Projectbeschrijving Onderzoek vierpartijenmodel e-factureren Triport 3 Westelijke Randweg 43 1118 CR Amsterdam Airport The Netherlands PO Box 75643 1118 ZR Amsterdam Airport The Netherlands Aan: Van: dr. ir. J.A. Julianus, Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie Douwe Lycklama (douwe@innopay.com) en Tonnis de Boer (tonnis@innopay.com ), Innopay +31 20 6580651 info@innopay.com www.innopay.com Member of European Payments Consulting Association, EPCA www.epca.de 1. INTRODUCTIE Het Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie is nauw betrokken bij het onderwerp e-facturatie in Nederland en stimuleert het gebruik actief sinds 2009. Naast de landelijke initiatieven is er ook vanuit Europa de opdracht om dit onderwerp meer prioriteit en aandacht te geven. Ondanks de inspanningen van het ministerie, en de inherente voordelen die digitaal factureren biedt, blijft massale adoptie door bedrijven en consumenten uit. Het ontbreken van een laagdrempelige infrastructuur met bijbehorende aantrekkelijke proposities is hiervoor een belangrijk knelpunt. Het vermoeden bestaat dat een vierpartijenmodel een rol kan spelen om deze laagdrempelige infrastructuur wel te realiseren. Dit document is een beschrijving van het project zoals dat vanaf 27 februari 2012 door Innopay wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van EL&I. Het is bedoeld voor iedere stakeholder in het veld van e-factureren om zich op de hoogte stellen van dit onderzoek en de gevolgde aanpak en besturing. 2. UITWERKING VAN DE PROBLEEMSTELLING Elektronisch factureren staat al jaren lang hoog op de agenda van overheden en grote ondernemingen vanwege de grote potentiele kostenbesparingen en lastenverlichting. Als gevolg van de potentiële voordelen is er een levendige markt ontstaan van e-facturatiedienstverleners die verschillende oplossingen aanbieden, vaak met een primaire focus op de grotere ontvangers of verzenders van elektronische facturen.
De markt heeft zich ontwikkeld tot een gefragmenteerde markt, met in Europa meer dan 240 1 dienstverleners die e-facturatiediensten aanbieden aan één van de twee zijden van de markt (verzenders of ontvangers). Deze gefragmenteerde markt leidt tot een beperkt bereik voor de verzenders van e- facturen: elke dienstverlener heeft zijn eigen netwerk van verzenders en ontvangers opgebouwd. Om een volledig bereik te realiseren moeten bedrijven vaak meerdere e-facturatie oplossingen implementeren met de daarbij behorende kosten en complexiteit. Niet zelden worden deze kosten en complexiteit gedragen door de kleinere (MKB) partijen die door hun grote afnemers worden gedwongen om aan te sluiten. Om een oplossing te vinden voor bovenstaande problematiek dient onderzocht te worden of een laagdrempelige infrastructuur gebasseerd op een vierpartijenmodel de randvoorwaarden schept voor massa-adoptie van elektronisch factureren in Nederland. De uitgangspunten hiervoor zijn o.a.: - Het model dient een laagdrempelige infrastructuur te bieden voor eindgebruikers (verzenders en ontvangers) en voor bestaande en nieuwe dienstverleners in de e- facturatie markt. - Het model dient te faciliteren dat verzender en ontvanger hun eigen dienstverleners kunnen kiezen en dat dit onafhankelijk van elkaar kan plaatsvinden. (vierpartijen model) terwijl ze elkaar wel kunnen bereiken. - Het model dient een ecosysteem te faciliteren waarin dienstverleners hun eigen innovatieve oplossingen kunnen ontwikkelen voor verzenders en/of ontvangers, waarbij ze zich kunnen onderscheiden in hun dienstverlening zonder in te boeten op het bereik. Vergelijkbaar met de markten voor telefonie en betalingsverkeer. - Het model dient, waar mogelijk en nuttig, gebasseerd te zijn op bestaande initiatieven, zoals (UBL, ISO20022, UN/CEFACT, CEN) en bestaande oplossingen, zoals PEPPOL, en modellen die door andere landen succesvol zijn uitgerold. Om met het beoogde vierpartijen model voldoende adoptie te bereiken is het van belang dat de ontwikkeling van een dergelijk model op voldoende draagvlak in de markt kan rekenen. Dit draagvlak dient niet alleen te bestaan onder grote e-facturatiedienstverleners, maar ook onder de vele kleinere en wellicht ander soortige dienstverleners die gezamelijk toegang bieden tot de volledige (MKB) markt. Uiteindelijk kan alleen een kritieke massa de noodzakelijke verandering bewerkstelligen in de markt voor e-factureren. 1 E-invoicing Buyers Guide 2011, http://www.thepaypers.com/research/download/e-invoicing/24/einvoicing-services-providers-buyer-s-guide-2011 2 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
3. ONDERZOEKSOPZET Op basis van genoemde vraagstelling en onze ervaring met dergelijke onderzoeken stellen wij een stapsgewijze onderzoeksopzet voor die hierna in figuur 1 is aangegeven. De onderzoeksvragen 1 t/m 5 uit de offerteaanvraag worden in de verschillende stappen beantwoord. 1. Marktonderzoek & analyse 2. Uitgangspunten model + proces 3. Marktconsultatie 4. Conclusies & advies Figuur 1: Onderzoeksopzet In stap 1 van het onderzoek worden opties en maatregelen verzameld om in Nederland in te zetten voor de verdere ontwikkeling van de markt voor e-facturatie. In stap 2 worden voorwaarden benoemd om te komen tot gedragen oplossingen. In stap 3 zullen de belangrijkste spelers in de Nederlandse markt voor e-facturatie worden geconsulteerd over de uitkomsten en inzichten uit stap 1 en 2. Tenslotte zullen in stap 4, op basis van de drie voorgaande stappen, de onderzoeksvragen worden beantwoord en gerapporteerd. Stap 1: Marktonderzoek & analyse Onderzoeksvragen: 1. Lost een vierpartijenmodel het belangrijkste knelpunt op bij de massale adoptie van e-factureren in Nederland? Motiveer het antwoord. 2. Is de lijst van relevante nationale en internationale initiatieven compleet? Zo nee, welke belangrijkste initiatieven zijn er nog meer? 3. Hoe kunnen deze (of een subset van) initiatieven met elkaar verbonden worden zodat kritische massa ontstaat en bijdraagt aan het oplossen van een belangrijk (het belangrijkste) knelpunt in de massale adoptie van e-factureren in Nederland? In deze stap zullen we ten eerste vaststellen wat er precies wordt verstaan onder een laagdrempelige infrastructuur en een vierpartijenmodel, en hoe de laatste aan de eerste kan bijdragen. Ten tweede zijn in de offerteaanvraag al een aantal belangrijke Europese initiatieven genoemd die erop gericht zijn om interoperabiliteit tussen e-facturatiedienstverleners te organiseren, en een oplossing te bieden voor de huidige fragmentatie in de markt voor e-factureren. Innopay zal deze lijst uitbreiden op basis van haar kennis, rapporten en netwerk en vervolgens een analyse maken van de toepasbaarheid van deze initiatieven in een vierpartijen model. 3 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
Activiteiten: - Vaststellen kenmerken laagdrempelige infrastructuur en vierpartijenmodel - Nader onderzoek naar EU en NL intiatieven - Interviews met de belangrijkste spelers en initiatieven - Analyse van mogelijke synergie en hefbomen tussen initiatieven Scope: - Nederlandse en Europese initiatieven - Maximaal 10 (telefonische) interviews met belangrijkste spelers - Onderzoek naar het bestaan en de essentie van deze initiatieven, geen detailanalyse van de inhoud van het initiatief, zolang dat niet voor deze fase noodzakelijk is Resultaten: - Uitwerking van het concept van en knelpunten rondom laagdrempelige infrastructuur - Lijst met relevante initiatieven - Analyse van toepasbaarheid vierpartijen model op knelpunten en bestaande initiatieven - Beschrijving van mogelijke synergie en samenwerkingsmodel tussen initiatieven De te bevragen spelers zullen oa zijn: One Invoice, Standaard Digitale Nota, Peppol, CEN, CBI (Italië), Finvoice (Finland), VeR (Duitsland) en NEMHandel (Denemarken) Stap 2: Uitgangspunten model + proces vierpartijen model Onderzoeksvraag: 4. Hoe moet een vierpartijenmodel worden vormgegeven en wat is daarvoor nodig? Voor de beantwoording van onderzoeksvraag 4 onderscheidt Innopay keuzes over de inhoud van een vierpartijensamenwerking en keuzes over het proces om te komen tot een dergelijke samenwerking. Op basis van de analyse van initiatieven voor e-facturatie kunnen de inhoudelijke uitgangspunten worden benoemd die kunnen helpen bij het ontwikkelen van een (vierpartijen) marktmodel in Nederland. Innopay heeft, in eerdere vierpartijenontwikkelprojecten (ideal, eherkenning, Standaard Digitale Nota, marktmodel elektrisch vervoer), belangrijke lessen geleerd over het inrichten van een dergelijk ontwikkelproces alsmede het daarop volgende beheeren governanceproces met meerdere belanghebbenden die ook concurrent van elkaar zijn. Deze ervaring uit andere sectoren (en ook uit de internationale markt voor e- facturatie), vormt input voor dit onderdeel. Het resultaat hiervan wordt gebruikt voor het opstellen van een document wat zal worden voorgelegd aan marktpartijen in stap 3. 4 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
Activiteiten: - Desk research - Formuleren concept uitgangspunten o.b.v. resultaten stap 1 - Formuleren concept procesvoorstel voor uitwerking vierpartijen model Resultaat: - Conceptlijst met uitgangspunten voor het ontwerpen en beheren van een e- facturatienetwerk op basis van een vierpartijenmodel. - Concept procesvoorstel voor uitwerking vierpartijen model Stap 3: Marktconsultatie Onderzoeksvraag: 5. Onderzoek de mogelijkheid om de belangrijkste spelers voor een vierpartijenmodel te mobiliseren. In deze stap zullen de belangrijkste spelers (max 15) in de Nederlandse markt voor e- facturatie worden geconsulteerd, om daarmee de vijfde onderzoeksvraag te beantwoorden. We voorzien een serie interviews alsmede één plenaire meeting. De stukken, de vragen en de te spreken partijen zullen vooraf worden afgestemd met de opdrachtgever. Activiteiten: - Marktconsultatie (o.b.v. concepten uit stap 2) - Organisatie en afnemen van interviews - Organisatie van een open plenaire sessie voor belangrijkste spelers Scope: - Maximaal 15 interviews en één plenaire sessie, in overleg met EL&I en de begeleidingsgroep zijn aanvullende interviews mogelijk. Denk hierbij aan oa BSPs (x3), softwareleveranciers (x2), banken (x3), Brancheverenigingen (x2), Logius, TNO and GS1. Resultaat: - Update van uitgangspunten - Een representatief beeld van het draagvlak en de motivatie van de belangrijkste Nederlandse spelers in de markt voor e-facturatie om mee te werken aan het ontwikkelen van een vierpartijenmodel. Hier moet duidelijk worden worden onder welke condities een kritieke massa van deelnemers haalbaar is. Stap 4: Conclusies & advies Onderzoeksvraag: - Alle Activiteiten: 5 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
- Opstellen rapport Resultaat: - Een onderbouwd antwoord op de onderzoekvragen 1 t/m 5 - Formulering van overige conclusies, naast de gevraagde antwoorden op de onderzoeksvragen - Advies over go/no go voor stap 6 - Plan van aanpak voor de uitvoering van stap 6, inclusief een schatting van de verdere kosten De resultaten van deze stap zullen worden vastgelegd in een Word/pdf document en een Powerpoint presentatie (in het Nederlands of Engels). 4. PLANNING EN ORGANISATIE Planning: in overleg te maken. De communicatie over dit traject bijzondere aandacht. Het is van belang dat bij de start van het traject de markt en haar overige stakeholders geinformeerd raken over het bestaan van dit project en de doelstellingen ervan. Dit kan via een brief en/of een webpagina op de site van EL&I. Ook mogen geïnteresseerden naar de plenaire sessie komen die als consultatie is gepland. Denk hierbij aan oa Leveranciersplatform Digipoort, Kennisplatform Administratieve Software en Nederlands Multi- Belanghebbende Forum e-factureren. Wel zullen één of twee vertegenwoordigers uit die platforms apart worden ge-interviewd, als onderdeel van fase drie ( marktconsultatie ). Samenvattend zien wij de organisatie en betrokkenheid van belanghebbenden als volgt in een schema voor ons: 6 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
Begeleidingsgroep (3-4 pers.) EL&I Innopay Alle belanghebbenden (Via open plenaire sessie) Interviews ronde 1 (10) Interviews ronde 2 (15) 1. Marktonderzoek & analyse 2. Uitgangspunten model + proces 3. Marktconsultatie 4. Conclusies & advies Figure 2: organisatie betrokkenheid belanghebbenden 5. INNOPAY ERVARING, REFERENTIES & NETWERKCONTACTEN Innopay heeft veel unieke ervaring op het gebied van het ontwikkelen en beheren van dienstverlening in tweezijdige markten georganiseerd in vierpartijen modellen. Deze ervaring is o.a. opgedaan in de volgende projecten: ideal Innopay heeft in nauwe samenwerking met de marktpartijen (banken) de ideal standaarden ontwikkeld. Hierbij acteerde Innopay als de penvoerder voor het schrijven van de specificaties en als facilitator, waarbij in een reeks workshops samen met de marktpartijen de specificaties in korte tijd (3-4 maanden) tot stand zijn gekomen. Vervolgens is het beheer van ideal opgezet, dat vandaag door Currence wordt gedaan. ideal is vandaag de dag, het (internationale) voorbeeld van een succesvol online betaalproduct. eherkenning Innopay is vanaf 2008 actief bij het project eherkenning betrokken. In de verkenningsfase (tot september 2009) heeft Innopay d.m.v. verscheidene opdrachten bijgedragen aan de vormgeving van de visie voor eherkenning als vierpartijenmodel en van het procesontwerp van het werkgroepentraject waarin het afsprakenstelsel vorm moest krijgen. Tijdens het werkgroepentraject (september 2009 - april 2010) vervulde Innopay een sleutelrol doordat zij verantwoordelijk was voor de samenhang tussen de resultaten uit 7 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
de drie verschillende werkgroepen: Toepassing, Beheer & Organisatie en Infrastructuur. Tevens was zij penvoerder voor de werkgroepen Toepassing en Infrastructuur. In de pilotfase (mei 2010 - december 2010) van eherkenning heeft Innopay een belangrijke rol gespeeld in het operationaliseren van het afsprakenstelsel en het begeleiden van marktpartijen tijdens de pilot waarmee eherkenning in de markt geïntroduceerd werd. Tevens heeft Innopay het wijzigingsproces voor het afsprakenstelsel vormgegeven en geoperationaliseerd. Sinds december 2010 is Innopay betrokken bij de beheerorganisatie in oprichting om het definitieve beheer van eherkenning vorm te geven. Hierbij krijgen vooral de onderwerpen governance, communicatie, implementatie en de ontwikkeling van een duurzaam business model voor eherkenning aandacht. Euro Banking Association (Samenwerkingsverband EU banken) Innopay heeft in samenwerking met de EBA een blauwdruk gemaakt van hoe een paneuropees e-facturatienetwerkmodel opgezet kan worden dat gebruik maakt van de competenties van bestaande dienstverleners en waarbij banken de toegang tot de MKB markt kunnen vormen. Deze blauwdruk is vervolgens door het bancaire berichtennetwerk SWIFT gebruikt voor het bieden van interoperabiliteit tussen banken en e-facturatiedienstverleners. Innopay was als penvoerder betrokken bij het ontwerpen van de blauwdruk, in nauwe samenwerking met banken en marktpartijen. Standaard Digitale Nota Innopay is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de Standaard Digitale Nota, een standaard die het mogelijk maakt voor bedrijven om e-facturen te versturen naar de internetbankierenomgeving van nederlandse consumenten. Innopay heeft een actieve rol gespeeld in het ontwerp van de nieuwe versie van de standaard, SDN 2.0. Hierbij is samengewerkt met de drie grootste Nederlandse banken, en een aantal dienstverleners voor factuurverzenders, de zogenaamde Billing Service Providers. Marktkennis Innopay heeft als kennispartner nauwe banden met nagenoeg alle nationale en internationale e-facturatie en ERP dienstverleners in Europa en is hierdoor goed op de hoogte van aangeboden oplossingen. Innopay levert en leverde input voor een aantal relevante fora op het gebied van e- invoicing, waaronder: Publicatie eigen rapporten E-invoicing 20xx. European Expert Group on E-invoicing. 8 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
Holland Financial Center. Stakeholder Forum for E-invoicing. Diverse blogs en Linkedin groepen. Terugkerend thema op de eigen EPCA Summit (2012: Rome). Als spreker op congressen. 6. KENNIS EN VISIE OP ADOPTIE E-FACTUREREN Innopay heeft door de langdurige betrokkenheid en vele projecten op het gebied van e- facturatie veel kennis opgebouwd over wat wel en niet succesvol is in de markt. In onze visie is in e-facturatie een sterke toename te realiseren door gebruik te maken van een netwerk model dat we ook in andere transacties in tweezijdige markten tegenkomen (o.a. betalen en identificatie). Hierin sluiten wij volledig aan bij de waarnemingen die door het ministerie geformuleerd zijn. De huidige marktsituatie rondom e-facturen is in onze ogen het beste te omschrijven als een verzameling 1-op-1 oplossingen en platforms. Ieder platform probeert zoveel mogelijk verzenders en ontvangers aan zich te binden, maar geen enkel platform kan 100% bereik bieden naar verzenders en/of ontvangers. In de praktijk hebben sommige platforms bilaterale afspraken voor interoperabiliteit met andere platforms om zo het bereik van elkaars platform te vergroten. Het aangaan van deze bilaterale afspraken is niet schaalbaar, want voor volledig bereik voor verzender en ontvanger zullen er tussen alle deelnemers afspraken moeten worden gemaakt. Bij een groot aantal partijen neemt het aantal bilaterale afspraken kwadratisch toe. Netwerken hebben als voordeel dat iedere gebruiker met elke andere gebruiker in het netwerk zaken kan doen. Om een netwerk te kunnen vormen zullen dienstverleners moeten samenwerken binnen een gezamenlijk op te stellen afsprakenstelsel. Dit is een set van afspraken op het gebied van o.a. techniek, beveiliging, standaarden, adressering, functionaliteit, branding, juridisch, toetreding, verrekening en governance. Verzender A Ontvanger B Afspraken Dienstverlener van A Dienstverlener van B Figuur 3: vierpartijenmodel e-facturatie 9 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012
Verzender en ontvanger hoeven ieder maar één dienstverlener te kiezen om zo iedereen binnen het netwerk te bereiken. Een afsprakenstelsel gaat over het coöperatieve domein tussen op zichzelf onderling concurrerende dienstverleners. Dit coöperatieve domein wordt zo klein mogelijk gemaakt (als nodig is voor de basisdienst), zodat er maximale ruimte over blijft voor de marktpartijen voor differentiatie en concurrentie. ----- 10 van 10 Onderzoeksomschrijving vierpartijenmodel e-factureren 21 Februari 2012