Communicatie telkens opnieuw een uitdaging Veerle Bosschem Hoofdverpleegkundige IZ Heelkunde UZ Gent 1
Communicatie telkens opnieuw een uitdaging Effectieve communicatie in de zorg Barrières voor een effectieve communicatie Gevolgen van communicatieproblemen Ondersteunende communicatiehulpmiddelen Aanbevelingen voor het optimaliseren van de communicatie Take home message 2 2
Effectieve communicatie in de zorg definitie stellingen 3
Communicatie mogelijke definities Communicatie is het met elkaar in verbinding staan van mensen om te overleggen of berichten uit te wisselen. Bij communicatie zijn altijd ten minste twee partijen betrokken in de rol van zender en ontvanger. http://www.webrichtlijnen.nl/ondersteuning/begrippenlijst Het is een doorlopend circulair proces waarin mensen elkaar beïnvloeden door het uitwisselen van verbale en non-verbale signalen, op verschillende niveaus en in een bepaalde context (Deplae, 2011) 4 4
Communicatie stellingen Ongeacht de plaats waar verpleegkundigen tewerkgesteld zijn en ongeacht de patiënten populatie die ze verzorgen, is er een consensus in de verpleegkunde dat effectieve communicatie met patiënten onlosmakelijk verbonden is met goede kwaliteit van zorg verlenen (Finke, Light, & Kitko, 2008) Het gebruik van een clinical nurse specialist die gefocust was op het verbeteren van de communicatie met patiënt en familie van de patiënt reduceerde de verblijfsduur op IZ. (Ahrens, Yancey, & Kollef, 2003) 5 5
Effectieve communicatie wat? Zender én ontvanger = 2 verschillende personen met elk hun eigen waarneming en belevingswereld. Communicatie is effectief wanneer de boodschap die je geeft bij de ander overkomt zoals je hem bedoeld hebt. 6 6
Barrières voor een effectieve communicatie Patiënt Verpleegkundige Andere 7
Barrières patiënt De communicatieve interactie wordt in belangrijke mate beïnvloed door de ernst van de ziekte, de graad van bewustzijn en de mate van toegankelijkheid van de patiënt. (Happ, Roesch, & Garrett, 2004) (Happ, et al. 2011) Hierbij aansluitend zijn de cognitieve en psychologische status en/of taalkennis van de patiënt ook mogelijke barrières. (Finke, Light, & Kitko, 2008) 8 8
Barrières verpleegkundige (1) Verpleegkundigen geven aan dat een belangrijke belemmerende factor is dat het veel meer tijd vraagt om effectief te communiceren met de patiënten in een moeilijke setting. (Finke, Light, &Kitko, 2008) De tijd ontbreekt om voldoende tijd te kunnen maken en geïndividualiseerde communicatie hulpmiddelen te zoeken en/ of te maken. (Magnus & Turkington, 2006) 9 9
Barrières verpleegkundige (2) De communicatieve interactie wordt in belangrijke mate beïnvloed door de communicatieve training en ervaring van de verpleegkundige. Er is nood aan training van de verpleegkundigen in het gebruik van ondersteunende hulpmiddelen. (Finke, Light, & Kitko, 2008) (Happ, et al. 2011) De intrensieke motivatie van de verpleegkundige zelf om met deze hulpmiddelen te werken zal ook een belangrijke factor zijn om de kennis in de praktijk om te zetten. 10 10
Barrières andere Patiënten vermelden dat een lage continuïteit van verpleegkundigen die instaan voor de zorg van de patiënt, de communicatie negatief beïnvloeden. De communicatie verliep beter naarmate men elkaar beter leerde kennen. Ook de verpleegkundigen zagen dit als een belemmerende factor. (Magnus & Turkington, 2006) (Finke, Light, & Kitko, 2008) Daarnaast gaven patiënten aan dat ze te weinig informatie kregen en dat deze te weinig herhaald werd of nergens genoteerd werd: goede timing om info te geven en het herhalen ervan is heel belangrijk. (Magnus & Turkington, 2006) 11 11
Communicatieproblemen: detectie gevolgen voor de patiënt en het team 12
Communicatieproblemen - detectie De verpleegkundigen zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van vele zorgactiviteiten voor patiënten in een ziekenhuissetting en hebben daarvoor intensief contact met de patiënt en hun familie. De verpleegkundige bevindt zich in de beste positie om communicatieproblemen bij patiënten op te sporen, te melden en op zoek te gaan naar een passende oplossing. (Finke, Light, & Kitko, 2008) 13 13
Gevolgen patiënt (1) Gehospitaliseerde patiënten met communicatieproblemen hebben meer kans om complicaties te ontwikkelen dan patiënten zonder communicatieproblemen. Verpleegkundigen moeten zich bewust zijn van de zware gevolgen die een gestoorde communicatie kan geven bij de acute of de chronisch zieke patiënt en dit moet een onderdeel worden van hun zorgplan. (Campbell & Happ, 2010) 14 14
Gevolgen patiënt (2) En studie naar ervaringen en stressvolle gebeurtenissen onder IZ patiënten tonen significante relaties tussen het niet kunnen spreken en paniekgevoelens, frustratie, onzekerheid, boosheid, zorgen, angst en slapeloosheid. (Happ, Roesch, & Garrett, 2004) Daarnaast blijkt dat de moeilijkheid tot communiceren geassocieerd wordt met een grotere ernst van ziekte. (Happ, et al., 2011) 15 15
Gevolgen team Gebrek aan communicatie kan frustrerend zijn voor de teamleden Vaak is het gebrek aan communicatie gerelateerd aan te weinig kennis over strategieën om communicatie te faciliteren en aan beperkte toegang tot hulpmiddelen voor communicatie. (Magnus & Turkington, 2006) 16 16
Ondersteunende Communicatie Hulpmiddelen Situering Noodoproepsystemen Orale communicatiehulpmiddelen Niet-orale communicatiehulpmiddelen Elektronische hulpmiddelen 17
OHC situering Zwaar zieke patiënten zijn vaak te zwak om te schrijven of figuren aan te duiden en missen vaak ook concentratie om woorden te spellen of te lezen. Eens de patiënt hier wel toe in staat is, kunnen ondersteunende hulpmiddelen gebruikt worden. OHC is geen magische oplossing Multidisciplinair samenwerken ( arts, vpk, logo, psychologe, kinesitherapie, ergotherapie, + patiënt / familie) 18 18
Veel hulpmiddelen OHC keuze Keuze afhankelijk van: Acuut chronisch ETT tracheacanule Slikproblematiek aanwezig of niet Geventileerd spontaan ademend Mobiliteit beperkt onbeperkt Beschikbaarheid (24u/24u huur) 19 19
OHC noodoproepsystemen Veel soorten beschikbaar Voorwaarde: min of meer alerte patiënt Keuze afhankelijk van: Mobiliteit beperkt onbeperkt Beschikbaarheid (24u/24u huur) Acuut / chronisch 20 20
OHC noodoproepsystemen vb 21 21
OHC Orale hulpmiddelen (1) Mouthing / mondbewegingen liplezen Electrolarynx 22 22
OHC orale hulpmiddelen (2) Patiënten met tracheacanule + mogelijkheid om de cuff te lossen zonder ventilator => spraakventiel + ev. zuurstoftoediening 23 23
OHC orale hulpmiddelen (3) Patiënten die mechanisch beademend worden Cuff intermittent lossen Gebruik Passy-Muir valve! Cuff moet gelost worden => ikv VAP preventie geen optie 24 24
OHC orale hulpmiddelen (4) Sprekende tracheacanule 25 25
OHC niet orale hulpmiddelen (1) Pen/papier Schrijfbord 26 26
OHC niet orale hulpmiddelen Letterkaarten 27 27
OHC niet-orale hulpmiddelen Letterkaarten + laserpen / hoofdband / statief 28 28
OHC niet-orale hulpmiddelen Symboolkaarten of woordkaarten 29 29
OHC niet orale hulpmiddelen 30 30
OHC niet orale hulpmiddelen Systhematische vragenlijst Systhematisch items bevragen Snel en efficiënt te weten komen wat de patiënt wil zeggen Lijkt omslachtig Regelmatig en consequent gebruik => vlotter gebruik Vb. 31 31
OHC hulpmiddelen 32 32
OHC elektronische hulpmiddelen 33 33
OHC elektronische hulpmiddelen ZAM communicator zonder computerstem 34 34
OHC elektronische hulpmiddelen Allora: tekst intypen kan uitgesproken worden Kostprijs 2265,75 Mogelijk in huur 35 35
OHC elektronische hulpmiddelen Zingui: Combinatie tekst en symbolen Touchscreen - scanning met schakelaars Kostprijs 3955 Mogelijk in huur 36 36
OHC elektronische hulpmiddelen Novachat: Samsung android ter beschikking op IZ heelkunde Speciale software Te gebruiken als android Kostprijs +/- 5000 37 37
OHC elektronische hulpmiddelen Statief voor fixatie elektronische hulpmiddelen -> bedtafel, 300 38 38
OHC elektronische hulpmiddelen ipad: Ter beschikking op IZ heelkunde In te loggen op naam patiënt Kostprijs 400 All roun gebrui 39 39
OHC elektronische hulpmiddelen ipad + communicatie app Gridplayer: gratis voice: 69,99 http://voice-intensivecare.nl/demo/ Society of Critical Care Medicine: 12,99$ 40 40
OHC elektronische hulpmiddelen Aangepaste bedieningsmethoden: Intypen Touchscreen Aanklikken met muis 80 Scanning met enkelvoudige schakelaars Gebruik laserpen op hoofd - bril Gebruik oogscanning 100 41 41
OHC elektronische hulpmiddelen Laptop Klassiek gebruik Voorleesprogramma 295 In te loggen op naam Kostprijs 500 42 42
Aanbevelingen voor het optimaliseren van de communicatie 10 geboden 43
10 gouden regels 1. Zorg indien mogelijk voor een rustige omgeving 2. Zorg dat je de aandacht van de patiënt hebt door hem aan te spreken of aan te raken 3. Zorg voor oogcontact 4. Informeer de patiënt dat hij niet kan spreken, wat de oorzaak is én of dit een tijdelijk probleem is 5. Herhaal regelmatig deze informatie 6. Geef de patiënt voldoende tijd om te antwoorden (vaak vertraagde reacties owv zwaar ziek zijn, sedatie, ) 44 44
10 gouden regels 7. Gebruik zoveel mogelijk ja/nee vragen 8. Vraag de patiënt om traag te antwoorden en de woorden overdreven te articuleren 9. Herhaal de woorden of zinnen die je begrepen hebt zodat de patiënt deze kan bevestigen of ontkennen 10. Start met het gebruik van eenvoudige hulpmiddelen zoals gebaren, pen en papier, letteren symboolkaarten, gesysthematiseerde vragenlijsten / ga nadien over naar de elektronische hulpmiddelen 45 45
46
Investeer in communicatie ondersteuning => tijdsinvestering resulteert in tijdsbesparing Hou rekening met de mogelijkheden en beperkingen van elke individuele patiënt Stel een communicatiebox samen en gebruik deze in moeilijke situaties Werk met communicatie experten op de afdeling Denk aan de 10 geboden 47 47
BEDANKT voor jullie aandacht Dank aan Mieke Van Craenenbroeck voor haar projectwerk en haar inzet ikv optimalisatie communicatie bij kritiek zieke patiënten op IZ 48