WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN"

Edith van Wijk
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN PALLIATIEVE ZORG: EEN SYSTEMATISCHE OVERZICHTSSTUDIE Slort, W., Schweitzer, B.P.M., Blankenstein, A. H., Abarshi, E. A., Riphagen, I. I., Echteld, M. A., Aaronson, N. K., Van der Horst, H. E., & Deliens, L. (2011). Perceived barriers and facilitators for general practitioner-patient communication in palliative care: A systematic review. Palliative Medicine, 25(6), Introductie. In heel wat landen spelen huisartsen (HA) een centrale rol in het aanbieden van palliatieve zorg. Om kwaliteitsvolle zorg te kunnen geven is effectieve communicatie tussen hulpverlener en patiënt cruciaal. Door de ernst en de complexiteit van de palliatieve situatie is de huisarts-patiënt communicatie echter vaak moeilijk. Kennis van de factoren die huisartsen helpen of hinderen in hun communicatie met patiënten over palliatieve zorg is nodig om effectieve trainingsprogramma s te kunnen opzetten en om ultiem de levenskwaliteit van hun patiënten te kunnen verbeteren. Daartoe werden in dit onderzoek wetenschappelijke databanken doorzocht voor relevante studies rond communicatie tussen HA en patiënt rond palliatieve zorg. Resultaten. De zoektocht leverde 990 citaties op, waarvan 22 artikels aan de inclusiecriteria voldeden. Zowel voor de facilitatoren als voor de hindernissen werd een onderscheid gemaakt in (1) structuur factoren en (2) proces factoren (hoe de communicatie plaats zou moeten hebben en welke topics er zouden aangeboord moeten worden). Tabel 1 geeft een overzicht van de resultaten, en Tabel 2 somt de meest aangehaalde hindernissen en facilitatoren op. Conclusie. De meerderheid van de gevonden factoren zijn erg gelijkend aan bevindingen in literatuur rond HA-patiënt communicatie in het algemeen. Dus HA-patiënt communicatie in palliatieve zorg is niet geheel verschillend van de communicatie tussen HA en patiënt in het algemeen. Toch kunnen we enkele mogelijks specifieke aspecten voor palliatieve zorg eruit nemen, zoals de onvoorspelbaarheid van het klinisch verloop, de ambivalentie van patiënten en artsen rond het omgaan met slecht nieuws, het feit dat de ideeën en voorkeuren van patiënten veranderen tijdens het verloop van de ziekte, het belang van het onderscheid tussen problemen van patiënten en hun noden (het is niet omdat het een probleem is dat de patiënt ervoor geholpen wil worden), het verduidelijken van de laatste fase, sterke emoties bij de patiënt, voorkeuren rond eindeleven, spirituele zorgen, medische futiliteit, levensverlengende opties, en eindelevenbeslissingen. De resultaten geven aan dat om hoop te behouden, patiënten graag hebben dat de prognose niet te vaak wordt aangehaald, en dat de HA ook dagelijkse dingen wil bespreken in een lekentaal, en ze aanmoediging, hoop en humor geeft. 1 Waargenomen hindernissen en facilitatoren voor huisarts-patiënt communicatie in palliatieve zorg: Een systematische overzichtsstudie - Samenvatting Nieuwsflash FPZV 2011

Perceived barriers and facilitators for general practitioner-patient communication in palliative care: A systematic review. Palliative Medicine, 25(6), 613-629. Introductie.

2 Tabel 1 Barrières en facilitatoren gerelateerd aan structuur, hoe en inhoud op patiënten en huisartsen (HA) niveau, zoals aangegeven door patiënten en/of huisartsen (gebaseerd op Tabel 3 in Slort (2011), p. 621 e.v.) Patiënt HA Patiënt BARRIÈRES Patiënt karakteristieken - Medische conditie - Taal en culturele factoren Karakteristieken van palliatieve zorg - Cardio-respiratoire aandoening - Onvoorspelbaarheid van het klinisch verloop Rol van partner en familie - Patiënt en naasten geven rouw niet aan elkaar toe - Aanwezigheid van partner of andere personen - Onenigheid tussen naasten Gebrek aan beschikbaarheid van HA - Gebrek aan tijd - Afwezigheid - Geen huisbezoeken doen Eigenschappen van HA - Gebrek aan kennis Kenmerken van palliatieve zorg - Complexiteit van medische info - Onzekerheid rond prognose - Grenzen van medische kennis Patiënten die niet eerlijk en duidelijk communiceren - Ambivalentie of onwil om de prognose te horen FACILITATOREN Factoren gerelateerd aan structuur Eigenschappen van de patiënt - Oudere leeftijd - Langere levensverwachting Meningen van de patiënt - Patiënten willen dat hun HA eerlijk is - Patiënten waarderen communicatie met hun HA - Patiënten waarderen eindeleven gesprekken met HA De beschikbaarheid van de HA - Het maken van huisbezoeken - Het nemen van de nodige tijd - Telefonische bereikbaarheid van de praktijk - Continuïteit van zorg - Snelle afspraak met HA van keuze Eigenschappen van de HA - Langdurende relatie patiënt HA - Meer ervaring in palliatieve zorg - Specifieke training in palliatieve zorg - Goede inter-persoonlijke vaardigheden - Vrouwelijke artsen besteden meer aandacht aan spirituele zorgen Meningen van de HA - HA waarderen communicatie met patiënten - HA waarderen discussies over de prognose van de patiënt - HA denken dat patiënten het recht hebben om het te weten - HA denken dat ze de patiënten moeten inlichten Procesfactoren rond hoe men zou communiceren 2 Waargenomen hindernissen en facilitatoren voor huisarts-patiënt communicatie in palliatieve zorg: Een systematische overzichtsstudie - Samenvatting Nieuwsflash FPZV 2011

) Patiënt HA Patiënt BARRIÈRES Patiënt karakteristieken - Medische conditie - Taal en culturele factoren Karakteristieken van palliatieve zorg - Cardio-respiratoire aandoening - Onvoorspelbaarheid

3 HA - Niet praten over problemen of noden - De afhankelijkheid van de patiënt van de HA - Schaamte omdat men de info van de HA niet begrijpt - Niet helder zijn in het formuleren van de verwachtingen - De ideeën en voorkeuren van patiënten kunnen veranderen tijdens het ziekteverloop HA die niet eerlijk praten en niet actief willen luisteren - Bezorgd zijn rond het effect van openheid op hoop van de patiënt - Het moeilijk vinden om het juiste moment te vinden - Moeilijke medische termen gebruiken - Het moeilijk vinden omdat men ervan uitgaat dat de job van de HA erin bestaat mensen te genezen - Achterhouden van info - Niet weten welke patiënten erover willen praten - Voorkeur geven aan info geven in plaats van bij emotionele zaken stil te staan - Eufemismen gebruiken - Niet aandachtig en zorgzaam luisteren - Het aan de patiënt overlaten om de zaken aan te halen Persoonlijke hindernissen van de HA - Moeilijk vinden om om te gaan met ontkenning van de patiënt - Zich hulpeloos voelen - Gestresseerd zijn om beslissingen rond palliatieve zorg te nemen - Informatie geven op een harde manier - Initiatief ontberen - Te vaak een slechte prognose bespreken HA die betrokkenheid vertonen, open en eerlijk zijn - Betrokkenheid, verbondenheid tonen - Open zijn en toelaten dat eender welk topic wordt aangekaart - Eerlijk zijn; liegen niet toelaten - Vriendelijk, sympathiek en respectvol zijn: de patiënt als persoon behandelen - Er gewoon zijn - Steun verlenen (warmte, aanmoediging, emotionele steun) - Hoop geven - Humorvol zijn HA die actief luisteren - Luisteren en dingen ernstig nemen - Sensitief zijn voor signalen - De patiënt helpen om zijn noden en vragen te formuleren - Anticiperen wat de patiënt denkt - Stiltes laten - De agenda van de patiënt verkennen - De patiënt de mogelijkheid geven zijn emoties te tonen - Veranderingen in de meningen van de patiënt opvolgen De manier waarop huisartsen informatie verschaffen - Het initiatief nemen om erover te praten - Alle informatie geven en geen info achterhouden op verzoek van familie - Een consensus bereiken - Het tempo traag houden en aangepast aan de patiënt - Zaken in detail bespreken - Nagaan of de patiënt de info begrepen heeft - Het probleem her-talen Gedeelde besluitvorming van HA - De betekenis van een medische conditie bespreken - Aanbevelingen maken gebaseerd op persoonlijk en professioneel begrip 3 Waargenomen hindernissen en facilitatoren voor huisarts-patiënt communicatie in palliatieve zorg: Een systematische overzichtsstudie - Samenvatting Nieuwsflash FPZV 2011

patiënt - Het moeilijk vinden om het juiste moment te vinden - Moeilijke medische termen gebruiken - Het moeilijk vinden omdat men ervan uitgaat dat de job van de HA erin bestaat mensen te genezen -

4 Patiënt HA Thema s die sommige patiënten niet willen bespreken - Spirituele thema s - Euthanasie Thema s die sommige HA niet willen bespreken - hun fouten - de spirituele bekommernissen of religieuze zaken van patiënt - euthanasie - het finale stadium van de ziekte - Bespreken van palliatieve zorgopties - Samen met de patiënt beslissingen maken over therapie - Proactief zijn Procesfactoren rond de thema s - Het geloof van de patiënt in leven na de dood Thema s die HA zouden moeten aanpakken - diagnose en prognose - voorbereiding op overlijden - psychologische aspecten - sociale zaken - spirituele bekommernissen - voorkeuren rond einde leven - doel van (palliatieve) behandeling - mogelijke complicaties - medische futiliteit - opties om behandeling stop te zetten of te weigeren - situaties die aanleiding kunnen geven tot einde leven beslissingen of euthanasie - wilsverklaringen - holistische zorg 4 Waargenomen hindernissen en facilitatoren voor huisarts-patiënt communicatie in palliatieve zorg: Een systematische overzichtsstudie - Samenvatting Nieuwsflash FPZV 2011

de thema s - Het geloof van de patiënt in leven na de dood Thema s die HA zouden moeten aanpakken - diagnose en prognose - voorbereiding op overlijden - psychologische aspecten - sociale zaken -

5 Tabel 2 De vaakst aangehaalde barrières en facilitatoren VAAKST GERAPPORTEERDE BARRIERES Het gebrek aan tijd van de HA De ambivalentie ten aanzien van of het niet willen weten van prognose HA die niet eerlijk is over diagnose of prognose VAAKST GERAPPORTEERDE FACILITATOREN De beschikbaarheid van de HA Een langdurige relatie met de HA HA die een engagement toont Open zijn en toelaten dat eender welk topic wordt besproken Eerlijk en vriendelijk zijn Actief luisteren en de patiënt serieus nemen Het initiatief nemen in eindeleven gesprekken Geen informatie achterhouden Het onderhandelen over palliatieve zorg opties Over de diagnose en prognose willen praten Voorbereiden op het overlijden Bespreken van psychologische, sociale en spirituele thema s en de voorkeuren van de patiënt 5 Waargenomen hindernissen en facilitatoren voor huisarts-patiënt communicatie in palliatieve zorg: Een systematische overzichtsstudie - Samenvatting Nieuwsflash FPZV 2011

eender welk topic wordt besproken Eerlijk en vriendelijk zijn Actief luisteren en de patiënt serieus nemen Het initiatief nemen in eindeleven gesprekken Geen informatie achterhouden Het onderhandelen

Vergelijkbare documenten

Gefaseerde Tijdigheid

Gefaseerde Tijdigheid Marc Eyck, huisarts Gezondheidscentrum Neerbeek Consulent Palliatieve Zorg Hoofd Beleid NHG Belangenverstrengeling Geen Op tijd en proactief bespreken keuzes laatste levensfase Deze