Datum Begrotingsprogramma Betreft 24 oktober 2017 Algemene dekkingsmiddelen raadsinformatie inzake aandeelhouderschap Eneco Groep NV Contactpersoon P.H.F. Kennedie T (078)7704154 E phf.kennedie@dordrecht.nl Samenvatting In deze brief komen wij terug op de toezegging in de commissie bestuur en middelen van 12 september jl. om de positie van aandeelhouder met een minderheidsbelang in de onderneming en de werkgelegenheid nader te beschouwen. Die positie houdt risico's in rond behoud van waarde van het aandelenbezit en bij het dividend. Maar ook aan (nu al minimale) zeggenschap en aan het beloningsbeleid zal weinig meer te veranderen zijn. De facto handelt een publieke aandeelhouder met een minderheidsbelang als belegger. DOSSIER Afschrift: - SBC/Concern, PHF Kennedie SK Dordrecht West l e etage - wethouder Mos SK Dordrecht 813 - secretaris Adviescommissie SK Dordrecht Oost l e etage De vragen over werkgelegenheid neemt het college vanzelfsprekend serieus. In onze regio betreft dit circa 90 fte. Daarnaast gaan wij nader in op lobby-argumenten die vanuit de onderneming en vanuit diverse politieke partijen/pressiegroepen naar u worden geventileerd of waarvoor speciale websites zijn gebouwd. Met als doel om verdeeldheid te veroorzaken, voorschotten te nemen op fase 2 en aldus de onderneming de controle te laten houden en aandeelhouders in het vervreemden van bezit te belemmeren. Het spreekt voor zich dat de aandeelhouderscommissie hierover met de onderneming nogmaals in gesprek zal gaan. De afweging van aandeelhouderschap is een puur politiek vraagstuk waar de onderneming zich na het verstrekken van haar informatiepakket en haar presentatie naar raadsleden in regiomeetings - verder afzijdig had moeten houden. Door in lobby-acties/ naar uw raad panklare motie-suggesties te verstrekken is thans geen sprake van een loyale houding naar publieke eigenaren; die nog wel verantwoordelijkheid voelen naar de onderneming. Zie hoofdstuk 12 van het consultatiedocument (dossier 1978254 in ris). Doelstelling Het college wil u feitelijke informatie leveren die voor u van belang kan zijn om wel of geen zienswijze in te dienen. Wat gebeurt er als Dordrecht kiest voor minderheidsaandeelhouderschap? We beantwoorden dit met vier argumenten. We kunnen ons voorstellen dat deze vervolgens weer andere vragen bij u oproepen. Daarom hebben we een aantal mogelijke vragen alvast beantwoord. 31 oktober is immers de deadline voor een finaal standpunt door het college. 1) Een reëel risico voor gemeenten die kiezen voor houden, terwijl de rest verkoopt, is een latere aandelenemissie. Waarom is dat een risico? Een NV-aandeelhouder kan niet worden verplicht tot bijkopen van aandelen, maar kan wel geconfronteerd worden met nieuwe Pagina 1/6 / " \ '/ u3 Papier MIX
r Datum 24 oktober 2017 aandelenemissies. Hierdoor verwatert zijn belang en eventueel dividend verder, alsook de opbrengstpotentie, ingeval veel later alsnog verkocht wordt. Dan kopen we toch gewoon aandelen bij? Alleen als de gemeente dan aandelen bijkoopt, behoudt deze haar positie. Dat is in eerste instantie een aanslag op de gemeentelijke begroting; mogelijk moet de gemeente geld lenen. Beleggingsdoeleinden passen niet binnen wet en regelgeving. Geld lenen met beleggings- of winstoogmerk (zgn. leverage) al helemaal niet. Aandeelverwatering komt bijna nooit voor? Bij een emissie van aandelen zonder zelf bij te kopen verwatert het bestaande belang. Aandelenemissies zijn in de situatie van 100% overheidseigendom tot dusver altijd geblokkeerd. Als minderheid naast een niet-overheidsaandeelhouder die wél wil instemmen met een emissie, houd je verwateringsrisico echter niet meer tegen. 2) Het is onzeker wie naast een gemeentelijke minderheidsaandeelhouder in de verdere toekomst de overige aandelen bezit. Een private koper zal haar aandelen na verloop van tijd weer van de hand doen. Dat is niet ongebruikelijk. Ook de door Eneco -min of meer als ideale kandidaat gepresenteerde- Nederlandse pensioenfondsen handelen zakelijk en moéten net zo goed als andere type kopers een doorverkoopmogelijkheid hebben, anders is een aankoop minder aantrekkelijk. Dit vanwege de onmogelijkheid om op tijd winst te nemen of het risico te beperken. Beleggers screenen periodiek hun bezittingen. En aan wie de nieuwe koper dan doorverkoopt, is de vraag. Het kan dan zo zijn dat na x jaar achterblijvende overheden naast minder gewenste partijen in de aandeelhoudersvergadering komen te zitten. 3) De minderheidsaandeelhouder blijft vertegenwoordigd, maar krijgt niet meer invloed dan nu. En dat is al bijna niets. De Aandeelhouderscommissie (AHC) ziet het als haar opdracht om ook de gemeenten die aandeelhouder willen blijven zo goed mogelijk in positie te brengen en een enigszins naast hen passende nieuwe eigenaar te zoeken. Maar naar mate het percentage gemeenten dat besluit tot afbouw toeneemt wordt dat wel ingewikkelder. "Golden shares" (aandelen met veto s of onevenredige zeggenschap) schelen de verkopende gemeenten dan onredelijk veel opbrengstpotentie. Door een dergelijke constructie wordt de verkopende meerderheid financieel gedupeerd, terwijl de blijvende minderheid hiermee niet zondermeer méér zeggenschap krijgt. Bovendien: die zware positie is er nu al niet. De huidige governance, vooral hoe deze in de praktijk uitpakt, is eigenlijk al ongewenst voor overheden. 4) Het beloningsbeleid wordt zo goed als zeker niet naar beneden bijgesteld. De Wet Normering Topinkomens (WNT) is hoofdzakelijk voor overheden een issue, omdat deze WNT wettelijk gezien namelijk niet geldt voor een NV als Eneco. Als aandeelhouder met een minderheidsbelang met private partijen ernaast moet een gemeente dan dat vraagstuk waarschijnlijk gewoon laten zitten. Maar dat is wél wat vreemd naar de besturen van andere gemeentelijke NV-deelnemingen met (nagenoeg) conforme WNT-normering zoals Stedin, Evides en HVC. Feitelijk is een gemeentelijke minderheidsaandeelhouder gewoon een belegger. Haar zeggenschap is en blijft op alle fronten marginaal. Zij is haar invloed kwijt bij de keuze welk verkoopscenario wordt gehanteerd, bij veilingverkoop bij de Pagina 2/6
zoektocht naar de meest wenselijke koper/optimale opbrengst en daarnaast accepteert zij een reële kans op latere aandelenverwatering. Wél kan een gemeente die kiest voor behoud alsnog aansluiten bij een deal van de gemeenten die in deze fase 1 al voor afbouw besloten. We verwijzen ook naar de tekst van 9.2.6 van het consultatiedocument. Alle gemeenten, ook die in fase 1 besluiten tot behoud, krijgen ter zijner tijd een aanbod. Wat doet Eneco specifiek aan duurzaamheid in Dordrecht en in de Drechtsteden? In Dordrecht doet Eneco op dit gebied uit zichzelf niets betekenisvols. Dit is nogmaals nagevraagd. Eneco kijkt zelf (vanuit financieel rendement gezien: gelukkig) zakelijk naar haar investering. Indien gemeenten wensen hebben, dan kijkt Eneco of het vraagstuk voor haar interessant genoeg is. Gemeenten hebben echter keuzevrijheid. In gemeentelijke beleidsstukken over duurzaamheid en transitie vervult Eneco geen prominente rol. Grote duurzame projecten worden lokaal vooral door HVC uitgevoerd in samenwerking met de gemeente: momenteel de uitrol van het (rest)warmtenet en op termijn ook via de zonne-energiecentrales op de stortplaats(en). Ook is er in Dordrecht particulier initiatief met windmolens langs de Dordtse Kil. Papendrecht heeft wel een klein warmtebelang in Eneco; niettemin besloot die gemeente tot in principe afbouwen. Eneco heeft bijv. wel een groot zonnepark op bijvoorbeeld Ameland en verzorgt stadsverwarming in Utrecht (een stad die overigens helemaal geen aandeelhouder is). Werkgelegenheid We beantwoorden dit aan de hand van vragen/opmerkingen die in de commissie aan de orde kwamen. Is de werkgelegenheid in het geding? Deels. Allereerst is er discussie mogelijk over het aantal banen. Eneco vermeldde tot enkele weken terug nog op de eigen website dat ze 2.000 mensen in dienst had maar heeft dat inmiddels aangepast. Formeel klopt het door Eneco en vakbonden genoemde aantal van 3.500 medewerkers, maar dat is inclusief het personeel van recente (sinds januari 2017) aankopen in het buitenland. Zonder externe inhuur gaat het bij Eneco volgens eigen opgave om circa 90 fte die woonachtig zijn in de Drechtsteden. Wij zijn overigens wél van mening dat zorg voor de werkgelegenheid in het buitenland per definitie niet tot de verantwoordelijkheid van Nederlandse gemeenten behoort. Maar de vakbonden stellen dat eerdere verkoop van energiebedrijven gepaard ging met zeer groot banenverlies. De vakbonden hebben geen bew ijzen geleverd dat de duizenden ontslagen bij Essent en Nuon allemaal rechtstreeks het gevolg zijn geweest van verkoop. Ze wekken slechts die suggestie. Synergie kan wel leiden tot banenverlies. Dat gebeurt ook bij overnames door Eneco (voor personeel van een ander bedrijf). De voorbeelden die echter zijn aangehaald hebben bijvoorbeeld ook te maken gehad Pagina 3/6
met de crisis, met de mogelijkheid om van leverancier te veranderen (wellicht dat duurzaam ingestelde klanten voor andere leveranciers kozen dan leveranciers met kolencentrales, vanwege prijsstelling etc.), energiebesparingen en met de noodzaak tot meer efficiency. Hoe gaat Dordrecht straks met werkgelegenheid om? In het consultatiedocument is in hoofdstuk 12 de werkgelegenheid belicht. Dordrecht ziet het als medeverkoper - zij heeft het dus niet alleen voor het zeggen - als plicht om te verifiëren wat de plannen met de onderneming zijn, ook op het gebied van werkgelegenheid. Daarbij is het niet zo dat er geen werkgelegenheidseffecten zullen zijn. Méér dan behoud van werkgelegenheid serieus afwegen in het grote geheel van een transactie kunnen we niet toezeggen. Als echter massaontslagen voorzienbaar zijn, dan is die koper niet de meest logische keuze. Als we houden verandert er niets! Dat is niet waar. Ook in een houdscenario is niet alle werkgelegenheid in de toekomst gewaarborgd. Behoefte aan personeel kan als gevolg van transitie of marktuitval (denk aan het ontkoppelen van aardgas of switchende klanten) op termijn ook veranderen. Een focus op services en IT (zoals Eneco nu lijkt te doen) in plaats van productie kunnen ook een verschuiving in behoefte veroorzaken; zeker als decentrale opwekking via bijvoorbeeld zonnepanelen goed op gang komt. Net zoals bij ieder energiebedrijf. Ook de afgelopen jaren zijn er vele ontslagen geweest bij Eneco om het rendement op peil te houden. Ook Eneco kijkt - logischerwijs en net als elk ander commercieel bedrijf - bij overnames naar schaalvoordelen en of er in de kosten te snijden valt. Eneco reorganiseerde zó in het verleden al en dat zónder inmenging daarbij van aandeelhouders. Sterker nog; aandeelhouders hebben statutair helemaal geen positie om bij Eneco reorganisaties goed of af te keuren. Tot slot, ook in de gemeentelijke organisatie neemt de werkgelegenheid af door politieke keuzes of efficiënter werken of soms juist toe door nieuwe taken. Het zou vreemd zijn om bij een commercieel bedrijf als Eneco nu harde uitspraken te doen over werkgelegenheid, terwijl dat voor uw eigen gemeentelijke organisatie niet geldt. Los van de vragen uit de commissie bestuur en middelen volgt nog een korte nadere reactie op de duurzame kant van Eneco o.b.v. lobby-acties. Het klimaatakkoord van Parijs is door verkoop in gevaar (?) Met dit investeringsvolume? Het lijkt vergezocht dat dit klimaatakkoord door een onderneming met een investeringscapaciteit van maximaal zo'n 300 miljoen per jaar gerealiseerd moet worden. Daarbij investeert Eneco de laatste tijd vooral in het buitenland, mede op ons risico. Het college ziet dan ook niet in wat er mis zou gaan met de lokale/ regionale energietransitie, als Eneco een andere eigenaar heeft die past binnen de eisen van het consultatiedocument. Nogmaals, in de lokale duurzaamheidsvisie van de gemeente vervulde en vervult Eneco geen zwaarwegende rol (in tegenstelling tot HVC en Stedin). Pagina 4/6
Zakelijkheid staat bij Eneco bovenaan In de brief van 29 augustus 2017 (zie dossier 2010945) heeft het college al aangegeven dat Eneco een zakelijk geleid bedrijf is. Als er een goede gelegenheid is om weer te verkopen doet ze dat ook. Zie bijvoorbeeld windpark Norther. Of recenter de verkoop van een aandeel in een windmolenpark dat nog niet eens gebouwd is: Borssele. Eneco was te klein om het zelf te doen en heeft samen met andere partijen de tender gewonnen. Nu de vaart in het project komt, wil Eneco echter alweer een deel verkopen. Dan rijst de vraag waar tegenstanders van afbouw deze suggestie over het klimaatakkoord op baseren. Eneco stapt zelf in en uit activiteiten, waar ze dat maar wenst. Waar, Nederland of buitenland, dat maakt Eneco niet uit. Nóg een indicatie dat het lokale belang ver te zoeken is. Overnemen van bestaande productie voegt niets toe aan transitie in Nederland. Wij willen benadrukken dat de uitbreiding van Eneco in duurzame productie in belangrijke mate- projecten zoals Luchterduinen uitgezonderd- het gevolg is geweest van overname van reeds bestaande en/of in aanbouw zijnde productie. Er is geen specifieke focus op creatie van nieuwe duurzame energie, in Nederland. Voorbeelden: aankopen Amaliapark, Lichtblick, diverse kleinere windparken. De aankoop van Eni in België is vooral een klantenbestand. Eneco investeerde in 2017 dus vooral in het buitenland en niet in nieuwe duurzame productie, die voor transitie juist zo belangrijk is. Voor alle duidelijkheid merken wij op dat wij vanuit publiek perspectief bezien moeite hebben met aankopen in het buitenland, waardoor het beschikbare geld voor transitie en investeren in Nederland beperkter wordt. Natuurlijk is continuïteit van activiteiten/stabiele inkomsten zakelijk gezien belangrijk. Echter, indien een koper de strategie van Eneco eventueel zou willen veranderen op het punt dat hij veel meer wil investeren in Nederland dan in het buitenland, dan hebben wij daar geen moeite mee; integendeel. Uniekheid in duurzame productie verdwijnt Energiebedrijven die geen duurzame doelstellingen nastreven, hebben hun langste tijd gehad. Eneco is in die zin helaas niet onderscheidend meer. En dat erkende ze zelf bij de toelichting van de strategie in de aandeelhoudersvergadering op 22 september jl. Warmtelevering in gevaar/ Bij verkoop worden onnodige risico's genomen? We verwijzen u naar het consultatiedocument waarin is toegelicht dat wet en regelgeving de warmteleverings-belangen van consumenten voldoende borgen. Bij een verkoop moeten bovendien de benodigde goedkeuringen verkregen worden, zoals de goedkeuring van de bevoegde mededingingsautoriteit(en). Wij kennen daarnaast geen concrete voorbeelden in Europa waar consumenten door een andere koper van een grote energiemaatschappij opeens in het donker werden gezet. Deze "zorgen over" wekken een suggestie die niet met feiten of voorbeelden wordt gestaafd. Tenslotte: Waarom verschijnt er juist nu zoveel tegenstrijdige informatie in de media? Eneco is gestopt met het verstrekken van gevoelige bedrijfsinformatie toen haar bleek dat de eigenaren zelf de regie op het afwegingsproces wilde hebben en zich óók niet wilden laten overleveren aan uitsluitend 1 specifiek type koper die Eneco Pagina 5/6
voor ogen had: een pensioenfonds/institutionele belegger of anders een beursgang. Dat is ook de reden dat u afzonderlijke documentatie heeft ontvangen. Het debat over het aandeelhouderschap van Eneco wordt daarnaast door tegenstanders - veelal zonder onderbouwing - gebracht als een stelling vóór of tegen duurzaamheid, vóór of tegen 'Klimaatverdrag Parijs, vóór of tegen werkgelegenheid, vóór of tegen commercie. Raad van Bestuur en ook vakbonden proberen ons inziens nu belangrijke zaken te beïnvloeden die pas in fase 2 van het afgesproken proces aan de orde komen; zoals welk verkoopscenario gekozen wordt en aan wie verkocht mag worden. Opvallend daarbij is dat bij de door Eneco bepleite eventuele beursgang een gemeente helemaal niet kan kijken wat de plannen van de koper zijn met de onderneming, omdat de gemeente in dat scenario de kopers niet kent/met hen geen afspraken kan maken. Waar neemt de raad nu een besluit over? Het gaat nu om het wel of niet uitbrengen van een zienswijze op het collegevoornemen tot afbouw van het aandelenbelang. Daarbij willen wij graag benadrukken dat het zowel om inhoudelijke, als om financiële redenen belangrijk blijft om alle afbouwopties open te houden; dus ook de veilingverkoop. En dat als de prijs en/of condities wat uw raad betreft in fase 2 onbevredigend zouden zijn, u altijd nog kunt kiezen om te blijven; met dan wel de beschreven nadelen van een mogelijke minderheidspositie, omdat nu al duidelijk is dat meer dan 50% van de gemeenten in principe voor afbouw heeft gekozen. Een eventuele verkoop ter zijner tijd is pas definitief nadat u daarmee ook heeft ingestemd. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Het college van Burgemeester en Wethouders de secretaris de burgemeester urg< Pagina 6/6