B en W. 13.0894 d.d. 8-10-2013 Onderwerp Mantelzorgakkoord Leiden 2013 Burgemeester en wethouders besluiten: Behoudens advies van de commissie 1. in te stemmen met het bijgevoegde Mantelzorgakkoord Leiden 2013, dat een volgende fase en de start van concrete samenwerkingsafspraken markeert en als basis dient om de resultaten van het project te borgen, verder te ontwikkelen in het brede perspectief van de kanteling, wijkgericht werken en de voorgenomen decentralisaties 2. in te stemmen met de brief en ter informatie aan de Raad te sturen De burgemeester besluit: 3. aan de wethouder Jeugd, Zorg en Welzijn machtiging te verlenen om het Mantelzorgakkoord Leiden 2013 te ondertekenen Perssamenvatting: Het is de bedoeling op 21 november het Mantelzorgakkoord Leiden 2013 te ondertekenen, waarmee een volgende fase en start van concrete samenwerkingsafspraken wordt gemarkeerd. Dit akkoord is een vervolg op de afspraken die 14 Leidse mantelzorgondersteunende organisaties in 2010 hebben neergelegd in de Intentieverklaring Ondersteuning Mantelzorg in Leiden, die tot doel hadden het werk van mantelzorgers te vergemakkelijken en overbelasting te voorkomen. In de afgelopen 3 jaar is geïnvesteerd in verbetering van de samenwerking en mantelzorgondersteuning en is toegewerkt naar een integrale, systeemgerichte werkwijze waarbij de zorg- en dienstverlening zich richt op de ondersteuning van het totale zorgsysteem (zorgvrager, mantelzorger(s), naasten). Voor het samenspel tussen formele en informele zorg en de betrokkenheid tussen professionals hulpvragers mantelzorgers en vrijwilligers heeft dit grote gevolgen. Het akkoord biedt handvatten om deze ontwikkelingen te ondersteunen en vorm te geven. Burgemeester en wethouders van Leiden zijn trots op het bereiken van dit akkoord, dat in vele opzichten al een uitwerking geeft aan de 3 speerpunten die staatssecretaris Van Rijn in zijn brief van 20 juli jl. aan de Tweede Kamer noemt: versterken, verlichten en verbinden en anticipeert op Van Rijns Agenda van de toekomst.
Retouradres: Postbus 9100, 2300 PC Leiden Aan de leden van de Raad Bezoekadres Postadres Telefoon E-Mail Website Gemeente Leiden Stadhuis Stadhuisplein 1 Postbus 9100 2300 PC Leiden 14071 sleutel@leiden.nl www.leiden.nl/gemeente Datum 24 September 2013 Contactpersoon Kim Yap Ons kenmerk DIV-2013- Doorkiesnummer 5248 Onderwerp Mantelzorgakkoord Leiden 2013: Informele zorg geïntegreerd Mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van dient directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie (definitie Raad van Volksgezondheid) Geachte leden van de Gemeenteraad, Wij zijn verheugd u te kunnen informeren dat wij voornemens zijn op 21 november a.s. het Mantelzorgakkoord Leiden 2013: Informele Zorg geïntegreerd te ondertekenen. Het Mantelzorgakkoord 2013 is een uitwerking van de afspraken zoals die zijn neergelegd in de Intentieverklaring Ondersteuning Mantelzorg Leiden van 2010. Hieruit blijkt het commitment en de intensieve samenwerking van de betrokken organisaties om hun werkwijze zodanig aan te passen dat de mantelzorger voortaan niet meer van het kastje naar de muur wordt gestuurd als ze hulp nodig hebben en deze van meet af aan in het zorgverleningsproces van de zorgvrager wordt betrokken. Aanleiding Sinds de invoering van de Wmo zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers volgens de basisfuncties zoals VWS deze in samenwerking met de VNG en Mezzo heeft geformuleerd. Mantelzorg en vrijwilligerswerk maken beiden onderdeel uit van prestatieveld 4 van de WMO. Het is van groot belang dat mantelzorgers zo goed mogelijk worden ondersteund, zodat deze burgers gestimuleerd worden om voor elkaar te zorgen, dit kunnen volhouden en kunnen participeren in de
samenleving. Adequate ondersteuning van mantelzorgers in het algemeen, en van kwetsbare groepen in het bijzonder, vraagt om de juiste voorwaarden en goede samenwerking in het veld van aanbieders. Op 22 april 2010 hebben de organisaties die de Leidse mantelzorgers ondersteuning bieden de Intentieverklaring Ondersteuning Mantelzorg Leiden ondertekend. Hiermee werd het startschot gegeven aan een reeks van onderzoeken, activiteiten en afspraken die tot doel heeft het werk van mantelzorgers te vergemakkelijken en overbelasting te voorkomen. Aan de basis van dit proces staan initiatiefnemers de Leidse Vereniging van Mantelzorgers, Stichting Radius en Bureau Informele Zorg van ActiVite. Nadien sloten andere betrokken partijen zich aan bij deze keten en ondertekende wethouder Jeugd, Welzijn en Zorg in augustus 2010 namens de gemeente het document. In de intentieverklaring werd het volgende te behalen resultaat opgenomen: De ondersteuning aan mantelzorgers voldoet aan de behoefte van de mantelzorgers, de eisen van de tijd, en houdt rekening met toekomstige (maatschappelijke) ontwikkelingen. Ondersteuning die op eenvoudige wijze door mantelzorgers kan worden ingeroepen en die flexibel inspeelt op de behoefte van de mantelzorgers en mogelijk veranderende situaties waarvoor mantelzorgers kunnen komen te staan. Het resultaat moet in 3 jaar na de start van de werkzaamheden zijn bereikt en wordt vastgelegd in het Mantelzorgakkoord Leiden. Het Mantelzorgakkoord Leiden 2013 (bijlage 1) Niet voor niets is de ondertitel Informele zorg geïntegreerd. Deze zinsnede behelst de kern van de gezamenlijke visie van de betrokken organisaties, zoals die ook in de intentieverklaring al werd toegelicht en hierna wordt beschreven. Deze visie is gebaseerd op de uitkomsten van een onderzoek, uitgevoerd door Potterskemp Consultancy in opdracht van de gemeente (Mantelzorgondersteuning Gemeente Leiden. Onderzoek en aanbevelingen risicogroepen en basisfuncties, april 2010) en die leidden tot één hoofdconclusie: Op basis van deze visie zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd: Preventief: op tijd en actief mantelzorgers benaderen om hen in een vroeg stadium van informatie te voorzien, de belasting in kaart te brengen en indien nodig ondersteuning te bieden. Systeemgericht: mantelzorg vanzelfsprekend betrekken bij aanvragen, indicaties en zorg voor cliënten, met inachtneming van de eigen regie van zorgvragers. Organisaties ondersteunen in principe zelf integraal de omgeving (mantelzorgers) van hun cliënten en bieden de mantelzorger een vast contactpersoon. Daarnaast kunnen ook mantelzorger van wie de verzorgde niet in zorg is bij betrokken partijen, terecht (zie bijlage 2, blz. 9, klantroute). Netwerkversterkend: structureel beginnen met het in kaart brengen van het eigen netwerk van een cliënt en mantelzorger, begeleiding bieden om zoveel mogelijk de bronnen die
mensen in hun eigen omgeving hebben aan te spreken en zaken in het eigen netwerk geregeld te krijgen. Mocht dit niet lukken, dan pas ondersteuning inzetten. Samenwerkend: ieder weet precies waar welke hulp geboden wordt en men weet elkaar makkelijk te vinden, aan te spreken en aan elkaar door te verwijzen indien nodig. Men neemt gezamenlijk de verantwoordelijkheid om een dekkend totaalpakket aan ondersteuning te bieden en hiaten op te lossen. Ontwikkelend: de weg naar het mantelzorgakkoord is een proces. Het vraagt ook na de ondertekening van het akkoord inzet van alle betrokkenen om de afspraken in het akkoord in de eigen organisatie uit te werken en dit proces te stimuleren en faciliteren. Alle organisaties hebben op basis van de gezamenlijke uitgangspunten een plan van aanpak opgesteld. Tevens hebben alle organisaties een interne projectleider, een aandachts-functionaris, aangewezen die zorg draagt voor de implementatie van het plan van aanpak. Voor de resultaten van het ontwikkeltraject tot medio 2013 verwijs ik u naar de bijgevoegde Rapportage Mantelzorgakkoord Leiden 2013 (bijlage 2). Wij waarderen het commitment en de inzet van alle betrokken partijen in deze en zijn verheugd dat het proces budgettair neutraal is verlopen. Naar verwachting zullen op 21 november a.s. de volgende organisaties Het Mantelzorgakkoord Leiden 2013 ondertekenen: de Leidse Vereniging van Mantelzorgers (LVvM), Bureau Informele Zorg ActiVite (BIZ), Stichting Radius, ActiVite, Libertas Leiden, Stichting Topaz, Stichting Kwadraad, GGD, GGZ Leiden, MEE ZH Noord, t Huis op de Waard, R.K. Zorgcentrum Roomburgh en de gemeente Leiden. Andere organisaties en instanties kunnen zich in een later stadium aansluiten bij dit akkoord. Agenda voor de toekomst Vanaf het eerste voorstel van de initiatiefnemers LVvM, Radius en BIZ ActiVite, de ondertekening van de intentieverklaring in 2010 tot heden zijn 5 jaren verstreken. Liepen we in Leiden met de integrale cliëntsysteemaanpak vooruit op ontwikkelingen als de extramuralisering als gevolg van de wijzigingen in het AWBZ-stelsel en scheiden van wonen en zorg, nu blijkt het resultaat nagenoeg bij de Agenda van de Toekomst zoals staatssecretaris Van Rijn die in zijn brief van juli jl. aan de Kamer toelicht (zie bijlage 3) aan te sluiten. In het overzicht dat aan het Mantelzorgakkoord is gehecht, met Van Rijns agenda Versterken, verlichten en verbinden als leidraad, wordt u meegegeven hoe ver de gemeente Leiden al is met de uitvoering hiervan, maar ook wat wij nog gaan doen. Een paar ontwikkelingen voor 2014 e.v. lichten wij kort hieronder uit, omdat deze specifiek gaan over de Leidse situatie: 1. Naast aandacht voor de eerder in de rapportage genoemde kwetsbare groepen mantelzorgers, wordt in 2014 extra inzet t.b.v. de groep van jonge mantelzorgers gepleegd. Onder meer door:
het verder uitbouwen van contact met zorg- en welzijnsopleidingen ten behoeve van integratie module informele zorg het versterken van de werkgroep Jeugd en Informele Zorg (momenteel BIZ ActiVite, Libertas en Gemeente) met medewerkers vanuit convenant partners ten behoeve van basis- en middelbaar onderwijs 2. Vorming van een onafhankelijk Expertisecentrum Informele Zorg Leiden per 2015. Doordat de bij het Mantelzorgakkoord aangesloten organisaties nu bij aanvang al het sociale vangnet rondom een cliënt meenemen in hun hulp en ondersteuning, zal de mantelzorgondersteuning die nu nog centraal bij het Bureau Informele Zorg van ActiVite is ondergebracht, grotendeels decentraal worden uitgevoerd. Tegelijkertijd heeft de gemeente de behoefte aan een sterke partner op informele zorg, die onder meer: - de coördinatie-/aanjagersfunctie heeft naar de projectleiders/aandachts-functionarissen van de ketenpartners Mantelzorgakkoord ten aanzien van de Agenda voor de Toekomst; - de synergie en samenwerking met landelijke expertisecentra opzoekt, de landelijke trends en ontwikkelingen op best practices onderzoekt en de gemeente hierin adviseert; - de opgebouwde expertise en kennis deelt met en beheert voor alle organisaties en gemeente; - individuele ondersteuning biedt aan mantelzorgers die niet via gemeentelijk loket of organisaties binnen komen; - collectieve voorzieningen biedt aan mantelzorgers, (zorg)vrijwilligers en organisaties: scholing, voorlichtingsbijeenkomsten, evenementen en campagnes, algemene brochures, websitebeheer www.mantelzorgleiden.nl. De Kerngroep Mantelzorg Leiden (LVvM, Radius, Libertas, Topaz, BIZ en gemeente) is van mening dat BIZ deze functie zou kunnen vervullen en zich moet omvormen tot zo n onafhankelijk expertisecentrum. Het jaar 2014 wordt gebruikt om deze omslag te maken. Tot slot De wijzigingen in het Sociale Domein zullen consequenties hebben voor burgers die zich inzetten voor het geven van informele zorg, waaronder ook mantelzorgers. Er zal meer van ze worden gevraagd dan voorheen, waardoor de kans op overbelasting toeneemt. Het is dus van belang zo vroeg mogelijk aan een goede en transparante relatie te werken in de driehoek professionele hulpverlener cliënt en sociaal vangnet (zorg)vrijwilligers op basis van zelfregie en respect voor elkaar. Het Leidse model van integraal en cliëntsysteemgericht werken, zoals afgesproken tussen de kernpartners mantelzorgondersteuning, en de opgebouwde samenwerkingsstructuur kunnen op hun beurt een bijdrage leveren aan de gewenste veranderingen in denken en doen van burger, het maatschappelijk middenveld en overheid ten aanzien van andere actuele thema s in Zorg en Welzijn. Het Leidse model is al in den lande bekend en door middel van workshops in congressen aan andere gemeenten en organisaties toegelicht. Het college ondersteunt dan ook de wens van de Kerngroep om dit onder de aandacht te brengen van staatssecretaris Van Rijn door middel van aanbieding van het Leidse model door de voorzitter van de Leidse Vereniging van Mantelzorgers, tevens Kerngroeplid.
Tot slot willen wij nogmaals onze waardering en trots uitspreken naar allen die aan de totstandkoming van het Mantelzorgakkoord Leiden 2013 hebben bijgedragen en in de toekomst de informele zorg en in het bijzonder de mantelzorger blijven ondersteunen. Wij hopen u hiermee voldoende informatie te hebben gegeven. Hoogachtend, Burgemeester en Wethouders van Leiden, de Secretaris, de Burgemeester,