Cognitieve flexibiliteitstaken bij autismespectrumstoornissen: Kritische bespreking en klinische implicaties Lien Van Eylen VCKJPP 22 september 2011
Overzicht Neuropsychologische taken o Betrouwbaarheid o Validiteit Cognitieve flexibiliteit: o Verschillende taken: o Wisconsin Card Sorting Task (WCST) o Task-switching paradigma s Onderzoek bij ASS o Inconsistente bevindingen o Mogelijke verklaringen voor inconsistentie Studie binnen onze onderzoeksgroep: evidentie voor verklaring? Implicaties en advies voor diagnostiek en interventie
Neuropsychologische taken Belangrijke psychometrische eigenschappen: Betrouwbaarheid Is de testscore stabiel? (onafhankelijk van de situatie en het moment van afname) Validiteit Meet ik wat ik wil meten? o Constructvaliditeit o Ecologische validiteit
Neuropsychologische taken: Betrouwbaarheid en validiteit Neuropsychologische vaardigheid Abstract latent construct CONSTRUCTVALIDITEIT Specifiek(e) situatie en tijdstip BETROUWBAARHEID Zelfde test ander(e) situatie/tijdstip Neuropsychologische test TESTSCORE Generaliseerbaar? Observeerbare manifeste variabele ECOLOGISCHE VALIDITEIT Representatief voor gedrag in dagelijks leven?
Cognitieve flexibiliteit De vaardigheid om te switchen tussen verschillende gedachten of handelingen afhankelijk van de situatie. Vaak getest bij mensen met ASS Verschillende cognitieve flexibiliteitstaken, o.a.: o Wisconsin Card Sorting Task (WCST) o Experimentele task-switching paradigma s
Cognitieve flexibiliteitstaken: Wisconsin Card Sorting Task (WCST) Veel gebruikt in klinische praktijk Taak: Bovenste kaart nemen en leggen op de bijhorende onderste kaart 3 mogelijke sorteerregels: kleur, vorm en aantal Correcte sorteerregel af te leiden uit mondelinge feedback Sorteerregel wisselt, zonder waarschuwing, na 10 opeenvolgende correcte beurten Verschillende uitkomstvariabelen o.a.: o aantal perseveraties o aantal gevonden categoriëen of sorteerregels
Cognitieve flexibiliteitstaken: Wisconsin Card Sorting Task (WCST) Resultaten van onderzoek bij mensen met ASS Vergelijking tussen mensen met en zonder ASS => mensen met ASS meer perseveratieve fouten Interpretatie: mensen met ASS hebben minder goede cognitieve flexibiliteit. Interpretatie wel correct? hoe zit het met de constructvaliditeit?
Cognitieve flexibiliteitstaken: Wisconsin Card Sorting Task (WCST) Cognitieve flexibiliteit Abstract latent construct CONSTRUCTVALIDITEIT? WCST perseveratieve fouten Observeerbare manifeste variabele
Cognitieve flexibiliteitstaken: Wisconsin Card Sorting Task (WCST) Sociale interactie Werkgeheugen Cognitieve flexibiliteit Generativiteit CONSTRUCTVALIDITEIT? WCST perseveratieve fouten
Cognitieve flexibiliteitstaken: Experimentele task-switching paradigma s Gebruikt in onderzoek: bieden een meer gecontroleerde maat voor cognitieve flexibiliteit. Verschillende varianten: bvb. Matching taak Taak: Zo snel mogelijk aangeven bij welke van de onderste kaarten de bovenste kaart past Computertaak Slechts twee mogelijke sorteerregels
Cognitieve flexibiliteitstaken: Experimentele task-switching paradigma s sorteer op kleur of Sorteer op vorm Cue geeft aan welke sorteerregel gebruikt moet worden Sorteerregel wisselt random na bepaald aantal opeenvolgende correcte antwoorden Belangrijkste uitkomtvariabele: switch cost = RT op switch trials RT op maintain trails
Cognitieve flexibiliteitstaken: Experimentele task-switching paradigma s Resultaten van onderzoek bij mensen met ASS Vergelijking tussen mensen met en zonder ASS => geen significante verschillen Interpretatie: mensen met ASS hebben geen cognitieve flexibiliteitsproblemen Interpretatie wel correct? hoe zit het met de validiteit?
Cognitieve flexibiliteitstaken: Experimentele task-switching paradigma s Cognitieve flexibiliteit CONSTRUCTVALIDITEIT? Abstract latent construct task-switching paradigma s switch cost Observeerbare manifeste variabele
Cognitieve flexibiliteitstaken: Wisconsin Card Sorting Task (WCST) Sociale interactie Werkgeheugen Cognitieve flexibiliteit Generativiteit CONSTRUCTVALIDITEIT? task-switching paradigma s switch cost Zeer gecontroleerde en gestructureerde testsituatie Representatief voor gedrag in dagelijks leven? ECOLOGISCHE VALIDITEIT?
Cognitieve flexibiliteitstaken: Resultaten van onderzoek bij ASS Vergelijking mensen met en zonder ASS: inconsistente bevindingen o Verschillen op WCST o Geen verschillen op task-switching paradigma s Hoe inconsistentie verklaren? a) Mensen met ASS hebben geen cognitive flexibiliteitsproblemen. b) Beide (soorten) taken verschillen in de mate van expliciet aangeboden structuur => Alternatieve verklaring: Individuen met ASS hebben problemen met cognitieve flexibiliteit, maar deze komen enkel tot uiting in weinig gestructureerd situaties, zonder expliciete switch instructies.
Studie binnen onze onderzoeksgroep Van Eylen, L., Boets, B., Steyaert, J., Evers, K., Wagemans, J., & Noens, I. (2011). Cognitive flexibility in autism spectrum disorder: Explaining the inconsistencies? Research in Autism Spectrum Disorders, 5, 1390-1401. Onderzoeken van de alternatieve verklaring Taak: WCST with controlled task switching (WCST-WCTS) o task-switching paradigma met impliciete switch instructies o Instructie: Geef zo snel mogelijk aan of de bovenste kaart bij de linker of rechter onderste kaart past door op de linker of rechter knop te drukken o Computertaak o Slechts twee mogelijke sorteerregels
Studie binnen onze onderzoeksgroep Uitkomtvariabelen: o aantal perseveratieve fouten o switch cost = RT op shift trials RT op maintain trails
Studie binnen onze onderzoeksgroep Deelnemers: o 40 kinderen met ASS en 40 typisch ontwikkelende controles o Leeftijd: 8-18 jaar o VIQ, PIQ en TIQ > 70 o Groepen gematcht o.b.v. leeftijd, VIQ, PIQ, TIQ and geslacht
Gemiddelde perseveratieve fouten Studie binnen onze onderzoeksgroep Resultaten: p <.05 ASS GROEP CONTROLE o Aantal perseveratieve fouten hoger voor ASS groep (Mann-Whitney U = 1792; p < 0.05 eenzijdig)
Gemiddelde switch kost Studie binnen onze onderzoeksgroep Resultaten: p = 0.03 ASS groep GROEP CONTROLE CONTROLE o Switch cost hoger voor ASS groep (one-way ANOVA: F(1,78) = 4.90; p =0.03)
Studie binnen onze onderzoeksgroep Conclusie en discussie: o Kinderen met ASS vertonen problemen met cognitieve flexibiliteit op een gecontroleerde switch taak met impliciete switch instructies o Evidentie voor alternatieve verklaring: Mensen met ASS hebben problemen met cognitieve flexibiliteit, maar deze komen enkel tot uiting in weinig gestructureerde situaties, zonder expliciete switch instructies o Taken zonder expliciete switch instructie mogelijk meer ecologisch valide o Verder onderzoek nodig om hypothese te kunnen bevestigen
Implicaties en adviezen voor diagnostiek Gebruik taken met goede betrouwbaarheid en validiteit MAAR niet zo eenvoudig: Betrouwbaarheid: meestal niet onderzocht Validiteit: o Problematische constructvaliditeit: taak vereist meestal meerdere vaardigheden o Binnen taak moeilijk evenwicht tussen constructvaliditeit en ecologische validiteit
Implicaties en adviezen voor diagnostiek Advies: Denk kritisch na: Wat meet ik met deze taak? Streef naar evenwicht tussen constructvaliditeit en ecologische validiteid binnen totale onderzoeksplan o Zoek naar convergentie tussen bronnen voor hetzelfde construct o Bij uitval op 1 taak: zoek naar divergentie met taken die andere vaardigheden meten.
Implicaties en adviezen voor interventie Onderzoeksbevinding: Individuen met ASS voornamelijk cognitieve flexibiliteitsproblemen in weinig gestructureerde situaties Twee mogelijkheden om problemen te reduceren 1) Inspelen op omgeving Meer structuur aanbieden, veranderingen vermijden 2) Inspelen op en verder ontwikkelen van individuele vaardigheden Uitdagen om flexibel te zijn, leren omgaan met veranderingen Advies: Zoeken naar goede balans tussen 1) en 2)
Hartelijk dank voor uw aandacht!