Beleidsnota Kunst en Cultuur 2017-2020 Gemeente Baarn Programma Sociaal Domein December 2016
2
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 1.1 Beleidsnota kunst en cultuur... 4 1.2 Proces beleidsnota... 5 1.3 Opbouw van de beleidsnota... 6 2 Visie en aandacht kunst en cultuur... 7 2.1 Context... 7 2.2 Visie sociaal domein... 7 2.3 Aandacht voor cultuur... 8 2.4 Visie cultuur... 8 2.5 Beleid vooraf... 9 2.6 Nu... 9 3 Cultuur en Educatie... 11 3.1 Educatie... 11 3.2 Doelstellingen... 12 3.3 Educatie en nu... 12 4 Cultuur en Publieksbereik... 13 4.1 Publieksbereik... 13 4.2 Doelstellingen... 14 4.3 Publieksbereik en nu... 14 5 Cultuur en Innovatie... 15 5.1 Innovatie... 15 5.2 Doelstellingen... 16 5.3 Innovatie en nu... 16 6 Cultuur en Economie... 17 6.1 Economie... 17 6.2 Doelstellingen... 18 6.3 Economie en nu... 18 7 Cultuur en Financiën... 20 7.1 Financiën... 20 7.2 Subsidie... 20 8 Conclusie... 21 BIJLAGE 1... 22 3
1 Inleiding 1.1 Beleidsnota kunst en cultuur Kunst en cultuur maakt deel uit van het sociaal domein. Het sociaal domein heeft de afgelopen jaren een grote verandering ondergaan. Een groot aantal taken is overgedragen van de Rijksoverheid naar de gemeente. Taken op het gebied van zorg, jeugd en welzijn. Taken die het leven van onze inwoners raken. De samenleving en de omgeving om ons heen verandert. Ook de rol van de gemeente verandert. In Baarn is sprake van veel activiteiten en voorzieningen voor verschillende groepen mensen. Hierdoor zorgen wij ervoor dat iedereen deel kan nemen aan de samenleving. We zien dat mensen hun verantwoordelijkheid nemen en betrokkenheid tonen. Het beleidsterrein kunst en cultuur maakt deel uit van deze ontwikkeling. http://www.woodsport.nl Het college van burgemeester en wethouders heeft in het huidige collegeprogramma opgenomen dat het kunst en cultuurbeleid wordt geactualiseerd. Het college onderschrijft in de basis de nota Ruimte voor Kunst 2008-2012. Tegelijkertijd geeft het college aan dat voor dit beleidsterrein een actueel kader geschetst moet worden. Deze nota heeft dezelfde basis als de nota Ruimte voor Kunst 2008-2012. Deze nota maken we actueel waarbij ook aandacht is voor de ontwikkelingen in het sociaal domein. Kunst en cultuur is onderdeel van het sociaal domein. Hierdoor zijn aspecten als ontmoeting, signaleren, gesprek en kennis delen met betrokkenen ook binnen het beleidsterrein kunst en cultuur belangrijk. In het Visiedocument Sociaal Domein wordt hier verder op ingegaan. Ambitie In het kunst en cultuurbeleid richt de gemeente Baarn zich op vier thema s: educatie, publieksbereik, innovatie en economie. Deze thema s zijn de speerpunten van het kunst en cultuurbeleid. De gemeentelijke ambitie is om cultuur levendig te houden door in te zetten op samenwerking. - Samenwerking met culturele partners en met andere partijen om een sterke culturele infrastructuur te vormen. De gemeente Baarn richt zich op het bieden van faciliteiten. Onze partners richten zich op expertise en kwaliteit, waardoor de culturele initiatieven ontstaan en blijven bestaan. - Wij willen partijen in de cultuursector uitnodigen om samenwerking te zoeken met andere sectoren, zoals zorg, onderwijs en sport. Wij willen andere sectoren uitnodigen om gebruik te maken van de creativiteit van de cultuursector. 4
- We willen de samenwerking tussen cultuur en economie stimuleren. - Creativiteit en innovatie uit de cultuursector kunnen een rol spelen binnen maatschappelijke thema s als zorg en vergrijzing. Creativiteit brengt nieuwe oplossingen voor oude en nieuwe vraagstukken. Wij willen een cultuursector die het initiatief neemt om verbindingen te leggen met andere sectoren. - Partners in de cultuursector moeten laten zien wat cultuur bijdraagt aan de lokale gemeenschap. Cultuur kost niet alleen iets, het levert ook wat op. De gemeente Baarn wil samen met de cultuursector en andere partners haar ambitie met de volgende hoofddoelstellingen bereiken. - Educatie: een blijvende culturele bagage voor alle kinderen in het primair onderwijs bereiken door beleving, ontwikkeling, sociale cohesie, (cultuur)participatie. - Publieksbereik: door samen te werken, verbindingen te zoeken en zichtbaar te zijn, is meer mogelijk. - Innovatie: vernieuwing tot stand brengen door talentontwikkeling, groei, onderscheiden en innoveren. - Economie: de economische waarde van kunst en cultuur ontwikkelen door cultureel ondernemerschap, cultuurtoerisme, lokale infrastructuur van culturele en economische partners benutten en versterken. Kunstbezit Het beleid met betrekking tot kunstbezit kent de volgende aspecten. - Kunst in de openbare ruimte richt zich op het uitvoeren van onderhoud van bestaande kunstwerken. - De gemeente Baarn neemt geen initiatieven tot het realiseren van nieuwe eigen kunstwerken in de openbare ruimte en/of aankopen van kunst. - De gemeente Baarn inventariseert haar gemeentelijk kunstbezit en houdt dit actueel. - De gemeente Baarn onderzoekt de mogelijkheid voor het ontsluiten van het gemeentelijk kunstbezit. 1.2 Proces beleidsnota De beleidsnota kunst en cultuur is op basis van participatie tot stand gekomen. De wethouder heeft samen met de beleidsadviseur kennis gemaakt met culturele partners, die vaak op locatie werden bezocht. De gesprekken gingen over de huidige situatie en toekomstplannen van de betreffende organisatie waarbij aandacht was voor knelpunten en kansen. In het voorjaar van 2016 is gestart met een klankbordgroep, met wie het Cultuurbeleid 2008-2012 kort is geëvalueerd en nieuwe thema s zijn opgesteld. De klankbordgroep zorgde voor de inhoudelijke begeleiding van het proces. In de klankbordgroep werd input van anderen (o.a. verenigingen) besproken en werd invulling gegeven aan wensen, ideeën en suggesties. De klankbordgroep werd gevormd door vertegenwoordigers van gesubsidieerde en nietgesubsidieerde organisaties, professionele en niet-professionele instellingen. Een brede vertegenwoordiging uit het cultureel veld. 5
Vier thema s werden tijdens een bijeenkomst op 7 juli 2016 besproken met onze culturele partners. Een overzicht van genodigden is als bijlage toegevoegd. Aan de hand van de opbrengst van de bijeenkomst is de beleidsnota cultuur geschreven. Zowel het gemeentelijke team sociaal domein als de klankbordgroep heeft de beleidsnota besproken. Daarnaast zijn de genodigden van de bijeenkomst van 7 juli benaderd om een reactie te geven op de beleidsnota en is de vraag gesteld of men zich kon vinden in de inhoud van de nota. Het resultaat van dit proces is deze beleidsnota cultuur. De ontwikkelingen en opgaven voor kunst en cultuur zijn beknopt beschreven. De onderwerpen worden op een later moment verder uitgewerkt. Dit kan in subsidieregelingen of in aparte uitvoeringsplannen die worden voorgelegd aan het college. Dit vindt u terug in bijlage I. 1.3 Opbouw van de beleidsnota Deze beleidsnota is geschreven voor iedereen die betrokken is en zich betrokken voelt bij cultuur in Baarn. In de beleidsnota beschrijven we vier thema s waar we ons de komende jaren op richten, vanuit de visie op het sociaal domein en de visie op cultuur. Ons uitgangspunt daarbij is dat de culturele organisatie en de inwoner centraal staat, zelfredzaam is, eigen kracht heeft, er sprake is van wederkerigheid en dat iedereen kan meedoen. Deze uitgangspunten komen tot uitdrukking in zes hoofdstukken. Hoofdstuk 2 beschrijft de visie en aandacht voor kunst en cultuur. Hoofdstuk 3 richt zich op cultuur en educatie. Het tweede thema is opgenomen in hoofdstuk 4, cultuur en publieksbereik. In het vijfde hoofdstuk leest u over cultuur en innovatie. Vervolgens beschrijft hoofdstuk 6 het vierde thema, cultuur en economie. Hoofdstuk 7 gaat in op de financiële situatie en subsidiestromen. Hoofdstuk 8 geeft de conclusie en het vervolgproces weer. 6
2 Visie en aandacht kunst en cultuur 2.1 Context Het beleidsterrein kunst en cultuur is onderdeel van het sociaal domein. Het sociaal domein wordt gevormd door alle organisaties, diensten en voorzieningen die mensen ondersteunen, de leefbaarheid vergroten en meedoen bevorderen. Deze organisaties, diensten en voorzieningen zijn vertegenwoordigd op het gebied van onderwijs, sport, jeugd, zorg, welzijn, vluchtelingenwerk, werk en inkomen en kunst en cultuur. Het sociaal domein is onderdeel van een bredere context. Zowel binnen dit domein als daarbuiten hebben we elkaar nodig. Het fysieke domein, dat gaat over de openbare ruimte en de ruimtelijke ontwikkeling, levert een belangrijke bijdrage omdat het over de ruimte gaat waar het sociaal leven zich afspeelt. De verbinding binnen en buiten het sociaal domein is belangrijk. In deze beleidsnota besteden wij daar dan ook aandacht aan. in verbinding van Rieke Meima 2014 2.2 Visie sociaal domein De visie voor het sociaal domein is: Als gemeente staan wij voor een gezonde samenleving. Een samenleving waarin inwoners zich verantwoordelijk voelen voor hun eigen leven, zich bij elkaar betrokken voelen en zich inzetten voor de gemeenschap. Goed onderwijs en de mogelijkheid om deel te nemen aan sport, ontspanning en kunst en cultuur vormen hierbij een belangrijke randvoorwaarde. Daarnaast hebben we oog voor mensen in kwetsbare situaties. Mensen die het nodig hebben, bieden we zorg, ondersteuning en bescherming. Ze worden gestimuleerd om hun eigen verantwoordelijkheid weer op te pakken samen met hun directe omgeving. De transitie en transformatie in het sociaal domein vragen om een omslag in denken en doen. We kijken naar wat men zelf kan, al dan niet met behulp van het eigen netwerk. Niet alles kan en moet door de overheid geregeld worden. Dat betekent soms loslaten. Dit vraagt veel van onze inwoners maar ook van het bestuur, van de gemeenteraad en van de gemeentelijke organisatie en andere betrokken organisaties en instellingen. 7
2.3 Aandacht voor cultuur De visie voor het sociaal domein is verder uitgewerkt in een visiedocument dat net als deze beleidsnota in december 2016 door de gemeenteraad is vastgesteld. De visie is vertaald naar de verschillende beleidsonderdelen: in deze beleidsnota kunst en cultuur, de beleidsnota zorg, welzijn en onderwijs 2017-2020 en de beleidsnota sport- en beweegbeleid 2017-2020. Deze nota s zijn in december 2016 door de raad van Baarn vastgesteld. 2.4 Visie cultuur Cultuur is een breed begrip. Cultuur kent vele disciplines, zoals toneel, kunstzinnige vorming, muziek, dans, theater, literatuur, evenementen en theater. Cultuur voegt iets toe, het is levendig, leuk, inspireert, het is een uitingsvorm, die op vele manieren gestalte kan krijgen. Wij vinden dat cultuur een wezenlijke bijdrage levert aan ons dorp en aan onze inwoners. Cultuur in Baarn kenmerkt zich door het levendige verenigingsleven dat gedragen wordt door vele vrijwilligers. Door de aanwezigheid van voorzieningen zoals een theater. Door de vele kunstenaars die in ons dorp wonen en werken. Wij beschouwen cultuur als een uitingsvorm met een meerwaarde voor mensen. Vanuit dat perspectief heeft de gemeente Baarn de volgende visie op cultuur: Cultuur levert een belangrijke bijdrage aan het leefklimaat in Baarn. Wij vinden het van groot belang dat alle inwoners van Baarn in aanraking kunnen komen met cultuur. Wij onderschrijven het belang van cultuur voor de samenleving en voor mensen op individueel niveau. Cultuur in het algemeen, de culturele infrastructuur en de culturele voorzieningen in het bijzonder, zijn middelen om een onderscheidend imago aan ons dorp toe te kennen en te creëren. Bovendien biedt de aanwezigheid van cultuur de mogelijkheid om de ontmoetingsfunctie te versterken. Wij menen dat cultuur een positief effect kan hebben op de economische aantrekkelijkheid van ons dorp. Het belang van cultuur voor de samenleving en voor een individu uit zich in het feit dat mensen zich kunnen ontplooien. Dat ze op eigen benen kunnen staan. Dat er sprake is van welbevinden. www.cultureelfestival.nl 8
2.5 Beleid vooraf In een brief van de regering (8 juni 2015) zijn de uitgangspunten van het landelijk cultuurbeleid Ruimte voor cultuur beschreven: - Kwaliteit van kunst en erfgoed bevorderen en toch diversiteit bereiken. Als de kwaliteit van het aanbod niet voldoende aanspreekt, zullen verbindingen met andere domeinen zoals leefbaarheid, zorg, jeugd en toerisme niet tot stand kunnen komen. De eigen kwaliteit moet binnen de sector daarom altijd centraal staan. - Ruimte voor innovatie voor de sector en voor instellingen om een eigen profiel te ontwikkelen. Cultuur dient lokaal te worden afgestemd op de eigenheid en de couleur locale. Daarin past ook het ruimte geven aan instellingen om hierop in te spelen. - Stimuleren van samenwerking en verbinding. De toegevoegde waarde van cultuur benutten voor bijvoorbeeld de brede ontwikkeling voor jongere kinderen. In verbinding met andere maatschappelijke domeinen, zoals de zorg, het milieu, de leefbaarheid. In ons beleid staan samenwerking en verbinding centraal. Samenwerking tussen de culturele organisaties. Samenwerking tussen verschillende beleidsvelden en samenwerking tussen verschillende partijen die Baarn rijk is. De rol van de gemeente is het verbinden van partijen. Wij brengen partijen samen, stellen randvoorwaarden zodat samenwerking kan ontstaan. Partijen zullen de samenwerking vervolgens zelfstandig moeten vormgeven. Wij faciliteren en staan aan de zijlijn om te ondersteunen en te adviseren. In ons beleid komen de uitgangspunten van het landelijk cultuurbeleid dan ook terug. 2.6 Nu Rol van de gemeente De rol van de gemeente is die van verbinder, van regisseur, van procesbegeleider en van toetser: past het? en mag het?. Deze rol sluit aan bij de rol die de gemeente steeds meer inneemt in het bredere sociaal domein. De gemeente heeft een rol als het gaat om overleg, om partijen bij elkaar te brengen en het geven van advies. Ook komt de rol van de gemeente tot uitdrukking in haar wettelijke taak bij veiligheid, om de noodzakelijke vergunning te verlenen en toestemming te geven. Samenwerken en verbinden Samenwerking, binnen het culturele veld en tussen cultuur en andere beleidsvelden (economie, toerisme, sport, onderwijs, welzijn, jeugd, accommodatiebeleid) is de sleutel om de doelstellingen te kunnen behalen. Op deze manier kan afstemming beter worden gevonden en kunnen schaal- of efficiencyvoordelen worden behaald. We geven daarbij ruimte. Samenwerking is daarmee een belangrijk thema om de doelstellingen te bereiken. Baarn heeft een divers cultureel aanbod. Veel inwoners van Baarn hebben interesse in een vorm van kunst en cultuur. Een groep zet zich bovendien in als vrijwilliger in de sector. Het is de uitdaging van de professionele culturele instellingen en culturele organisaties om hun potentie de komende jaren optimaal te benutten. Talent en nieuwe initiatieven krijgen ruimte. We zetten (culturele) locaties zoveel mogelijk multifunctioneel in en zien kansen voor samenwerking met het bedrijfsleven, waaronder de ondernemers in het centrum. 9
We zoeken aansluiting bij het accommodatiebeleid waarbij we meer inzetten op samenwerking en activiteiten. Samenwerking is niet alleen extern gericht. Samenwerking betekent ook voor de organisatie van de gemeente Baarn dat ze nadruk legt op de interne afstemming. In de opstelling van dit beleid is daarom nadrukkelijk de samenwerking gezocht en gevonden met onder meer maatschappelijk vastgoed, cultuurbeleid, beleid sociaal domein en economische zaken. Het doel is een breed gedragen beleid dat uitvoerbaar is. Brede samenwerking De culturele voorzieningen en organisaties zijn onderdeel van onze basisinfrastructuur (dat zijn de voorzieningen die inwoners zelf kunnen inzetten voor bijvoorbeeld informatie, advies en ondersteuning). We vinden het belangrijk dat deze basisinfrastructuur behouden blijft. Wij richten ons, met onze culturele partners op samenwerkingsrelaties. Efficiënt ruimtegebruik is hierbij een belangrijke opgave. De Speeldoos en de bibliotheek hebben hierin een eerste stap gezet. Zij hebben de mogelijkheden verkend om samen te werken op het gebied van inhoud (activiteiten), bedrijfsvoering en huisvesting. De gemeenteraad heeft in dit kader een motie aangenomen waarin aandachtspunten zijn genoemd om de samenwerking verder te onderzoeken. Het uitgangspunt is dat de bibliotheek en De Speeldoos gebruik gaan maken van de locatie Rembrandtlaan. De raad heeft aangegeven dat de samenwerking moet worden verbreed met andere organisaties op het gebied van Kunst en Cultuur. Ook is het efficiënt gebruik van vierkante meters een belangrijke opgave. De vraag is nu welke organisaties bij elkaar passen en op welke manier vierkante meters multifunctioneel gebruikt kunnen worden. Dit onderzoek is in volle gang en we verwachten voor de zomer 2017 de raad hierover een voorstel te kunnen doen. 10
3 Cultuur en Educatie 3.1 Educatie Educatie is een begrip, waaronder zowel onderwijs, opvoeding en vorming vallen. Educatie leert mensen hoe ze kunnen functioneren binnen een samenleving. Educatie gebeurt via ouders, scholen maar ook door andere mensen in de omgeving. Er zijn binnen het beleidsveld Kunst en Cultuur verschillende soorten educatie, zoals cultuureducatie, muziekeducatie en media-educatie. Volwasseneneducatie is een vorm van educatie die in de beleidsnota Samen in Baarn (beleid over zorg, welzijn en onderwijs) wordt beschreven. Naast het onderwijs is opvoeding ook een belangrijk deel van de educatie van mensen. Mensen leren van hun directe omgeving hoe zij met bepaalde gebeurtenissen om moeten gaan. De maatschappelijke waarde van educatie is groot. Educatie zorgt voor persoonlijke ontwikkeling, voor participatie, zelfredzaamheid en sociale cohesie. Educatie kent ook een artistieke waarde. Door cultuureducatie breng je kinderen in contact met allerlei aspecten van kunst en cultuur. Hierdoor ontwikkelen kinderen hun talent, kunnen ze zich uitdrukken, hebben ze plezier en de mogelijkheid zich te onderscheiden. Cultuureducatie is een belangrijk onderdeel van actieve participatie. www.cultuureducatiezeist.nl Educatie kent ook een economisch belang. Goed opgeleide mensen kunnen hun eigen weg vinden, ze hebben geen hulp meer nodig. Ook voor de organisaties die educatie aanbieden, kan het economisch belang worden versterkt. Als organisaties elkaar weten te vinden, meer samenwerken en elkaars expertise gebruiken, geeft dat een impuls aan de lokale infrastructuur. De beleidsnota ondersteuning, welzijn, jeugd en onderwijs gaat hier verder op in. Door meer en meer verbinding te zoeken en samen te werken wordt een beroep gedaan op cultureel ondernemerschap: met elkaar meer mogelijk maken zonder een directe financiële impuls van de overheid. Door educatie ben je gericht op ontwikkeling. Je bent bereid om iets te leren waardoor je je zowel op maatschappelijk als artistiek terrein ontwikkelt. De verschillende culturele organisaties waarmee wij nu samenwerken op het gebied van cultuureducatie in Baarn zijn o.a. de bibliotheek, volksuniversiteit, Kunst Centraal, jeugdtheaterschool Marmelijn, historische kring Baerne, Stichting muziek en dans onderwijs, muziekvereniging Crescendo en Nutsschool voor vrije expressie. 11
3.2 Doelstellingen We stellen een aantal doelstellingen vast voor cultuur en educatie. De doelstellingen zijn: - culturele organisaties werken samen op het gebied van educatie; - voor het versterken van cultuureducatie voor leerlingen in het primair onderwijs sturen we op structurele samenwerking tussen scholen en culturele instellingen en organisaties zodat sprake is van een duurzame culturele bagage voor alle kinderen; - de beleidsterreinen binnen het sociaal domein en daarbuiten zoeken verbinding met elkaar; - samenwerken door partijen om cultuuraanbod te ontwikkelen, het op elkaar laten aansluiten van het aanbod tot een netwerk voor alle leeftijden en doelgroepen; - organisaties en activiteiten op het gebied van kunst en cultuur en educatie blijven zich ontwikkelen. 3.3 Educatie en nu Om onze doelstellingen te kunnen realiseren, zetten we in op beleving, talentontwikkeling, groei, eigen kracht, plezier, onderscheiden en participatie en richten wij onze aandacht samen met onze betrokken culturele partners op de volgende voornemens. - We handhaven het huidige basisaanbod op het gebied van cultuureducatie. - De vorm, inhoud en uitvoering van de huidige voorzieningen kunnen veranderen. We staan daarbij open voor vernieuwing en nieuwe initiatieven. - Verbinden en onderzoeken van de samenwerking tussen de bibliotheek en de volksuniversiteit, waarbij een rol voor de gemeente is om partijen bij elkaar te brengen. - Verbinden bibliotheek en basisscholen, gericht op kennismaken van het aanbod van de bibliotheek en de vraag van de basisscholen. Het onderzoeken van samenwerkingsmogelijkheden van basisscholen en bibliotheek, zoals op het gebied van taalachterstand, laaggeletterdheid, bibliotheek op school en mediawijsheid. - Continueren van de samenwerking van Kunst Centraal en de basisscholen op het gebied van cultuureducatie. De samenwerking richt zich met name op het intensiveren van de lokale culturele omgeving en zoveel mogelijk met plaatselijke organisaties en instellingen. - Het cultuuraanbod voor jongeren in Baarn wordt geïntensiveerd; culturele organisaties richten hun aanbod op doelgroep jongeren omdat deze doelgroep behoefte heeft aan een nieuw cultuuraanbod. - Versterken van educatie door het combineren van diverse functies: De Speeldoos, bibliotheek, volksuniversiteit, Kunst Centraal. - Samenwerking van cultuur / culturele organisaties met organisaties op het gebied van onderwijs, jeugd, welzijn. 12
4 Cultuur en Publieksbereik 4.1 Publieksbereik Hoe kun je je publiek bereiken? En welke manieren zijn er eigenlijk om dat te doen? Dit zijn vragen die leven bij de culturele organisaties in Baarn. Zowel vrijwilligersorganisaties als professionele instellingen hebben deze vraag. De Stichting Cultureel Festival geeft culturele organisaties jaarlijks een podium door het organiseren van het Cultureel Festival. Professionele instellingen hebben soms een team marketing en promotie, dat vanuit een professionele rol de markt bekijkt. Vrijwilligersorganisaties zijn kwetsbaar als het gaat om het onderzoeken van de markt en het publiek. In het algemeen speelt beschikbare tijd en kennis hierin een grote rol. Voor beide type organisaties geldt dat de lokale infrastructuur belangrijk is. Welke organisaties zijn er? Wie doet wat? Door samen te werken, jezelf te laten zien en verbindingen te zoeken, maak je meer mogelijk. Publieksbereik gaat samen met zichtbaarheid. Om je publiek (beter) te kunnen bereiken zijn vier aspecten van belang, die op verzoek van de culturele partners zijn opgesteld. 1. Publiciteit / uitstraling. Investeer in zichtbaarheid, dat kan continue zichtbaarheid zijn (stel een communicatieplan op en maak een keuze via welk medium je naar buiten treedt) of zichtbaarheid per activiteit (basisplan, formats die je vaker kunt gebruiken, herkenbaarheid, zoals persbericht). 2. Maak het persoonlijk. Maak reclame door mensen persoonlijk uit te nodigen voor een activiteit. Elk lid is ambassadeur van de organisatie. Nodig collega-verenigingen uit. Wat wil het publiek zien/horen? Waar is behoefte aan? Betrek andere verenigingen of organisaties. Mogelijkheid van gastrollen, geef inwoners ruimte om mee te denken. 3. Span je in. Neem de tijd om bekendheid te krijgen en bezoekers te trekken. Besteed aandacht aan het totaalplaatje, verplaats je in het publiek. 4. Treed buiten de gebaande paden. Doe iets wat anders is dan anders, waarvan het publiek niet verwacht dat dat bij de organisatie of vereniging past; interessant voor de media, wat publiciteit oplevert. Cultuur en publieksbereik betekent je verantwoordelijk voelen, randvoorwaarden stellen (wat moet minimaal aanwezig zijn), oog hebben voor het publiek, betrokkenheid tonen, eigen verantwoordelijkheid, samen met de omgeving en zelfstandigheid. www.johnklijnen.com 13
4.2 Doelstellingen We stellen een aantal doelstellingen vast voor cultuur en publieksbereik. De doelstellingen zijn: - er is sprake van diversiteit en een onderscheidend aanbod met activiteiten voor allerlei doelgroepen zoals jeugd, volwassenen, senioren; - cultuur in Baarn is er voor alle inwoners van Baarn; - culturele organisaties werken samen op het gebied van publieksbereik; - het actief verzamelen en delen van kennis binnen het beleidsveld; - organisaties en activiteiten op het gebied van kunst en cultuur blijven zich ontwikkelen op het gebied van publieksbereik. De identiteit van cultureel Baarn wordt mede bepaald door de aanwezigheid van een groot aantal initiatieven, projecten, evenementen en culturele organisaties. Het zorgt voor samenhang, een levendige en aantrekkelijk centrum en is bovendien een visitekaartje voor Baarn. 4.3 Publieksbereik en nu Om onze doelstellingen voor publieksbereik te bereiken, zetten we in op samenwerking, beleving, talentontwikkeling, groei, eigen kracht, zelfredzaamheid, onderscheiden en participatie en richten wij onze aandacht samen met onze partners op de volgende voornemens. - Elk kwartaal wordt een cultureel thema georganiseerd waardoor organisaties zich kunnen presenteren (zoals een lezing, workshop, activiteit) en het publiek kennis met hen maakt; - Er is sprake van samenwerking tussen de culturele organisaties waardoor coördinatie ontstaat en organisaties elkaar ondersteunen en adviseren met publiciteit; - Culturele organisaties organiseren een kijkje in de keuken, organiseren netwerkbijeenkomsten, wisselen informatie uit en nodigen elkaar uit om kennis te maken; - Een open podia waarin disciplines de verbinding zoeken, bijvoorbeeld thema muziek; - Organisaties gebruiken meerdere communicatiekanalen om een divers publiek te bereiken; - De gemeente Baarn faciliteert een centraal overzicht/kanaal voor communicatie over kunst en cultuur, bijvoorbeeld in combinatie met Vorstelijk Baarn; - De muziektent en de koepel in de Pekingtuin worden een podium voor Baarn en geprogrammeerd door en voor lokale organisaties op het gebied van kunst en cultuur. 14
5 Cultuur en Innovatie 5.1 Innovatie Letterlijk betekent innovatie vernieuwing. Innovatie gaat over het verbeteren van een product of proces. Het gaat ook over nieuwe uitvindingen. Innovatie draait wel altijd om iets nieuws. De laatste tijd begint sociale innovatie aan bekendheid te winnen. Sociale innovatie is het realiseren van nieuwe organisatievormen, bijvoorbeeld wanneer meerdere organisaties intensief samen gaan werken. Het vernieuwen van je eigen organisatie, het vernieuwen van de activiteiten die je organiseert of het zoeken naar nieuwe verbindingen zijn vormen van innovatie. Je pakt zaken op een andere, nieuwe manier aan. Bijvoorbeeld om het maatschappelijk draagvlak te vergroten of een nieuwe doelgroep aan te spreken. Hein de Kort Innoveren betekent ook samenwerken. Je proces anders inrichten. Op zoek gaan naar slimme manieren. Nadenken over de toekomst. Op een andere manier zaken realiseren. Buiten gebaande paden denken en handelen. De Raad voor Cultuur onderscheidt de volgende innovaties en trends (2015-2020). - Regionale samenwerking (door samen te werken, is vaak meer mogelijk.) - Veranderende behoeftes inwoners (de sociale functie van kunst en cultuur verandert.) - Vernieuwing aanbod voor jonger publiek (huidig aanbod is te beperkt.) - Impuls noodzakelijk cultuureducatie. - Vinden van publiek, ook op andere locaties. - Aangaan allianties, ook buiten eigen sector (crossovers.) - Eigen onderscheidend profiel (wat is je identiteit en hoe draag je dat uit.) - Partner voor sponsoren. De gemeente Baarn vindt ook dat cultuur (voor kwetsbare groepen in de samenleving) een bijdrage kan leveren aan ontmoeting, verbinding en ontplooiing. De functie van cultuur kan breder worden ingezet, naast jeugd ligt de focus ook op ouderen in het sociaal domein. 15
Er ligt een gedeelde verantwoordelijkheid voor de culturele instellingen, gezamenlijk en in samenwerking met anderen, om nieuwe, laagdrempelige initiatieven te ontwikkelen. 5.2 Doelstellingen Aan de hand van de innovaties en trends van de Raad voor Cultuur stellen we een aantal doelstellingen vast voor cultuur en innovatie. De gemeente Baarn stelt zich ten doel om: - door samenwerking vernieuwing tot stand te brengen; - cultuur vanuit een regionaal perspectief te bekijken en waar mogelijk samen te werken; - een onderscheidend aanbod te behouden; - de innovatie tussen de culturele organisaties te versterken door ontmoeting te organiseren. 5.3 Innovatie en nu De culturele sector heeft een grote innovatiekracht. Organisaties zijn ondernemend en zoeken naar nieuwe verbindingen. De gemeente neemt daarbij een verbindende rol in. We brengen partijen bij elkaar. Om onze doelstellingen te kunnen realiseren, zetten we in op samenwerking, groei, eigen kracht, onderscheiden en innoveren. Wij richten onze aandacht samen met onze partners op de volgende voornemens. - Geografisch: o Voor bezoekers: inzetten van cultuur voor citymarketing Baarn. o Voor inwoners: het inzetten van cultuur voor binding met Baarn. - Cultureel ondernemen. o Meer organisaties werken met elkaar samen, zowel op gebied van cultuur als op andere terreinen. - Crossovers. o Er vinden meer crossovers plaats; niet alleen tussen de verschillende vormen van cultuur maar ook branche-overstijgend (bijvoorbeeld cultuur in/met bedrijven). o In Baarn werken verschillende culturele verenigingen samen. - Ouderen. o Cultuur wordt meer ingezet voor (eenzame) ouderen door bijvoorbeeld cultureel aanbod in verzorgingscentra. - Verbinden. o Cultuur speelt een verbindende rol tussen de verschillende bevolkingsgroepen. o Elk jaar vindt op 29 september de Dag van de Innovatie plaats. - We staan open voor vernieuwing en particulier initiatief. - We continueren de cultuurprijs, waarbij de huidige vorm en uitvoering wordt geëvalueerd. - Voor innovatieve initiatieven stellen we middelen uit een kunst en cultuurfonds beschikbaar. 16
6 Cultuur en Economie 6.1 Economie Cultuur levert veel op. Een goed cultureel aanbod draagt er toe bij, dat mensen in Baarn willen komen wonen, leven en werken. Kunst en cultuur hebben een economische waarde. Een goed cultureel klimaat kan economische ontwikkeling stimuleren. Baarn heeft een groot aanbod aan culturele voorzieningen. Er is een grote verscheidenheid aan organisaties en activiteiten. Dit voorzieningenniveau houden we in stand, omdat het belangrijk is voor de leefbaarheid en de sociale infrastructuur in Baarn. Ook heeft het een meerwaarde voor de (economische) aantrekkelijkheid van ons dorp. Door het diverse aanbod aan voorzieningen onderscheidt Baarn zich van andere gemeenten. Dit geldt zowel voor het commercieel aanbod als het sociaal en cultureel aanbod. http://valuesofculture.eu/nl/90-2/ http://www.bureauvoorbeeldzaken.nl Baarn heeft een divers aanbod van winkels en bedrijven. In de winkelstraten in het centrum tref je zowel landelijke retail ketens als lokale, unieke boetiekjes. Op dit moment is een deel van de winkelpanden niet verhuurd. De coöperatieve vereniging van centrumwinkeliers werkt samen met andere partijen, waaronder de gemeente en culturele partners, aan een plan dat moet leiden tot een nieuwe visie op het centrum en de invulling van leegstaande winkelpanden. Voorbeelden hiervan zijn een combinatie van winkelaanbod en culturele programmering of een verzamelplaats voor diverse ondernemers. Een breed en divers cultuuraanbod draagt bij aan de economie door de komst van toeristen en bezoekers. Dit heeft gevolgen voor de detailhandel en horeca. Samenwerking tussen ondernemers en het cultureel veld dient meer expliciet vorm te krijgen. Er zijn mogelijkheden in samenwerking in bijvoorbeeld marketing, toegankelijkheid, crowdfunding. Daarnaast zijn er kansen in de verbinding tussen natuur en cultuur vanwege de groene omgeving van Baarn. Kortom; cultuur en economie zien we als één van de pijlers van het cultuurbeleid. Samenwerking en verbinding tussen organisaties op beide terreinen leidt tot levendigheid in het dorp en biedt ruimte voor zowel inwoners als bezoekers van Baarn. 17
Cultureel ondernemerschap is een relevant onderwerp binnen het thema cultuur en economie. Culturele organisaties hebben een eigen verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen van hun organisatie. De gemeente stelt randvoorwaarden en is beschikbaar om te adviseren en te ondersteunen. De culturele organisaties kunnen hun ondernemerschap vormgeven door het zoeken naar mogelijkheden om de eigen inkomsten te vergroten, het versterken van de marketing, het gebruik van nieuwe media en het bevorderen van samenwerking binnen en buiten het cultureel veld. 6.2 Doelstellingen We stellen een aantal doelstellingen vast voor cultuur en economie. De gemeente Baarn stelt zich ten doel om: - het cultureel ondernemerschap te stimuleren door te verbinden en te faciliteren; - culturele partners te verbinden met economische partners zodat een cultureel-economisch hart kan ontstaan; - in Baarn een onderscheidend aanbod op het gebied van cultuur en economie te bereiken; - cultuur bij te laten dragen aan vernieuwing en aan een florerend en activerend leefklimaat. Foto: gemeente Baarn 6.3 Economie en nu We stimuleren initiatieven op het gebied van cultureel ondernemerschap: we bevorderen verbindingen tussen thema s en initiatieven vanuit de samenleving op dit gebied. Als gemeente verbinden we waar mogelijk retail- en horecaondernemers aan cultureel ondernemers om samenwerking mogelijk te maken, kennis te delen en uit te wisselen met als doel te professionaliseren. Om onze doelstellingen te kunnen realiseren, zetten we in op talentontwikkeling, samenwerking, beleving, groei, eigen kracht, zelfredzaamheid en het versterken van de lokale infrastructuur. Wij richten ons samen met onze culturele partners zoveel mogelijk op de volgende voornemens. - Culturele organisaties richten zich ook op het genereren van eigen inkomsten. - Culturele organisaties hebben zicht op eigen ambitie, rol en functie. - Vorstelijk Baarn is een instrument om kunst, cultuur en economie met elkaar te verbinden. 18
- Partners creëren meer rendement door samenwerking en flexibiliteit: waar mogelijk delen van faciliteiten, huisvesting, backoffice. - Culturele organisaties, ondernemers en bedrijfsleven zoeken actief samenwerking (sponsoring, uitwisseling expertise) waardoor verbinding ontstaat. - Ruimte in leegstaande winkelpanden benutten voor kunstenaars of culturele organisaties. - Stimuleren crossovers tussen cultuur en winkelen. - We stellen een kunst en cultuurfonds beschikbaar om onder meer publiek-private initiatieven op het gebied van kunst en cultuur en economie te stimuleren. De thema s samenwerken en verbinden zijn hierbij uitgangspunt. We onderzoeken de mogelijkheid om met private en maatschappelijke partijen samen te werken. - We staan open voor en stimuleren vernieuwing en particulier initiatief. 19
7 Cultuur en Financiën 7.1 Financiën De gemeente Baarn draagt op verschillende manieren bij aan de culturele sector. Belangrijkste middel zijn het bieden van huisvesting en de subsidies aan instellingen en organisaties. We handhaven de komende periode de omvang van het beschikbare budget. De gemeente Baarn kent een evenementenfonds. In de jaren 2015 en 2016 was hiervoor een budget beschikbaar om culturele en recreatieve initiatieven te stimuleren. Een budget om door te ontwikkelen naar een fonds met bijdragen van publieke en private partijen. Met ingang van 2017 willen wij het resterend budget van het evenementenfonds inzetten als een lokaal kunst en cultuurfonds. Dit fonds heeft een aanjaagfunctie met als doel om culturele initiatieven financieel te ondersteunen. Deze initiatieven zijn gericht op samenwerken en verbinden en zijn gericht op de thema s educatie, publieksbereik, innovatie en economie. De gemeente Baarn legt het fundament voor zo n fonds. Wij hebben de ambitie om in het lokaal kunst en cultuurfonds samen te werken met private en maatschappelijke partijen. Het geven van een gift van personen of bedrijven aan een dergelijk fonds is tot en met 2017 fiscaal aantrekkelijk. Wij onderzoeken of samenwerking met het Prins Bernhard Cultuurfonds mogelijk is. 7.2 Subsidie Op dit moment subsidiëren wij structureel circa 20 culturele organisaties voor ongeveer 1 mln. Onze huidige financiering bestaat uit een subsidiecomponent voor programma (activiteiten) en een subsidiecomponent voor accommodatie (huur). Wij willen huisvesting efficiënter vorm geven. De financiering bestaat uit structurele budgetten. Deze budgetten zijn enerzijds voor het verlenen van structurele subsidies en anderzijds voor het verlenen van incidentele subsidies. In het Visiedocument Sociaal Domein 2017-2020 is beschreven dat we de subsidies gaan herijken. We geven de subsidies voor inhoudelijke activiteiten anders vorm, zodat ze meer bijdragen aan het bereiken van de beleidsdoelen. Samen met organisaties en inwoners gaan we een nieuw kader opstellen waar we subsidies aan gaan toetsen. Dit kader is voor alle beleidsvelden binnen het Sociaal Domein. Het Visiedocument Sociaal Domein vormt hiervoor de basis. Voor het beleidsveld Kunst en Cultuur is de beleidsnota Kunst en Cultuur richtinggevend. De gemeente Baarn houdt De Speeldoos en de bibliotheek in stand. De gemeente Baarn wil in de subsidieregeling cultuur de volgende randvoorwaarden opnemen. - De subsidieregels voor kunst en cultuur richten zich op vier thema s: educatie, publieksbereik, innovatie en economie. - We toetsen op diversiteit. - Een onderscheidend karakter: wat biedt het ten opzichte van dat wat er al is? - In onze subsidievoorwaarden leggen we de nadruk op samenwerking en verbinding. - Meer evenwichtige verdeling, een mix van publieke en private financiering. De uitwerking hiervan volgt in subsidieregelingen die in het voorjaar 2017 zullen worden opgesteld. De culturele partners worden hierbij uiteraard betrokken. 20
8 Conclusie Met deze beleidsnota kunst en cultuur voor de periode 2017-2020 schetsen we een vitaal toekomstperspectief voor de culturele sector. De komende jaren zetten we in op cultuur en educatie, publieksbereik, innovatie en economie. We zetten in op ondernemen, onderscheiden, innoveren, verbinden en samenwerken. We, dat zijn wij allemaal; de culturele sector, de ondernemers, de inwoners, de gemeente, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid. De gemeente Baarn heeft er vertrouwen in omdat deze visie tot stand is gekomen samen met de culturele partners. De gemeente vervult de rol van verbinder, van regisseur en van procesbegeleider. Deze rollen sluiten aan bij de rol die de gemeente steeds meer inneemt in het bredere sociaal domein. De gemeente heeft een rol als het gaat om overleg, om partijen bij elkaar te brengen en het geven van advies. In plaats van zelf de organisatie, de uitvoering en/of de financiering ter hand te nemen, kiezen we vaker voor de rol van verbinder en regisseur. We willen op deze manier de betrokkenheid en het cultureel ondernemerschap vergroten, zodat instellingen en verenigingen zelfredzamer worden en de voordelen van samenwerking gaan ervaren. Wij steunen instellingen en verenigingen die cultureel ondernemerschap tonen. Wij stimuleren partners die kiezen voor vernieuwing en die samenwerkingsrelaties aangaan. Na vaststelling van deze beleidsnota wordt met de uitvoeringsfase begonnen. Deze beleidsnota is de start van de afspraken die we met elkaar maken over het hoe : hoe voeren we dit uit? en hoe realiseren we de doelstellingen?. Hierover gaan we in gesprek. In november 2016 heeft een eerste bijeenkomst met culturele partners plaatsgevonden waarbij deze vragen met elkaar zijn besproken. Vervolgproces Het vervolgproces is gericht op het uitwerken en uitvoeren van deze beleidsnota. De belangrijkste vragen hierbij zijn Hoe gaan we het doen? en Wat is ieders rol hierbij?. We zoeken bij de uitvoering van ons cultuurbeleid actief naar partners die samen de verantwoordelijkheid willen dragen voor een bepaald resultaat. We werken in ieder geval samen met de partijen die ook in het voortraject met enthousiasme aan de totstandkoming van deze visie hebben bijgedragen. De vier hoofdthema's en de verschillende doelstellingen worden leidend bij het uitvoeren van de voornemens en de activiteiten. De uitkomst leggen we vast in een uitvoeringsplan. Dat vormt samen met deze visie de basis van het kunst en cultuurbeleid voor de komende vier jaar. 21
BIJLAGE 1 In onderstaande tabel staat een overzicht van de acties die in deze beleidsnota zijn genoemd, de manier waarop zij worden uitgewerkt en wanneer zij worden uitgewerkt. Actie Uitwerking in Planning 1.1 Beleidsnota kunst en cultuur Inventariseren kunstbezit Opdracht 2017 1.1 Beleidsnota kunst en cultuur Actueel houden kunstbezit Uitvoeringsplan 2017 en verder 1.2 Proces beleidsnota Bijeenkomst culturele partners Afspraken met culturele partners 2017 en verder 2.6 Brede Samenwerking Samenwerking De Speeldoos en bibliotheek Raadsvoorstel Juni 2017 3.3 Educatie en nu Voornemens Uitvoeringsplan 2017 en verder 4.3 Publieksbereik en nu Voornemens Uitvoeringsplan 2017 en verder 5.3 Innovatie en nu Voornemens Uitvoeringsplan 2017 en verder 5.3 Innovatie en nu Evaluatie cultuurprijs Evaluatie en voorstel voor vervolg inzet 2017 Q2 6.3 Economie en nu Voornemens Uitvoeringsplan 2017 en verder 7.1 Financiën Samenwerking prins Bernhard Cultuurfonds Voorstel en uitvoeringsplan 2017 Q1 7.2 Subsidie Inzet structurele en incidentele subsidies Subsidieregelingen 2017 Q2 8 Vervolg Uitvoeringsfase met partners Uitvoeringsplan 2017 en verder 22
23