Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek Onderzoek naar de relatie tussen immature teken en knaagdieren Wesley Tack Maxime Madder Kris Verheyen Verscheidenheid aan soorten Wereldwijd: 850 à 900 tekensoorten Europa: - Argas persicus, A. reflexus, A. vespertilionis - Dermacentor reticulatus, D. marginatus - Haemaphysalis concinna, H. inermis, H. punctata - Hyalomma marginatum - Rhipicephalus sanguineus, R. bursa, R. turanicus - Ornithodoros erraticus - Ixodes ricinus, I. hexagonus, I. trianguliceps, I. caledonicus, I. canisuga, I. ventalloi, I. arboricola, I. lividus, I. vespertilionis, I. pari (frontalis), I. acuminatus, I. apronophorus, I. unicavatus, I. rotschildi, I. uriae
I. ricinus: de schapenteek Voorkomen: - Europa en Noord-Afrika - Habitat: Vooral in bossen, maar ook in parken, tuinen, heide - Afhankelijk van temperatuur en relatieve vochtigheid Activiteit: - maart-november Levensstadia: - Larve: 0.5 1.0 mm - Nimf: 1.3 1.5 mm - Adult : 2.4 2.8 mm - Adult : 3.0 3.6 mm I. ricinus: de schapenteek Levenscyclus: - Elk levensstadium heeft een bloedmaal nodig - Weinig mobiel, beklimmen vegetatie ( questen ) - Larven: vnl kleine knaagdieren (bosmuis en rosse woelmuis)
I. ricinus: vector voor tal van zoönosen Zoönose: infectieziekte van dier op mens overgedragen Kleine knaagdieren: reservoir van # pathogenen - Borrelia burgdorferi sensu lato ( Lyme borreliosis) - Anaplasma phagocytophilum ( HGA) - Francisella tularensis ( Tularemie) - Babesia microti/eu1 ( Babesiosis) - Tick-Borne Encephalitis (TBE) virus ( Tekenencefalitis) Geïnfecteerde larven - Behouden infectie doorheen levenscyclus - Kunnen mensen infecteren Incidentie van Lyme Aantal gevallen van Lyme in België Source: Scientific Institute of Public Health
Incidentie van Lyme LB incidence/district 0 5 5 10 10 20 > 20 Source: Scientific Institute of Public Health Incidentie van Lyme Gerelateerd aan bosbedekking - Limburg: - Antwerpen: - Vl. Brabant: - Oost-Vlaand.: - West-Vlaand.: 50.088 ha 46.533 ha 25.468 ha 16.969 ha 7.322 ha
Impact van mastjaren Bosomvorming in de Kempen - Homogene dennenbestanden gemengd loofbos (eik) - Eiken: produceren niet elk jaar even veel zaad Impact van mastjaar op het bosecosysteem - reeën - knaagdieren Worden aangetrokken door eikenbestanden Input van adulte teken en eitjes Volgende zomer: meer larven Grotere overleving tijdens de winter Volgende zomer: piekdensiteiten Reservoir voor B. burgdorferi: Lyme Meer geïnfecteerde nimfen??? Experiment: proefopzet Studiegebied - Averbode Bos & Heide, en Provinciaal Domein Hertberg - 12 bosbestanden: 6 Quercus robur: 3 controle en 3 experimentele sites 6 Pinus nigra: 3 controle en 3 experimentele sites 2008: slecht mastjaar - Experimentele sites: + 200 kg eikels/site 2009: uitstekend mastjaar - Eikeltoediening werd niet herhaald
Experiment: proefopzet Bemonstering teken - 2008-2009-2010: maart-oktober - Mbv flanellen sleepdoek Bemonstering knaagdieren - September 2008-2009-2010 2008: vóór eikeltoediening 2009: na eikeltoediening 2010: na mastjaar - Capture-mark-recapture techniek 7x7 live traps/site 4 opeenvolgende nachten 2 à 3 controles/nacht Experiment: resultaten Resultaten: - Knaagdieren: 1313 individuen, 89% van totale vangst 51% rosse woelmuis, 38% bosmuis
Experiment: resultaten Resultaten: - Na eikeltoediening: toename knaagdieren in experimentele sites - Na mastjaar: toename in alle bestanden mean rodent abundance in year t 100 80 60 40 20 0 2008 2009 2010 control oak experiment oak control pine experiment pine Experiment: resultaten Resultaten: - Significant lineair verband tussen nimfen (t) en knaagdieren (t-1) mean number of nymphs in year t 180 160 140 120 100 80 60 40 2009 2010 R² = 0.59 20 0 10 20 30 40 50 60 rodent abundance in year t-1
Experiment: conclusies Conclusies: - Bosmuis en rosse woelmuis: meest abundante soorten - Mastjaar (t) meer knaagdieren (t+1) - Meer knaagdieren (t+1) meer nimfen (t+2) - Knaagdieren: sleutelgastheren voor larven - 2009 mastjaar, dus meer nimfen in 2011 - Belangrijk voor sensibilisatie: risico voor Lyme voorspellen Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek VRAGEN? Wesley Tack: wesley.tack@ugent.be