Kansen voor waterplanten langs de Rijntakken. 18 oktober 2012 Gerben van Geest Deltares

Transcriptie

1 Kansen voor waterplanten langs de Rijntakken 18 oktober 2012 Gerben van Geest Deltares

2 Opbouw presentatie - Achtergrond; - Vergelijking situatie jaren vijftig met recente jaren; - Verschillen in peildynamiek; - Andere factoren; - Aanbevelingen voor inrichting.

3 Achtergrond: Maatregelen KRW en Ruimte voor de Rivier - Aanleg nevengeulen, eenzijdig aangetakte strangen; - Verlagen uiterwaarden; - Verwijderen zomerkades; Vragen - Wat zijn randvoorwaarden voor ontwikkeling waterplantenvegetaties willen deze maatregelen succesvol zijn voor deze groep?

4 Terminologie Nevengeul: 2-zijdig aangetakt Eenzijdig aangetakte wateren Geïsoleerde uiterwaardplas

5 H3260: Beken en rivieren met waterplanten Vegetaties met Rivierfonteinkruid en Doorgroeid fonteinkruid

6 Ondergedoken waterplanten

7 Nymphaeide soorten:

8 WAAL: 1-zijdig aangetakte strangen Slijk-Ewijk Dodewaard Druten Ochten Kil Ophemert Kil Dreumelen Gele plomp Witte waterlelie 4 Watergentiaan Veenwortel Glanzig fonteinkruid Doorgroeid fonteinkruid 1 1

9 IJSSEL: 1-zijdig aangetakte strangen Dierense Hank Gelderse Toren Veessen Gele plomp Witte waterlelie Watergentiaan Veenwortel 1 1 Glanzig fonteinkruid Doorgroeid fonteinkruid Spoolderhank

10

11 Verschillen in peildynamiek tussen riviertakken van Rijn Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) Waal River Rivierkm River km Waal Neder-Rijn (weirs closed) Neder-Rijn/Lek Rivierkm Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) IJssel River Rivierkm River Rivierkm IJssel Neder-Rijn (weirs open) Neder-Rijn/Lek (zonder stuwen)

12 Nederrijn en Lek: effect van stuwen op het waterpeil

13 Verschillen in peildynamiek tussen riviertakken van Rijn Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) Waal River Rivierkm River km Waal Neder-Rijn (weirs closed) Neder-Rijn/Lek Rivierkm Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) Waterpeil (m + NAP) Water level river (m above sea level) IJssel River Rivierkm River Rivierkm IJssel Neder-Rijn (weirs open) Neder-Rijn/Lek (zonder stuwen)

14 Daling van het waterpeil door rivierinsnijding (Lobith)

15 Toegenomen verschillen in rivierpeil mei-okt

16 Verschil in waterpeil tussen mei en juli (bij Lobith) 200 Verschil juli-mei 5-jaar gemiddelde 150 Waterstand verschil (cm) Jaren

17 Waterplanten (ondergedoken, drijfbladplanten) Rivierfonteinkruid Schedefonteinkruid Optimale waterdiepte: 0,50 1,50 meter Maximale waterdiepte: 1,90 meter

18

19 Randvoorwaarden waterpeil voor waterplanten - Diepte mei < 1,90 meter; - Tenminste gedurende 3 maanden water (mei juli); - Diepte mei > -0,80 meter (alleen relevant bij peilstijging tussen mei juli) - Maximum peilstijging niet te bepalen (van effecten zomerhoogwaters geen data voorhanden)

20 GIS-analyse

21

22

23 A B C

24 Geschikt areaal versus

25 GIS-berekeningen suggereren crash waterplanten rond 1965 Rond 1965 sterk verminderde geschiktheid voor waterplanten Sterk negatief effect van zomerhoogwaters tussen 1970 en 1987 (nu niet opgenomen in modelberekeningen)

26 Huidige situatie: bedekking van waterplanten Bedekking van waterplanten sterk gestuurd door peildynamiek rivier Alleen waterplanten in stroomafwaartse riviertrajecten

27 Sterke verarming van soortenrijkdom - Tegenwoordig vrijwel alleen Schedefonteinkruid, Rivierfonteinkruid, slechts sporadisch andere soorten : veel grotere soortenrijkdom in aangetakte strangen

28 Mogelijke oorzaken Veranderende nutriëntenconcentraties N (mg/l) P (mg/l) 5 1,2 4 1 N (mg/l) 3 2 P (mg/l) 0,8 0,6 0,4 1 0, Jaren Jaren

29 Toename doorzicht Secchi depth (dm) Secchi depth (dm) Jaren Extinctioncoëfficient (/m) Extinctioncoëfficient (/m) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, Jaren

30 Mogelijke oorzaken achteruitgang soortenrijkdom Verhoogde zoutgehaltes Cl (mg/l) Cl (mg/l) Jaren

31 Toegenomen verschillen in rivierpeil mei-okt

32 Effect scheepvaart? Rijn in Beeld

33 Herbivorie

34 Herbivorie

35 Ouderdom aangetakte strangen Bedekking nymphaeiden (%) N = 54 N = 23 N = 21 N = Ouderdom (jaar) N = 82 N =

36 Verschil in waterpeil tussen mei en juli (bij Lobith) 200 Verschil juli-mei 5-jaar gemiddelde 150 Waterstand verschil (cm) Jaren

37 Kansen voor waterplanten in hoofdstroom en aangetakte wateren

38 Uitgebreide vegetaties met Rivierfonteinkruid in nevengeul Vreugderijkerwaard Foto en kaart: Rijn in Beeld

39

40

41

42

43

44 Cyclische beheer van nevengeulen

45

46

47 Harald Stark, Ratingen Harald Stark, Ratingen Vertakt boomglanswier - detail Vertakt boomglanswier

48 Aanbevelingen voor inrichting van aangetakte wateren - Aanleg van aangetakte wateren (nevengeulen, 1-zijdig aangetakt) is voor waterplanten alleen succesvol wanneer deze op stroomafwaarts gelegen locaties worden aangelegd; - Gebruik van duikers in stroomopwaarts gelegen riviertrajecten (Dierensche Hank); - Op stroomopwaarts gelegen locaties veel lager tot geen succes door sterke peildynamiek van de rivier; - Neder-Rijn/Lek: stabiel waterpeil door stuwen. Echter, nog steeds lage bedekking, waarschijnlijk door grote variatie in waterpeil tussen jaren - Let sterk op diepteprofiel van de wateren: niet te diep! - Zorg voor voldoende doorstroming (behoud zandbodem).