L i mb u r g s e L a n d m a r k s P r o g r a m m a I n v e s t e r e n i n S t ed e n e n D o r p e n, l i j n 2 ; D e L i m b u r g s e I d e n t i t e i t v e r s i e 1. 0
D o c u m e n t h i s t o r i e N a a m : B e l e i d s k a d e r L i m b u r g s e L a n d m a r k P r o g r a m m a : I n v e s t e r e n i n S t e d e n e n D o r p e n, s u b d o e l L i m b u r g s e i d e n t i t e i t V e r s i e : 1. 0 V a s t g e s t e l d d o o r G S v a n L i m b u r g 1 0 f e b r u a r i 2 0 0 9 2
I N H O U D 1. S a m e n v a t t i n g 4 2. I n l e i d i n g 5 2. 1. L i m b u r g s e L a n d m a r k s.......................................................................................................... 5 2. 2. R e g i o n a le I d e n t i t ei t.............................................................................................................. 5 3. B e l e i d s k a d e r L i m b u r g s e L a n d m a r k s 6 3. 1. D o e l s t e l l i n g.......................................................................................................................... 6 3. 2. A a n p a k................................................................................................................................ 6 3. 3. C r i t e r i a.................................................................................................................................8 3. 4. R e l a t i e s............................................................................................................................... 8 4. U i t v o e r i n g s p r o j e c t e n 9 4. 1. R o l v a n d e p r o v i n c i e............................................................................................................. 9 4. 2. L i m b u r g s e L a n d m a r k s ( l i j s t ).................................................................................................9 4. 3. L a n d m a r k s v a n d e P r o v i n c i e.............................................................................................. 1 0 4. 4. L a n d m a r k s v a n d e r e g i o s.................................................................................................. 1 1 4. 5. L a n d m a r k s v a n d e w i j k e n................................................................................................... 1 1 4. 6. W e r k w i j z e, f i n a n c i ë n e n u i t w e r k i n g..................................................................................... 1 2 3
1. S a m e n v a t t i n g H e t b e le i d s k ad e r L a n dm a r k s g e e f t e e n aa n p a k o p dr i e s ch a a ln i v ea u s we e r, t e we t e n ; L a n d m a r k s v a n d e P r o v i n c i e ; L a n d m a r k s v a n d e r e g i o L a n d m a r k s v a n d e w i j k e n. H e t p r o c e s st a r t m e t h e t, i n s a m e n s p r a a k m e t d e i n w o n e r s,s am e ns t e lle n v a n ee n li j st m et L i m b u r g s e L a n d m a r k s. D e z e l i j s t g e e f t i n z i c h t i n we l k e la n d m a r ks v o o r Li m b ur g e n d e r e g i o s v a n b e la n g zj i n. U i t d e ze li j s t wo r d t d a n d o or e e n j u r y e en b e st a a n d La n d m a r k g e k o ze n a ls L a n dm a r k v a n d e p r ov i n ci e. W e k i e ze n d a a r na a s t o ok e e n n i e u w t e c r e ër e n la n d m a r k. D e li j s t i s t ev e ns t e g e b r ui k e n om d e la n d m a r k s v a n de r e gi o t e ki e ze n. Dit bele i d s k a d e r g e e f t e e n v e r d e r e u i t we r k i n g i n p r oj e c t e n o p d e dr i e g e n o e m d e sc h a a ln i v e a u s. V o or d e L a n d m a r k s v a n d e w i j k e n l e g g e n we e e n r e la t i e m et d e t wa a lf wi j k e n u i t d e wi j k e n a a n p ak. D e u i t v o e r i n g p r o j e c t e n d i e w e k o p p e len aan de drie schaalniv eau s zu lle n w e g lo b a a l a f b a k e n e n i n t e r m e n v a n r e s u lt a t e n, f a s er i n g, c ap a ci t e i t, p l a n n i n g e n f i n a n ci ë n. D a a r wa a r m o g e li j k h e b b e n we m e e r d e t ai ls g e g e v e n t e n a a n zi e n v a n d e p la n n i n g. G a an d e d e u i t v o er i n g za l e e n d e t ai l le r i n g v a n d e a f b a k e ni n g v a n p r oj e ct e n v o lg e n. D e h i er b e s c hr ev e n pr o c e s a a n p ak bi e dt r u i m t e e n st i m u le e r t a n d er e p a r t i j e n i n i t i a t i e v e n t e o n t p l o o i e n t e n aa n zi e n v a n La n dm a r ks. 4
2. I n l e i d i n g 2. 1. L i m b u r g s e L a n d m a r k s Voor dit project hanteren we de v olgende definitie van een landmark: ee n v o o r d e o m g e v i n g b e e l d b e p a l e n d g e b o u w o f o b j e c t. H e t i s b e e l d b e p a l e n d i n z i j n o m g e v i n g, d o o r d e k a r ak t er i s t i e k e v er s c hi j n i n g óf d o or d a t h e t e e n e le m e nt i s v o o r o r i ë nt a t i e i n he t la n d s c h a p. H e t k an d u s e e n g e b o u w zi j n, z o a l s e e n k e r k i n h e t s t a d s p r o f i e l. O o k k a n h e t e e n n at u ur li j k e of k u n st m a t i g e v er h o g i n g i n h et la n d s c h a p zi j n d a t zi c h t bi e dt o p h et om r i n g e n d e la n d s c h a p. H et i s e e n p le k d i e i et s u n i e k s he e f t en d i e d a a r om v oo r b e zo e k e r s d e m o ei t e wa a r d i s v o or h et m a k e n v a n e e n om we g. O o k h e b b en d e b e wo n e r s u i t d e b u ur t va ak e en st er k e b a n d m et d i e p le k. H e t b a s i s i d e e i n di t b e le i d s k a d er i s d a t we a ls p r ov i nc i e L a n dm ar k s aa n wi j ze n d i e t yp i sc h e h e r k e n ni n g s pu n t e n i n h et l a n d e l i j k e é n s t e d e l i j k e l a n d s c h a p z i j n o f w o r d e n. On s m at e r i e e l e r f go e d ( m o n u m e n t e n ) b i e d t g o e d e a a n k n o p i n g sp u n t e n. M a a r o ok n i eu we g e b o u we n k u n n e n d e f u nc t i e kr i j g e n v a n e e n l a n d m a r k. I n i e de r g ev a l i s h e t de b e d o e li n g d a t d e la n d m a r k s bi j dr a g e n a a n d e v er st e r k i n g v a n d e i d e nt i t ei t v a n Li m b u r g. W e hanteren voor het beleidskader de naam Limburgse Landmarks, wa a r we i n e er d e r e d o c um e nt e n n o g sp r a k en v an L a n d m ar k s & I c o ne n. Di t s lu i t b et e r aa n o p h e t b e le i d s k a d e r zo a ls d a t n u v o or li g t. 2. 2. R e g i o n a l e I d e n t i t e i t B i n n e n h e t p r o g r a m m a I n v e s t e r e n i n S t e d e n e n D o r p e n h e b b e n w e h e t b e l a n g v an d e r e gi o n a le i d e n t i t e i t als v olgt omschrev en: M e n s e n wo n e n g r a a g i n e e n r e gi o wa a r ze t r o t s o p ku n ne n zi j n en wa a r m e e ze zi c h k u n n e n i d e n t i f i ce r e n. E lk d o r p, i e d er e wi j k, i e d e r e st a d e n e lk e r e gi o h e e f t zo zi j n e i ge n k en m er k e n w a a r d o o r j e h e t g e b i e d k u n t h e r k e n n e n e n w a a r d e r e n. D e ze k om e n t o t u i t i n g i n d e a r c hi t e c t uu r v a n d e wo n i n g e n, d e o p b o u w v a n d e wi j k ( h et s t r at e n p la n ), d e k ar a k t e r i st i e ke m o n um en t e n e n h e t la n d s c h a p r o n d d or p e n st a d. D o o r de ze e i g e n i d e nt i t ei t v o e le n m e n s e n zi c h er t h u i s, e n zi j n o o k e e r d er b er ei d om v e r a n t w o o r d e li j k m et h u n o m g ev i n g om t e g a a n e n e r zu i n i g o p t e zi j n. V a a k i s di e i d e n t i t e i t o o k d e b a s i s v o or e e n t o er i st i s c h e aa n t r e k k e li j k h e i d, d i e d a n d oo r d e b e zo e k er e r v a r e n wo r dt a ls ' t yp i s c h Li m b u r gs '. ( V o o r b e e ld e n d a a r v a n zi j n d e m i j n k o lo n i e s i n P ar k st a d e n de W es t e li j ke M i j n st r ee k, d e v a k we r k h u i ze n i n h e t H e u v e l l a n d e n d e k a s t e e l d o r p e n l a n g s d e M a a s ). I n h e t p r o g r am m a o n d er d e e l M e e r h a le n u i t d e L i m b ur g s e i d e n t i t e i t v a n h et p r o g r am m a I nv e st e r e n i n S t e d e n e n D o r p e n wi l le n we s a m e n m et o n ze b e wo n e r s d e f ys i e k e i d e n t i t e i t v er s t er k e n. D a t d o e n we d o o r h e t o p k n a p p e n v a n k a r a k t e r i s t i e k e m o n u m e n t e n. Aa n d a c ht v o or r e li g i e u s er f g o e d ( k lo o s t er s, k r ui s e n e n k a p e l le n ), h i st o r i s c h e we g e n, h et a a n wi j ze n v a n t yp i s c h e h er k e n ni n g sp un t e n i n h et la n d s c h a p ( L a n d m a r k s ) zij n t e v e n s o n d e r d e e l v a n d e z e a a n p a k. B i j zo n d er e a a n d a c ht i s e r v o o r d e wi j ke n. H et c r e ë r e n v a n L a n d m a r k s, di e d e i d e n t i t ei t s b e le v i n g v a n i n wo n e r s i n e e n wi j k v e r s t e r k e n, i s c o m p l e m e n t ai r a a n d e d o e l s t e l l i n g e n v a n h e t p r o g r a m m a o n d e r d e e l d e w i j k e n a a n p a k. 5
3. B e l ei d s k a d er Li m b u r g s e L a n d m a r k s 3. 1. D o e l s t el l i n g V a n u i t h e t b e la n g v a n r e gi o n a le i d e n t i t e i t f o r m u le r e n we d e v o lg e n d e d o e ls t e l li n g e n v oo r h et L a n dm a r k s b e l e i d s k a d e r : - W e wi l le n h e t wi j gev oel v a n d e i n w o n e r s v a n e e n s t r e e k v e r g r o t e n e n zo d o e n d e e e n v e r t r o u wd e p l e k c r e ë r e n v o o r d e i n w o n e r s. - W e wi l le n h e t b i j zo n d e r e k ar a kt e r v an p le k k e n ( zo we l l a n d s c h a p a ls g e b o u we n ) b i j o n ze b e zo e k e r s e n t o e r i st e n o n d e r d e b e l a n g s t e l l i n g b r e n g e n. Deze doelstellingen werken we uit in een het beleidskader Landmarks en een aantal uitvoerings - p r o j ec t e n. 3. 2. A a n p a k W e g e v e n u i t v o e r i n g a a n h e t b e l e i d s k a d e r L a n d m a r k s d o or o p d r i e s c h a a l n i v e a u s p r oj e ct e n t e d e f i n i ë r e n, t e w e t e n : L a n d m ar k s v a n d e p r ov i nc i e L a n d m a r k s v a n d e r e g i o L a n d m a r k s v a n d e w i j k e n H e t p r o c e s st a r t m e t h e t, i n s am e ns p r aa k m e t d e i n wo n e r s, s am e ns t e lle n v a n ee n li j st m et L i m b u r g s e L a n d m ar k s. D e ze li j st g e e f t i n zi ch t i n we l k e la n d m a r ks v o o r Li m b ur g e n d e r e g i o s v a n b e la n g zj i n. D e e e r s t e L a n dm ar k s u i t d e ze li j s t i s h e t L a n d m a r k s v a n d e P r o v i n c i e. H e t b e t r e f t e e n b e s t a an d L a n d m a r k. W e ki e ze n d a a r n a as t o o k e en n i e u w t e c r e ër e n la n d m ar k. D e li j st i s t e v en s t e g e br u i k e n om d e l a n d m a r k s v a n d e r e g i o t e k i e z e n. D i t b e l e i d s k a d e r g e e f t e e n v e r d e r e u i t we r ki n g i n p r o j ec t e n o p d e d r i e g e n o em d e s c ha a ln i v ea u s. V o o r d e L a n d m a r k s v a n d e w i j k e n l e g g e n we e e n r e la t i e m e t d e t wa a lf wi j k e n ui t d e wi j k en a a np a k. M e t d e z e p r o c e s a a n p a k ku n n e n we d e v e r s c hi l le n d e d o e lg r o e p e n ( d e i n w o n e r s v a n d e r e g i o s e n w i j k e n, b e z o e k e r s e n t o e r i s t e n ) b e r ei k en. T ev ens zo e k e n wi j a a n s lu i t i n g o p l o p e n d e g e b i e d s g e r i c ht e we r k wi j ze n, d e b e e l d b e p a l e n d e o n t w i k k e l i n g e n e n d e w i j k e n a a n p a k ui t h et pr o g r am m a I nv es t er e n i n St e d e n e n D o r p e n. L a n d m a r k s v a n d e P r o v i n c i e O p h e t s c h a a l n i v e a u L i m b u r g h e b b e n w e t w e e a m b i t i e s : 1. L i m b u r g s e L a n d m a r k ( l ij s t ) D e L a n d m ar k s d i e k e nm e r ke n d zi j n v o or L i m b ur g g e v e n w e a a n d a c h t d o o r ee n li j s t t e m a k e n v an e e n b e p e r kt a a n t a l (5 0 ) L a n d m a r k s. D e ze li j st s t e l le n we o p e e n i n t e r a ct i ev e wi j ze s a m e n, d o o r i n wo n e r s t e v r a g e n n a ar e e n v o or h u n b e la n g r i j k la n d m a r k. D e z e w e r k w i j z e d r a a g t b i j a a n d e i d e n t i t e i t s d o e l s t e l l i n g. R o n d o m d e ze li j s t s t i m u l e r e n w e d a t a n d e r e n a c t i v i t e i t e n g a a n o p p a k k e n. D i t k a n b i j v o o r b e e l d p u b l i c i t ei t zi j n v a n d e V V V s o f e e n Li m b u r gs e L a nd m a r k b o e k o f e e n L a n d m a r k R a l l y. D i t l a a t st e i s e e n t o ur t oc h t w a a r b i j m o t o r r i j d e r s ( o f f i e t s e r s ) a a n de h a n d v a n e e n f o t o e n e e n om sc h r i j v i n g o p zo e k g a a n n a ar L a n d m ar k s. 6
2. T w e e r e p r e s e n t a t i e v e L a n d m a r k s v o o r L i m b u r g U i t d e s a m e n s t e l l i n g v a n d e l i j s t v a n L i m b u r g s e L a n d m a r k s k o m t é é n b e s t a a n d l a n d m a r k d at r e p r e s e n t a t i e f i s v o or h e e l L i m b u r g e n o o k e e n la n d e li j k e ui t st r a li n g h e ef t. Da a r n a a st ki e ze n we a l s p r o v i n c i e e e n n i e u w t e c r e ë r e n L a n d m a r k d a t o o k d i e u i t s t r a l i n g h e e f t v o o r L i m b u r g. O n ze v oo r k eu r g a at u i t é é n la n d m a r k v o o r N o o r d -e n M i d d e n Li m bu r g e n é én la n d m a r k v o o r Z u i d - L i m b u r g. V o o r N o o r d e n M i d d e n -L i m b ur g wi l le n we aansluiten bij de ontwikkelin g e n r o n d d e F lo r i a d e é n wi l le n we e e n n i eu w la n d m a r k c r e ë r e n. V o o r Z u i d -L i m b u r g h e b b e n w e v o o r k e u r v o or ee n b e st a a n d l a n d m a r k. L a n d m a rk s v a n d e r e g i o s U i t d e s a m e n s t e l l i n g v a n d e l i j s t v a n L i m b u r g s e L a n d m a r k s k o m t t e v e n s p e r r e g i o e e n l a n d m a r k da t r e p r es e n t at i e f v o or e e n r e gi o. W e h a n t er e n d e v o lg e n d e v i j f r e g i o s : M a as t r i ch t & H e uv e l la n d, P a r k st a d, S i t t a r d & G e le e n, R o e r m o n d & W eer t e n V e n lo & V e n r a y. D e L a n d m a r k s m o e t e n h et k a r ak t er v a n d e b e t r e f f e n d e r e g i o u i t st r a le n. W e zu l le n p e r r e gi o é é n pr oj e ct o n d e r st e u n e n. H et ka n om b es t aa n d e i ni t i at i ev e n g a an, d i e we m et di t b e le i d s k ad e r e e n ni e u we i m p u ls g e v e n. D e d o e le n v a n h et r e g i o p r o j e c t m o e t e n o v e r e e n k o m e n m e t d e d o e l e n i n d i t b e le i d s k ad e r. V o o r k e ur g a at o o k u i t n aa r pr oj e ct e n di e v a lle n b i n n e n d e b e e ld b e p a le n d e o n t wi k ke li n g e n. N a d e r e c r i t e r i a b e n o e m e n we i n p ar a g r aa f 3. 3. L a n d m a rk s v a n d e w i j k e n P a r a l l e l a a n d e s a m e n s t e l l i n g v a n d e l i j s t v a n d e L i m b u r g s e L a n d m a r k z u l l e n we v o o r e lk e wi j k i n s p o or 1 v a n d e w i j k e n a a n p a k e e n t r a j e c t o p s t a r t e n v o o r d e k e u ze v a n e e n la n d m a r k. D e wi j k e n v a l le n b i n n e n d e v o lg e n d e r e gi o s : M a a s d ui n e n, V e n r a y; V e n lo ; W e er t er k wa r t i e r, R o e r m o n d; W es t e li j k e M i j n s t r e e k; P a r k s t a d L i m b u r g e n M a a s t r i c h t-h e uv e l la n d. V o o r L a n dm ar k s i n wi j k e n m o et g e d ac h t wo r d e n a a n e e n m ar k e r i n g i n e e n wi j k d o o r e e n o bj e ct ( bi j v o o r b e eld e e n e i k e n b o om ) o f e e n k u n s t we r k. D i t o bj e ct m ar k e e r t de o nt wi k k e li n g e n e n / of he t k a r ak t er v a n e e n w i j k. W e w i l l e n o o k n a d r u k k e l i j k s t i m u le r e n d a t c r e at i e f t a le n t wo r d t i n g e s ch a k e ld b i j d e t o t s t a nd k o m i n g v a n h et la n d m a r k v a n d e wi j k. D a a r b i j h e b b e n w e v o o r o g e n d a t e e n la n d m a r k t o t s t a n d k om t i n ov e r le g met de inwoners van die wijk. H i er li g t o o k e en r e l a t i e m e t l o k a a l b e l e i d t e n a a n z i e n v a n k u ns t i n wi j k e n. A ls r a n dv o or wa a r d e s t e l le n we d a t v a n u i t d i t lo k a le b e le i d o o k e e n o n d e r s t e u n i n g p l a a t s v i n d t. 7
3. 3. C r i t e r i a V o o r p r o j e c t e n d i e we i n d e a a n p a k wi l l e n o n d e r s t e un e n g e br ui k e n we d e h i e r o n d e r b e s c h r e v e n cr i t er i a v o o r h e t b e p a l e n v a n e e n e v e n t u e l e b i j d r a g e o f e e n a n d e r e v o r m v a n o n d e r s t e u n i n g. D e ze c r i t e r i a v o lg e n u i t d e e er d er e d e f i ni t i e di e we g a v e n v oo r h e t b e gr i p la n d m a r k. I n p a r a g r aa f 4. 1 ( r o l v a n d e p r ov i n c i e ) li c h t e n we v e r d e r t o e h o e di e on d e r s t e u ni n g e r u i t k a n zi e n. E e n l a n d m a r k: - b e s t a a t u i t e e n b e b o u w d ( r o o d ) o f e e n ( g r o e n ) e le m e nt i n h e t la n d s c h a p. - is d e m o e it e w a ar d v o o r e e n o m w e g. I e t s wa a r j e a ls b e z o e k e r s b e wu s t n a a r t o e r e i st. - h e e f t i e t s u n i e k s e n e i g e n s. - g e e f t d e i n wo n e r s d e mo g e l i jk h e i d zi c h e r me e i d e n t i f i c e r e n. N a a s t d e b o v e n g e n o e m d e k e n m e r k e n v a n h e t l a n d m a r k z a l h e t p r o j e c t o o k b e o o r d e e ld wo r d e n o p d e h a a lb a a r h e i d, d e ef f e ct i v i t e i t wa a r m e e de b e o o g d e d o e lg r o e p wo r d t b e r ei kt, d e lo k a le o n d e r s t e u n i n g v a n h e t i ni t i at i ef e n de i n s c ha k e li n g v a n cr e at i e f t a le n t. 3. 4. R e l a t i e s H e t pr oj e c t L a n dm ar k s h e ef t e e n r e la t i e m e t d e o n d er s t a a n d e b e le i d s d o e le n e n pr o j ec t e n: R e g i o n a le i d e nt i t ei t : H et v e r st er k e n v an d e Li m b u r gs e i d e nt i t ei t i s pi j le r t we e v a n he t p r o gr am m a I n v e s t e r e n i n S t e d e n e n D o r p e n. O o k i n h e t B e l e i d s k a d e r C u l t u u r w o r d t r u i m aa nd a c h t ge s c h o nk e n a a n d e r e g i o n a le i d e n t i t e i t. I n p r o gr a m m a li j n d r i e h e e t di t e e n s t er k p r of i e l d o o r e e n h e r k e n b ar e c u lt u r e le i d e nt i t ei t. Hi e r zi j n am bi t i e s e n b e le i d g e f o r m u le e r d t e n a a n zi e n v a n d e m a t e r i ë le i d e n t i t ei t, d e i m m a t e r i ë l e i d e n t i t e i t e n d e c u lt u r e le d i v er s i t ei t. B e e ld b e p a le n d e o n t w i k k e l i n g e n ( B B O ) : V o o r d e u i t v o e r i n g v a n di t b e le i d s k a d er k i e ze n we a a n s lu i t i n g b i j L a n d m ar k pr o j ec t e n d i e p a s s e n b i n n e n d e p r o v i n c i a l e b e e l d b e p a l e n d e o n t w i k k e l i n g e n, zo a ls ( o n d e r a n d e r e) d e C u l t u u r s p r o n g M a a s t r i c h t e n d e Floria d e. D e C u l t u r e l e B i o g r a f i e L i m b u r g : Eé n v an d e s u b d o e le n v a n d e C u l t u r e l e B i o g r a f i e v a n L i m b u r g i s de s a m e n h an g t u s s e n m at e r i e e l e n i m m a t er i e e l e r f g o e d t e v er g r o t e n, wa a r d o o r d e v e r h a le n v a n Li m b u r g m e n s e n b e w u s t m a a k t v a n d e s p o r e n d i e e e n i e d er i n d e g e s c hi e d e ni s ac h t er la a t. Di t i s ui t ge we r k t i n d e a c t i e l i j n A n k e r p l a a t s e n v a n h e t g e h e u g e n ( Lieux de memoires ). An k e r p la a t s e n v a n h e t ge h e u g e n zi j n p le k k e n i n h e t la n d s c h a p wa a r i n wo n e r s v e r ha le n o v e r k u n n en v e r t e l le n. E e n a n k e r p l a a t s k á n e e n la n d m a r k zi j n ; hi e r li g t d e ko p p e li n g n a ar h e t pr oj e ct L an d m ar k s. E r f g o e d b e l e i d : E e n L a n dm ar k k á n n aa st e e n p le k i n h e t la n d s c h a p o ok e e n m o nu m e nt a a l g e b o u w zi j n. H e t h u i d i g e m o n u m e n t e n b e l e i d ( M o n u l i s a ) o n d e r s t e u n t h e t b e h o u d v a n m o n u m e n t a l e g e b o u we n. H e t a a n wi j ze n v a n L a n dm a r k s i s e e n m a ni e r o m d a t e r f g o e d o n d er e e n b r e e d p u b li ek o n d e r d e a a n d a c ht t e b r e n g e n e n t o er i s t i s c h t e v e r m a r k t e n. L e i s u r e / t o e r i s m e : Het begrip Lim b u r g s e L a n d m ar k s le e n t zi c h g o ed v o o r h e t t o er i st i s c h v e r m a r k t e n v a n e r f g o e d. L a n d m a r k s k u n n e n t o e r i s t i s c h e t r e k p l e i s t e r s z i j n i n e e n r eg i o s zo a l s d e M a as p la s s e n, d e Floria d e of h et H e u v e l l a n d. Ta l e n t o n t w i k k e l i n g : T a le n t o n t wi k ke li n g i s on d e r d e e l v a n h et pr o g r am m a I n s pi r er e n d d o or i n n ov at i e e n o n t w i k k e l i n g v an het provinciaal B e l e i d s k a d e r C u l t u u r 2 0 0 9-2 0 12. D a a r wa a r ge k o ze n wo r d t v o or e e n n i e u w t e o n t wi k k e le n la n d m a r k k a n di t ee n u i t d ag i n g k an b i e d e n v oo r t a le n t i n de c r e a t i ev e s ec t or. W e w i l l e n t e v e n s s t i m u l e r e n d a t v o o r d e l a n d m a r k s v a n d e w i j k e n t a l e n t e n u i t d e c r e a t i e v e s e c t o r wo r d e n i n g e s ch a k e ld. 8
4. U i t v o e r i n g s p r o j e c t e n 4. 1. R o l v a n d e p r o v i n c i e I n h e t v e r le n g d e v a n h et b e le i d s k a d e r m a k e n we e e n p o r t f o li o m e t ui t v o e r i n g s p r o j e c t e n. V o o r e e n d e e l v an de projecten zullen we een initië r e n d e r o l h e b b e n. I n d i e n o n z e i n i t i a t i e v e n l a n d e n k a n d e u i t v o er i n g wo r d e n o v e r g e la t e n a a n a n d er e p ar t n er s. Vo o r d e L a n d m a r k s v a n d e P r o v i n c i e k an e e n m e e r p r om i n e nt e r o l v a n o n ze k a n t n o d i g zi j n. N at u u r li j k k a n h e t o o k v o or k om e n d at we v a n u i t di t b e le i d s k a d er lo p e n d e p r o j e c t e n f a c i l i t e r e n. D i t k a n d o o r ad v i e s ( b i j v oo r b e e ld v a n j ur i di s ch e a ar d ) of e e n f i n a n ci ë le o n d e r st e u ni n g. O v er d e r o l v a n d e pr ov i nc i e zu l le n p e r p r o j ec t v o or af a f s pr a k en w o r d e n g em a a kt m et d e b e t r ok k e n p a r t n er s. I n o n d e r s t a a n d e f i g u u r i s d e r e l a t i e w e e r g e g e v e n t u s s e n d e s c h a a l n i v e au s en de project in i t i at i ev e n. Limburg P a r a g r a a f 4.2: P a r a g r a a f 4. 3 : Landmarks van de Provincie; één bestaand en één nieuw landmark Regio s Limburgse Landmarks Ranglijst P a r a g r a a f 4. 4 : L a n d m a r k s v a n d e R e g i o ; s één Landmark per regio Wijken P a ra g ra a f 4.5: L a n d m a r k s v a n d e w i j k e n ; één Landmark in elke wijk uit spoor 1 va n de wijkenaanpak V o o r d e m o ge li j k e o n d er s t e u n i n g v a n pr o j ec t e n v a n d e r d en v a n ui t di t b e le i d s ka d e r g e b r u i ke n we d e c r i t er i a g e n o em d i n p ar a gr a a f 3. 1 a ls af w e g i n g sk a d e r. 4. 2. L i m b ur g s e L a n dm a r k s l i j s t D i t pr o j e c t m a a k t o n d e r d e e l v a n h e t p r o g r a m m a I n v e s t e r e n i n S t e d e n e n D o r p e n ( I S D ) e n d e C u lt u r e le B i o g r af i e v a n Li m b u r g ( C B L). I n di t pr o j e c t wi l le n we e e n l i j s t s a m e n s t e l l e n v a n L a n d m a r k s i n L i m b u r g. W e d o e n d i t i n d i r e ct e i n t er a ct i e m e t de i n wo n e r s v a n Li m b u r g. H et d oe l v a n d i t pr o j ec t i s m e n s e n v er b o n d e nh e i d t e g ev e n m e t h un f y s i e k e o m g e v i n g. T e v e n s g e ven we b i j z o n d e r e p l e k k e n v a n L i m b ur g b r e d e r e b e k e n d h e i d. V o o r d a t l a a t s t e w i l l e n w e a n d e r e p a r t i j e n s t i m u le r e n t oe r i st i s c h e a c t i v i t e i t e n t e o r g a ni s e r e n r o n d d e L i m b u r g s e L a n d m a r k s li j st. V o o r d e b e n o d i g d e i n p u t v a n d e i n wo n e r s zu l le n we e e n e n q u ê t e br e e d ui t ze t t e n i n d e m ed i a ( d a g b la d e n, t v, i n t e r n et ). W e v r a g e n d e b ur g e r s n a ar h ú n L i m b ur g s e e n h ú n r e g i o n a l e land mark. Op basis v a n d e r e a c t i e s s t e l t e e n e x t e r n e j u r y d e Li m b u r g s e L a n dm a r ks li j st s a m e n, m e t e en a a n b ev e li n g v oo r u w C o l l e g e v o or d e k e u ze v a n h é t b e s t a a n d e L a n d m a r k v a n L i m b u r g e n d e L a n d m a r k s v o o r d e R e g i o. W e k i e ze n v o or e e n e x t er n e j ur y o m d a t di t de li j s t obj e ct i v e e r t. In de jury hebben externe deskundig e n zi t t i n g o p h et g e bi e d v a n ar c hi t e ct u ur, h e em k u nd e, c u lt u u r, la n d s c h a p e n p o li t i e k. 9
De f a se r i n g v a n h e t p r o j ec t zi e t e r g lo b a a l a ls v o lg t ui t : 1. U i t n o d i g i n g : W e la t e n d e b es t u ur d er s W o lf s e n L e b e n s e e n a a nt a l L a n d m a r k s ki e ze n ( 2 t o t 4 s t u k s ) die we als v oo r b e e ld g e b r ui k en i n d e c om m u n i c a t i e n a a r d e i n wo n e r s. M e t d e vo o r b e e ld la n d m a r k s g e v e n we, p e r r e g i o e n i n s am e n s pr a a k m e t d e lo k a le m e d i a, i n wo n e r s d e g e le g e n h e i d ze lf h u n e i g e n L a n d m a r k a a n t e d r a g e n. I n d e p u b l i c i t e i t r o n d d e L a n d m a r k s R a n g l i j s t b e li ch t e n we zo we l d e d o e ls t e l li n g e n v a n d e C B L a ls h et pr o g r am m a I S D. 2. E n q u ê t e L a n d m a r k s : W e v r a g e n d e i n w o n e r s v a n e e n s t r e e k o m ( i n h u n o g e n ) b e e l d b e p a l e n d e o b j e ct e n of p le k k e n i n h e t la n d s c h a p aa n t e m e ld e n. W e wi l le n v a n d e ze m en s e n o o k hu n ei g e n v e r h a a l o v e r h e t la n d m a r k h o r e n. M et an d e r e wo o r d e n wa t i s h u n ba n d of h u n h e r i nn e r i n g a a n d e ze p le k. H i e r m e e le g g e n we o o k e e n l i n k n a a r d e C u l t u r e l e B i o g r a f i e L i m b u r g. H e t m e ld e n v a n d e La n d m a r k s k a n p la a t s v i n d e n v i a d e we b s i t e www.v erhalenv anlimburg.nl. 3. J u r e r i n g : Op basis v an het in gezonden materiaal v i n dt e e n o r d e ni n g ( o. a. ev e n r e d i g e v er d e li n g o v er d e r e g i o s) p la a t s. N a d e ze v o o r be r ei di ng k a n d e e x t e r ne j ur y o v e r ga a n t ot h e t v a s t st e l le n v a n de li j s t v a n L a n dm a r k s v o or h e e l L i m b u r g en oo k e e n a a n b ev e li n g d o e n v o or h ét b e s t a a n d e L a n dm a r k v a n L i m b u r g e n d e L a n d m a r k s v o o r d e R e g i o. 4. P r e s e n t a t i e :T e r af s lu i t i n g za l g e zo c h t m o e t e n wo r d e n n a a r e e n p a s se n d e v o r m o m d e r e s u l t a t e n ( li j s t e n v e r h a l e n ) t e p r e s e n t e r e n. D i t za l i n i e de r g ev a l o p d e we b s i t e v a n d e C B L zi j n. 5. V e r v o l g f a s e : V a n ui t d e p r ov i nc i e zu l le n we e x t e r n e p a r t n e r s s t i m u le r e n a c t i v i t ei t e n o p t e ze t t e n r o n d d e Li m b ur g s e L a n dm ar k li j s t. Ee n e er d er g e n o e m d v o or b e e ld i s e e n L a n dm ar k R a ll y. H e t p r oj e c t st ar t i n h et t we e d e k wa r t a a l v a n 2 0 0 9 e n e i n d i gt m e t d e p r e s e n t a t i e i n h e t v i e r d e k wa r t a a l v a n 2 0 0 9. D e v er v o lg f a s e za l d o o r lo p e n i n 2 01 0. 4. 3. L a n d m a r k s v a n d e P r o v i n c i e O p h e t s c h a a l n i v e a u v a n L i m b u r g z o e k e n w e v o o r 2 0 0 9 e e n t w e e t a l u i t v o e r i n g s p r o j e c t e n m e t l a n d m a r k s d i e e e n pr of i le r i n g g e v e n v o o r h e e l L i m b u r g. D e i n w o n e r s v a n L i m b u r g m o et e n zi c h m et d e la n d m a r k s e e n v o u d i g k u n n e n i d e n t i f i c e r e n é n d e l a n d m a r k s m o et e n o ok la n d e li j k e n e u r e g i o n a a l e e n u i t st r a li n g h e b b e n. V a n d e t w e e L a n d m a r k s v a n d e P r o v i n c i e w i l l e n we d a t er é é n e en ni e u w t e cr e ër e n la n d m ar k i s. W e h e b b e n h i er v o or h et F lo r i a d e t e r r ei n o p h e t o og. W e g ev en h i e r d e s t a nd v a n za k e n t e n a a n zi e n v a n d e m o g e l i j k h e d e n v o o r e e n l a n d m a r k op h e t F lo r i a d e t er r ei n. H i er ov er i s or i ë nt e r e n d ge s p r ok e n m e t G r e e n p a r k V e n lo. N i e u w l a n d m a r k : G r e en p a r k V e n lo / E n t r e e g e b o u w F l o r i d a A l s t o e g a n g s p o o r t v o o r d e F l o r i a d e i s e e n t o r e n g e p l a n d ; d e i n n o v a t o r e n. V o o r d e I n n o v a t or e n i s d o o r a r c h i t e c t e n b u r e a u K o e n e n e e n v o o r l o p i g o n t w e r p g e m a a k t. D e I n n o v a t o r e n i s i n d i t o n t w e r p éé n g e h ee l m e t d e t o e g a ng s b r ug ov er d e A 7 3. H e t g e b o u w za l d i e n s t d oe n a ls e e n b e dr i j v en v e r za m e lg e b o u w d a t o n d e r d e e l g a a t m a k e n v a n e e n k e n ni s c en t r um, i n c lu s i e f c am p us. N a a s t d e I n n o v a t o r e n z i j n o o k a n d e r e m a r k a n t e ge b o u we n g e p la n d. Z o a ls e e n g e b o u w v o or h e t t e n t oo n s t e l le n v a n v er ni e u wi n g e n i n de la n d -e n t u i n b o u w. D e I n n o v a t o r e n o f e e n a n d e r m ar k a nt g e b o u w o p h e t F l o r i a d e t e r r e i n k an h e e l g o e d e e n f u nc t i e h e b b en a l s L a n d m a r k e n i c o o n v o o r d e r e gi o V e n l o e n L imburg als geheel. H e t l a n d m a r k p r o j e c t k a n er a a n bi j d r a g en d at d e ze p le k o o k n a d e F lo r i a d e o n d e r d e a an d a c ht v a n de t o e r i st e n e n i nwo n e r s b li j f t. 1 0
4. 4. L a n d m a r k s v a n d e r e g i o D e la n d m a r k s di e we i n d e r eg i o ga a n on d e r st e u n e n zu l le n v o lg e n u i t d e Li m b u r g s e L a n dm a r k li j s t. W e v olgen v oor de vaststelli n g v a n d e L a n dm a r k s v a n d e r e gi o d e v o lg e n d e s t a p pe n : - V a s t st e l li n g v a n d e Li m b ur g s e L a n dm a r k li j s t do o r e e n e xt e r n e j u r y. D e j u r y b ev e e lt t ev e n s d e L an d m ar k s v an d e R e g i o aa n. D e j ur y za l g e v r a a g d wo r d e n v o or e lk e r e gi o e e n ( r e s er v e) la n d m ar k t e k i e ze n. - H e t v i n d e n v a n dr a a gv la k v o or h et o n t wi kk e le n v a n h et la n d m a r k. W or dt g e e n d r aa gv la k g e v o n d en v o o r h e t a ls e e r s t e b ev o le n L a n d m ar k d a n o n d e r zo e k e n we d e m o g e li j k h ed e n v a n he t r es e r v e la n d m a r k. - H e t ki e ze n v an h et L a n dm a r k v a n d e R e gi o. I n d e ze f a s e wo r d t d ui d e li j k we lk e p a r t ne r s b et r o kk e n zi j n e n we lk e m i dd e le n zi j bi j d r a g e n. - H e t o n t w i k k e l e n v a n h e t l a n d m a r k. H e t pr oj e c t m at i g r e a li s e r e n v a n h et la n d m a r k i d e e. Vo o r u i t lo p e n d o p di t pr o c e s g ev e n we h i e r t w e e v o o r b e e l d e n v a n m o g e l i j k e l a n d m a r k p r o j e c t e n i n d e r e g i o. Z e zi j n h i er u i t d r u k k e li j k o p g ev o e r d a ls v oo r b e e ld e n. W i lh e lm i n a be r g L a n d g r a a f D e W i lh e lm i n a b er g t e L a n d gr a a f i s d o o r zi j n h o o g t e e n d o or zi j n zi c h t b a ar h ei d i n h e t la n d s c h a p v a n zi c h ze lf a l e e n la n d m a r k t e n o em e n. T e ge n éé n zi j de v an d e b er g bev i n d zi c h d e S n oww o r ld a t t r a ct i e. R e c e n t e li j k i s d e b e r g d oo r d e g em e e n t e m e t e e n la n g e t r a p b et e r t o e ga n k e li j k g e m a a k t v o o r b e la n g s t e l le n d e n. I n h e t v e r l e n g d e v a n d e z e i n g r e e p h e e f t d e g e m e e n t e La n d g r aa f e e n i d e e ë n pr i j sv r a a g i n v o o r b e r e i d i n g v o o r h e t m ar k er e n v a n d e t o p v a n d e W i lh e lm i n a b er g. M e n wi l e e n h e r k e n ni n g s p un t m a k e n o p d e b er g, d a t v er wi j st n a ar d e e i g e n h ei d v a n d e s t r e e k e n i e t s c r e e ë r e n wa a r m e e m e n E u r e g i o n a a l t o e r i st e n k a n t r e k ke n. W i l j e v a n d e z e p l e k e c h t e e n p u n t m a k e n w a a r t o e r i s t e n v o o r o m r i j d e n d an st e lt d i t h o g e ei s e n a a n h et o r i g i n a li t ei t v a n h e t o n t we r p e n d e ui t v o er i n g. D e ui t we r k i n g v a n d e W i lh e lm i n a b e r g a ls la n d m a r k past bin n e n d e v i si e v a n P ar k st a d om d e v e r b li j f sd u u r v a n t o e r i st e n t e v e r g r o t e n ( z i e s t r a t e g i s c h e v i s i e t o e r i s m e P a r k s t a d 2 0 0 8 ). H e t i ni t i at i e f s lu i t a a n bi j d e d o e le n d i e we h e b b e n m e t h e t p r ov i n ci a a l la n d m a r k s pr oj e c t ( i d e nt i t ei t, s o c i a le b i n d i ng e n t o e r i sm e v e r s t er k e n). D e u i t v o er i n g v a n di t pr oj e c t li g t b i j d e gem e e nt e La n d g r aa f. W at er t o r e n S c hi m m er t S i n d s b e g i n di t j a a r zo e k t d e ei g e n aa r W M L n a a r ee n a n d e r e be s t em m i n g v a n d e wa t e r t o r e n S c hi m m e r t. H e t g e b o u w d o e t n u n i et m e er di e n st a ls wa t e r t o r e n. V o o r d e i d e ev o r m i n g ov e r ee n n i e u we b e s t em m i n g he e f t W M L e e n e x t e r n b ur e a u i n g e s c h a k e l d e n i s e e n b i j e e n k o m s t i n j u n i g e we e s t v o o r b et r o k k e n e n. D e P r o v i n c i e ( v i a d e a f d e l i n g E Z ) h e e f t g e p a r t i c i p e e r d i n d e i de ev or m i n g ov er e en ni e uwe b e s t e m m i n g. 4. 5. L a n d m a rk s v a n d e w i j k e n V o o r d e L a n dm ar k s i n d e wi j k en m a k e n w e e e n r e l a t i e m e t d e t w a a l f w i j k e n ui t d e wi j k e n a a n p ak v an h et p r o g r a m m a i n v e s t e r e n i n s t e d e n e n d o r p e n. W e s t e lle n v o or p er wi j k e e n l a n d m a r k t e c r e ë r e n. De u i t v o e r i n g h i e r v an li g t b i j d e lo k a a l b e t r o kk e n p ar t i j e n. A ls p r ov i n ci e s p e le n wi j hi er i n e e n a a nj a g e n d e r o l. O p g e m e e n t e l i j k n i v e a u l i g t h i e r o o k e e n r e l a t i e m e t k u n st i n o p e n ba r e r ui m t e. O p pr ov i n c i a a l n i v e a u li g t e e n r e l a t i e m e t d e a m b i t i e t a l e n t o n t w i k k e l i n g u i t h e t B e l e i d s k a d e r C u l t u u r 2 0 0 9-2 0 12. 1 1
4. 6. We r k w i j z e e n f i n a n c i ë n W e r k w i j z e : H e t b e le i d s k a d er wo r d t u i t g ev oe r d a ls e e n p r oj e ct e n po r t f o li o v o or d e c o a l i t i e pe r i od e t o t 2 0 1 1. W e s t i m u le r e n m et h et p o r t f o li o h e t g eb r ui k v a n L an d m a r k s v o o r d e v er st ev i gi n g v a n d e r e g i o na le i d e n t i t ei t. B i j d e s t a r t v a n d e p r o j e c t e n o p d e v e r s c h i l l e n d e s c h a a l n i v e a u s z u l l e n w e a l s P r o v i n c i e i n i t i ë r e n d z i j n. N a a r d e ui t v o e r i n g t o e z a l d i e r o l v o or d e p r ov i n ci e k le i n e r wo r d e n. Pr o j e c t v e r zo e ke n wo r d e n g e t oe t st a an d e c r i t e r i a z o a l s g e n o e m d i n di t b e le i d sk a d e r. D i t g e l d t o o k v o o r d e i n di t b e le i d s k a d e r a ls v o or b e e ld g e n o e m d e pr o j e c t en o p r e g i o n a a l s c h a a l n i v e a u. I n d e e i g e n o r g a n i s a t i e z i j n b e t r o k k en d e a f d e li n g R u i m t e li j k e O r d e ni n g, L a n d e li j ke G e b i e d, Ec o n om i sc h e Z a k e n e n C u lt u u r W e lzi j n e n Z o r g. Fi n a n c i ë n H e t o n de r st a a n d e ov er zi c ht g ee f t i n zi c ht i n d e p r oj e ct k o st e n. K o s t e n B u d g e t T o e l ic h t in g k o s t e ns o o r t L a n d m a r k s v a n L i m b u r g L i m b u r gs e L an d m ar k li j st 2 0. 0 0 0 E u r o I S D l a n d m a r k s ( 1 0. 0 00 e ur o) e n C B L ( 1 0. 0 0 0 e u r o ) T we e Li m b ur g s e L a n d m a r k s E n q u ê t e i n m e di a, J ur e r i n g e n p r e s e nt a t i e v a n la n d m a r k li j st 5 0. 0 0 0 E u r o I S D l a n d m a r k s P r o j ec t o n de r st e u ni n g v a n t we e m a a l 2 5. 0 0 0 E u r o. L a n d m a r k s i n r e g i o R e g i o l a n d m a r k s 5 0. 0 0 0 E u r o I S D l a n d m a r k s P r o j ec t o n de r st e u ni n g v a n v i j f m a a l 1 0. 0 0 0 E u r o. L a n d m a r k s i n w i j k e n L a n d m a r k s i n w i j k e n 1 2 0. 0 0 0 E u r o I S D Wi j k e n a a n p a k / B B O s P r o j ec t o n de r st e u ni n g v a n 1 2 m a a l 1 0. 0 0 0 E u r o. S a m e n g ev a t z i e t d e f i n a n c i ë l e o n d e r b o uwi n g e r a ls v o lg t ui t : 1. V o o r de u i t v o er i n g v a n h et p r o j ec t L a n d m ar k s st e l le n we v o or e e n b e dr ag v an 1 1 0. 0 0 0 E u r o t e r e s e r v e r e n u i t h et p r o gr am m a I nv e s t e r e n i n S t ed e n e n D o r p e n e n e e n be d r a g v an 1 0. 0 0 0 E ur o ui t h et p r o j e c t d e C u l t u r e l e B i o g r a f i e. 2. V o o r h e t r e a li s er e n v a n d e L a n d m ar k s i n d e wi j k e n s t e l le n we v o o r d i t t e d o e n b i n n e n d e b u d g e t t en v a n d e w i j k e n a a n p a k ( p r o g r a m m a I n v e s t e r e n i n S t e d e n / B e e ld b e e ld b e p a le n d e o n t wi k k e li n g e n ). H i er v o or d i e n t b i n n e n e l k e w i j k a a n p a k e e n r e s er v er i n g v a n 1 0. 0 0 0 E u r o g em a a kt t e wo r d e n. 1 2