Geachte voorzitter, RIS Aan de voorzitter van de Commissie Bestuur. Kim Erpelinck. Bestuursdienst. 4 april 2017

Transcriptie

1 Typ teksttyp teksttyp tekst T. de Bruijn Wethouder van Financiën, Verkeer, Vervoer en Milieu 001 Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissie Bestuur Datum 4 april RIS Contactpersoon Kim Erpelinck Dienst Bestuursdienst Afdeling Concern Bedrijfsvoering Telefoonnummer adres Onderwerp Aandeelhouderschap Eneco, eerste weging publiek belang Geachte voorzitter, Middels deze commissiebrief leggen wij u een eerste afweging over het publieke belang van het aandeelhouderschap in het energiebedrijf Eneco Groep NV voor. Deze afweging heeft betrekking op het doel dat de gemeente nastreeft met het aandeelhouderschap. Zowel het beleidsmatige belang als financiële belang wordt hierin meegenomen. Het college heeft de raad voor het eerste half jaar 2017 een notitie toegezegd over dit onderwerp. Deze brief bevat puntsgewijs een nadere duiding van de verschillende onderdelen die nodig zijn om een afweging over het aandeelhouderschap te faciliteren. Aanleiding Eneco is per 31 januari gesplitst. Tot de splitsing was verkoop van aandelen van het ongesplitste Eneco Holding NV alleen mogelijk aan medeoverheden. De Elektriciteits- en Gaswet verbood privatisering van een ongesplitst energiebedrijf. De elektriciteits- en gasnetten moesten in publieke handen blijven. Voor het netwerkbedrijf blijft deze situatie ongewijzigd, deze mag niet vervreemd worden aan marktpartijen. Voor het energiebedrijf Eneco geldt deze beperking na de splitsing niet meer. Het proces om het toekomstig aandeelhouderschap van de huidige 53 gemeentelijke aandeelhouders te heroverwegen wordt nu, na de splitsing, gestart. Alle gemeentelijke aandeelhouders moeten een eigenstandige afweging hierin maken. Alle aandeelhouders en Eneco zijn momenteel met dit vraagstuk bezig. Als gevolg van haar cijfermatig belang en in de hoedanig van grootste aandeelhouder is de positie die het Rotterdams college in deze discussie aan de raad heeft voorgelegd kiest van bijzonder belang. Wij komen daar later op terug. Niettemin zal Den Haag in beginsel een eigenstandige afweging moeten maken. Die afweging gaat over wat voor Den Haag het publieke belang is. Er bestaat wettelijk geen verplichte definitie voor publiek belang, een publiek belang wordt door iedere gemeente zelf vastgesteld. Gemeente Den Haag Postbus Telefoonnummer Spui DJ Den Haag Den Haag

2 Afwegingskader Onderstaand volgen vijf onderdelen die relevant zijn voor de afweging over het aandeelhouderschap van het energiebedrijf: Het traditionele publiek belang voor aandeelhouderschap in energiebedrijven, is door de aandeelhouders van Eneco tot nu toe altijd breed gedefinieerd als waarborging van duurzaamheid, leveringszekerheid, veiligheid (betrouwbaarheid) en betaalbaarheid van energie. Het warmtebedrijf, in eigendom van Eneco en ondergebracht in het productie- en leveringsbedrijf, speelt voor Den Haag een belangrijke rol in de energietransitie. Kan de gemeente Den Haag haar duurzaamheidsambities mogelijk beter bereiken door middel van het aandeelhouderschap Eneco? De mate waarin de gemeente Den Haag zeggenschap heeft of invloed kan uitoefenen op de strategie en investeringen van Eneco heeft invloed op de mate waarin de gemeente Den Haag haar doel met het aandeelhouderschap Eneco kan afdwingen/behalen. Concreet gaat het dan om de statutaire rechten als aandeelhouder in combinatie met het aandelenbelang van de gemeente Den Haag(16,55%). Financieel belang is een afweging van het behoud van structurele dividendinkomsten (à 8,1 miljoen) versus een eventuele verkoopopbrengst. De positie van de andere aandeelhouders heeft invloed op de positie van Den Haag (16,55%). Samen met Rotterdam (30,69%) en Dordrecht (9,05%) is er een meerderheidsbelang. Het Rotterdamse college ziet geen publiek belang en gaat onderzoeken of en hoe de aandelen kunnen worden vervreemd. Daarbij heeft men speciale aandacht voor de lokale warmtevoorziening. Dordrecht heeft nog geen standpunt ingenomen. Betrouwbaarheid, veiligheid, leveringszekerheid, betaalbaarheid De betrouwbaarheid van leveringszekerheid en de veiligheid worden geborgd door het toezicht van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Met de invoering van de marktwerking in 2004 (de liberalisering van de energiemarkt) is de energiesector veranderd. Consumenten kunnen vanaf 2004 zelf bepalen bij welk energiebedrijf elektriciteit en gas wordt afgenomen. Voor warmte geldt deze keuzevrijheid niet, maar is er sprake van een gereguleerde maximumprijs. De rol van de overheid gerelateerd aan het Nederlandse publieke aandeelhouderschap in deze commerciële markt is kleiner geworden (veel energiebedrijven zijn niet of niet meer in handen van een Nederlands overheidsorgaan). Op de onderdelen betrouwbaarheid, veiligheid en leveringszekerheid is aandeelhoudersinvloed vanuit de gemeente dan ook niet meer noodzakelijk om deze publieke belangen te kunnen behartigen. Voor het handhaven van de duurzame strategie heeft Eneco moeten concurreren met internationale energiebedrijven. Nederland zal de komende jaren naar verwachting de thuismarkt van Eneco blijven maar Eneco is tevens meer en meer actief in de ons omringende landen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de overname van het Duitse bedrijf Lichtblick en de ontwikkeling van windparken in België en het Verenigd Koninkrijk. Deze investeringen in het buitenland zijn noodzakelijk voor Eneco om te kunnen blijven concurreren. Nuon en Essent zijn in handen gekomen van buitenlandse energiebedrijven dat geeft deze bedrijven kostenvoordelen in termen van risicospreiding en schaalvoordelen. Het bestaan van nationaal toezicht van de ACM op veiligheid, leveringszekerheid en de (inter)nationale ontwikkeling van de energiemarkt maakt dat het traditionele belang dat de gemeente had bij het aandeelhouderschap Eneco, in het huidige speelveld, minder van toegevoegde waarde is op lokaal niveau voor de stad Den Haag. 2/5

3 Verduurzaming en warmte De verduurzaming van de energievoorziening wordt door de rijksoverheid vooral bevorderd via fiscale maatregelen en subsidieregelingen. Voorbeelden van subsidieregelingen waar Eneco gebruik van maakt zijn de subsidieregeling voor grote zonprojecten zoals panelen op het ADO stadion en het Museon en een subsidieregeling voor windenergie bij de windparken Borssele III en IV. Er moet een afweging worden gemaakt over welke rol het aandeelhouderschap Eneco kan spelen bij de energietransitie en de duurzaamheidsambities van de gemeente Den Haag. De warmtenetten in het bijzonder spelen hierin een belangrijke rol. Bij voldoende zeggenschap is de samenwerking met Eneco een kans in de energietransitie, dit is een publiek belang voor de gemeente Den Haag. De zeggenschap met betrekking tot de warmtenetten is op dit moment niet voldoende om door de gemeente Den Haag gewenste investeringen op het gebied van warmte af te dwingen. Ook kan de gemeente Den Haag via het aandeelhouderschap niet afdwingen dat Eneco andere bronnen toelaat op haar warmtenet of de tarifering bepalen. De aangewezen weg voor meerdere bronnen of tarifering is via aanpassing van wetgeving, concreet: aanpassing van de warmtewet. Wanneer in de toekomst de warmteproductie en -levering wettelijk verplicht moeten worden gesplitst van het transport, is het, met het oog op de energietransitie, wenselijk dat de gemeente Den Haag aandeelhouder is van het warmtenetwerkbedrijf. Omdat het warmtenetwerkbedrijf nu een onderdeel is van het productie- en leveringsbedrijf, kan aandeelhouderschap in het productie- en leveringsbedrijf de Haagse positie in de toekomst versterken. Echter of én wanneer deze splitsing een wettelijke verplichting wordt is niet bekend en allerminst zeker. Zeggenschap aandeelhouders De afspraken omtrent de invloed van de aandeelhouders staan beschreven in de statuten, ter aanvulling hierop is tijdens het splitsingsproces een convenant opgesteld. Net als voor de splitsing hebben de aandeelhouders geen goedkeuringsrechten ten aanzien van de strategie of bedrijfsmatige beslissingen waaronder ook het kunnen afdwingen van investeringen. Wel is in het convenant opgenomen dat Eneco de aandeelhouderscommissie (AHC), waarin Den Haag zitting heeft, actief informeert over het strategisch plan en majeure investeringsbeslissingen. Naast de formele zeggenschap is de gemeente door het aandeelhouderschap een natuurlijke gesprekspartner van Eneco. Deze informele lijn kan samenwerking wel bevorderen en zo de gemeentelijke ambities ondersteunen. De aandeelhouders hebben dus geen directe zeggenschap over investeringen en de strategie, maar worden er wel actief bij betrokken. Daarnaast speelt ook de informele invloed van aandeelhouders een rol. Financieel belang De gemeente Den Haag heeft over het jaar 2016 in totaal 16,5 mln. aan dividend ontvangen van het nog ongesplitste Eneco. Ongeveer de helft hiervan is afkomstig van het energiebedrijf. Na splitsing ontvangt de gemeente Den Haag naar de huidige verwachting jaarlijks 8,1 mln. aan dividend uit het energiebedrijf. Voor het bepalen van het financiële belang is relevant dat inzicht wordt gegeven in toekomstige dividendverwachting van zowel netwerk- als energiebedrijf. Een financiële afweging zou kunnen zijn dat een eventuele verkoop budgetneutraal zou moeten zijn en dat het principe van vermogen voor vermogen wordt gevolgd. 3/5

4 De waardering van de aandelen van Eneco speelt in deze discussie uiteraard een belangrijke rol. Er is een financieel adviseur voor dit traject geworven door de AHC. Positie van de andere aandeelhouders Ook de andere aandeelhouders zullen zich de komende periode beraden op hun positie als aandeelhouder van Eneco. De gemeente Rotterdam heeft op 9 maart jl. een commissiebehandeling gehad, hier lag een commissiebrief voor waarin het Rotterdamse college aangeeft geen algemeen publiek belang te zien in het aandeelhouderschap Eneco, met een nuancering op het gebied van warmte. De Rotterdamse commissie heeft hier nog geen nadere uitspraken over gedaan. De andere aandeelhouders geven er de voorkeur aan één behandeling te hebben in de Raad, voor het zomerreces. Conclusie Het lokaal publiek belang van het aandeelhouderschap Eneco voor de gemeente Den Haag op het gebied van betrouwbaarheid, veiligheid, leveringszekerheid en betaalbaarheid van elektriciteit en gas is door centrale wetgeving grotendeels geborgd. Op het gebied van warmte is er wel een lokaal publiek belang, echter de invloed vanuit het aandeelhouderschap is beperkt. Zo kan een open warmtenet en de noodzakelijke investeringen in het warmtenet niet middels het huidige aandeelhouderschap worden afgedwongen. Wel kan langs de informele weg van het aandeelhouderschap de samenwerking worden bevorderd. Ook een publiek belang zijn de inwoners van Den Haag die zijn aangesloten op het warmtenet. Zij krijgen de warmte geleverd door Eneco als monopolist. Wanneer de aandelen zouden worden vervreemd zullen ook de mogelijke effecten voor deze groep bij de weging moeten worden betrokken. Op het gebied van de energietransitie is het nog niet duidelijk of aandeelhouderschap de meest effectieve manier is om de energietransitie te verwezenlijken. Het Haagse publieke belang ten aanzien van de energietransitie is van doorslaggevend belang in de uiteindelijke beslissing over het toekomstig aandeelhouderschap van Den Haag in Eneco. Om het publiek belang van het aandeelhouderschap te kunnen vaststellen zullen ook de alternatieven moeten worden onderzocht. Het financieel belang dient daarbij wel als kader meegegeven te worden. Een financiële afweging zou kunnen zijn dat een eventuele verkoop budgetneutraal zou moeten zijn en dat het principe van vermogen voor vermogen wordt gevolgd. Om ook de alternatieven te kunnen onderzoeken en beoordelen is het vanzelfsprekend van belang te weten wat een eventuele verkoop van Eneco zou opleveren. Voorgesteld wordt daarom om parallel aan deze nadere analyse te onderzoeken of, hoe en welk gedeelte van de aandelen kan worden vervreemd en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Vervolg In navolging op deze eerste afweging zal het college nog voor de zomer een notitie opstellen waarin alle alternatieven voor het huidige aandeelhouderschap worden beschreven. Het Haagse publieke belang ten aanzien van de energietransitie is van doorslaggevend belang in de uiteindelijke beslissing over het toekomstig aandeelhouderschap Eneco. Ook de positie van de andere aandeelhouders wordt meegenomen in de afweging. Eneco heeft eerder een informatiepakket toegezegd. Ter aanvulling op de vervolgnotitie zal de aanvullende informatie van Eneco en de Aandeelhouderscommissie (AHC) worden bijgevoegd, dit is van belang voor de verdere afweging over het publieke belang van het Haagse aandeelhouderschap in het energiebedrijf Eneco. 4/5

5 Het tijdspad waarin de benodigde informatie vanuit de onderneming en de adviseur van de aandeelhouderscommissie beschikbaar kan worden gesteld aan alle aandeelhouders wordt op moment van schrijven van deze raadsmededeling besproken met de onderneming. Wanneer de planning verandert houden we u op de hoogte. Met vriendelijke groet, Tom de Bruijn en Joris Wijsmuller 5/5