Nederlands bosbeheer in Europese context Gert-Jan Nabuurs Studiedag, 24 september 2004 Met dank aan: European Forest Institute, CLUE model groep, Mart-Jan Schelhaas, Toon Helmink Gebaseerd op diverse projecten van LNV, Europese Commissie, CEPI, Timber Committee
Europese bossen: huidige staat Nederland in Europees perspectief Bosbeheertrends in Europa Lange termijn gevolgen van beheertrends Rol van de beheerder en van beleid
Nederlandse boshistorie niet echt verschillend van rest van Europa Lange periode van degradatie, gevolgd door bosaanleg Foto s: SBB 100 jaar
Huidige staat Areaal: 175 Mha bos in 30 countries; allemaal actief beheerd; areaal veranderingen zijn minimaal bijgroei : 4.9 m 3 ha -1 j -1 14000 1990 Age class distribution in 1990 Volume: 143 m 3 ha -1 en toenemend Soorten: meer dan half coniferen 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 290-300 0-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 90-100 100-110 110-120 120-130 130-140 140-150 150-160 160-170 170-180 180-190 190-200 200-210 210-220 220-230 230-240 240-250 250-260 260-270 270-280 280-290 Area (1000 ha) UN-ECE/FAO 2000 Age class Nabuurs 2001
Ter vergelijk: Nederlandse leeftijdsklassenverdeling Nederland: Staande voorraad 200 m3/ha Bijgroei: ± 7 m3/ha.j Oogst: 1.5 miljoen m3 van 2.5 miljoen m3 bijgroei Grove den in Nederland 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 0-20 20-40 40-60 60-80 80-100 100-120 120-140 140-160 160-180
Beheer in het verleden in Europa Gericht op houtproduktie Gelijkjarig, eensoortig kaalkapsysteem Echter, (boeren)beheer heeft ook rijke varietie aan bostypen opgeleverd
Huidige staat Een enorme houtvoorraad: 52 miljard m 3 stamhout tot aan de Oeral elk jaar toenemend met 0.4 miljard m 3..er lijkt geen probleem te zijn
Wat speelt in de Europese bosbouw?
In termen van statistieken gaat het goed met het Europese bos, maar. 1. Het bos is erg jong (55 jaar), 2. Biodiversiteit soms gering en afnemend, (niet altijd door bosbeheer) 3. Bos is versnipperd (9.2 miljoen kleine private eigenaren; 38 landen) 4. Zeer klein aandeel oerbos 5. Veel boseigenaren zijn niet economisch afhankelijk van hun bos 6. Voortgaande verzuring en klimaat verandering 7. Houtprijzen zijn laag 8. Houtcertificering heeft nauwelijks invloed gehad op het beheer
100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 Consumptie van houtprodukten (EU+EFTA) Sawnwood Panels Paper Wood fuel Toename van 0.5 tot 1% per jaar 1970 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 Time (y) 1967 1964 Commodity volume (1000 m3/y)
Intensiteit van bosgebruik Volume (million m 3 or tonnes) 800 700 600 500 400 300 200 consumption of all commodities in Europe excl CIS Fellings all European countries excl CIS Net annual increment European countries excl CIS 100 1950 1960 1970 1980 1990 2000 Time (y)
Fractie van de bijgroei die wordt geoogst 1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 Fraction of increment felled 0.2 0.1 0 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Meer houtoogst statts Bos als leverancier van bio energie : 92 miljoen m3 extra nodig Russische bossensector komt op Import van Finland een virtueel tekort m3 req. 30000000 25000000 20000000 15000000 10000000 5000000 0 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 North America Latin Am & Carib Europe Asia & Pacific Area of Fmr USSR Africa
Internationale houthandel: vnl binnen Europa COMTRADE Data, Michie, EFI; Europe is appr. self sufficient
Bosuitbreiding Verburg et al. Netto Bosuitbreiding is relatief klein : 0.5 miljoen ha/y Bos als sector krijgt minder aandacht
Koolstofvastlegging (rood) dan wel emissie (blauw) per MFV punt Financiele vergoeding van koolstofvastlegging zal geen grote rol spelen in bosbeheer Daamen en Dirkse et al Nabuurs, Van de Wyngaert, Helmink et al.
Beheer trends We hebben nu het bos wat men zo n 100 jaar geleden wilde hebben,..maar nieuwe trends zullen het bos veranderen: natuurgericht bosbeheer (conversie bosbouw; extensivering) bio energie koolstofvastlegging Internationalisatie van beleid
Lange termijn effecten van beheertrends
Europese totale oogst en voorraad 8.00E+08 7.00E+08 Fellings volume (m3) 6.00E+08 5.00E+08 4.00E+08 3.00E+08 2.00E+08 1.00E+08 0.00E+00 300 1940 1960 1980 2000 2020 2040 2060 Historic Multi-func Efiscen -ETTS Max-sust-prod Bus-as-us ETTS V COMTRADE data (removal u.b.) ETTS-Kuusela Growing stock volume (m 3 ha -1 ) 250 200 150 100 50 0 1950 1955 1960 1970 1980 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 Historic forest resource assessments Efiscen -ETTS Bus-as-us Year Multi-func Max-sust-prod ETTS V 2045 2050
Oogst niveau van 3 Europese landen Natuurgericht bosbeheer vermindert de houtoogst
Effecten op soorten samenstelling
Effecten op oogst van boomsoortverandering
Natuurgericht bosbeheer heeft effecten over de grens 3 Landsat image of Ural Foothills (Yaroshenko et al. 2001)
Afsluitend
Bosareaal is natuurlijk klein, maar areaal is niet alles Nederlands bos: diversiteit is groot: cultuurhistorisch rijk Nederland is niet uniek in Europe wat betreft bos(beheer)
Nederland heeft een verantwoordelijkheid tav houtproduktie Het niet produceren hier betekent afwentelen op bijv Rusland Nederland heeft ideale groeiomstandigheden
Nederland heeft geen bossenbeleid meer Regelingen zijn te complex (bijv Prog Beheer), maar gaan ook te snel op de schop Boseigenaar kan veel meer als hij/zij bedrijfsmatig werkt
heeft houtproduktie in Nederland toekomst? als je dat wil wel!