Arbeidsmarkt Metaalbewerking Cijfers en Trends 2006 Overijssel/Noordoostpolder

Arbeidsmarkt Metaalbewerking Cijfers en Trends 2006 Overijssel/Noordoostpolder Drs Th. Mos Drs F.A.P.M. Heere Amsterdam, december 2006

608/december 2006 DIJK12 Beleidsonderzoek Adelaarsweg 11 1021 BM AMSTERDAM Tel.: 020-6373623 Fax: 020-6362645 info@dijk12.nl www.dijk12.nl

Inhoudsopgave Pagina Samenvatting v 1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid 9 1.1 Bedrijvigheid 9 1.2 Werkgelegenheid 10 2 Werknemers 11 2.1 Leeftijdsopbouw 11 2.2 Functiestructuur 12 3 Arbeidsmarkt 15 3.1 Instroom 15 3.2 Uitstroom 17 3.3 Snelle uitstroom 18 3.4 Pensionering 19 4 Beroepsonderwijs 21 4.1 Leerlingenaantallen metaaltechnisch VMBO en MBO 22 4.2 Opleidingsrichtingen metaaltechnisch VMBO 23 4.3 Metaaltechnisch MBO 24 4.4 Ontwikkeling Overijssel/Noordoostpolder vergeleken met het landelijk beeld 26 5 Instroom Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) 29 5.1 Aantal bedrijven dat is gestart met BBL-trajecten 29 5.2 Instroom leerlingen BBL 30 5.3 Niveau instroom BBL 30 6 Bijscholing OOM 33 6.1 Aantal bedrijven met bijscholingstrajecten 33 6.2 Aantal werknemers in bijscholingstrajecten 34 6.3 Gevolgde bijscholing 35

Pagina Bijlagen: 1 Achtergrondgegevens 37 1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid 37 2 Werknemers 39 3 Arbeidsmarkt 42 4 Beroepsonderwijs 45 5 Instroom Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) 49 6 Bijscholing OOM 53 2 Lijst van tabellen en figuren 57

Samenvatting Het opleidings- en ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM) voert jaarlijks een Arbeidsmarkt en Onderwijs monitor uit van de regio Oost. De monitor wordt opgesteld door DIJK12 op basis van gegevens van het pensioenfonds van de branche, het Ministerie van OCW en de administratie van OOM. De monitor bevat informatie van de regio Oost over: de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de Metaalbewerking; aantallen leerlingen en gediplomeerden van het VMBO en het MBO; de instroom van BBL-leerlingen bij bedrijven in de Metaalbewerking; bijscholing van werknemers in de Metaalbewerking. De verzameling en bewerking van gegevens van onderhavige monitor is uitgevoerd in 2006. De verzamelde arbeidsmarktgegevens hebben betrekking op het jaar 2005, met als peildatum 1 januari 2006. De onderwijsgegevens hebben betrekking op het schooljaar 2005/2006. De gegevens over de instroom van BBL-leerlingen hebben betrekking op 2004. De gegevens over de bijscholing hebben betrekking op het jaar 2005. Tot de regio Oost van OOM behoort de provincie Overijssel en de Noordoostpolder. De branche Metaalbewerking omvat metaalbedrijven tot ongeveer 100 werknemers. Metaalbedrijven kenmerken zich door het bewerken van metaal en de ontwikkeling van metaalproducten. De bedrijven zijn werkzaam op uiteenlopende gebieden zoals machine- en apparatenbouw, scheeps- en jachtbouw, landbouwmechanisatie, las- en constructiewerk, meet- en regeltechniek en dergelijke. Op 1 januari 2006 omvat de gehele branche Metaalbewerking bijna 12.000 bedrijven die gezamenlijk werkgelegenheid bieden aan 139.000 werknemers. Bijna 10% van deze bedrijven is gevestigd in de regio Oost. Deze bedrijven genereren 12% van de totale werkgelegenheid in de Metaalbewerking. Doel van de monitor is inzicht te bieden in de stand van zaken, veranderingen en mogelijke trends op de arbeidsmarkt in de Metaalbewerking in de regio Oost. De belangrijkste bevindingen zijn als volgt. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 v

1 Arbeidsmarkt Bedrijvigheid en werkgelegenheid Op 1 januari 2006 zijn er in de regio Oost 1.218 bedrijven in de metaalbewerking. Ten opzichte van vorig jaar is de bedrijvigheid in de regio licht toegenomen met ruim 1%. In de gehele branche is de bedrijvigheid nagenoeg stabiel gebleven. De werkgelegenheid in de metaalbewerking in de regio is in 2005 licht gegroeid. Op 1 januari 2006 telt de regio 16.152 werknemers in de metaalbewerking, 50 meer dan het vorig jaar. De groei van de werkgelegenheid is in Overijssel/Noordoostpolder is even hoog als landelijk. Uitstroom onder jongeren gestegen Zowel de instroom als de uitstroom van werknemers in de metaalbewerking in Overijssel/Noordoostpolder ligt in 2005 op een lager niveau dan in 2004. Dit komt overeen met het landelijk beeld in de branche. Het aandeel van jongeren in de instroom is ten opzichte van vorig jaar met 2% afgenomen naar 35%. Landelijk is er eveneens een daling in de instroom van jongeren. Het aandeel van jongeren in de instroom van de regio Oost ligt wel nog steeds op een hoger niveau dan landelijk (33%). Een kwart van de uitstromers uit de branche in de regio in 2005 is jonger dan 25 jaar. De uitstroom van jongeren is in de regio hoger dan landelijk (22%). Daarnaast is het aandeel van jongeren in de uitstroom in de regio ook nog eens toegenomen met 4% ten opzichte van vorig jaar. Ook landelijk is er een toename in het aandeel van jongeren in de uitstroom. In de regio is de stijging echter sterker dan landelijk (toename van 1%). Toename snelle uitstroom Ruim éénvijfde deel van de werknemers die in 2005 de branche hebben verlaten hebben korter dan twee jaar in de branche gewerkt. De snelle uitstroom ligt daarmee op het niveau van het gemiddelde in de branche. Ten opzichte van vorig jaar is de snelle uitstroom in de regio gestegen met 5%. Ook landelijk is er een stijging, de stijging in de regio is echter sterker. Hoewel de snelle uitstroom is gestegen is het aandeel van jongeren onder de snelle uitstromers gedaald. In 2004 was 46% van de snelle uitstromers jonger dan 25 jaar, in 2005 is hun aandeel gedaald naar 41%. Het aandeel van de jongeren in de snelle uitstroom is hiermee op het niveau van het landelijk gemiddelde in de branche gekomen. Landelijk is het aandeel van jongeren onder de snelle uitstromers vrijwel gelijk aan vorig jaar. vi DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Ontgroening zet door in Overijssel/Noordoostpolder De branche is in de regio Overijssel/Noordoostpolder iets minder sterk ontgroend dan gemiddeld in de branche. Het aandeel van jongeren onder de werknemers is ten opzichte van vorig jaar echter wel gedaald. De ontgroening in de regio is dus toegenomen en beweegt zich in de richting van het landelijk gemiddelde. De afname in de instroom van jongeren en de tegelijkertijd hogere uitstroom van jongeren lijken hier debet aan. De regio in minder sterk vergrijsd dan landelijk De gemiddeld leeftijd van werknemers in de metaalbewerking in Overijssel/Noordoostpolder bedraagt in 2005, 37,9 jaar. Daarmee is het personeelsbestand in de regio 8 maanden jonger dan gemiddeld in de gehele branche. De gemiddelde leeftijd is ten opzichte van vorig jaar met 5 maanden toegenomen, deze toename loopt in de pas met gemiddelde trend in de branche. Pensionering en vervangingsvraag Uitgaande van pensionering rond het 61 ste levensjaar, gaan er in de regio in 2006 naar verwachting 141 werknemers met pensioen. Vanaf 2008 gaat de pensionering in de regio verder toenemen, jaarlijks gaat het dan om circa 210 tot 297 werknemers. De verwachting is dat in 2016, 16% van het huidige werknemersbestand met pensioen is gegaan. Landelijk is de verwachting 18%. De pensioneringsgolf in de regio is niet gelijk verdeeld over de verschillende beroepsgroepen. Met name onder directie/managers en meewerkend leidinggevenden zal de pensionering hoger zijn dan gemiddeld in de regio, respectievelijk 27% en 31%. Binnen deze beroepsgroepen zal de vervangingsvraag de komende jaren dus sterk toenemen. 2 Beroepsonderwijs De monitor richt zich op het metaaltechnisch beroepsonderwijs, opleidingsrichtingen van het VMBO en MBO die voor de branche Metaalbewerking van belang zijn voor de potentiële instroom in de branche. De regio heeft, in het schooljaar 2005/2006, vijftien VMBO-instellingen en drie MBO-instellingen waar metaaltechnisch beroepsonderwijs wordt aangeboden. Toename van leerlingen tegen de landelijke trend in In het metaaltechnisch beroepsonderwijs is landelijk sprake van een afname van het aantal leerlingen. In de regio is echter zowel in het VMBO als het MBO het aantal leerlingen toegenomen. De regio telt in 2005/2006 1.114 leerlingen in het metaaltechnisch VMBO, 8% meer dan het vorig schooljaar. Landelijk is het aantal VMBO-leerlingen ongeveer gelijk gebleven. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 vii

De regio telt in 2005/2006 1.419 leerlingen in het metaaltechnisch MBO. Het aantal MBO-leerlingen is toegenomen met 5%. Landelijk is het aantal MBOleerlingen met 8% afgenomen. De toename van het aantal leerlingen heeft met name plaatsgevonden binnen de Middenkaderopleiding. 3 Opleiden door bedrijven Bedrijven uit de branche die BBL-leerlingen opleiden en werknemers bijscholen kunnen hiervoor een bijdrage aanvragen bij OOM. De omvang van de aanvragen van bedrijven geeft een indicatie van de scholing bij metaalbewerkingsbedrijven in de regio. Instroom in de BBL in regio Oost beter dan landelijk Bij 11% van de bedrijven in de regio zijn in 2004 leerlingen gestart met een BBLopleiding. Dit aandeel ligt een stuk hoger dan landelijk (7%). In totaal zijn bij de bedrijven in de regio 175 leerlingen met hun opleiding gestart. Het aantal bedrijven dat een OOMbijdrage heeft aangevraagd voor BBl-leerlingen is vrijwel gelijk als in 2003. Landelijk is juist sprake van afname. Het aantal leerlingen waarvoor een bijdrage is gevraagd is wel gedaald. De daling van leerlingen is gelijk aan de landelijke ontwikkeling. Bijscholing in de regio hoger dan landelijk Bedrijven in de regio Oost doen meer aan bijscholing dan gemiddeld in de branche. Door 31% van de bedrijven in de regio is in 2005 een bijdrage bij OOM aangevraagd voor bijscholing van werknemers. Landelijk heeft 26% van de bedrijven een aanvraag gedaan. Zowel in de regio als landelijk is het aantal bedrijven wel iets lager dan in 2004. In 2005 zijn beduidend meer werknemers bijgeschoold als vorig jaar. Ten opzichte van 2004 is het aantal bijgeschoolde werknemers met 49% toegenomen. Het aantal gevolgde cursussen is met 61% toegenomen. Ook landelijk is sprake van een toename van bijscholing van werknemers, de toename in Overijssel/Noordoostpolder is echter sterker. viii DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid Ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder ten opzichte van vorig jaar Bedrijvigheid Werkgelegenheid Toegenomen met 15 bedrijven (+1,3%). Landelijk is de bedrijvigheid stabiel ( 0,1%). Toegenomen met 50 werknemers (+0,3%). Landelijk is de werkgelegenheid toegenomen met +0,2%. 1.1 Bedrijvigheid Op 1 januari 2006 zijn er 1.218 bedrijven in regio Overijssel/Noordoostpolder. Dit betekent een toename van 15 bedrijven (+1,3%) ten opzichte van vorig jaar. Figuur 1 Aantal bedrijven in Overijssel/Noordoostpolder, 2004-2005 1.500 1.450 1.400 1.350 1.300 1.250 1.200 1.150 1.100 1.050 1.000 1-jan-05 1.203 1-jan-06 1.218 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 9

1.2 Werkgelegenheid Ten opzichte van vorig jaar is het aantal werknemers met 50 toegenomen (+0,3%). Landelijk is de werkgelegenheid gegroeid met +0,2%. Figuur 2 Aantal werknemers in Overijssel/Noordoostpolder, 2004-2005 17.500 17.000 16.500 16.000 16.102 16.152 15.500 15.000 1-jan-05 1-jan-06 Vergeleken met het landelijk beeld kent Overijssel/Noordoostpolder meer grote bedrijven en meer werkgelegenheid bij grote bedrijven. Figuur 3 Verdeling bedrijvigheid en werkgelegenheid naar grote en kleine bedrijven in Overijssel/Noordoostpolder, 2005 Bedrijvigheid 73,7% 26,3% Werkgelegenheid 31,2% 68,8% Kleine bedrijven (t/m 15 wns) Grote bedrijven (>15 wns) Bijna driekwart van de bedrijven heeft minder dan 16 werknemers in dienst. Bij deze kleine bedrijven is iets meer dan 31% van de werknemers werkzaam. Landelijk gezien bestaat de branche voor 77% uit kleine bedrijven en werkt 35% van de werknemers bij een klein bedrijf. De werkgelegenheidstoename is uitsluitend bij kleine bedrijven te lokaliseren. Bij grote bedrijven (>15 werknemers) is de werkgelegenheid juist afgenomen. Landelijk neemt juist de werkgelegenheid bij kleine bedrijven af, terwijl de werkgelegenheid bij grote bedrijven toeneemt. 10 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

2 Werknemers Ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder ten opzichte van vorig jaar Werknemers De gemiddelde leeftijd is met 5 maanden gestegen. Het aandeel jongere werknemers (<35 jaar) is gedaald, het aandeel werknemers van 35 jaar en ouder is gestegen. Dit komt overeen met het landelijk beeld. 2.1 Leeftijdsopbouw De gemiddelde leeftijd in Overijssel/Noordoostpolder is ten opzichte van vorig jaar met 5 maanden gestegen naar 37,9 jaar. De gemiddelde leeftijd in Overijssel/Noordoostpolder is 8 maanden lager dan het landelijk gemiddelde van 38,6 jaar. De stijging van de gemiddelde leeftijd met 5 maanden in Overijssel/Noordoostpolder houdt ongeveer gelijke tred met de landelijke leeftijdsstijging van 4,5 maand. Figuur 4 Leeftijdsopbouw werknemers Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 32,0% 31,6% 26,1% 24,7% 21,3% 19,9% 13,2% 12,6% 8,8% 9,9% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Overijssel/Noordoostpolder Nederland Vergeleken met de landelijke situatie kent de regio relatief gezien: - meer jongere werknemers (jonger dan 35 jaar); - minder oudere werknemers (35 jaar en ouder). DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 11

Figuur 5 Leeftijdsopbouw werknemers in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 31,5% 32,0% 27,3% 26,1% 19,1% 19,9% 13,9% 13,2% 8,8% 8,2% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 Het aandeel jongeren in de regio (jonger dan 35 jaar) is verder afgenomen en het aandeel ouderen (ouder dan 35 jaar) is verder toegenomen. Dit is in overeenstemming met de landelijk trend. 2.2 Functiestructuur Tabel 1 Functiestructuur metaalbewerking in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004 en 2005 Beroepenclusters 1 januari 2005 1 januari 2006 Ontwikkeling absoluut Aantal % Aantal % Aantal % Directie, management 539 3,3% 545 3,4% +6 +1,1% Ondersteuning 2.622 16,3% 2.621 16,2% -1 0,0% Technisch uitvoerend 11.254 69,9% 11.261 69,7% +7 +0,1% Meewerkend leidinggevend 610 3,8% 587 3,6% -23-5,8% Overig* 1.077 6,7% 1.087 6,7% +10 +0,9% Onbekend 0 0,0% 51 0,3% +51 n.v.t. Totaal 16.102 100% 16.152 100% +50 +0,1% * Dit zijn met name algemeen medewerkers en zaterdag- en vakantiehulpen. Bijna 70% van de werknemers heeft een technisch uitvoerende functie. Het aandeel medewerkend leidinggevend is sterk gedaald (-5,8%). De landelijke situatie laat ook een afname zien van het aantal meewerkend leidinggevenden (-2,6%). De functiestructuur kent vrijwel dezelfde verdeling als vorig jaar. 12 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Tabel 2 Aantal en percentage van het totaal aantal werknemers per beroepsgroep binnen het cluster technisch uitvoerend in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 Beroepsgroep binnen cluster technisch uitvoerend Aantal werknemers 1 januari 2005 1 januari 2006 % totaal aantal werknemers Aantal werknemers % totaal aantal werknemers Verspaning 955 5,9% 949 5,9% Constructie 1.913 11,9% 1.912 11,8% Algemene productie en machinebediening 4.011 24,9% 3.990 24,7% Machinebouw, samenbouw, installatie 2.702 16,8% 2.716 16,8% Storing en onderhoud 443 2,8% 450 2,8% Engineering 1.000 6,2% 1.005 6,2% Kwaliteitscontrole, testen 84 0,5% 89 0,6% Automatisering/ICT 96 0,6% 100 0,6% Ambachtelijke specialistische beroepen 50 0,3% 50 0,3% Totaal 11.254 69,9% 11.261 69,7% DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 13

14 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

3 Arbeidsmarkt Ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder ten opzichte van vorig jaar Arbeidsmarkt Zowel de instroom als de uitstroom van werknemers is lager dan vorig jaar. Dit komt overeen met het landelijk beeld. In 2005 zijn 1.805 werknemers de branche ingestroomd, 11,2% van het totale werknemersbestand. Dit is relatief minder instroom dan in 2004 (12,2%). In 2005 kende de regio 1.697 uitstromers, 10,5% ten opzichte van het totale werknemersbestand. In 2004 was dit 12,2%. 1 Percentage snelle uitstroom binnen de uitstroom is toegenomen van 16,2% naar 21,5%. 3.1 Instroom Van het totale aantal werknemers op 1 januari 2006 is 11% in 2005 nieuw ingestroomd. Van hen is 88% man en 12% vrouw. Van alle instromers in Overijssel/Noordoostpolder heeft 37% al eerder in de branche gewerkt. Het zijn met name jongeren die de branche instromen: 64% is jonger dan 35 jaar en 35% jonger dan 25 jaar. 1 Het verschil tussen de instroom en de uitstroom is niet gelijk aan de mutatie van het aantal werknemers die in paragraaf 1.2 wordt genoemd. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn kleine wijzigingen in de regiotoewijzing en het feit dat in figuur 2 het aantal banen wordt weergegeven, terwijl het bij in- en uitstroom het aantal werknemers betreft. Ook kunnen administratieve activiteiten van Mn Services een rol spelen. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 15

Figuur 6 Leeftijdsopbouw instromers Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 37% 35% 26% 29% 21% 23% 10% 9% 5% 5% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 De leeftijdsopbouw van de instromers in Overijssel/Noordoospolder kent ten opzichte van 2004 een relatief kleiner aandeel jongeren (<25 jaar) en een groter aandeel werknemers in de leeftijdsklasse 25-34 jaar. Figuur 7 Leeftijdsopbouw instromers Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 35% 33% 29% 27% 23% 24% 9% 12% 5% 5% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Overijssel/Noordoostpolder Nederland In vergelijking met Nederland kent Overijssel/Noordoostpolder een groter aandeel instromende jongeren onder de 35 jaar. De gemiddelde leeftijd van instromers in Overijssel/Noordoostpolder is 31,2 jaar. Dit is een jaar jonger dan de landelijke gemiddelde leeftijd van instromers: 32,2 jaar. 16 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

3.2 Uitstroom In 2005 zijn 1.805 werknemers de branche uitgestroomd. Dit is 11,2% van alle werknemers in de regio. De uitstroom is lager dan in 2004 (12,2%). In figuur 8 wordt de uitstroom naar leeftijdsklasse in 2004 met die van 2005 vergeleken. Het aandeel van jongeren <25 jaar is toegenomen in de uitstroom. Figuur 8 Percentage uitstroom naar leeftijdsklasse in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 21% 25% 29% 28% 24% 22% 13% 13% 13% 12% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 Figuur 9 geeft de verdeling van het aantal uitstromers over de verschillende beroepenclusters in vergelijking met 2004. Figuur 9 Percentage uitstromers naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 18,2% 15,7% 18,3% 18,2% 12,9% 12,1% 10,6% 9,7% 10,5% 9,3% 9,2% 4,8% Directie, management Ondersteuning Technisch uitvoerend Meewerkend leidinggevend Overig Totaal 1 januari 2005 1 januari 2006 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 17

Ten opzichte van vorig jaar is de uitstroom in alle beroepenclusters afgenomen. Het overige beroepencluster kent de grootste uitstroom. Dit zijn met name algemeen medewerkers, vakantiekrachten en zaterdaghulpen. 3.3 Snelle uitstroom Deze paragraaf gaat in op zogenaamde snelle uitstroom. Hiermee worden werknemers bedoeld die op moment van uitstromen maximaal 2 jaar in de branche hebben gewerkt. De snelle uitstroom in Overijssel/Noordoostpolder in 2005 omvat 364 werknemers. Het aantal snelle uitstromers is ten opzichte van 2004 met 47 (+14,8%) toegenomen. Snelle uitstromers vormden in 2005 ongeveer 21,5% van de totale uitstroom in Overijssel/Noordoostpolder (landelijk 21,5%). Binnen de totale uitstroom is het percentage snelle uitstroom 5 procent hoger dan in 2004. Ook landelijk is het aandeel snelle uitstroom binnen de uitstroom gegroeid, maar in mindere mate dan in Overijssel/Noordoostpolder. Figuur 10 Snelle uitstroom naar leeftijdsklasse in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 46,4% 40,7% 27,8% 26,6% 15,8% 18,4% 7,9% 10,4% 2,2% 3,8% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 Ruim 40% van de snelle uitstromers is jonger dan 25 jaar. Het aandeel jongeren in de snelle uitstroom is ten opzichte van 2004 afgenomen. Het aantal snelle uitstromers ouder dan 35 jaar is ten opzichte van 2004 toegenomen. 18 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Tabel 3 Snelle uitstroom naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 Beroepenclusters Aantal 1 januari 2005 1 januari 2006 % binnen beroepencluster Aantal % binnen beroepencluster Directie, management 8 2,5% 14 3,9% Ondersteuning 80 25,2% 88 24,2% Technisch uitvoerend 183 57,7% 213 58,5% Meewerkend leidinggevend 5 1,6% 8 2,2% Overig 41 12,9% 41 11,3% Totaal 317 100% 364 100% De snelle uitstroom is het grootst in het beroepencluster technisch uitvoerend. In relatie tot het aantal werknemers per cluster is de snelle uitstroom binnen het cluster overig relatief het hoogst. 3.4 Pensionering In 2006 zullen naar verwachting 141 werknemers met pensioen gaan. Vanaf 2008 gaan jaarlijks ongeveer 258 werknemers met pensioen. In 2016 zal naar verwachting 15,7% van het huidige werknemersbestand met pensioen zijn. Landelijk is de verwachting 17,6%. Tabel 4 Verwachte uitstroom werknemers t/m 2016 in Overijssel/Noordoostpolder Huidige leeftijd werknemers Jaar dat men uitstroomt* Aantal verwachte uitstroom % van het totaal aantal werknemers 2005 Cumulatief % >60 2006 141 0,9% 0,9% 60 2007 80 0,5% 1,4% 59 2008 211 1,3% 2,7% 58 2009 219 1,4% 4,1% 57 2010 261 1,6% 5,7% 56 2011 269 1,7% 7,4% 55 2012 241 1,5% 8,9% 54 2013 263 1,6% 10,5% 53 2014 266 1,6% 12,1% 52 2015 297 1,8% 13,9% 51 2016 294 1,8% 15,7% * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 19

Tabel 5 Verwachte uitstroom t/m 2016 naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder Beroepenclusters Aantal verwachte uitstroom* % t.o.v. totaal aantal werknemers binnen beroepencluster 2005 Directie, management 148 27,2% Ondersteuning 435 16,6% Technisch uitvoerend 1.612 14,3% Meewerkend leidinggevend 183 31,2% Overig 156 14,4% Totaal 2.534 15,7% * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. In 2016 zal naar verwachting binnen de beroepenclusters meewerkend leidinggevenden en directie en management respectievelijk 31% en 27% van de werknemers binnen de clusters met pensioen zijn. Dat betekent dus dat 3 van de 10 directie- of managementleden en meewerkend leidinggevenden binnen tien jaar met pensioen zal zijn. 20 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

4 Beroepsonderwijs Verantwoording Voor dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van gegevens van het CFI (Centrale Financiën Instellingen van OCW). De gegevens hebben betrekking op leerlingen en gediplomeerden in het metaaltechnisch beroepsonderwijs in de schooljaren 2004/2005 en 2005/2006. Het betreft de voorlopige cijfers van CFI die in mei/juni bekend zijn. 2 De gegevens van CFI zijn door de onderzoekers gekoppeld aan de OOM regio-indeling. Voor het HBO is het indelen van leerlingen en gediplomeerden naar de verschillende regio s niet mogelijk. HBO-studenten worden door Hogescholen die in verschillende regio s zijn gevestigd vaak centraal geregistreerd. Hierdoor is het niet mogelijk na te gaan hoeveel HBO-ers binnen een bepaalde regio hun opleiding volgen. Gegevens over het aantal HBO-ers zijn dan ook niet meegenomen in dit hoofdstuk. Ook de toewijzing van VMBO- en MBO-leerlingen aan de regio s is niet probleemloos. Door bijvoorbeeld fusies van scholen en veranderingen in het opleidingsaanbod van scholen kunnen verschuivingen optreden tussen regio s. Ook veranderingen in de administratielocatie van leerlingen kunnen zorgen voor verschuivingen tussen regio s. Het aantal leerlingen per regio kan hierdoor van jaar tot jaar sterk fluctueren. In dit rapport is de regio-indeling van 2005/2006 gebruikt als basisindeling. De regio-indeling 2004/2005 is aangepast aan die van 2005/2006 om zodoende vergelijking tussen deze twee jaren mogelijk te maken. Als gevolg hiervan kunnen de gegevens over 2004/2005 afwijken van de gegevens die zijn gepresenteerd in de regiorapportage van vorig jaar. Het CFI verzamelt geen gegevens meer over het aantal gediplomeerden VMBO-ers, derhalve ontbreken deze gegevens in het rapport. Afbakening metaaltechnisch beroepsonderwijs Het technisch onderwijs is breed en bevat tevens opleidingen die niet van direct belang zijn voor de instroom in de metaalbewerking, zoals bouw, elektrotechniek, installatietechniek e.d. In deze monitor is dan ook een afbakening gemaakt van opleidingen in het VMBO en het MBO, die voor de branche metaalbewerking van belang zijn in het kader van de potentiële instroom voor de branche: het metaaltechnisch beroepsonderwijs. 2 Het CFI publiceert in het voorjaar de voorlopige cijfers. De cijfers zijn pas definitief na accountantscontrole. Deze worden aan het einde van het jaar gepubliceerd. Doorgaans zijn er nauwelijks verschillen tussen de voorlopige en definitieve cijfers. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 21

Binnen het VMBO zijn vooral twee richtingen die in het derde en vierde leerjaar worden gegeven voor de branche metaalbewerking van belang. Dat betreffen de richtingen: - metaaltechniek. In deze richting worden leerlingen voorbereid op de diverse metaalberoepen. - metalektro. In deze richting worden leerlingen voorbereid op een combinatie van metaalberoepen en elektrotechnische beroepen. De leerlingen uit leerjaar drie en vier in deze twee opleidingsrichtingen worden in dit rapport aangeduid als het metaaltechnisch VMBO. Vorig jaar is er ook gerapporteerd over leerlingen in de opleidingen installatietechniek en instalektro. Deze gegevens zijn dit jaar niet meegenomen in het rapport. Tot de relevante metaaltechnische opleidingen in het MBO behoren opleidingen in de clusters: werktuigbouwkunde; landbouwtechniek; verspaning; lassen; plaatwerk; pijpbewerking; constructie; montage/onderhoud; gieten en modelmaken; productiemedewerkers metaal; scheepsmetaalbewerking en vliegtuigbouwkunde. Opleidingen binnen deze clusters vormen in dit rapport het metaaltechnisch MBO. Het betreft een breed scala aan opleidingen verdeeld over de vier niveaus binnen het MBO. Ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder ten opzichte van vorig jaar Beroepsonderwijs In 2005/2006 zijn er 23 VMBO-instellingen en 5 MBO-instellingen in Overijssel/Noordoospolder. Het aantal instellingen is ten opzichte van 2004/2005 gelijk gebleven. VMBO Aantal leerlingen in metaaltechnisch VMBO is gestegen met 7,7% (landelijk +0,4%). Toename aantal leerlingen Metaaltechniek. MBO Aantal leerlingen in metaaltechnisch MBO toegenomen met +5,4%. Landelijk is het aantal MBO-leerlingen afgenomen (-8,2%). Toename aantal leerlingen op niveau 4. Verschuiving aantal leerlingen op niveau 1 van BOL naar BBL. Aantal gediplomeerden toegenomen met +22,6% (landelijk +7,0%). 4.1 Leerlingenaantallen metaaltechnisch VMBO en MBO Figuur 11 Aantal leerlingen per onderwijsniveau in Overijssel/Noordoostpolder, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 1034 1114 1347 1419 vmbo mbo 2004/2005 2005/2006 22 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

In het VMBO is het aantal leerlingen met 7,7% toegenomen. In het MBO is het aantal leerlingen bij metaaltechnische opleidingen toegenomen met 5,4% 4.2 Opleidingsrichtingen metaaltechnisch VMBO Tabel 6 Aantal leerlingen naar opleidingsrichtingen metaaltechnisch VMBO in Overijssel/Noordoostpolder, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 Opleidingsrichting 2004/2005 2005/2006 Aantal % Aantal % Metaaltechniek 624 60,3% 812 72,9% Metalektro 410 39,7% 302 27,1% Totaal 1.034 100% 1.114 100% De stijging van het aantal leerlingen wordt veroorzaak door een stijging van het aantal leerlingen Metaaltechniek. Het aantal leerlingen Metaaltechniek is ten opzichte van 2004/2005 met 30% toegenomen. Het aantal leerlingen Metalektro is ten opzichte van 2004/2005 met 26% afgenomen. Figuur 12 Verdeling leerlingen over opleidingsrichtingen metaaltechnisch VMBO in Overijssel/Noordoostpolder, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 60,3% 72,9% 39,7% 27,1% metaaltechniek metalektro 2004/2005 2005/2006 De meeste VMBO-leerlingen die een metaaltechnische opleiding volgen, staan ingeschreven voor de richting Metaaltechniek. Dit aantal is in 2005/2006 ten opzichte van 2004/2005 toegenomen. Het aandeel ingeschreven leerlingen voor de richting Metalektro is afgenomen. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 23

4.3 Metaaltechnisch MBO Tabel 7 Aantal leerlingen metaaltechnisch MBO naar opleidingsniveau in Overijssel/Noordoostpolder, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 Opleidingsniveau 2004/2005 2005/2006 Verschil Aantal Aantal % 1 Assistentopleiding 69 68-2% 2 Basisberoepsopleiding 495 517 +4% 3 Vakopleiding 143 142-1% 4 Middenkader-/Specialistenopleiding 640 692 +8% Totaal 1.347 1.419 +5% Het aantal leerlingen in de Middenkaderopleiding (niveau 4) is met 8% toegenomen. Ook het aantal leerlingen in de Basisberoepsopleiding (niveau 2) is toegenomen. Het aantal leerlingen op niveau 1 en 3 is gelijk gebleven. Figuur 13 Verdeling leerlingen metaaltechnisch MBO over opleidingsniveaus in Overijssel/Noordoostpolder, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 47,5% 48,8% 36,7% 36,4% 5,1% 4,8% 10,6% 10,0% Assistentopleiding Basisberoepsopleiding Vakopleiding 2004/2005 2005/2006 Middenkader-/ Specialistenopleiding In schooljaar 2005/2006 volgt 49% van de leerlingen in het metaaltechnisch MBO onderwijs een opleiding op niveau 4 (Middenkaderopleiding). Landelijk is dit percentage ruim 30%. 36% volgt een opleiding op niveau 2 (Basisberoepsopleiding). Ten opzichte van 2004/2005 is de verdeling van het aantal leerlingen vrijwel gelijk gebleven. Het aantal gediplomeerden van het metaaltechnisch MBO is in 2005 beduidend hoger dan in 2004, 418 gediplomeerden in 2005 tegen 341 gediplomeerden in 2004. De gediplomeerden zijn als volgt over de verschillende niveaus verdeeld. 24 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Figuur 14 Verdeling gediplomeerden metaaltechnisch MBO over opleidingsniveaus in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 37,3% 34,9% 30,8% 29,4% 22,6% 19,1% 11,8% 14,1% Assistent opleiding Basisberoepsopleiding Vakopleiding Middenkader-/ Specialistenopleiding 2004 2005 Het merendeel van de gediplomeerde MBO-ers heeft een opleiding op niveau 2 of niveau 4 gevolgd. Het aandeel gediplomeerden op niveau 3 en 4 is ten opzichte van 2004 gedaald. Het aandeel gediplomeerden op niveau 1 en 2 is gestegen. Tabel 8 Aandeel BOL/BBL naar opleidingsniveau metaaltechnisch MBO in Overijssel/Noordoostpolder, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 Opleidingsniveau 2004/2005 2005/2006 % BOL % BBL % BOL % BBL 1 Assistentopleiding 69,6% 30,4% 39,7% 60,3% 2 Basisberoepsopleiding 27,3% 72,7% 30,6% 69,4% 3 Vakopleiding 0% 100% 0,7% 99,3% 4 Middenkader-/Specialistenopleiding 98,7% 1,3% 100% 0% Totaal 60,5% 39,5% 61,9% 38,1% Er worden in het jaar 2005/2006 iets minder BBL-opleidingen gevolgd dan in het jaar daarvoor. Binnen de Assistentopleiding (niveau 1) is het aandeel BBL-opleidingen juist toegenomen. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 25

Tabel 9 Aantal leerlingen metaaltechnisch MBO naar top 5 opleidingsrichtingen in Overijssel/Noordoostpolder, schooljaar 2005/2006 Opleidingsrichting Aantal % 1 Werktuigbouwkunde 565 39,8% 2 Constructiebankwerker/ lasser 228 16,1% 3 Vliegtuigonderhoudsmonteur (jar-cat. b1) 88 6,2% 4 Constructie- en apparatenbouwer 57 4,0% 5 Monteur montage en onderhoud 56 3,9% Totaal top 5 994 70,0% Totaal aantal leerlingen in regio 1.419 100% De top 5 opleidingsrichtingen in Overijssel/Noordoostpolder vormt 70% van het totaal aantal leerlingen voor metaaltechnische MBO opleidingen. Dat is 2% minder dan in het jaar daarvoor. De opleiding Constructie- en apparatenbouwer is nieuw binnengekomen in de top 5 op de vierde plek. De opleiding Machinaal verspaner is uit de top 5 verdwenen. 4.4 Ontwikkeling Overijssel/Noordoostpolder vergeleken met het landelijk beeld De ontwikkeling van de leerlingaantallen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs wijkt op verschillende punten af van het landelijk beeld. Het aantal VMBO-leerlingen in Overijssel/Noordoostpolder is gestegen met 7,7%. Deze stijging is sterker dan de landelijke toename (+0,4%). In het metaaltechnisch MBO is het aantal leerlingen gestegen (+5,4%). Landelijk is het aantal leerlingen in het MBO juist gedaald (-8,2%). De stijging van het aantal MBO-leerlingen wordt veroorzaakt door een toename van het aantal leerlingen in niveau 2 en niveau 4. 26 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Overzicht 1 Ontwikkeling aantal leerlingen in het metaaltechnische beroepsonderwijs ten opzichte van schooljaar 2004/2005 in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland VMBO Totaal Metaaltechniek Metalektro Overijssel/Noordoostpolder +7,7% +30,1% -26,3% Totaal Metaaltechniek Metalektro Nederland +0,4% +0,5% +0,3% MBO Totaal Niveau 1 Assistentopleiding Niveau 2 Basisberoepsopleiding Niveau 3 Vakopleiding Niveau 4 Middenkader-/ Specialistenopleiding +5,4% -1,5% +4,4% -0,7% +8,1% Totaal Niveau 1 Assistentopleiding Niveau 2 Basisberoepsopleiding Niveau 3 Vakopleiding Niveau 4 Middenkader-/ Specialistenopleiding -8,2% -27,3% -4,7% -2,0% -7,9% DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 27

28 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

5 Instroom Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de instroom van BBL-leerlingen bij metaalbewerkingsbedrijven in de regio Overijssel/Noordoostpolder. Bedrijven in de branche die een BBL-leerling opleiden kunnen hiervoor een bijdrage van OOM ontvangen. Het hoofdstuk geeft inzicht in het aantal leerlingen waarvoor bedrijven een bijdrage van OOM hebben aangevraagd. Gegevens hierover zijn ontleend aan de OOM-administratie. Niet alle bedrijven maken gebruik van de mogelijkheid van subsidie, het aantal leerlingen dat door de bedrijven wordt opgeleid ligt waarschijnlijk iets hoger dat in dit rapport wordt aangegeven. 3 De gegevens hebben betrekking op 2003 en 2004. Gegevens over 2005 zijn nog niet volledig. Bedrijven mogen nog tot december 2006 een OOM-bijdrage aanvragen voor leerlingen die in 2005 zijn ingestroomd. Ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder ten opzichte van vorig jaar Bedrijven met instroom BBL Afgenomen van 137 naar 134. Ook landelijk is er een daling. 11,1% van de bedrijven in de regio is gestart met een BBL-traject. Dit aandeel ligt hoger dan landelijk (7,3%). Instroom BBL-leerlingen Afgenomen van 201 naar 175. 5.1 Aantal bedrijven dat is gestart met BBL-trajecten In 2004 hebben 94 bedrijven OOM-bijdrage voor BBL-leerlingen aangevraagd. Dit komt overeen met 11,1% van de bedrijven in de regio. Landelijk betreft dit 7,3%. Het aantal bedrijven dat gestart is met het opleiden van BBL-leerlingen is lager dan in 2003, 3 minder (-2%). Landelijk is het aantal BBL-aanvragen afgenomen met 14%. 3 Uitgaande van een door OOM uitgevoerde vergelijking met BBL-gegevens van Kenteq ligt het werkelijk aantal BBL-leerlingen naar schatting 10%-15% hoger. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 29

Tabel 10 Aantal bedrijven dat is gestart met een of meer BBL-trajecten in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2003 en 2004 2003 2004 Aantal % Aantal % Overijssel/Noordoostpolder 137 11,4% 134 11,1% Nederland 1.011 8,4% 872 7,3% Gezien de verdeling van bedrijfsomvang in de regio zijn het met name grote bedrijven (>15 werknemers) die starten met BBL-trajecten. De regio Overijssel/Noordoostpolder bestaat voor 26% uit grote bedrijven, het aandeel grote bedrijven dat met BBLtrajecten start is 52%. 5.2 Instroom leerlingen BBL In 2004 zijn 175 BBL-leerlingen gestart met hun opleiding bij een metaalbewerkingsbedrijf in de regio Overijssel/Noordoostpolder. Dat zijn er 26 minder dan in 2003 (afname van 13%). Landelijk daalde de instroom van BBL-leerlingen met 14%. Tabel 11 Instroom BBL-leerlingen in Overijssel/Noordoostpolder Nederland, 2003 en 2004 2003 2004 Ontwikkeling Overijssel/Noordoostpolder 201 175-13% Nederland 1.377 1.181-14% Van het totaal aantal leerlingen is 41% werkzaam bij een klein bedrijf (t/m15 werknemers). Het aantal instromende leerlingen bij kleine bedrijven is sterker afgenomen dan bij grote bedrijven. Van de instromers is 98% man, 91% is jonger dan 25 jaar. 5.3 Niveau instroom BBL Het merendeel van de ingestroomde leerlingen (62%) volgde in 2004 een opleiding op niveau 2 (landelijk 65%). Uit onderstaande tabel blijkt dat de afname van de instroom van BBL-leerlingen in Overijssel/Noordoostpolder wordt veroorzaakt door de afname in niveau 1 t/m 3. Ten opzichte van het jaar 2004 is het aantal BBL-leerlingen toegenomen op de Middenkaderopleiding. Landelijk is de instroom binnen alle niveaus afgenomen. 30 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Tabel 12 BBL-instroom naar opleidingsniveau in Overijssel/Noordoostpolder, 2003 en 2004 Opleidingsniveau 2003 2004 Aantal % Aantal % Ontwikkeling absoluut 1 Assistentopleiding 24 11,9% 12 6,9% - 2 Basisberoepsopleiding 117 58,2% 109 62,3% - 3 Vakopleiding 55 27,4% 40 22,9% - 4 Middenkader-/Specialistenopleiding 5 2,5% 14 8,0% + Totaal 201 100% 175 100% - Zo n 87% van alle instromende leerlingen werden in 2004 on the job opgeleid. In de regio wordt meer on the job opgeleid dan landelijk. Figuur 15 Verhouding on the job/off the job Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004 87,4% 79,9% 12,8% 20,1% On the job Overijssel/Noordoostpolder Off the job Nederland Tabel 13 Verhouding on the job/off the job Overijssel/Noordoostpolder, 2003 en 2004 On the job/off the job 2003 2004 Aantal % Aantal % On the job 179 89,1% 22 87,4% Off the job 22 11,0% 153 12,6% Totaal 201 100% 175 100% DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 31

32 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

6 Bijscholing OOM In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de bijscholing die binnen OOM-bedrijven plaatsvindt. Bedrijven kunnen voor het laten volgen van een cursus door één van hun werknemers een bijdrage van OOM ontvangen. Bedrijven kunnen voor verschillende werknemers en cursussen een aanvraag indienen. De gegevens in dit hoofdstuk zijn ontleend aan de administratie van OOM. Alleen cursussen waar OOM een bijdrage voor heeft toegekend zijn in dit hoofdstuk opgenomen. De daadwerkelijke omvang van de bijscholing in de metaalbewerking is dus waarschijnlijk groter dan hier wordt gepresenteerd. Met ingang van 2004 geeft OOM geen bijdrage meer voor cursussen op het gebied van arbo, veiligheid en milieu, vanaf 2005 kunnen bedrijven voor deze cursussen ESFsubsidie aanvragen. De beschikbare gegevens over cursussen op het gebied van arbo, veiligheid en milieu zijn niet meegenomen in deze monitor om vergelijking met andere jaren mogelijk te maken. Ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder ten opzichte van vorig jaar Bijscholende bedrijven Bijgeschoolde werknemers Gevolgde scholing / cursussen Licht gedaald van 379 naar 373. Ook landelijk is het aantal bedrijven licht gedaald. 31% van de bedrijven heeft gebruik gemaakt van de bijscholingsregeling, landelijk 26%. Gestegen van 1.385 naar 2.060 (toename van 49%). Landelijk is er een stijging (23%). 13% van de werknemers is bijgeschoold. Dit komt overeen met het landelijk beeld (12%). Aantal cursussen gestegen van 1.839 naar 2.958, een toename van 50%. Landelijk is de stijging 33%. Sterke stijging omvang technische bijscholing (toename met 74%). 6.1 Aantal bedrijven met bijscholingstrajecten In 2005 hebben 373 bedrijven een aanvraag voor bijscholing bij OOM ingediend. In 2004 betrof dit 379 bedrijven. Landelijk is het aantal bedrijven dat een aanvraag heeft ingediend eveneens licht afgenomen. Door 31% van de bedrijven in de regio is een beroep gedaan op een bijdrage van OOM voor bijscholing. Landelijk vraagt 26% van de bedrijven een bijdrage aan. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 33

Tabel 14 Aantal bedrijven dat een bijdrage heeft aangevraagd voor bijscholingstrajecten in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004 en 2005 Aantal 2004 2005 % totaal aantal bedrijven Aantal % totaal aantal bedrijven Overijssel/Noordoostpolder 379 onbekend 373 31,0% Nederland 3.126 26,1% 3.107 25,9% Grote bedrijven doen relatief vaker een beroep op een bijdrage van OOM dan kleine bedrijven. Van de 373 bedrijven heeft 46% meer dan 15 werknemers in dienst. Ter vergelijk: het aandeel grote bedrijven in de regio is 26%. Zowel de kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) als de grote bedrijven (>15 werknemers) hebben in 2005 ongeveer even vaak als in 2004 een aanvraag voor de OOM-bijdrage gedaan. 6.2 Aantal werknemers in bijscholingstrajecten Het aantal werknemers dat is bijgeschoold is in 2005 gestegen van 1.385 naar 2.060; een stijging van 49%. Het percentage werknemers dat is bijgeschoold is in Overijssel/Noordoostpolder hoger dan gemiddeld in Nederland. Tabel 15 Aantal werknemers dat bijscholing heeft gevolgd in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004 en 2005 Aantal 2004 2005 % t.o.v. totaal aantal werknemers Aantal % t.o.v. totaal aantal werknemers Overijssel/Noordoostpolder 1.385 onbekend 2.060 12,8% Nederland 13.055 10,8% 16.064 11,6% Verder kan het volgende over de regio worden gezegd. 4 Bijna een kwart van de bijgeschoolde werknemers is werkzaam bij een klein bedrijf (t/m 15 werknemers). De OOM-bijdragen worden met name aangevraagd voor werknemers tussen 25 en 44 jaar (60% van de bijgeschoolde werknemers). In 2005 zijn relatief wat meer ouderen (>45 jaar) bijgeschoold. De bijscholing is met name aangevraagd voor mannen. Verder worden OOM-bijdragen met name aangevraagd voor werknemers in technisch uitvoerende beroepen (70% van de bijgeschoolde werknemers). 4 Zie bijlage vanaf pagina 53. 34 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

6.3 Gevolgde bijscholing In totaal hebben de 373 bedrijven een bijdrage voor 2.958 cursussen aangevraagd. Dat is een gemiddelde van 7,9 cursussen per bedrijf. Het aantal aangevraagde cursussen is met 61% toegenomen. Tabel 16 Soort bijscholing in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 Soort bijscholing 2004 2005 Aantal % Aantal % Ontwikkeling absoluut Lassen 121 6,6% 174 5,9% + Technisch kwaliteit 51 2,8% 156 5,3% + Technisch 637 34,6% 1.017 34,4% + Leidinggeven / management 104 5,7% 196 6,6% + Kwaliteit 2 0,1% 51 1,7% + Personeel & Organisatie 134 7,3% 168 5,7% + Systeembeheer 20 1,1% 96 3,2% + Secretariële ondersteuning 8 0,4% 3 0,1% - Administratieve kantoorsoftware 207 11,3% 156 5,3% - Commercieel/ bedrijfseconomisch/in- en verkoop 96 5,2% 275 9,3% + Logistiek 117 6,4% 404 13,7% + Presentatie/communicatie/taal 105 5,7% 157 5,3% + Praktijkbegeleider / instructeur 33 1,8% 50 1,7% + Diversen/overig 204 11,1% 55 1,9% - Totaal 1.839 100% 2.958 100% + 49% van de cursussen is technisch van aard. Dit betreft cursussen techniek, lassen, technische kwaliteit en systeembeheer. Het aantal technische cursussen is sterk toegenomen (+74%). De meeste cursuscategorieën laten een stijging zien, uitzonderingen hierop vormen de cursussen secretariële ondersteuning en de cursussen administratieve kantoorsoftware. Een grote afname van het aantal cursussen is er in de categorie diversen/overig. Dit is waarschijnlijk het gevolg van verbeteringen in de registratie van de cursussen. DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 35

36 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

BIJLAGE 1 Achtergrondgegevens 1 Bedrijvigheid en Werkgelegenheid Tabel 17 Aantal bedrijven en ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 1 januari 2005 1 januari 2006 Ontwikkeling Overijssel/Noordoostpolder 1.203 1.218 +1,3% Nederland 11.988 11.972-0,1% Tabel 18 Bedrijven naar grootteklasse in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 Bedrijfsomvang Overijssel/Noordoostpolder Nederland Aantal % Aantal % 1-5 werknemers 517 42,4% 5.570 46,5% 6-15 werknemers 381 31,3% 3.588 30,0% 16-50 werknemers 284 23,3% 2.550 21,3% 51-100 werknemers 25 2,1% 183 1,5% >100 werknemers 11 0,9% 81 0,7% Totaal 1.218 100% 11.972 100% Tabel 19 Ontwikkeling aantal bedrijven naar grootteklasse in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 Bedrijfsomvang Overijssel/Noordoostpolder Nederland 1-5 werknemers +2,6% -1,1% 6-15 werknemers +2,7% +0,4% 16-50 werknemers -3,4% +1,2% 51-100 werknemers +13,6% +2,8% >100 werknemers -8,3% -3,6% Totaal +1,3% -0,1% DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 37

Tabel 20 Aantal werknemers en ontwikkeling in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 1 januari 2005 1 januari 2006 Ontwikkeling Overijssel/Noordoostpolder 16.102 16.152 +0,3% Nederland 138.743 139.009 +0,2% Tabel 21 Aantal en percentage werknemers naar grootteklasse bedrijven in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 Bedrijfsomvang Overijssel/Noordoostpolder Nederland Aantal % Aantal % 1-5 werknemers 1.378 8,5% 14.224 10,2% 6-15 werknemers 3.655 22,6% 34.306 24,7% 16-50 werknemers 7.103 44,0% 63.126 45,4% 51-100 werknemers 1.627 10,1% 12.602 9,1% >100 werknemers 2.389 14,8% 14.751 10,6% Totaal 16.152 100% 139.009 100% Tabel 22 Ontwikkeling aantal werknemers naar grootteklasse in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 Bedrijfsomvang Overijssel/Noordoostpolder Nederland 1-5 werknemers +4,7% -1,1% 6-15 werknemers +1,7% -0,4% 16-50 werknemers -2,3% +1,4% 51-100 werknemers +12,1% +3,1% >100 werknemers -3,4% -4,4% Totaal +0,3% +0,2% 38 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

2 Werknemers Figuur 16 Gemiddelde leeftijd in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004 en 2005 40,0 39,5 39,0 38,5 38,0 37,5 37,0 36,5 36,0 35,5 35,0 38,6 38,2 37,9 37,5 1 januari 2005 1 januari 2006 Overijssel/Noordoostpolder Nederland Tabel 23 Ontwikkeling aantal werknemers naar leeftijdsklasse in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 Leeftijdsklasse Overijssel/Noordoostpolder Nederland <25 jaar -5,1% -1,7% 25-34 jaar -4,2% -5,5% 35-44 jaar +2,1% +1,8% 45-54 jaar +4,7% +3,0% >55 jaar +7,6% +7,4% Totaal +0,3% +0,2% DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 39

Figuur 17 Aandeel werknemers <25 jaar in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 15,0% 14,5% 14,0% 13,5% 13,0% 12,5% 12,0% 11,5% 11,0% 10,5% 10,0% 13,9% 13,2% 12,8% 12,6% 1 januari 2005 1 januari 2006 Overijssel/Noordoostpolder Nederland Figuur 18 Aandeel >55 jaar in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 15,0% 14,0% 13,0% 12,0% 11,0% 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 9,2% 8,2% 9,9% 9,2% 5,0% 1 januari 2005 1 januari 2006 Overijssel/Noordoospolder Nederland 40 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Tabel 24 Aantal en percentage werknemers naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 Beroepenclusters Overijssel/Noordoostpolder Nederland Aantal % Aantal % Directie, management* 545 3,4% 5.906 4,3% Ondersteuning 2.621 16,3% 24.212 17,4% Technisch uitvoerend 11.261 69,9% 93.266 67,1% Meewerkend leidinggevend 587 3,6% 5.887 4,2% Overig 1.087 6,8% 9.642 6,9% Onbekend 51 nihil 96 0,1% Totaal 16.152 100% 139.009 100% * DGA s (directeur-grootaandeelhouder) hebben de vrije keuze om zich bij het pensioenfonds Mn Services in te schrijven. Vandaar dat minder directieleden dan bedrijven bij Mn Services staan ingeschreven. Tabel 25 Ontwikkeling aantal werknemers naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2004-2005 Beroepenclusters % Overijssel/Noordoostpolder % Nederland Directie, management* +1,1% +1,6% Ondersteuning 0,0% +0,7% Technisch uitvoerend +0,1% -0,2% Meewerkend leidinggevend -5,8% -2,6% Overig +0,9% +2,4% Totaal +0,3% +0,2% * DGA s (directeur-grootaandeelhouder) hebben de vrije keuze om zich bij het pensioenfonds Mn Services in te schrijven. Vandaar dat minder directieleden dan bedrijven bij Mn Services staan ingeschreven. Tabel 26 Aandeel werknemers naar beroepencluster naar leeftijdsklasse in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 Beroepenclusters Directie, management Overijssel/Noordoostpolder Nederland <25 25-34 35-44 45-54 >55 Totaal <25 25-34 35-44 45-54 >55 Totaal 1% 13% 42% 28% 17% 100% 1% 14% 39% 31% 16% 100% Ondersteuning 9% 26% 35% 20% 10% 100% 7% 25% 35% 22% 11% 100% Technisch uitvoerend Meewerkend leidinggevend 13% 28% 32% 19% 8% 100% 14% 26% 31% 20% 9% 100% 1% 9% 37% 38% 16% 100% 1% 11% 36% 34% 17% 100% Overig 37% 22% 19% 14% 9% 100% 31% 22% 22% 16% 10% 100% Gemiddelde 13% 26% 32% 20% 9% 100% 13% 25% 32% 21% 10% 100% DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 41

3 Arbeidsmarkt Figuur 19 Percentage uitstroom naar leeftijdsklasse in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 28% 27% 25% 25% 22% 22% 13% 13% 12% 12% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Overijssel/Noordoostpolder Nederland Tabel 27 Uitstroom van werknemers naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 Beroepenclusters Overijssel/Noordoostpolder Aantal % binnen beroepencluster Aantal Nederland % binnen beroepencluster Directie, management 64 11,9% 757 13,0% Ondersteuning 339 12,9% 3.182 13,2% Technisch uitvoerend 1.042 9,3% 11.235 12,0% Meewerkend leidinggevend 56 9,2% 593 9,8% Overig 196 18,2% 1.638 17,4% Totaal 1.697 10,5% 17.405 12,5% 42 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006

Figuur 20 Aandeel snelle uitstroom van het totaal aantal werknemers naar leeftijds- klasse in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 6,6% 8,3% 2,9% 2,2% 1,7% 2,3% 1,3% 1,2% 1,2% 1,3% 1,1% 2,7% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Totaal Overijssel/Noordoostpolder Nederland Figuur 21 Aandeel snelle uitstroom van het totaal aantal werknemers naar leeftijdsklasse in Overijssel/Noordoostpolder, 2004 en 2005 6,6% 6,6% 2,2% 2,0% 2,3% 1,9% 1,9% 1,7% 1,0% 1,3% 0,8% 0,6% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Totaal 1 januari 2005 1 januari 2006 Tabel 28 Aandeel snelle uitstroom van het totaal aantal werknemers naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland, 2005 Beroepenclusters Overijssel/Noordoostpolder Aantal % binnen beroepencluster Aantal Nederland % binnen beroepencluster Directie, management 14 2,6% 151 2,6% Ondersteuning 88 3,4% 775 3,2% Technisch uitvoerend 213 1,9% 2.323 2,5% Meewerkend leidinggevend 8 1,3% 72 1,2% Overig 41 3,8% 413 4,4% Totaal 364 2,3% 3.734 2,7% DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006 43

Tabel 29 Verwachte uitstroom werknemers t/m 2016 in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland Huidige leeftijd werknemers Jaar dat men uitstroomt* Aantal Overijssel/Noordoostpolder % van het totaal aantal werknemers 2006 Cumulatief % Aantal Nederland % van het totaal aantal werknemers 2005 Cumulatief % >60 2006 141 0,9% 0,9% 1.564 1,2% 1,2% 60 2007 80 0,5% 1,4% 808 0,6% 1,8% 59 2008 211 1,3% 2,7% 2.199 1,6% 3,4% 58 2009 219 1,4% 4,1% 2.179 1,6% 5,0% 57 2010 261 1,6% 5,7% 2.294 1,7% 6,7% 56 2011 269 1,7% 7,4% 2.361 1,7% 8,4% 55 2012 241 1,5% 8,9% 2.300 1,7% 10,1% 54 2013 263 1,6% 10,5% 2.289 1,6% 11,7% 53 2014 266 1,6% 12,1% 2.591 1,9% 13,6% 52 2015 297 1,8% 13,9% 2.625 1,9% 15,5% 51 2016 294 1,8% 15,7% 2.863 2,1% 17,6% * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. Tabel 30 Verwachte uitstroom t/m 2016 naar beroepencluster in Overijssel/Noordoostpolder en Nederland Beroepenclusters Aantal Overijssel/ Noordoostpolder* % t.o.v. totaal aantal werknemers binnen beroepencluster 2005 Aantal Nederland* % t.o.v. totaal aantal werknemers binnen beroepencluster 2006 Directie, management 148 27,2% 1.587 26,9% Ondersteuning 435 16,6% 4.501 18,6% Technisch uitvoerend 1.612 14,3% 14.628 15,7% Meewerkend leidinggevend 183 31,2% 1.814 30,8% Overig 156 14,4% 1.531 15,9% Onbekend 8 nihil 0 0,0% Totaal 2.542 15,7% 24.073 17,3% * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. 44 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006