer een taak voor particulieren of organisaties zoals IVN, scholen en beheerders van volkstuinen. Op locaties waar een bijenhotel wordt geplaatst dient voldoende sociaal toezicht zijn, mede met het oog op mogelijk vandalisme-gevaar. Voorgesteld wordt om de maatregelen die erop zijn gericht nestgelegenheden voor bijen te creëren, te continueren. 7. Communicatie Voorgesteld wordt om specifieke communicatie over bijen mee te nemen in een bredere communicatie-aanpak rond het aspect dierenwelzijn (zie de Beleidsnota Dierenwelzijn). 8. Convenant Biivriendelijk Handelen Voorgesteld wordt om het Convenant Bijvriendelijk Handelen namens de gemeente Purmerend te laten ondertekenen door de portefeuillehouder Dierenwelzijn. Het convenant is opgezet door de Bijenstichting. Ondertekenaars geven aan zich actief in te zetten om: bij-vriendelijk te handelen; - bij te dragen om de leefomstandigheden van bijen te verbeteren door te kiezen voor een ecologisch groenbeheer; - onkruidbestrijding op een milieuvriendelijke manier uit te voeren; - bij-vriendelijke gewasbescherming toe te passen en af te zien van het gebruik van neonicotinoïden en deze niet te verhandelen; - mee te werken aan het uitdragen van bij-vriendelijk handelen. Meetbare doelstellingen: Verbetering van de wildebijenstand in Purmerend. Na uitvoering van de nulmeting kunnen de doelstellingen van het bijenbeleid SMART worden ingevuld. Financiële consequenties: Alle voorgestelde punten kunnen binnen de bestaande financiële middelen worden uitgevoerd. Communicatie: Specifieke communicatie over bijen wordt meegenomen in een bredere communicatie-aanpak rond het aspect dierenwelzijn (zie de Beleidsnota Dierenwelzijn). blz. 4 van 7
Monitoring/evaluatie: Na vijfjaar zal een evaluatie worden gehouden van de maatregelen ter bevordering van de bijenstand. Hierbij zal een nieuwe meting worden verricht van de wildebijenstand. De evaluatie zal verder worden ingevuld middels een presentatie door de afdeling Stadsbeheer aan de gemeenteraad. Voorstel: Maatregelen te nemen ter bevordering van de wildebijenstand in Purmerend. Het betreft hierbij de volgende punten: 1. Uitvoeren van een inventarisatie-onderzoek naar de wildebijenstand (nulmeting). De resultaten worden ingevoerd in de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF); 2. Continueren van de aanplant van inheemse bloem- en vruchtdragende bomen en struiken; 3. Intensiveren van de aanleg van bloemrijke bermen; 4. Intensiveren van de aanleg van natuurvriendelijke oevers; 5. Continueren van het beperkt maaien van ruig gras en natuurvriendelijke oevers; 6. Continueren van de maatregelen die erop zijn gericht nestgelegenheden voor bijen te creëren; 7. Communicatie over bijen meenemen in een bredere communicatie-aanpak rond het aspect Dierenwelzijn; 8. Het Convenant Bijvriendelijk Handelen namens de gemeente Purmerend laten ondertekenen door de portefeuillehouder Dierenwelzijn. blz. 5 van 7
Registratienummer: 1094559 De raad van de gemeente Purmerend; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 9 september 2013, nr. 1094559; BESLUIT: Maatregelen te nemen ter bevordering van de wildebijenstand in Purmerend. Het betreft hierbij de volgende punten: 1. Uitvoeren van een inventarisatie-onderzoek naar de wildebijenstand (nulmeting). De resultaten worden ingevoerd in de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF); 2. Continueren van de aanplant van inheemse bloem- en vruchtdragende bomen en struiken; 3. Intensiveren van de aanleg van bloemrijke bermen; 4. Intensiveren van de aanleg van natuurvriendelijke oevers; 5. Continueren van het beperkt maaien van ruig gras en natuurvriendelijke oevers; 6. Continueren van de maatregelen die erop zijn gericht nestgelegenheden voor bijen te creëren; 7. Communicatie over bijen meenemen in een bredere communicatie-aanpak rond het aspect Dierenwelzijn; 8. Het Convenant Bijvriendelijk Handelen namens de gemeente Purmerend laten ondertekenen door de portefeuillehouder Dierenwelzijn. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering d.d. 31 oktober 2013 de griffier, de voorzitter, blz. 6 van 7