DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE DEN HELDER IN 2012 Definitief

DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE DEN HELDER IN 2012 Definitief Utrecht, maart 2013 Reg.nr. 3500747 Pagina 1 van 24

INHOUD Voorwoord 3 1 VVE in de gemeente Den Helder 7 1.1 Overzicht van de voor en de vroegscholen in Den Helder 7 1.2 Lijst met de VVE documenten die de gemeente heeft aangeleverd 7 1.3 Het gemeentelijke VVE beleid 7 2 De oordelen over de voor en de vroegscholen 11 2.1 Het bereik 11 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor en vroegscholen 11 3 Conclusies 17 Bijlage 1: De beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 19 Bijlage 2: De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor en de vroegscholen 23 Reg.nr. 3500747 Pagina 2 van 24

Voorwoord In het Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in 2010-2011 in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandsmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVEtoezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De Hoofdinspecteur primair onderwijs, Dr. A. Jonk Reg.nr. 3500747 Pagina 3 van 24

Reg.nr. 3500747 Pagina 4 van 24

Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Den Helder. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. In bijlage 2 staat een overzicht van de antwoorden van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 5 van 24

Pagina 6 van 24

1 VVE in de gemeente Den Helder De gemeente Den Helder heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf 1.3. 1.1 Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Den Helder In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Den Helder. (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn (ook) bezocht. Voorschool: peuterspeelzaal Voorschool: kinderdagverblijf Vroegschool: Basisschool t Zeepaardje** K'Nijntje** rkbs De Drietand** De Sterrekijkers** Vuurtoren* De Strandjutter** De Bonte Bijtjes** Tuimelaars* obs De Duynvaerder** Boefjesboet* pcbs De Fontein** Vlindertuin* De Verrekijker* Hummeltjeshonk* De Windwijzer* Olleke Bolleke* De Kameleon* De Kluft* Thorbecke* Schoter Duijn* De Trimaran* De Dijk* obs Tuindorp (loc. dr. J.P. Thijsse)* Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Documentnaam Omschrijving Uitvoeringsnotitie OAB 2012.pdf Uitvoeringsnotitie OAB 2012 Convenant VVE Den Helder 2011- Convenant Doorgaande Lijn 2014.doc Toekomst bestuurlijk overleg (aug. Bestuurlijk Overleg 2011).pdf 226 - deelsubs-peuterspeelzalen.doc Verordening peuterspeelzalen Onderzoek Sardes kwaliteit VVE Gemeente Den Helder houdt daarin cijfers bij. ZAT/CJG 0 12 jaar (april 2012) Kwaliteit voorschoolse educatie stb- Kwaliteitseisen voorschoolse educatie 2010-298.pdf 1.2 Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage 1 bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Pagina 7 van 24

Per domein wordt weergegeven op welke punten de gemeente haar eigen beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind. 2 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 3 1a4 Ouders 2 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 1 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 3 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 1 2b Gemeentelijk subsidiekader 3 Verificatie: Aan de hand van de ingestuurde documenten, en in voorkomende gevallen ook in gesprekken met de betrokkenen van voor- en vroegscholen in de gemeente, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Dit levert het volgende beeld op: Context: De gemeente overlegt met de voor- en vroegschool organisaties over het maken van afspraken over de uitvoering van VVE. Deze inspannings- en resultaatafspraken worden onder andere in een convenant vastgelegd en zullen gaan over de toeleiding, de resultaten van de kinderen en de doorgaande lijn. De gesprekken over het convenant vinden nog plaats. Een aantal van de hieronder genoemde verbeterpunten kunnen zijn beslag krijgen in het convenant maar op dit moment is dat nog onvoldoende duidelijk. 1. Verbeterpunten met een afspraak. 1a9: De gemeente is in overleg met de voor- en vroegschool organisaties over het opstellen van een convenant waarin ook resultaatafspraken worden vastgelegd. Omdat er nog geen resultaatafspraken zijn vastgelegd is deze indicator ten opzichte van de zelfevaluatie aangepast. 2a: Er is bij de meeste voorscholen een recent GGD-rapport aanwezig, maar daarin zijn de basisvoorwaarden voor VVE niet getoetst. In de zelfevaluatie heeft de gemeente aangegeven wel afspraken met de GGD te hebben gemaakt om het 8 e domein bij haar toezicht op de peuterspeelzalen mee te nemen. Uit de resultaten van zowel de zelfevaluaties (oordeel 1) als uit de resultaten van het toezicht door de inspectie is gebleken dat dit nog niet heeft plaatsgevonden. De inspectie maakt hierover een afspraak met de gemeente. 2. Verbeterpunten 1a1: Uit de zelfevaluatie en bijgevoede stukken, blijkt dat er een doelgroepdefinitie is beschreven voor peuters. Voor de kleuters is een dergelijke beschrijving nog niet aanwezig. Pagina 8 van 24

1a2: Er zijn door de gemeente voldoende kindplaatsen gecreëerd maar niet alle kinderen/ouders worden bereikt. Uit de gegevens over 2011 blijkt dat de gemeente, op basis van de uitgebreidere doelgroepdefinitie 62% van de doelgroepkinderen bereikt. 1a4: Op gemeentelijk niveau is er nog geen analyse gemaakt van de ouderpopulatie van de gemeente Den Helder, waardoor het onduidelijk is waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten. 1a7: De gemeente heeft geen beleid vastgelegd over de invulling van kwaliteitszorg op de voor- en vroegscholen. 1a8: In de gemeente Den Helder houdt de Werkgroep doorgaande lijn zich bezig met de afstemming tussen voor- en vroegscholen. Naast de warme overdracht wordt in de komende periode onderzocht of de werkgroep andere afspraken op het gebied van de doorgaande lijn inhoudelijk zal uitwerken. Verder is het de bedoeling dat in het convenant de afspraken over de doorgaande lijn worden vastgelegd. De indicator is daarom ten opzichte van de zelfevaluatie aangepast naar oordeel 2. 3. Voorbeelden voor anderen. Op gemeentelijk niveau zijn er in de gemeente Den Helder op het gebied van VVE-beleid geen indicatoren als voorbeeld voor anderen aangemerkt. Pagina 9 van 24

Pagina 10 van 24

2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaal-wenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. 2.1 Het bereik In tabel 2.1 staat het aantal peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE Peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep Boefjesboet 35 5 't Zeepaardje 48 16 Vlindertuin 24 8 Sterrekijkers 40 12 Olleke Bolleke 64 39 Hummeltjeshonk 60 34 Bonte Bijtjes 38 24 VVE Kinderdagverblijf aantal peuters waarvan doelgroep Vuurtoren 28 5 Tuimelaars 13 7 K'nijntje 54 13 Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 163 doelgroeppeuters op de voorscholen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een aantal locaties met doelgroepkinderen bezocht. 3 peuterspeelzalen 1 kinderdagverblijf 4 vroegscholen (groep 1 en 2 van basisscholen). De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien of, en zo ja welke, voor- en vroegscholen met elkaar samenwerken. Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen (2.2 2.8) staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn (-) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle vooren vroegscholen gestuurd zijn. Er wordt een + of een - gegeven als het gemiddelde oordeel 0,1 hoger of lager is, dus als het verschil in totaal meer dan 0,2 is. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Pagina 11 van 24

Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 1 3 = A0.2 VE-basisvoorwaarden 4 = A2 Groepsgrootte 4 = A3 "Dubbele bezetting" 2 5 1 + A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 1 3 - A5.2 Opgeleide leidsters 4 = A5.3 Nederlands spreken 4 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters 1 4 3 = A5.5 arlijks opleidingsplan 2 2 - Toelichting: In het algemeen is er een recent GGD-rapport voor de voorscholen aanwezig, maar is het 8 e domein daarin niet meegenomen. De dubbele bezetting is bij alle voorscholen aanwezig. Bij de vroegscholen is het creëren van mogelijkheden om in kleine groepen te werken in de helft van de scholen een ontwikkelpunt (A3). Overigens is de waardering door de inspectie positiever dan de vroegscholen in hun zelfevaluatie hebben aangegeven. De reden hiervoor is dat tijdens de observaties is gebleken dat bij de betreffende scholen voldoende mogelijkheden waren om in kleine groepen te werken. Verder constateerde de inspectie dat bij één van de voorscholen niet alle kinderen voldoende tijd, 10 uren, aangeboden kregen. Dat is de reden dat de inspectie op indicator A4.1 negatiever scoort dan uit de zelfevaluaties naar voren komt. De opleiding van de leidster op de voorscholen is goed en in meeste gevallen vaak een voorbeeld voor anderen. Bij de vroegscholen constateerde de inspectie over het algemeen voldoende scholing. Bij één vroegschool hadden de leerkrachten nog geen VVE-scholing gehad. Bij de helft van de voorscholen is een jaarlijks opleidingsplan (A5.5) een ontwikkelpunt. Tijdens de bezoeken oordeelde de inspectie bij twee voorscholen negatiever op indicator A5.5 dan zij zelf in de zelfevaluatie hebben aangegeven. In één situatie bleek het toch een ontwikkelpunt te zijn en bij een ander bleek het voldoende te zijn in plaats van een voorbeeld voor anderen. Tabel 2.3 OUDERS 1 2 3 4 Verschil bezoek vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 8 = B2 Vooraf info aan ouders 2 6 = B3 Intake 8 = B4 Thuis VVE-activiteiten 7 1 = B5 VVE-participatie van ouders op school 8 = B6 Info ouders over ontwikkeling kind 2 6 - B7 Thuistaal 8 Toelichting: Op alle instellingen is sprake van voldoende informeel contact met de ouders. Er is echter op geen enkele voor- en vroegschool sprake van een op VVE gericht ouderbeleid (B1). Er ontbreekt namelijk een analyse van de ouderpopulatie, waardoor het moeilijk is te beoordelen of een bewuste keuze van ouderactiviteiten, afgestemd op de wensen en behoeften van de ouderpopulatie is gemaakt. Het vooraf informeren van de ouders over onder meer de doelen van VVE die de (voor)school voor staat (B2) is bij een tweetal VVE-locaties nog een ontwikkelpunt, maar in de meeste gevallen voldoende. Verder blijkt dat voornamelijk de thuisstimulerende activiteiten (B4) en de VVE-participatie van ouders (B5) duidelijke ontwikkelpunten zijn. Soms doordat er geen activiteiten door de (voor)scholen worden georganiseerd, maar soms ook doordat de betrokkenheid van de ouders laag is. Op één onderdeel is het oordeel van de inspectie negatiever(-) dan die uit de zelfbeoordelingen in de vragenlijsten. Dit betreft de Pagina 12 van 24

informatie aan de ouders over de ontwikkeling van hun kind (B6). De ouders worden bij de meeste (voor)scholen structureel twee keer per jaar geïnformeerd over de ontwikkeling. Dit waardeert de inspectie wel als voldoende (3) maar niet als voorbeeld voor anderen (4). Tabel 2.4 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 8 + C1.2 Doelgerichte planning 1 7 = C1.3 Aanbod taal 2 6 C1.4 Voldoende differentiatie 5 3 C2.1 Pedagogisch handelen 8 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 8 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 8 C2.4 Bevorderen autonomie kind 8 C2.5 Inrichting van de ruimte 3 5 - C3.1 Afstemming leidsters 8 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 8 C3.3 Interactie bevorderen 8 C3.4 Betrokkenheid kinderen 8 C3.5 Aanpakgedrag 8 C3.6 Responsiviteit 8 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 3 5 Toelichting: Aangezien de meeste indicatoren over de uitvoering van VVE niet in de zelfevaluatielijsten staan, bevat deze tabel vooral de oordelen van de inspecteur. Het aangeboden programma Alle voorscholen en vroegscholen werken met een integraal VVE-programma en dat is positiever dan de VVE-locaties in de zelfevaluaties hebben aangegeven. Helaas is dit niet op alle locaties hetzelfde programma. Bij de meeste (voor)scholen ontbreekt vaak een duidelijke differentiatie naar leeftijd en ontwikkeling in de planning (C1.4). Het pedagogisch klimaat De kwaliteit van het pedagogisch handelen op de voor- en vroegscholen is voldoende. De sfeer op de (voor)scholen is prettig en ontspannen. De leidsters en leraren treden de kinderen respectvol tegemoet en hanteren duidelijke gedragsgrenzen. De inspectie is kritischer over de inrichting van de ruimte (C2.5). Bij de voorscholen is voornamelijk geconstateerd dat de inrichting van de hoeken te weinig taal uitdagend is en/of te weinig echte materialen aanwezig zijn waarmee de peuters hun spel kunnen verrijken. Het educatief handelen Het educatief handelen is over het algemeen voldoende. Een belangrijk ontwikkelpunt voor zowel de vroeg- als de voorscholen is het afstemmen van de aangeboden activiteiten op de onderwijsbehoeften van de individuele kinderen. Het oordeel van de inspectie bij deze indicator (C3.7) is negatiever dan die van de locaties zelf. Op een aantal locaties worden de kinderen wel geobserveerd maar is het nog onvoldoende zichtbaar dat de geplande activiteiten van de kinderen passend zijn bij hun fase van ontwikkeling. Het programma is vaak de leidraad en niet de ontwikkeling van het individuele kind. Tabel 2.5 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 3 4 1 = D1.2 Planmatige begeleiding 6 2 D1.3 Evaluatie begeleiding 6 2 - D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 3 5 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 8 + D2.2a Aanmelden voor externe zorg D2.2b Overleg ouders over externe zorg = Pagina 13 van 24

D2.3 Volgen van de externe zorg 8 = Toelichting: Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep Op de meeste locaties wordt de ontwikkeling van kinderen systematisch gevolgd. De planmatige opzet van de begeleiding vormt vooral op de voorscholen een belangrijk ontwikkelpunt. Op de voorscholen is er nog onvoldoende aandacht voor de planning van de begeleiding van het individuele kind. Ook kunnen de doelen in de groeps- en/of handelingsplannen zowel op de vroegscholen als de voorscholen concreter worden geformuleerd. Een heldere probleemanalyse kan daarbij sturing geven aan het concreet formuleren van de doelen. De evaluatie van de zorg, indicator D1.3, is door de inspectie negatiever beoordeeld dan die van de locaties in de zelfevaluatie. Dit komt omdat voornamelijk bij de voorscholen nog geen evaluatie van de zorg plaatsvindt of omdat er te weinig diepgang in de evaluatie te vinden is. Een verbetering van de planmatige begeleiding zal uiteraard ook leiden tot een verbetering van de mogelijkheden van de evaluatie. Voor de taalontwikkeling is de zorg vaker voldoende (D1.4). Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere keten Op alle locaties verlopen de contacten met de externe zorginstellingen voldoende efficiënt. De inspectie heeft op alle locaties deze indicatoren als voldoende beoordeeld. Tabel 2.6 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 8 = E2 VVE evalueren 5 3 = E3 Opbrengsten evalueren 4 4 - E4 Verbetermaatregelen 6 2 = E5 VVE borgen 6 2 = E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 2 2 = Toelichting: Het evalueren van de kwaliteit van VVE is nog volop in ontwikkeling. Wel is er op alle VVElocaties een VVE-coördinator aanwezig die het VVE-beleid beschrijft en de uitvoering daarvan coördineert (E1). Wanneer er op de scholen VVE-beleid aanwezig is dan maakt dit meestal onderdeel uit van het totale kwaliteitsbeleid (E6). Op de helft van de scholen wordt gericht gewerkt aan verbeteractiviteiten (E4) en aan de borging (E5) van het afgesproken beleid. Voor de overige scholen bleken al deze onderdelen een ontwikkelpunt. De inspectie is bij indicator E3 negatiever dan de zelfevaluaties. Hierbij heeft de inspectie geconstateerd dat de scholen de evaluatie van de resultaten wel voldoende uitvoeren maar dat de voorscholen dit nog verder ontwikkelen. Eén voorschool had al wel een eerste aanzet gemaakt van een evaluatie van de resultaten maar deze bleek nog niet voldoende. Tabel 2.7 DOORGAANDE LIJN 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 8 + F2 Doorstroom naar vroegschool 2 2 - F3 Warme overdracht 3 5 = F4 Afstemming aanbod 6 2 = F5 Afstemming ped/educ handelen 6 2 = F6 Afstemming over ouders 6 2 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 8 = Toelichting: De coördinatie tussen de vroeg- en de voorscholen is belegd bij de gemeente waarbij vaak wordt gerefereerd aan het nog te ontwikkelen convenant waarin de samenwerking voor de doorgaande lijn verder handen en voeten krijgt. De inspectie is positiever over indicator F1 dan de VVE-locaties. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de zelfevaluaties ingevuld zijn op de locaties en de coördinatie vaak boven(voor)schools is belegd. In een paar situaties is de doorgaande lijn ontwikkeld maar dat heeft dan een bilateraal karakter. Van samenwerking met meerdere voor- of vroegscholen is dan geen sprake. Bij de meeste voor- en vroegscholen is er Pagina 14 van 24

wel sprake van een warme overdracht. Gezamenlijk afspraken maken over het werken met het programma (F4), het pedagogisch klimaat en educatief handelen (F5), het ouderbeleid (F6) en de zorg en begeleiding (F7) is veelal een ontwikkelpunt. Tabel 2.8 OPBRENGSTEN VAN VVE 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 4 = Toelichting: Op gemeentelijk niveau zijn nog geen afspraken gemaakt over de resultaten voor VVE, de inspectie onthoudt zich daarom op dit punt van een oordeel. Pagina 15 van 24

Pagina 16 van 24

3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. VVE op gemeenteniveau De gemeente Den Helder heeft in de Uitvoeringsnotitie onderwijsachterstandenbeleid 2011 2014 met de titel Spelen, leren, ontwikkelen, de stappen beschreven die zij onderneemt voor het invoeren van de Wet OKE. Diverse organisaties zoals de voor- en vroegscholen zijn bij de uitvoering daarvan betrokken. Verder geeft de nota een eerste aanzet voor het verder ontwikkelen van VVE binnen het onderwijsachterstandenbeleid en de harmonisatie van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang. De gemeente is bezig om samen met de samenwerkingspartners een convenant op te stellen waarin inspannings- en resultaatafspraken worden vastgelegd en tevens de afspraken over de informatieoverdracht. Punten die om nadere uitwerking vragen zijn: Het maken van een analyse van de ouderpopulatie en op grond daarvan beleid maken over de ouderactiviteiten op de locaties die passen bij de kenmerken en de behoeften van de ouderpopulatie. Het maken van afspraken over de wijze waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg monitoren. Doorgaande lijn: het maken van afspraken over invulling van de doorgaande lijn in het pedagogisch en educatief handelen, de omgang met ouders, het aanbod en de zorg en begeleiding. Het beter bereik van de doelgroepkinderen, op basis van de uitgebreidere definitie voor de doelgroepkinderen zoals door de gemeente Den Helder is gedefinieerd. Afspraken: Conform de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen dient de gemeente met de GGD afspraken te maken om vanaf het jaar 2012 de voorscholen te laten beoordelen. Dit betreft de basiskwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen (art. 1.50 en 2.6) en de eisen aan de voorschoolse educatie (art. 1.50b en 2.8 en het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie). Alle locaties dienen jaarlijks te worden beoordeeld. De gemeente maakt voor 1 augustus 2013 met de VVE-locaties resultaatafspraken en de wijze waarop deze gemeten moeten worden. VVE op locatieniveau De kwaliteit van VVE is op de meeste locaties nog in ontwikkeling. Te ontwikkelen punten zijn: Ouderbeleid Het opstellen van een gericht ouderbeleid waarbij op basis van een analyse van de ouderpopulatie doelen geformuleerd worden. Programma Het afstemmen van de verschillende programma`s op elkaar. Het verdient de voorkeur dat de voor en vroegschoolse instanties met hetzelfde programma werken. Daarnaast doelen uitwerken in een aanbod dat opklimt in moeilijkheidsgraad en rekening houdt met de verschillen in ontwikkelingsbehoeften per kind. Interne zorg en begeleiding De planmatige opzet van de zorg en begeleiding. Kwaliteitszorg De systematische evaluatie van de uitvoering van VVE op de peuterspeelzalen Het gericht werken aan verbeteractiviteiten en het borgen van de kwaliteit van VVE op bijna alle voor- en vroegscholen. De evaluatie van de resultaten van VVE op de voorscholen Doorgaande lijn In het overleg tussen de voor- en vroegscholen aandacht besteden aan de afstemming Pagina 17 van 24

van het aanbod, het pedagogisch en educatief handelen, het ouderbeleid en de zorg en begeleiding. Pagina 18 van 24

Bijlage 1: De beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Nee blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Nee 2 Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandsgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus 144 2011? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus 397 2011? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 210 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 131 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? Oordeel toeleiding. 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Nee 2 Nee Pagina 19 van 24

Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Ouders ontvangen van de GGD een folder van de gemeente Den Helder over VVE en de verschillende locaties. De GGD legt uit wat de bedoeling is. Verder wordt door de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven de werkwijze van VVE uitgelegd aan de ouders. Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? Er zijn uiteraard wel verschillende initiatieven en projecten in Den Helder voor peuters die meer nodig hebben dan VVE. Echter wordt dit (nog) niet door de gemeente gefinancierd. Er is dus geen gemeentelijk beleid, maar er is wel degelijk een aanbod. 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Nee Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee Nee 2 Pagina 20 van 24

Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? - Convenant VVE Den Helder 2011-2014.doc Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Er loopt op dit moment heel veel in Den Helder wat betreft het optimaliseren van de doorgaande lijn van voorschool naar basisschool. Er zijn nog geen definitieve documenten beschikbaar, alles is nog in concept en moet nog vastgesteld worden. In Den Helder is een Stuurgroep doorgaande lijn actief, daarin is ook de gemeente een partner. We ontwikkelen daar een Convenant doorgaande lijn, maar we gaan ook werken met zogenaamde 'kwaliteitskaarten' waarin het aanbod voor- en vroegschool zo goed mogelijk op elkaar wordt afgestemd. Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? In ontwikkeling (zie 1a8) 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) - Toekomst bestuurlijk overleg (~ 2011).pdf Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Nee Nee Nee Nee Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en Pagina 21 van 24

verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee 1 kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee 2 haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum 02-01- 2012 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een verordening, een beschikking, e.d.) - 226 - deelsubs-peuterspeelzalen.doc - Kwaliteit voorschoolse educati~10-298.pdf Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? 2 gediplomeerde leidsters op een groep van maximaal 16 peuters met minimaal SPW-3/ PW-3 niveau. Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Nee 2 Pagina 22 van 24

Bijlage 2: De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen CONDITIES 1 2 3 4 A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 2 8 A0.2 VE-basisvoorwaarden 7 1 A2 Groepsgrootte 10 A3 "Dubbele bezetting" 11 10 1 A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 10 A5.2 Opgeleide leidsters 10 A5.3 Nederlands spreken 10 A5.4 VVE-geschoolde leidsters 6 1 15 A5.5 arlijks opleidingsplan 3 4 3 OUDERS 1 2 3 4 B1 Gericht ouderbeleid 21 B2 Vooraf info aan ouders 2 13 B3 Intake 17 B4 Thuis VVE-activiteiten 9 4 B5 VVE-participatie van ouders op school 18 4 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 4 18 KWALITEIT VAN DE UITVOERING 1 2 3 4 VAN VVE C1.1 Integraal programma 6 16 C1.2 Doelgerichte planning 18 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 2 9 C1.4b Brede ontwikkeling 17 C1.4c Leeftijddifferentiatie 14 C1.4d Differentiatie ontwikkelings-niveau 1 13 C2.5 Inrichting van de ruimte 1 18 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN 1 2 3 4 ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 21 D1.2a Planning hele groep 13 9 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 16 5 D1.3 Evaluatie begeleiding 8 14 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 5 16 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 22 KWALITEITSZORG BINNEN DE 1 2 3 4 VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 1 20 E2 VVE evalueren 12 6 E3 Opbrengsten evalueren 2 14 Pagina 23 van 24

E4 Verbetermaatregelen 10 8 E5 VVE borgen 10 8 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 4 5 DOORGAANDE LIJN 1 2 3 4 F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 12 5 F2 Doorstroom naar vroegschool 5 1 4 F3 Warme overdracht 5 9 F4 Afstemming aanbod 14 1 F5 Afstemming ped/educ handelen 19 1 F6 Afstemming over ouders 19 1 F7 Afstemming begeleiding/zorg 14 OPBRENGSTEN VAN VVE 1 2 3 4 G1 VVE-resultaten meten 7 5 G2 Niveau VVE-resultaten 1 2 G3 Verlengde kleuterperiode 12 Pagina 24 van 24