Zaaknummer 00500832 Onderwerp Voortgangsrapportage armoedebeleid 2016 Collegevoorstel Aanleiding / voorgeschiedenis In de nota Werk blijven maken van armoede staat dat u de raad ieder jaar informeert over de voortgang van het armoedebeleid. Feitelijke informatie Over het jaar 2016 zijn op hoofdlijnen de volgende wapenfeiten te melden: de eerste stap Richting een nieuwe aanpak van schulden is gezet; de HeusdenPas is automatisch toegezonden aan mensen waarvan we weten dat ze er recht op hebben en die daar toestemming voor hebben gegeven; met Woonveste is een werkwijze ontwikkeld die zich richt op het zoveel mogelijk voorkomen dat gezinnen uit huis worden gezet. De voortgangsrapportage over 2016 treft u bijgaand aan. Het voorstel is om deze derde rapportage vast te stellen en ter kennisname aan de raadsleden toe te sturen. Inzet van middelen Voor de uitvoering van het armoedebeleid is, na de verhoging van het budget voor de kosten van de gemeentepolis 1, jaarlijks een budget beschikbaar van ongeveer 1.080.000. De in 2016 gemaakte kosten voor de uitvoering van het armoedebeleid bedragen ongeveer 1.050.000 (inclusief de kosten van kwijtschelding). Bij de tweede bestuursrapportage is aangegeven dat naar verwachting een bedrag van 50.000 kan worden toegevoegd aan de reserve Sociaal Domein. De definitieve bedragen worden in de jaarrekening verwerkt. Voorgenomen besluit Het voorstel is om bijgaand besluit vast te stellen. 1 Collectieve ziektekostenverzekering voor mensen met een laag inkomen en hoge ziektekosten. De gemeente draagt maandelijks bij in de kosten van de verzekering. Baanbrekers zorgt voor de uitvoering. 1
Zaaknummer 00500832 Onderwerp Voortgangsrapportage armoedebeleid 2016 BESLUIT Het college van Heusden heeft in de vergadering van 21 februari 2017 besloten: de voortgangsrapportage armoedebeleid 2016 vast te stellen; deze rapportage ter kennisname aan de raadsleden toe te sturen. namens het college van Heusden, de secretaris, mr. H.J.M. Timmermans 2
Werk blijven maken van armoede Armoedenota 2014-2017 Voortgangsrapportage 2016 Februari 2017 Inleiding Volgens afspraak met u in de nota Werk blijven maken van armoede rapporteren wij jaarlijks over de ontwikkelingen op het vlak van armoedebeleid en schuldhulpverlening. De rapportage over 2016 ligt nu voor. Het jaar 2016 stond in het teken van de ontwikkeling van een nieuwe aanpak van schulden. U stelde hiervoor op 12 juli de notitie 'Richting een nieuwe aanpak van schulden' vast. In deze rapportage geven we u een update over de stappen die verder in 2016 zijn genomen. De mensen waarvan we weten dat ze recht hebben op de HeusdenPas, en die daarvoor toestemming gaven, hebben de pas in 2016 voor het eerst rechtstreeks ontvangen. Deze en andere onderwerpen die speelden in 2016 komen hierna aan de orde. Voor informatie over de doelgroep maken we ieder jaar gebruik van de minimascan. Sinds 2016 is er een wijziging in de brongegevens, waardoor de minimascan alleen nog op het niveau van de arbeidsmarktregio een goed beeld geeft. Daarom is ervoor gekozen de minimascan alleen nog beperkt te gebruiken. Wel hebben we weer de deelname aan de verschillende regelingen in kaart gebracht. Voor de HeusdenPas en de trajecten bij de Kredietbank Nederland zijn de cijfers aangevuld met in- en uitstroomcijfers. U heeft dit vorig jaar als wens uitgesproken. Ook spraken we met u af om de mogelijkheden van een benchmark te onderzoeken. Inmiddels zijn we aangemeld bij de Divosa Benchmark Armoede en Schulden. De benchmark geeft inzicht in de prestaties van het armoede- en schuldenbeleid. De rapportage komt in mei a.s. beschikbaar. U ontvangt deze te zijner tijd. Resultaten In de nota Werk blijven maken van armoede onderscheiden we de volgende beleidsthema s: voorlichting-informatie-bemiddeling-producten; vroegsignalering en preventie van schulden; versterking van de doelgroep. Omdat we ook de voortgang van de nieuwe aanpak van schulden willen melden in de rapportage, is het tweede beleidsthema voor de gelegenheid omgedoopt naar preventie en aanpak van schulden. Per beleidsthema informeren wij u over de relevante gebeurtenissen. Voorlichting-informatie-bemiddeling-producten HeusdenPas Vanaf 2016 sturen we mensen, waarvan we weten dat ze recht hebben op de HeusdenPas, deze automatisch toe. Het gaat hier om mensen die een uitkering in het kader van de Participatiewet ontvangen, mensen die gebruik maken van de Voedselbank en mensen die kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen ontvangen.
In 2016 was er dan ook een verhoging van 22% in het aantal huishoudens met een HeusdenPas. Helaas heeft dit nog weinig effect op het gebruik van de pas. In 2015 was er een benutting van 110.000. In 2016 staat de teller op ruim 120.000 (stand 10 februari jl. en deze kan nog iets oplopen). Ondertussen vraagt de uitvoering van de HeusdenPas steeds meer tijd. Op zich is het aanvragen van de HeusdenPas voor volwassenen nog steeds eenvoudig en laagdrempelig, maar de toets van het inkomen (nu steekproefsgewijs achteraf) mag nog wel eens worden bekeken op efficiency en effectiviteit. Door de uitbreiding van mogelijkheden voor de kinderen bij verschillende organisaties is dat proces bewerkelijker, vraagt het om meer afstemming en is het minder overzichtelijk voor inwoners. Verder gaat erg veel tijd zitten in het controleren van de declaraties die mensen indienen. De controle is 100% en de hele administratieve afhandeling per declaratie vraagt nogal wat inspanning van verschillende mensen. Al met al staan de tijd en de kosten die in het proces zitten niet in verhouding tot de totale kosten van de voorziening. Voor 2017 staat daarom een aanpassing van het proces op de rol. De werkwijze wordt onder de loep genomen om te komen tot een vereenvoudigde procedure die zowel de inwoners als de organisatie ten goede komt. Naast het vereenvoudigen van de werkwijze is het goed om meer aandacht te schenken aan het verhogen van het benutten van de HeusdenPas. Leergeld Heusden / Jeugdcultuurfonds / Jeugdsportfonds Na een vliegende start in 2015 is Leergeld Heusden ook in 2016 zeer succesvol geweest in het bereiken van kinderen uit huishoudens met een HeusdenPas. Er hebben zich 80 nieuwe gezinnen gemeld ten opzichte van 2015 met in totaal 159 kinderen. Van de bekende gezinnen hebben 43 gezinnen opnieuw aanvragen ingediend. In totaal zijn 210 kinderen geholpen. Verreweg het meest wordt een aanvraag gedaan voor een vergoeding van de ouderbijdrage voor school (92 keer) en de zwemlessen (82 keer). Daarnaast gaat het om zaken als een fiets, computerbenodigdheden en schoolreizen. Wat verder opvalt is dat het aantal aanvragen bij het Jeugdcultuurfonds flink is gestegen. Waar in 2015 nog acht kinderen gebruik maakten van het fonds, zijn in 2016 28 aanvragen gedaan waarvan 25 zijn toegewezen. Dit succes wordt mede veroorzaakt door de start van de combinatiefunctionaris cultuur als intermediair. Ook op het vlak van sponsorwerving is het voor Leergeld Heusden een goed jaar geweest. Leergeld Heusden ontving vijftien donaties die goed waren voor ruim 30.000. De uitvoering van het Jeugdsportfonds verliep ook goed. We zagen hier een daling van het aantal aanvragen. Dit komt omdat de zwemlessen, die voorheen door het Jeugdsportfonds werden vergoed, nu door Leergeld Heusden worden opgepakt. Met het Jeugdsportfonds is een gesprek gevoerd over de achterblijvende sponsorgelden bij het fonds (2016: 3.162,90; daarvoor lager) en de administratiekosten die we betalen voor de afhandeling van aanvragen (rond de 40-45 per aanvraag). Men gaf aan dat er in 2017 meer capaciteit bij het regionale fonds beschikbaar komt waardoor meer aandacht kan uitgaan naar het binnenhalen van sponsorgelden. In 2017 maken we de balans op: heeft het Jeugdsportfonds nog meerwaarde voor onze gemeente of zijn er mogelijkheden om het aanbod van het Jeugdsportfonds lokaal te organiseren. Preventie en aanpak schulden Werkwijze voorkomen huisuitzettingen Sinds een jaar werkt Woonveste met maatschappelijk werk en de Kredietbank intensief samen als het gaat om, met name, gezinnen met een huurachterstand. In een vroeg stadium worden gezinnen, waar
een huurschuld is ontstaan, bezocht door een buurtbeheerder van Woonveste en een maatschappelijk werker. De gezinnen krijgen een extra hulpaanbod waarbij wordt gekeken of er alsnog een regeling kan worden getroffen met Woonveste of dat er hulp bij schulden of op andere leefgebieden nodig is. Als hulp bij schulden is gewenst, wordt de Kredietbank direct betrokken en wordt zo snel mogelijk bekeken welke actie in de specifieke situatie nodig is (bijv. starten budgetbeheer). De uitkomsten van de huisbezoeken zijn heel divers. De ene keer wordt de huur alsnog in één keer voldaan, de andere keer is er sprake van een multiproblemsituatie die leidt tot een intensief hulpverleningstraject. Er zijn ook situaties waarin er geen volgend contact van de grond komt en waar, na verschillende pogingen, wordt besloten het traject te eindigen. In dat geval kan het zijn dat een huis van een gezin alsnog wordt ontruimd. Het grote voordeel is dat maatschappelijk werk aan de voorkant is betrokken en daarmee dan ook weet dat hulpverlening niet tot resultaat heeft geleid. Met deze werkwijze wordt bereikt dat Woonveste niet meer besluit om een huis van een gezin te ontruimen zonder dat mensen eerst hulp is aangeboden om het tij te keren. Het aantal huisbezoeken lag in 2016 rond de 30. Bewoners zijn in het algemeen heel blij dat er hulp aan de deur komt. Slechts één keer zijn de medewerkers boos bejegend. Door alle partijen wordt deze werkwijze gezien als zeer succesvol. De korte lijnen, de goede samenwerking en de snelheid van handelen is heel waardevol en zien we als sleutel voor de nieuwe aanpak van schulden. Voor 2017 staat verbreding van de werkwijze op de rol. Meer medewerkers van O3 worden betrokken in het vervolg op de huisbezoeken, zodat deze aanpak niet langer op enkele personen draait en daarmee minder kwetsbaar wordt. Spreekuur geldzaken Na de vaststelling van de notitie voor de nieuwe aanpak van schulden zijn we gestart met de implementatie. Stapsgewijs en samen met de teams in Drunen, Oudheusden en Vlijmen willen we komen tot een nieuwe werkwijze. De aanpak kan per team verschillen omdat ieder gebiedsgericht team zijn eigen samenstelling en werkwijze heeft. Daarop willen we aansluiten om te zorgen dat er ook werkelijk een verandering plaatsvindt. In november zijn gesprekken gevoerd om te kijken hoe we een eerste stap kunnen zetten. Er is gekozen om te starten met een spreekuur geldzaken. Waar al een vergelijkbaar spreekuur draait, wordt dit spreekuur gebruikt. Het spreekuur geldzaken is bedoeld als een laagdrempelige inloop bij de wijkwinkel, waar inwoners terecht kunnen met alle vragen over financiën en/of administratie. Dit kan een vraag om hulp bij het invullen van een formulier zijn, maar ook vragen over een traject bij de Kredietbank Nederland. Tijdens het spreekuur is in ieder geval het financieel expertteam aanwezig: klantmanager en/of budgetcoach Kredietbank; financieel expert van Juvans of MEE (verschilt per wijkteam); vrijwilligers thuisadministratie en vrijwilligers formulierenbrigade. Het spreekuur heeft als tweede doel dat tijdens de spreekuurtijd kennis wordt uitgewisseld en casussen worden besproken door alle aanwezige partijen. We willen bereiken dat mensen eerder contact zoeken over geldzaken. Tegelijkertijd is het een natuurlijk moment in de week waarbij alle partijen aanwezig zijn, ook voor inwoners die al hulp krijgen, zodat mensen de hulp dichterbij ervaren. De gebiedsgerichte teams zijn nu aan het warmdraaien. De planning is om in maart 2017 zowel intern als extern te communiceren over het spreekuur als zijnde het meldpunt bij vragen over geldzaken. Als de spreekuren draaien, wordt de nieuwe aanpak verder ontwikkeld in samenwerking met de financiële expertteams.
Versterken van de doelgroep Maatjesproject In 2016 zijn er 28 kandidaten uit onze gemeente gestart in het maatjesproject. Hiervan zijn 12 personen inmiddels uitkeringsonafhankelijk: 8 personen door het vinden van werk, 1 vanwege de combinatie van werk en samenwoning, 3 kandidaten vanwege het intrekken van de uitkering. De overige personen zitten nog in het project. Ten opzichte van 2015 ligt het aantal gestarte deelnemers iets lager (40 in de periode september 2014-2015). Baanbrekers geeft aan dat de doelgroep complexer wordt qua problematiek, waardoor er meer tijd nodig is om werk te vinden. In juni 2016 hebben Baanbrekers en de gemeente een workshop gegeven tijdens de European Social Conference in Den Haag. Europese collega s zijn daar meegenomen in de werkwijze van Talent2work en het maatjesproject. Screening doelgroep Participatiewet met een grote afstand tot de arbeidsmarkt In 2016 hebben twee participatiecoaches van Baanbrekers een screening gedaan van de mensen in onze gemeente met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Deze groep is vaak lang niet meer gesproken omdat Baanbrekers, op verzoek van de gemeenten, de focus en middelen inzet op mensen die snel kunnen uitstromen naar de arbeidsmarkt. De participatiecoaches hebben 292 mensen gesproken en in kaart gebracht wat ze doen of waar ze naar toe zijn begeleid. Van de groep hebben 28 personen betaald werk, maar liefst 126 doet of is gestart met vrijwilligerswerk. Er zijn 89 personen ontheven van een tegenprestatie vanwege beperkingen. De restgroep doet andere activiteiten (mantelzorg, werkervaringsplaats) c.q. is in beeld bij Baanbrekers of heeft geen uitkering meer (19). Voor 2017 kan deze groep mensen gebruik maken van de diensten van de wijkwinkels en meer specifiek het Vrijwilligershuis dat O3 1 aan het ontwikkelen is. O3 heeft als taak om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt richting participatie te begeleiden. Cijfers en ontwikkelingen Ontwikkeling lage inkomens 2014-2016 Zoals hiervoor in de inleiding werd opgemerkt, is de beschikbare informatie van de minimascan gewijzigd. Het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) dat gegevens beschikbaar stelt voor de minimascan, gebruikt sinds 2016 afrondingen naar honderdtallen. Daardoor kan de informatie voor met name kleinere gemeenten een vertekend beeld geven. De informatie is op het niveau van de arbeidsmarktregio nog wel betrouwbaar, maar dat zegt dan weer niets over onze gemeente. Daarom gebruiken we over 2016 alleen het overzicht met de ontwikkeling van het inkomen op 110% en 120% van het sociaal minimum 2 in Heusden afgezet tegen landelijke cijfers. Om bovengenoemde reden is het trekken van conclusies hieruit niet goed mogelijk. Percentage huishoudens met een inkomen tot 110% en 120% van het sociaal minimum 2016 2015 2014 110% 120% 110% 120% 110% 120% Heusden 9,4 12,2 8,6 12,8 8,4 12,6 Nederland 12,1 15,6 12,4 16,2 12,0 15,8 1 O3 is een samenwerkingsverband tussen ContourdeTwern, GGD, Juvans en MEE. 2 Voor een echtpaar/gezamenlijke huishouding bedraagt 110% van het sociaal minimum netto per maand: 1.544,38; 120% van het sociaal minimum: 1.684,78. Deze bedragen liggen lager voor een alleenstaande (max 70%) en alleenstaande ouders (max 90%). Ook zijn er afwijkende normen voor personen < 21 jaar (lager) en personen > 65 jaar (hoger)
Voorzieningen Heusden 2016 Overzicht voorzieningen en deelname Heusden 2016 Regeling 2016 2015 2014 Huishoudens met een HeusdenPas 957 786 757 Verleende kwijtschelding 3 428 434 426 Trajecten schuldhulpverlening 4 153 146 126 Bijzondere bijstand 354 5 607 816 Gemeentepolis 699 722 n.v.t. Deelnemers Jeugdsportfonds 90 6 152 146 Aantal kinderen bijdrage leergeld incl 210 172 n.v.t. aanvragen Jeugdcultuurfonds Voedselbank 140 7 163 146 Ontwikkelingen cijfers HeusdenPas en schuldhulp Dit jaar starten we ook met een eerste inzicht in de ontwikkeling van de aantallen d.w.z. wat instroomt en wat uitstroomt. Dit is mogelijk voor wat betreft de HeusdenPas en de trajecten bij de Kredietbank. Omschrijving HeusdenPas Trajecten Kredietbank Aantal december 2015 786 146 Uitstroom 151 29 Instroom 322 36 Aantal december 2016 957 153 Vooruitblik 2017 In de tekst zijn her en der al wel de plannen voor 2017 genoemd. Voor het totale beeld zetten we ze nog even op een rij. In 2017 ligt de focus op: de implementatie van de nieuwe aanpak van schulden (waaronder spreekuur geldzaken en verbreding van de werkwijze om zoveel mogelijk huisuitzettingen te voorkomen); het vereenvoudigen van het proces voor de HeusdenPas. Daarnaast stelde staatssecretaris Klijnsma extra middelen beschikbaar voor kinderen in armoede. In onze gemeente gaat het om een structureel bedrag van 167.908 vanaf 2017. Binnenkort gaan we met het veld om tafel om te kijken hoe we deze middelen kunnen inzetten om met name het bereik onder kinderen in armoede verder te vergroten. 3 Door een personele wisseling is het aantal verleende kwijtscheldingen anders berekend. Hierdoor zijn de aantallen in 2014 en 2015 anders dan in de voorgaande rapportages. 4 Stand per 31 december 2016. 5 Dit is het aantal toegekende aanvragen. Sinds 2016 kennen we geen ambtshalve aanvragen meer, die voorheen in dit aantal zaten. Deze heten tegenwoordig ambtshalve beoordelingen; dit aantal is opgevraagd om toch een volledig beeld te kunnen geven. 6 Stand 25 oktober 2016; aantal ligt lager dan voorgaande jaren, omdat de zwemlessen sinds mei 2015 door Leergeld Heusden worden vergoed. 7 De daling in het aantal gebruikers van de Voedselbank heeft te maken met strengere criteria die sinds 2016 worden gehanteerd. Hierdoor vallen mensen die eerst wel recht hadden op een pakket nu buiten de boot.