Nevengeulen als kraamkamer voor vis Onderzoeksresultaten

Transcriptie

1 Nevengeulen als kraamkamer voor vis Onderzoeksresultaten Martijn Schiphouwer (i.p.v. Jan Kranenbarg) Vreugderijkerwaard,

2 Opbouw presentatie 1. ON-onderzoek 2009: nevengeulen & uiterwaardwateren vergeleken 2. RIZ-onderzoek : evaluatie nevengeulen Gamerensche waard 3. Succesfactoren nevengeulen voor vissen 2/23

3 ON-onderzoek 2009 Doelstelling: Evaluatie van de functie van nieuw aangelegde biotopen/nevengeulen voor juveniele riviervissen. Inzicht verkrijgen hoe de toekomstige inrichting optimaal kan worden afgestemd op habitateisen van juveniele riviervissen. Vijf verschillende biotopen onderzocht: angetakte rivierarmen/plassen angetakte strangen Geïsoleerde plassen Meestromende nevengeulen Rivieroevers Doelsoorten: stroomminnende/ rheofiele vissen: o.a. winde, barbeel, sneep, serpeling, riviergrondel, rivierdonderpad 3/23

4 ON-onderzoek : Veldbemonsteringen op 37 locaties Methode: Zegen-visserij (n=153) Electro-visserij (n=93) 4/23

5 Soortenrijkdom ecologische gilden in biotopen Gemiddelde soortenrijdkom + SE Soortenrijkdom (vlakke & stortsteen bodem) aangetakte rivierarm/plas aangetakte strang geïsoleerde plassen meestromende geul rivieroever 0 Totaal Limnofiel Rheofiel Eurytoop Exoot 5/23

6 6/23 Samenstelling visstand

7 Dichtheid ecologische gilden in biotopen 400 Visgilden 7/23 Gemiddelde visdichtheid + SE (100 m -2 ) C aangetakte rivierarm/plas aangetakte strang geïsoleerde plassen meestromende geul rivieroever Eurytoop Exoot (rheofiel) Limnofiel Rheofiel (inheems) C C C Totaal C

8 8/23 Verschillen tussen aangetakte wateren b) angetakte strangen Meestromende nevengeulen Rheofiel (inheems) Eurytoop Exoot rheofiel 50 0 Klompenwaard (Waal) Passewaay (Waal) Ravenstein (Maas) Scheren Welle (IJssel) Schoonhoven (Lek) Uitweg (Lek) Vreugderijkerwaard Zuid (IJssel) akenhof (Nederrijn eneden Leeuwen (Waal) Gameren (Waal) Loonse Waard (Maas) Opijnen (Waal) Vreugderijkerwaard (IJssel) Gemiddelde dichtheid + SE (100 m -2 )

9 RIZ onderzoek : Evaluatie nevengeulen Gamerensche Waard Grote geul (eind,zandvang) Kleine geul (west) Grote geul (midden) Kleine geul (oost) Grote geul (begin) 9/23

10 Pointbar met zandribbels Zandbanken 10/23

11 Onderzoeksvragen vismonitoring Wat zijn paai- en opgroeimogelijkheden Soortdiversiteit Temporele verschillen Ruimtelijke verschillen en habitatvoorkeur 11/23

12 Soortdiversiteit 12/ Gilde Soort juni aug/sept juni juni aug/sept reofiel barbeel serpeling kopvoorn sneep bermpje rivierdonderpad reofiel riviergrondel winde roofblei* reofiel C bot rivierprik eurytoop blankvoorn brasem pos snoekbaars baars alver kolblei karper paling limnofiel kroeskarper bittervoorn exoot blauwband Totaal

13 13/23 Ruimtelijke en temporele verschillen

14 Temporele verschillen Met name groot voor rheofiele soorten (barbeel, winde) Oorzaak?: paaisucces/beschikbaarheid paaigebied gevangen aantal (juni) /23 0 barbeel winde blankvoorn

15 Lengte frequentie verdeling (2000 t/m 2002) aantal (logschaal) 100 arbeel juni aug/sept 10 1?? >10 lengte (cm) lankvoorn juni aug/sept 1000 aantal (logschaal) / >10 lengte (cm)

16 Temporele verschillen Inundatie uiterwaarden een bepalende factor voor voortplantingssucces winde? paaiperiode winde Gemiddelde afvoer in paaiperiode winde jaar afvoer /

17 Ruimtelijke verschillen (geulen) (data juni 2000 t/m 2002) Duidelijk verschillen in habitatvoorkeur soorten -> maar ook tussen levensfasen 100% GG midden 75% GG begin 50% KG oost KG west 25% 17/23 0% barbeel winde blankvoorn

18 Opgroeihabitat in nevengeulen KG west KG oost GG eind GG begin GG midden 18/23

19 Habitatpreferentie juveniele levensfasen barbeel Stadium Habitatpreferentie diepte Habitatpreferentie stroomsnelheid Larvaal (< 30 mm) < 20 cm < 10 cm/s Juveniel 1 (30-50 mm) < 50 cm cm/s Juveniel 2 (> 50 mm) < 50 cm cm/s Gebaseerd op: - Rivier Garonne (Rodolphe et al. 1998) -Rivier Lee: (Watkins et al. 1997) - Rivier Sieg: (ischoff& Freyhoff 1999) 19/23 -Rivier Rijn: (Grift et al. 2003)

20 20/23

21 Met dank aan Martijn Dorenbosch, Nils van Kessel, Rob Leuven, Wilco Verberk, Hein van Kleef, Frank Spikmans, rthur de ruin, Jelger Herder 21/23

22 Succesfactoren nevengeulen voor vissen Rheofiele soorten zijn gebaat bij een grote variatie in ondiepe langzaam stromende oeverhabitats die als opgroeigebied voor juveniele vissen fungeren Kleine nevengeulen en strangen vaak weinig variatie in visgemeenschap Mate van hydrodynamiek sterk afhankelijk van ontwerp nevengeul, zorg voor voldoende debiet (dynamiek) voor de ontwikkeling van zandbanken en pointbars Door voor een ontwerp te kiezen waarbij smallere en bredere en ondiepere en diepere delen elkaar afwisselen ontstaat variatie in diepte en stroomsnelheid 22/23 anwezigheid bepaalde doelsoorten (barbeel, kopvoorn) afhankelijk van aanwezigheid van paaigebieden en bronpopulaties

23 23/23 Vragen?