VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL LUTJE POTJE Locatie : Plaats :9983 PE Roodeschool Onderzoeksnummer :11201 documentnummer :3475410 Datum onderzoek :19 oktober 2012 Datum vaststelling rapport :12 december 2012 Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 1 van 9
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Eemsmond. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Eemsmond. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek is een van de (voor)scholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoek gesprek met de leidster gesprek met ouders gesprek met locatiecoördinator gesprek met intern begeleider terugkoppeling aan locatiecoördinator en secretaris van het bestuur Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 2 van 9
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 16, waarvan geen gedefinieerde doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 15, waarvan geen gedefinieerde doelgroeppeuters Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 3 van 9
2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal is gehuisvest in het dorpshuis aan de doorgaande weg van Roodeschool. Van dit gebouw maken behalve de peuterspeelzaal onder andere ook de jeugdgezondheidszorg van de GGD, het steunpunt mantelzorg, de thuiszorg en de ouderenzorg gebruik. Twee groepen kinderen in de leeftijd van 2 tot 4 jaar bezoeken de peuterspeelzaal maximaal twee dagdelen in de week. Een enkel kind, waarbij sprake is van specifieke (gezins)problematiek bezoekt de peuterspeelzaal vier dagdelen. Er is 1 gediplomeerde leidster in dienst en daarnaast werkt de peuterspeelzaal met stagiaires vanuit diverse opleidingen. De Stichting Peuterspeelzalen Gemeente Eemsmond (SPGE) heeft een locatiecoördinator en een intern begeleider aangesteld voor de coördinatie op alle 7 peuterspeelzalen binnen de gemeente. De locatiecoördinator is verantwoordelijk voor de uitvoering van het door het bestuur vastgestelde beleid en is een schakel tussen bestuur, leidsters en ouders. Tevens is zij algemeen aanspreekpunt. De intern begeleider biedt binnen de organisatie begeleiding aan de leidsters en de ouders wat betreft peuters met problemen. Verder coördineert zij de samenwerking met de basisscholen en externe instanties zoals het consultatiebureau en de GGD. Er is nog geen sprake van uitgewerkt VVE-beleid op peuterspeelzaal. Het is ook nog niet duidelijk wie de doelgroeppeuters precies zijn en op welke wijze hen VVE zal worden aangeboden. Dit heeft als consequentie dat het merendeel van de onderzochte indicatoren nog in ontwikkeling en dus een verbeterpunt is. Dit betreft onder andere de voorwaarden voor VVE (tijd en dubbele bezetting), ouderbeleid, de afstemming, de zorg, de kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. Condities De peuterspeelzaal werkt met een gekwalificeerde leidster. Zij kan goed uit de voeten met het VVE programma dat gebruikt. De peuterspeelzaal draait nog niet met een dubbele bezetting en voldoende dagdelen voor VVE. Tevens geeft de peuterspeelzaalleiding aan dat er weliswaar budget beschikbaar is voor scholing, materialen VVE en een peutervolgsysteem, maar dat dit budget ontoereikend is. Ouders De ouders van de peuterspeelzaal zijn positief over de activiteiten die hun kinderen krijgen aangeboden en vinden dat ze hier regelmatig over geïnformeerd worden. De inspectie is van oordeel dat de rol van de ouders nog te vrijblijvend is. Gericht ouderbeleid, gebaseerd op een analyse van de ouderpopulatie, ontbreekt. Daarnaast geldt dat de intakeprocedure inhoudelijker kan worden uitgewerkt en dat ouders minstens twee keer per jaar moeten worden geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind. Aanbod en Afstemming De pedagogische omgang op de peuterspeelzaal is respectvol en de activiteiten die de leidster organiseert, zijn extra gericht op de taalontwikkeling van de kinderen Tevens gebruikt de peuterspeelzaal een leerstofaanbod dat geschikt is voor het extra stimuleren van de taalontwikkeling van jonge kinderen. De leidster van de peuterspeelzaal is geschoold voor Piramide. Voor de uitvoering maakt de leidster doelgerichte planningen. Wat nog ontbreekt in de (dag)planningen is afstemming op individuele verschillen in leeftijd en ontwikkelingsniveau. Ook is tijdens de spelmomenten en de groepsactiviteiten op de peuterspeelzaal onvoldoende terug te zien dat activiteiten aansluiten op de individuele behoeften van kinderen. Een ontwikkelpunt voor de peuterspeelzaal is daarnaast de inrichting van de ruimte. Door te werken met pictogrammen, letters en/of een stempelhoek kan de taalontwikkeling van de kinderen nog meer gestimuleerd worden. Begeleiding en Zorg Voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben, zijn in de peuterspeelzaal handelingsplannen aanwezig. De invulling van de plannen kan kwalitatief verbeteren als de doelen en de werkwijze nog specifieker uitgewerkt worden. Een knelpunt is de uitvoering. Aangezien de leidster een grote groep kinderen in de leeftijd van 2 tot 4 jaar opvangt en alleen hulp heeft van stagiaires is de zorg vrijwel niet binnen de groep te organiseren. Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 4 van 9
Kwaliteitszorg De peuterspeelzaal beschikt nog niet over een cyclisch systeem waarbij de kwaliteit van VVE systematisch wordt geëvalueerd. Er vinden ook nog geen verbeteracties plaats in het kader van kwaliteitszorg. Tevens vinden bijvoorbeeld nog geen groepsbezoeken plaats om de kwaliteit van het pedagogisch en educatief handelen van de leidster in kaart te brengen. Doorgaande lijn De doorgaande lijn in het aanbod en het pedagogisch en educatief handelen is in ontwikkeling. Een belangrijk onderdeel van de doorgaande lijn, de warme overdracht, wordt wel voor alle zorgkinderen gerealiseerd. Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 5 van 9
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Eemsmond A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool nee A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 3 getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 2 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 2 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor VVE? Er is nog geen VVE groep gestart A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 De condities voor VVE zijn onlangs getoetst door de GGD. De inspectie heeft deze niet opnieuw getoetst en met uitzondering van indicator A5.4 zijn de oordelen overgenomen uit het GGD rapport. A3 en A4 Hoewel veel kinderen met taalachterstanden de peuterspeelzaal bezoeken is er nog niet geïnvesteerd in een specifieke VVE-groep met de daarbij passende voorwaarden van bezetting en tijd. A5.4 Omdat de leidster specifiek geschoold is voor het VVE-programma en ook de bijbehorende verdiepingscursus heeft gevolgd is deze indicator met een 4 beoordeeld. A5.5 De peuterspeelzaal beschikt niet over een (VVE)opleidingsplan. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 2 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal - B1 De peuterspeelzaal noch de school heeft een uitgeschreven VVE-ouderbeleid, gebaseerd op een analyse van de ouderpopulatie. B2 Ouders worden nog niet geïnformeerd over het ambitieniveau van de peuterspeelzaal en wat zij met de kinderen wil bereiken. VVE heeft in de informatievoorziening helemaal nog geen plaats. B3 Voor elke peuter wordt een intakeformulier ingevuld. Dit formulier bevat op dit moment echter geen informatie over de ontwikkeling van het kind of over bepaalde gedragskenmerken. Tevens vindt geen apart intakegesprek of een huisbezoek plaats. Tijdens de inloop kunnen ouders eventuele vragen stellen. B4 Ouders op de peuterspeelzaal ontvangen een themabrief en worden uitgenodigd om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen met hun kind. Dit zou aan kwaliteit kunnen winnen als het minder vrijblijvend zou zijn. B5 De peuterspeelzaal organiseert 1 keer per jaar een bijeenkomst met een onderwijskundig thema. Het lukt echter nog niet voldoende om de doelgroepouders hierbij te betrekken Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 6 van 9
B6 Ouders van de peuterspeelzaal worden niet regelmatig (tenminste twee keer per jaar) uitgenodigd voor een gericht gesprek over de ontwikkeling van hun kind. Ook tijdens de inloop wordt weinig gesproken over de ontwikkeling van kinderen. Wel geven ouders aan dat zij altijd met hun vragen bij de leidster terecht kunnen. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol 3 C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de 3 persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar nb afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de 3 taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen 3 en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 3 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de 2 ontwikkeling van de individuele kinderen C1.4 Op de peuterspeelzaal zijn geen planningen aangetroffen gericht op differentiatie. C2.5 De aankleding van de hoeken op de peuterspeelzaal is nog niet genoeg taalstimulerend en er zijn weinig echte materialen aangetroffen waarmee de kinderen zelf ontdekkingen kunnen doen. Ook ontbreken pictogrammen en letters voor de ontluikende geletterdheid. Wel is er een thematafel met materialen die aansluiten bij het thema dat wordt behandeld. C3.1 Omdat er sprake is van 1 geschoolde leidster op de groepen is deze indicator niet beoordeeld. C3.3 De leidster stelt nog weinig open vragen aan de kinderen, waarmee zij hen uitnodigt tot een gesprekje. Daarnaast wordt interactie tussen kinderen te weinig gestimuleerd. Hierdoor is de leidster met name zelf aan het woord. C3.7 Er is geen sprake van planmatige differentiatie in het aanbod van activiteiten aan de peuters, voor alle kinderen zijn dezelfde activiteiten gepland. Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 7 van 9
D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden D1.1 De peuterspeelzaal volgt de brede ontwikkeling van kinderen door het afnemen van gestandaardiseerde peutertoetsen en observatielijsten voor ontluikende gecijferdheid, ontluikende geletterdheid, de sociaal emotionele ontwikkeling en de motoriek. De resultaten hiervan zijn input voor het zorggesprek tussen de ib-er en de peuterspeelzaalleidster. D1.2 De peuterspeelzaal heeft handelingsplannen opgesteld voor kinderen die zorg nodig hebben. Doelen hierin worden echter geformuleerd als zijnde activiteiten en zijn daarom nog niet meetbaar. Daarnaast wordt de zorg zoals gepland in het handelingsplan in de praktijk niet uitgevoerd omdat de leidster hier, gezien de grootte en de samenstelling van de groepen, slechts sporadisch aan toekomt. D1.3 Omdat nog geen sprake is van planmatige zorg en meetbare criteria, kunnen de effecten van de zorg nog niet geëvalueerd of indien nodig bijgesteld worden. Wel worden de peuters na toetsmomenten besproken door de leidster en de intern begeleider. D1.4 Op is op dit moment geen specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling van kinderen. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 2 E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de VVE-resultaten van alle kinderen 2 E4 De voor- c.q. vroegschool werkt planmatig aan VVE-verbetermaatregelen 2 E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar VVE-educatie 2 E1-E6 Zoals in hoofdstuk 2 gemeld is, bevindt de op VVE gerichte kwaliteitszorg zich in een ontwikkelstadium en moet nog verder geformuleerd worden. Er is nog geen VVE-coördinator aangesteld. Een specifiek op VVE-beleid gerichte evaluatie evenals een evaluatie van de resultaten van de kinderen vindt nog niet plaats. Er zijn eveneens nog geen specifiek op VVE gerichte verbeterplannen opgesteld en om van borging van VVE te spreken is het nog te vroeg. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar 2 een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar 2 afgestemd Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 8 van 9
F3 Omdat bij de overdracht van de peuters naar de school sprake is van een warme overdracht is de indicator die hierover gaat als voldoende beoordeeld. F1 en F2, F4-F7 De overige indicatoren die betrekking hebben op de doorgaande lijn zijn nog verbeterpunten en moeten nog worden gerealiseerd. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Onderzoeksdatum: 19-10-2012 Pagina 9 van 9