Klimaatbestendige buffers in beekdalen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Klimaatbestendige buffers in beekdalen"

Bert de Meyer
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Gelderse biodiversiteitsdag Klimaatbestendige buffers in beekdalen Wageningen Environmental Research

2 Klimaatverandering Het probleem

3 Waterstromen Stabiele gedempte afvoer Oorspronkelijk verdamping neerslag interceptie oppervlakkige afstroming infiltratie inundatie kwel kwel percolatie kwel grondwater opslag diepe kwel Blauwe en groene stromen

4 Waterstromen vandaag Instabiele dynamische afvoer Multistress Opwarming neerslag Bewoning Lozingen industrie Landgebruik Watergebruik Overstroming Irrigatie & drainage Drinkwater onttrekking Warmte-opslag Verstoorde morfologie Bruine stromen Verrijking, verharding en vergiftiging Verdwijnen en komen van soorten

5 Klimaatverandering Directe effecten (Voorspelling KNMI 2050) Verandering in temperatuur o Opwarming o Nederland: matig warmer (+2.5 o C) Verandering in neerslag o Langere droge periodes (verdamping +15%), hevigere regenbuien o Nederland: drogere zomers (-19%), nattere winters (+14%) o Nederland: netto iets natter

Afvoer (m 3 /s) Afvoerdynamiek in beken en peil in plassen > Erosie / Uitspoeling dynamiek lager hoger lager 2050 2000

6 Afvoer (m 3 /s) Afvoerdynamiek in beken en peil in plassen > Erosie / Uitspoeling dynamiek lager hoger lager winter zomer Meer kans op extreme afvoeren en droogval

7 Klimaatverandering De gevolgen

8 Stagnatie en droogval experimenten Lage afvoer/ droogte simulatie: nutrienten rijk vs. arm V Water kwaliteit geen verandering Kwaliteit goed Kwaliteit minder O 2 geen verandering O 2 vanaf 6 mg/l! rheofiele taxa rheofiele taxa oxyfiele taxa

variatie Beekdieren zijn kwetsbaar voor pieken (>7x

9 Piekafvoeren Referentie Experimenten Verstoorde beek heterogeen substraat Verlies habitat heterogeniteit en variatie Beekdieren zijn kwetsbaar voor pieken (>7x basisafvoer) Natuurlijke hydromorfologie biedt weerstand en veerkracht homogeen substraat

10 Droogte en natuur De oplossingen Stroomgebieden worden nieuwe sponzen met gezond water

Het hydrologisch systeem van de toekomst Genoeg water tijdens regen en droogte

Revitaliseren oorspronkelijke watersysteem Herstellen waterconserverende

Door het dempen van de wisselingen in (grondwater)peilen en afvoer Bouwen met

11 Het hydrologisch systeem van de toekomst Genoeg water tijdens regen en droogte Vasthouden Bergen Afvoeren Wie kan dat beter dan het natuurlijke systeem zelf! Revitaliseren oorspronkelijke watersysteem Herstellen waterconserverende eigenschappen 1. Door het ontwikkelen van moerassen en inundatiezones 2. Door het dempen van de wisselingen in (grondwater)peilen en afvoer Bouwen met natuur; inspelen op geohydrologische, -morfologische, -chemische en ecologische processen

12 Het watersysteem wordt weer sturend! Stabiele gedempte afvoer Toekomst Infiltreren Vertraagd afvoeren Gebruiksfuncties volgen het watersysteem Maatregelen op landschapsschaal Grote Ruimtelijke Ordeningsuitdaging (><50 m aan weerszijde)!

Ontwikkelingen in het herstel van beken Genormaliseerde beek

Overstromingszone of NVO Accoladeprofiel Overstromingszone

zomerbed Maar onze beken meanderen niet; ze kronkelen en

13 Ontwikkelingen in het herstel van beken Genormaliseerde beek Vormverandering Klein winter- en ruim zomerbed Overstromingszone of NVO Accoladeprofiel Overstromingszone Beekmoeras Beekmoeras peildynamiek Groot winter- en klein zomerbed Maar onze beken meanderen niet; ze kronkelen en vermoerassen! Gebruik kortere weglengte voor stroming bij lage afvoeren (zomer)!

14 Moerassen: bijvoorbeeld langs beken Rand doorstroommoeras (gem. laagwaterlijn) Rand beekdal (gem. hoogwaterlijn) Doorstroommoeras Overstromingszone Grondwater Oppervlaktewater Spons Permanent waterafvoerend Stabiele afvoer

15 Welke natuur: Holmers (Drenthe) Holmers Doorstroommoeras Halkenbroek Blaasjeskruid en zegge Libellelarf Oeverspin Loopkever Loopkever

16 Voorbeeld: Geeserstroom Inundatiezone / Beekmoeras Overstromingszone Beekmoeras Loop gem. laagwaterlijn gem. hoogwaterlijn Stromingsenergie (stroomsnelheid/afvoer) > vegetatieontwikkeling Loop continu

17 Welke moerasnatuur Eendagsvlieg Hoge biodiversiteit Tijgerspin Waterviolier Aquatische macrofauna Semi-aquatische macrofauna Vegetatie Overstromingszone Beekmoeras Zonnedauw

(CPOM) => extra habitat in 3-D heterogeen stromingsprofiel veel

18 Graven is vaak niet nodig! Zand suppletie + Dood hout inbrengen Habitastructuren Dood hout (CPOM) => extra habitat in 3-D heterogeen stromingsprofiel veel habitats groot habitat oppervlak goede O 2 huishouding Profielverkleining Zandsuppletie Hierdense beek

19 Naast moerassen ook houtwallen 5B-concept Beekflank landbouw, urbaan Beekdalbrede zone zuivering en retentie Bufferzone (grazig) zuivering, extensief gebruik Bosschage zone inundatie (water veiligheid) Beek KRW kwaliteit Bomen/bos zone oeverstabilisatie, beschaduwing

20 Bufferzone Grazige vegetatie m aan iedere zijde Invangen van voedingsstoffen, sediment (95%) en giftige stoffen P/N P/N stikstof fosfaat P/N P/N P/N fosfaat stikstof 20-95% effectief

21 Bosschagezone Houtige vegetatie >15 m aan iedere zijde Versterking bufferfuncties en ruimte voor kwel en inundatie 30 m = 5% < afspoeling kwel inundatie

22 Boszone Bomen (houtwal, bos) >30 m aan iedere zijde Temperatuurdemping, profielversterking en -variatie

23 Boszone: beek bos interactie Beekmoerasnatuur is er ook voor het water Adulte kokerjuffer (1 maand) Ei (sept-okt) Ei (2 weken) Larve + pop (10 maanden)

24 Beek Vrije afstroming en inundatie Ruimte aan iedere zijde Waterberging in alle zones en in de haarvaten, en sponswerking

25 Het is even puzzelen beekflank bufferzone bosschagezone boszone beek

26 Groen-blauwe dooradering Gelderland Klimaatbestendige - KRW waardige Achterhoek Integrale waternatuur STRAKS 50% blauw-groen De uitdaging voor water, natuur, landbouw en stad

27 Innovatieve oplossingen Dempen sloten/greppels Water alternatief bergen Perceelstuw Dood hout Vegetatie als stuw Verdrinken planten Niet maaien ijler Zandsuppletie Drijvende en zuiverende vlotten P N

28 Dank voor uw aandacht Onze veranderende wereld Staat aan de vooravond van een grootschalige, integrale ruimtelijke ordeningsuitdaging!

Vergelijkbare documenten

Integraal Natuurherstel in Beekdalen

Integraal Natuurherstel in Beekdalen Diffuse / gedempte / vertraagde afvoer Piet Verdonschot piet.verdonschot@wur.nl Freshwater Ecology Group Wageningen Environmental Research (Alterra) afvoer (m 3 /s)