Ralf Verdonschot Wageningen Environmental Research, Wageningen UR

Transcriptie

1 Sloten Ralf Verdonschot Wageningen Environmental Research, Wageningen UR

2 Sloten in Nederland Watgetallen kilometer sloot = 8x de omtrekvan de aarde meter sloot per hectare M. Ouboter

3 Regionale verschillen Laagveen Zandgronden Zeeklei Hoogveen Rivierengebied

4 Functies van sloten Infrastructuur Ecosysteem Waterretentie Biologische zuivering Leven in de sloot Ecosysteemdiensten Nationaal landschap Afvoerputje

5 Nederlandse oer-natuur Sloten bevatten de overblijfselen van de levensgemeenschappen van de oorspronkelijke Nederlandse moerassen: - venen - doorstroom- en beekmoerassen - kreken en geulen in getijdengebieden - afgesloten armen in de overstomingsvlakten van rivieren en beken

6 Biodiversiteit in sloten Vergelijking macrofauna laagveensloten seminatuurlijke petgaten Enkele karakteristieken sloten t.o.v. petgaten: - kleiner watervolume - minder diverse vegetatie - grotere verschillen in nutriënten en macro-ionen - hogere beheers-intensiteit

7 Biodiversiteit in sloten Geaccumulee erd aantal taxa DI MM-means SL MM-means DI ICE SL ICE DI Chao 2 SL Chao 2 Geschatte biodiversiteit sloten hoger dan petgaten Aantal 5m standaardnet monsters N Sloten zijn biodiverse systemen (Verdonschot, Keizer-Vlek & Verdonschot 2011)

8 Biodiversiteit in sloten Kokerjuffers Tienhoven Oorzaken: Mozaïek aan habitats = Habitatheterogeniteit door Vegetatiestructuren Milieu (T, O 2,..) Verstoring (maaien) Biotische interacties Toevallige kolonisatie overal hier en daar (Verdonschot 2012) XX = Code kokerjuffersoort Macrofauna-samenstelling is opvallend heterogeen tussen sloten

9 Sleutelrol voor water- en oeverplanten Nutriënten Zuurstof Organismen (Over)leven: - Schuilplaats - Substraat Consumeren: -detritus -epifyton

10 De rol van habitatstructuur in sloten Soortspecifieke reactie op habitatstructuur Watersnuffel-larve(Enallagmacyathigerum) kiestin twee-keuzeexperiment: complexe vegetatie > simpele vegetatie > geen vegetatie (Verdonschot & Peeters 2012)

11 Welk % van de variatie in soortensamenstelling wordt verklaard door: Waterplant: - Complexiteit plant - Blad-oppervlakte - Aangroeisel algen 22% 7% De rol van habitatstructuur in sloten 15% simpel Sloot: - Omgevingsfactoren 28% intermediair complex...en de rest van de variatie? (Verdonschot, Didderen & Verdonschot, 2012)

12 De rol van habitatstructuur in sloten Waterplanten als ladders naar een zuurstofrijkere omgeving 20 Bodem Oppervlakte O2 (mg L -1 ) Periodiek zuurstofgebrek in de onderste waterlaag Tijd (dag)

13 Degradatie habitatstructuur 223 standaard sloten - klein tot middelgroot - niet zuur - niet droogvallend - onbeschaduwd - niet toxisch belast - zoet tn tp NO3 NH4 akkerb inlaat klei zand emergent kwel Degradatiegradiënt: eutrofiëring weiland natuur functie Cl ph drijf submers veen (Verdonschot, Keizer-Vlek & Verdonschot 2012)

14 Degradatie habitatstructuur Degradatie en herstel? minder nutriënten + staat slootbodem: kiemingscondities watervegetatie

15 Regionale effecten: kolonisatiekansen Dezelfde milieuomstandigheden, maar andere soorten? Milieufactoren verklaren slechts een deel Verbinding Sloot Grootte bronpopulatie Kolonisatie habitat ongeschikt predatie Dispersiecapaciteit

16 De rol van de oeverzone De meeste slootorganismen hebben meer nodig dan de sloot alleen Mannetje wacht vanaf uitstekende tak op vrouwtje en paart Volwassen libel jaagt op kleine insecten Najaar ei-afzetting op hout en ei overwintert Larve kruipt langs stengel uit het water en sluipt als volwassen libel uit Larve leeft op waterplanten en doorloopt larvale stadia Voorjaar pro-larve valt in water en vervelt

17 Betekenis voor beheer Regio Polde er Sloot Habitat Geen Kwaliteitsgradiënten => grote bronpopulaties Stapstenen => meer kansen soorten met lage dispersiecapaciteit Variëren in diepte en vorm talud => moeraszones diepe kommen Bufferzones => bufferen water, stoffen en bieden habitat terrestrische fasen Wegverlenging => natuurlijke zuivering Verminderen voedingsstoffen => vegetatie van horizontaal naar verticaal architectuur-patroon Extensiveren en differentiëren maaibeheer => vergroten ruimtelijke en temporele stabiliteit