VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL KIKKERVISJE BASISSCHOOL DE VELDRAKKER, LOC. DE SCHAKEL Locatie Peuterspeelzaal Basisschool De loc. De Brinnr. 15OF-C2 Plaats Nieuwegein Reg.nr. 3457424 Onderzoeksnummer. 8258 + 8259 Datum onderzoek 11 06 2012 Datum vaststelling rapport 8 11 2012 VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Nieuwegein. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Nieuwegein. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie: <link> Werkwijze onderzoek Peuterspeelzaal en basisschool De zijn één van de (voor)scholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 2 van 8
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. 2. HET TOTAALBEELD Achtergrond Ongeveer in 2003 is de gemeente Nieuwegein gestart met het implementeren en monitoren van het onderwijsachterstandenbeleid. Dit ging gepaard met jaarlijkse verantwoordingsrapportages vanuit de basisschool naar de gemeente waarin zij zich onder andere diende te verantwoorden naar de gemeente over behaalde (taal)resultaten. In 2009 is de gemeentelijke aanpak veranderd. Het onderwijsachterstandenbeleid is overgegaan naar voor- en vroegschoolse educatie (VVE). De subsidies werden vanaf toen ingezet voor de schakelklas en VVE. Na deze overgang lijkt een lacune te zijn ontstaan. Zo is de gemeentelijke monitoring gestopt en de locaties missen de regierol die de gemeente eerder wel had. Daarnaast ontbreken onder andere een definitie van VVE en de criteria wanneer een basisschool een vroegschool is. Bij het nieuwe gemeentelijke achterstandenbeleid (2011-2015) is de NEA (Nieuwegeinse educatieve agenda) opgezet. Ongeveer twee maanden geleden hebben de betrokkenen een eerste overleg gehad. Mogelijk dat deze groep de regierol van de gemeente weer nieuw leven kan inblazen. Voor- en vroegschoolse educatie op de locaties Basisschool De en peuterspeelzaal zitten samen in één gebouw. Een deel van de peuters stroomt door naar De, andere peuters naar de aanpalende school. De ontvangt ook kinderen van peuterspeelzaal De Kikker, die op hetzelfde terrein, bij basisschool Koningin Beatrix, gehuisvest is. De samenwerking tussen De en is intensief. De overdracht van de kinderen gebeurt nauwkeurig en naast een schriftelijke rapportage vindt tevens altijd een mondelinge overdracht plaats. Inhoudelijk overleg tussen de beide instellingen vindt geregeld plaats en eenmaal per kwartaal is er een gepland overleg met de GGD. Daarnaast werken de beide scholen en beide peuterspeelzalen op het terrein samen in de Brede School Wijkersloot. Een probleem dat alle partners binnen de Brede School ervaren, is het uitvoeren van een structureel ouderbeleid, omdat de ouders over het algemeen moeilijk bij de activiteiten zijn te betrekken en het verzuim op de peuterspeelzaal groot is. Op beleidsniveau kan nog veel vastgelegd en geregeld worden opdat voor iedereen duidelijk is wat het uitgangspunt is bij ouderbeleid, de onderlinge taakverdeling en de inhoudelijke afstemming van bijvoorbeeld de pedagogische en educatieve aanpak. VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 3 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar Nee - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse - - educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s).: Piramide en Uk & Puk Basisschool: Piramide A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 - A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor Twee en een half jaar oud VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 - Zowel de peuterspeelzaal als ook de basisschool voldoen aan de condities voor voor- en vroegschoolse educatie. De leidsters en leerkrachten zijn in voldoende mate opgeleid en de bezetting van de groepen voldoet aan de eisen die daaraan gesteld worden. Binnen beide locaties zijn de leidsters en leerkrachten opgeleid voor het werken met Piramide. Dit onderdeel is voor beide locaties goed ontwikkeld. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 4 4 B7 Rekening houden met de thuistaal Er is geen sprake van een gericht, uitgewerkt ouderbeleid. De oudercomponent is zowel binnen de voorschool als ook binnen de basisschool van groot belang. De beschikt wel over een analyse van de ouderpopulatie, maar de verschillende documenten die hierop betrekking hebben zijn niet gebundeld in één overzichtelijk beleidsdocument. De informatie aan de ouders over de thema s en verdere inhoud van het programma en de activiteiten kan verbeterd worden. De doelen gericht op de participatie van de ouders kunnen concreter beschreven worden. De ouders zijn zeer tevreden over de wijze waarop zowel als ook De hen informeert over de ontwikkelingen van de kinderen. Hierbij wordt hen inzicht gegeven in de observatie- en beschikbare toetsgegevens. De organiseert frequent voor de groepen 1/2 een ouderinloop, ouders worden voorafgaand aan de start van een thema over dat thema geïnformeerd en ouders verkrijgen informatie in en via de Ouderkamer. VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 4 van 8
De intake is uitgebreid waardoor de voorschool goed kan inspelen op de thuissituatie. Er worden met regelmaat activiteiten voor de ouders georganiseerd, maar de opkomst laat te vaak te wensen over. De school kan de ouders nog meer betrekken door meer materiaal en informatie mee naar huis te geven. Een verbetering daarin vindt plaats door het maken van zogenaamde verteltassen, waarmee, met de inhoud, in de thuissituatie allerlei activiteiten met de kinderen gedaan kunnen worden. De school hoopt met medewerking van de ouders, die in dit geval groot is, op termijn te kunnen beschikken over een groot aantal van deze tassen. Hiermee hoopt de school de ouders beter te kunnen stimuleren om ontwikkelingsstimulerende activiteiten thuis te kunnen doen. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen 4 3 3 2 4 4 2 2 Het pedagogisch klimaat is op beide locaties in orde. De pedagogische lijn vertoont geen grote verschillen. De leidsters op de peuterspeelzaal geven duidelijk aan de kinderen aan wat de gedragsgrenzen zijn, de vroegschool doet dat ook wel maar legt in deze het hoe en waarom te weinig uit aan de kinderen. In de peuterspeelzaal viel op dat de leidsters de kinderen met zeer veel respect benaderen en aanspreken. De sfeer was daarmee zeer prettig en tevens rustgevend. De geobserveerde les bij de kleuters was nog teveel leerkracht-gericht, er werden nagenoeg alleen gesloten vragen aan de leerlingen gesteld, waardoor er geen spontane reacties vanuit de kinderen kwamen. Hierbij merkt de inspectie op dat in beide instellingen bij de kinderen te weinig aandacht wordt besteed aan het bespreken van aanpakgedrag bij de kinderen. Vragen als: hoe heb je dit opgelost? en kan het ook op een andere wijze? worden te weinig gesteld. VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 5 van 8
De inrichting van de groepsruimte in de peuterspeelzaal was uitermate aantrekkelijk en voor de peuters uitdagend, waaronder veel adequaat ontwikkelingsmateriaal. Aspecten van taal waren overal waar te nemen. De evenwichtige inrichting draagt bij tot rust voor de peuters, die daarin goed hun weg kunnen vinden. Hetzelfde geldt onverkort voor de inrichting van de kleuterlokalen van de basisschool. Ook hier zijn aspecten van taal en rekenen overal waar te nemen en is de inrichting helder en overzichtelijk, ook in de hoeken. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Het volgen van de ontwikkelingen bij de kinderen, de (extra) zorg en begeleiding binnen de groep en daar waar noodzakelijk in de zorgketen is in beide instellingen in voldoende mate ontwikkeld en zichtbaar in de groepen. De brede zorgketen is helder ingericht. Met name voor de vroegscholen zijn op gemeentelijk niveau duidelijke structuren ingericht (Zorg Advies Teams) om de zorgvragen van de vroegschool adequaat te kunnen beantwoorden. Beide instellingen melden dat zij goed terecht kunnen bij het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) en dat de coördinatie van daaruit goed verloopt. Daarnaast is er een frequent overleg met de wijkverpleegkundige. Aspecten van zorg- en begeleiding (bijvoorbeeld als op beide instellingen kinderen uit één gezin zitten) komen tevens aan de orde in de zogenaamde lunchbesprekingen tussen de leidsters en de leerkrachten. Op gemeentelijk niveau is één persoon beschikbaar die de coördinatie voor de ouders verzorgt. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle 2 3 kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties 2 3 verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 4 VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 6 van 8
Er is coördinatie tussen de voor- en vroegschool en regelmatig overleg tussen beide. De kwaliteit van VVE wordt in beide instellingen met regelmaat geëvalueerd. Daarnaast toetsen beide locaties de kinderen met methode-onafhankelijke toetsen waardoor de resultaten van de kinderen in beeld zijn. De peuterspeelzaal kan de bereikte resultaten bij de kinderen beter in beeld brengen en daarmee de opbrengsten (ontwikkelingsresultaten). Het opstellen van groepsoverzichten en individuele ontwikkelingslijnen kunnen daarop een goed (in)zicht geven. Aan de hand van analyses daarvan kunnen eventuele verbetermaatregelen geformuleerd worden. De basisschool beschikt over goede kwaliteitssystemen, waarbinnen (groep 3 en verder) specifiek wordt gekeken of de doelgroepkinderen ook aantoonbaar beter presteren dan de leerlingen die dat niet zijn. Een dergelijk vergelijk draagt bij tot het beter in kaart brengen van de effecten van VVE en tot het opstellen van (tussen)doelen voor de verdere ontwikkeling van deze, en andere, kinderen. Dit onderzoek zou gezamenlijk met de beide locaties uitgevoerd kunnen worden. Dit laat onverlet dat binnen De de gehele kwaliteitszorg gericht is op VVE, waarbij getracht wordt VVE in een doorgaande lijn te verankeren in de hogere leerjaren. In de evaluatiecyclus wordt het gehele VVE programma iedere twee jaar geëvalueerd. De peuterspeelzaal gebruikt een format om aan KMN Kind & Co informatie te verstrekken voor het jaarverslag. Dit instrument kan tevens dienen als evaluatie-instrument. Echter nu nog is de opzet daarvan te algemeen van aard en wordt de stand van zaken niet gerelateerd aan vooraf opgestelde (kwaliteits)normen. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten 4 3 doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de 2 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 Er is sprake van een zekere coördinatie tussen de instellingen, maar er zijn wel verbeterpunten aan te wijzen. De afstemming kan volgens de leidsters nog beter verlopen, samenwerking kan meer geïntensiveerd worden. Daarnaast is er sprake van een zekere versnippering van de peuterplekken, een aantal peuters gaat niet of te weinig naar de voorschool, ondanks een indicatie. Voor alle kinderen van het is er een concreet beleid om hen verantwoord door te laten stromen naar de vroegschool. Op veel vlakken is er sprake van intensieve samenwerking tussen de beide instellingen. Afspraken over een doorgaande lijn in het pedagogisch klimaat zijn gemaakt (bijvoorbeeld over gedragsregels in hetzelfde gebouw), peuters worden daarmee goed voorbereid op de vroegschool. Afspraken over ouderbeleid, interne begeleiding en educatief handelen kunnen nog beter worden afgestemd en op schrift worden gesteld. Ook de samenwerking daarin behoeft nog verdere ontwikkeling. VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 7 van 8
G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken - - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode - 3 De gemeente Nieuwegein heeft geen afspraken gemaakt over streefdoelen en resultaten. Daarom is geen waardering gegeven voor G1 en G2. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 8258 + 8259 Onderzoeksdatum: 11-06-2012 Pagina 8 van 8