De grote modderkruiper uitgepeild. Jan Kranenbarg & Arthur de Bruin

Transcriptie

1 De grote modderkruiper uitgepeild Jan Kranenbarg & Arthur de Bruin

2 Karakteristieken grote modderkruiper Lang flexibel lichaam (max lengte circa 30 cm) Darm ademhaling, larven hebben uitwendige kieuwen Paait in vegetatie (vrijlegger: eieren) Hoge temperaturen van belang voor ontwikkelsnelheid eieren (Drozd 2009) Larven en jonge juvenielen erg gevoelig voor predatie (Bohl 1993) 2/xx

3 Leefgebied: (voormalige) overstromingsvlakten Natuurlijke overstromingsvlakten strangen, moerassen Polders sloten, poelen 3/xx

4 Verspreiding van de soort Bijna verdwenen in huidige overstromingsgebieden (<5% actueel verspreidingsgebied in uiterwaarden rivieren) Poldergebieden voormalige overstromingsvlakten vormen al eeuwenlang belangrijkste leefgebied (>70% actueel verspreidingsgebied in agrarisch landschap) Vanaf tweede helft 20e eeuw sterke afname van de soort 4/xx

5 Opzet onderzoek Doelen Bepalen migratiegedrag en habitatgebruik Bepalen reproductie en verloop adulte dieren Onderzoeksgebied Sloot in Rijnstrangen gebied en sloot in de Gelderse Vallei Onderzoeksmethoden Telemetrie (PITs) met mobiele antenne gedurende een periode van 15 maanden (1-4 rondes/maand) Bemonsteringen met schepnet en electrovissen (in voorjaar, zomer en herfst/winter) 5/xx

6 Zenderen en detecteren van grote modderkruipers Gezenderde individuen & onderzoeksronden Rijnstrangen: 27 (10 and 17 ) & 50 onderzoeksronden/15 mnd Gelderse Vallei: 14 (6 and 8 ) & 46 onderzoeksronden/15 mnd Gebruikte PIT tags Dieren > 20 cm: 23.0mm x 3.85mm, 0.6 g, detectierange ca. 90 cm Dieren cm: 13.0mm x 2.15mm, 0.1 g, detectierange ca. 40 cm 6/xx

7 Onderzoekslocatie 1: sloot Rijnstrangengebied Tot 1960 periodiek overstroomd door de Rijn 5 diepere drinkpoelen tot 1992, hierna nog restant van 1 poel in sloot Huidige situatie sterke daling waterpeil (>90% droogval) 7/xx

8 Onderzoekslocatie 2: sloot Gelderse Vallei Voormalig moerasgebied, ontgonnen vanaf de 15e eeuw Eewen oude sloot met grote verschillen in diepte en modderlaag Na ruilverkaveling geïsoleerd van omringende sloten Relatief stabiel peilniveau door veel kwel van Utrechtse heuvelrug 8/xx

9 9/xx Resultaten: migratiegedrag sloot Rijnstrangen

10 10/xx Resultaten: migratiegedrag sloot Gelderse Vallei

11 11/xx Resultaten: vergelijking migratieafstanden

12 Rijnstrangen Resultaten:verloop adulte dieren & reproductie Gelderse Vallei Verdwijnen adulten Sloot Rijnstrangen: 44% Sloot Gelderse Vallei: 10% 12/xx Reproductiesucces Op beide locaties in zowel 2012 als 2013 reproductie afwezig of zeer gering.

13 Conclusies & Discussie 1. Migratie lijkt sterk gerelateerd aan verloop waterpeil Bij sterke peilfluctuaties migreren dieren in het voorjaar vanuitdiepe plaatsen naar ondiepe voortplantingsplaatsen & bij droogval weer terug Bij geringe peilfluctuaties migreren dieren weinig 2. Bij droogval en beperkt aantal diepe plaatsen is mortaliteit hoog In sloot Rijnstrangen verdwenen 4 keer zoveel dieren als in de sloot Gelderse Vallei waarschijnlijk als gevolg van predatie door vogels en zoogdieren 13/xx 3. Voortplantingssucces op beide locaties gering Door vroegtijdige droogval paailocaties sloot Rijnstrangen In sloot Gelderse Vallei.t.g.v. predatie door stekelbaarzen of macrofauna?

14 Waterpeil een sleutelfactor in de levenscyclus 15e eeuw tot begin 19e eeuw Inundaties in winter & voorjaar Kleine gevarieerde sloten Extensieve schoning sloten 14/xx Huidige situatie Geen inundaties (waterpeil geoptimaliseerd voor landbouw) Grotere homogene sloten Intensieve schoning sloten

15 Waterpeil en migratiemogelijkheden voor de grote modderkruiper Changes in actual floodplains Natuurlijke overstrominsvlakten Polders met inundaties (ca begin 19e eeuw) Polders 15/xx zonder inundaties (vanaf begin 19e eeuw)

16 Aanbevelingen voor maatregelen Selectie gebieden waar een (meer) natuurlijk waterpeil is toegestaan Graven brede ondiepe zones die kunnen overstromen in voorjaar Minder intensieve schoning (geen schoning in zomer) 16/xx

17 Dankwoord financiële bijdragen materialen: Waterschap Rijn en IJssel, Waterschap Vallei en Veluwe en het Prins Bernhard Cultuurfonds Fred Wielink, Gerrit Kolenbrander, Jeroen Demmer, Jöran Janse, Joris Diehl, Karine Valk, Marchje Pronk, Matthijs de Vos, Dorien Roubos, Maxim Blauw, Mick Vos, Nick Pruijn, Leo Nagelkerke, Robin Blokhuizen & Hendry Vis 17/xx

18 18/xx Habitatgebruik sloot Rijnstrangen

19 % detetected waterlevel (NAP) tagged individuals tagged individuals Detection of tagged individuals: location 1 10,3 100% 10,05 75% 9,8 50% 9,55 25% 9,3 0% waterlevel tagged in total remaining tagged individuals % detected 13 mm tags % detected 23 mm tags tagged in total STRONG DRY FALL /xx

20 % detetected water level (cm) tagged individuals tagged individuals Detection of tagged individuals: location 2 100% % 75 50% 50 25% 25 0% 0 % detected 13 mm tags % detected 23 mm tags tagged in total % detected 13 mm tags tagged in total remaining tagged individuals /xx