DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE ERMELO IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE ERMELO IN 2012 Zwolle, februari 2013 HB

2 Pagina 2 van 24

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Ermelo Overzicht van de voor en de vroegscholen in Ermelo Lijst met de VVE documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE beleid 9 2 De oordelen over de voor en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor en vroegscholen 13 3 Conclusies 17 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 19 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor en de vroegscholen 23 Pagina 3 van 24

4 Pagina 4 van 24

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandsmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVEtoezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De Hoofdinspecteur Primair onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 24

6 Pagina 6 van 24

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Ermelo. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de Wet op het onderwijstoezicht) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. In bijlage 2 staat een overzicht van de antwoorden van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Hoofdstuk 3, ten slotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 24

8 Pagina 8 van 24

9 1 VVE in de gemeente Ermelo De gemeente Ermelo heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Ermelo In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom kan de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader invullen: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Ermelo. (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn (ook) bezocht. Voorschool: kinderdagverblijf Voorschool: peuterspeelzaal Vroegschool: Basisschool Klavertje Vier** De Waterval** Ollekebolleke** Arendshorst** Woudeinde* Ukkie Pukkie* Goede Herderschool* 't Woelige Hoekje* Prins Berhard* 't Speuldertje * Augustinus* Paddestoeltje* Blokkendoos* Bambino* Toelichting: De locaties in de bovenstaande tabel zijn door de gemeente aangereikt. De inspectie heeft bij de basisscholen met behulp van de gegevens van de teldatum van oktober 2011 nagegaan of er sprake was van doelgroepkinderen in de scholen. Scholen die door meer dan 15% doelgroepkinderen werden bezocht in de groepen 1 en 2, zijn uitgenodigd om de vragenlijst in te vullen. Alle locaties, ook de uitgenodigde voorscholen, hebben hierop positief gereageerd. Daarnaast zijn locaties bezocht in een combinatie van een voor- en een vroegschool. Deze locaties zijn in de tabel naast elkaar gezet. 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd - Pilot doorlopende leerlijn Kind Centraal Ermelo West, december Convenant Doorlopende Leerlijnen VVE, november collegevoorstel Doelgroepkinderen OAB en rijksmaatregelen in het kader van de wet OKE, 11 augustus collegevoorstel Offerte Eduniek 17 oktober 2011, scholing Puk & Ko voorschoolse voorzieningen in het kader van onderwijsachterstandenbeleid, 14 december Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage I bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de gemeente haar eigen beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als Pagina 9 van 24

10 met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van haar verificatie van de digitale zelfrapportage door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 2 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 2 1a4 Ouders 2 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 2 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 1 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 2 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 2 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 2 2b Gemeentelijk subsidiekader 2 Verificatie: In het VVE-beleid van de gemeente Ermelo is weliswaar een aantal ontwikkelingen zichtbaar die tot op heden echter nog niet kunnen leiden tot de vaststelling dat ze in voldoende mate bijdragen aan de kwaliteit van VVE. De indicatoren uit de tabel hierboven zijn ook door de gemeente Ermelo in de vragenlijst aangemerkt als een ontwikkel- en verbeterpunt, op een na, te weten 1b. Bij nadere bestudering bleek echter dat ook deze indicator nog aangemerkt moeten worden tot ontwikkel- en verbeterpunt. Indicator 1a5 is wel van voldoende kwaliteit. Aan de hand van de ingestuurde documenten en in voorkomende gevallen ook in gesprekken met de betrokkenen in de gemeente, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Dit levert het volgende beeld op: Oordelen 1. Verbeterpunten met een afspraak - Resultaten (1a9) Er zijn op gemeentelijk niveau geen afspraken met de schoolbesturen en houders van kinderopvang en peuterspeelzalen over de te behalen resultaten met VVE. Sinds 1 januari 2012 verwacht de inspectie dat op gemeentelijk niveau is bepaald wat de resultaten van VVE moeten zijn en hoe deze gemeten worden. In de vragenlijst geeft de gemeente Ermelo aan dat dit een verbeterpunt is. De inspectie en de gemeente Ermelo spreken af dat bovengenoemde resultaatafspraken uiterlijk 1 augustus 2013 zijn gemaakt en zijn vastgelegd. 2. Verbeterpunten - Definitie doelgroepkind (1a1) In de beleidsdocumentatie is niet expliciet vastgelegd welke definitie de gemeente hanteert van wat een doelgroepkind is. Wel staat in het collegevoorstel Doelgroepkinderen OAB en rijksmaatregelen in het kader van de wet OKE, dat voor de doelgroepkinderen tot 4 jaar (de peuters) deze definitie van toepassing is bij kinderen met een aantoonbare achterblijvende (taal)ontwikkeling. Omdat het in dit oordeel gaat om de definitie voor doelgroeppeuters én doelgroepkleuters, is de definitie van de gemeente niet volledig. Zeker omdat de gewichtenregeling op de vroegscholen hierin nog steeds leidend is, vraagt dit om een nadere oriëntatie en preciezere uitwerking van de doelgroepdefinitie in de gemeente. Pagina 10 van 24

11 - Bereik (1a2) Er is in de gemeente Ermelo geen zicht op het bereik van de peuters. Dat wil zeggen: het aantal kindplaatsen dat moet worden gerealiseerd, de vraag of er voldoende aanbod is en het gerealiseerd bereik (dus: zitten voldoende doelgroepkinderen op een VVE-plaats) is voor de gemeente nog punt van beleid. Omdat op 1 oktober in het schooljaar in de gemeente Ermelo en 5-jarigen kinderen met een leerlingengewicht stonden ingeschreven in de scholen van Ermelo, is de rekensleutel dat 75% daarvan (dat is ongeveer 31 kinderen) in aanmerking komen voor VVE in de voorschoolse periode. De locaties die een vragenlijst terugstuurden gaven in dat schooljaar zelf op dat er in totaal 63 doelgroeppeuters stonden ingeschreven (zie tabel 2.1). - Toeleiding (1a3) De gemeente is verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van de voor- en vroegscholen voor alle potentiële doelgroepkinderen. Daartoe dient zij ook zicht te hebben op het non-bereik (namelijk: waar zitten de doelgroepkinderen die niet naar een voorschool gaan en hoe komt dat?). Een gericht toeleidingsbeleid, waarin afspraken staan die betrekking hebben op de uitvoering en de verantwoordelijkheden in de toeleiding, is er niet. - Ouders 1a4 Binnen het gemeentelijk VVE-beleid wordt verwacht dat er ook ten behoeve van de ouders van de doelgroepkinderen beleid is gemaakt. Het gaat daarbij om de volgende onderdelen: - een analyse van de ouderpopulatie, die dient als basis voor: - de wijze waarop ouders voor de aanmelding bij een VVE-locatie worden geïnformeerd; - de intakeprocedure bij de aanmelding; - de ontwikkelingsgerichte activiteiten die in een gemeente worden geïnitieerd voor de ouders; - participatie van de ouders bij de VVE-activiteiten; - de wijze waarop de informatie aan ouders wordt verzorgd over de ontwikkelingen van hun kind; - of en hoe er rekening wordt gehouden met de thuistaal. Voor de gemeente Ermelo zijn dit ontwikkelpunten. - Externe zorg 1a6 Onduidelijk is in het gemeentelijk beleid, welke externe zorgstructuren er zijn voor peuters en kleuters. Daarnaast zijn de afspraken en de procedures, alsmede de verantwoordelijkheden voor de zorg aan de kinderen in de voor- en vroegscholen niet vastgelegd. Voor de gemeente is dit een verbeterpunt. - Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen (1a7) Er is geen gemeentelijk beleid over de invulling van de kwaliteitszorg op de voor- en vroegscholen. Het ontbreekt daarnaast aan afspraken met de schoolbesturen en de houder van de VVE-peuterspeelzalen over het realiseren en borgen van de kwaliteit van de aangeboden voor- en vroegschoolse educatie (een intern systeem van kwaliteitszorg). Deze indicator is voor de gemeente Ermelo een ontwikkelpunt. Doorgaande lijn (1a8) Een doorgaande lijn tussen de voor- en de vroegscholen is nog niet geheel vastgelegd. Binnen de doorgaande lijn hoort sprake te zijn van zeven punten: - VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool (en wie de taken en de verantwoordelijkheid heeft), - een warme overdracht, - afstemming over het aanbod van de voor- en de vroegschool, - afstemming over het pedagogisch klimaat, - afstemming over het educatief handelen, - afstemming over de wijze waarop het ouderbeleid wordt uitgevoerd, - afstemming over de interne begeleiding en zorg. In het Convenant doorlopende leerlijnen Ermelo is in november 2011 door verschillende partijen de intentie vastgelegd om gezamenlijk verantwoordelijk te zijn voor het realiseren van een dekkend en kwalitatief hoogwaardig VVE-aanbod met een doorlopende leerlijn. Het plan van aanpak Pilot doorlopende leerlijn Kind Centraal Ermelo West dat een maand later is gedateerd, Pagina 11 van 24

12 sluit hier inhoudelijk op aan. De inspectie merkt op dat niet alle hierboven genoemde punten in dit plan zijn opgenomen. Voor de gemeente is dit daarom een ontwikkelpunt. - VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau (1b) De coördinatie van de verschillende partijen en betrokkenen bij VVE en de onderlinge afstemming is niet duidelijk vastgelegd in de beleidsdocumentatie. Het betreft hier onder andere de wijken, de welzijnsorganisaties, de houders van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en de schoolbesturen. Het plan van aanpak Pilot doorlopende leerlijn Kind Centraal Ermelo biedt daarvoor wel mogelijkheden maar een nadere en concrete uitwerking ervan is er (nog) niet. Een dergelijke uitwerking kan bestaan uit doelen en de daaraan gekoppelde taken in een tijdspad. Om die reden merkt de inspectie deze indicator aan als een ontwikkelpunt en is het oordeel uit de vragenlijst van de gemeente naar beneden bijgesteld. - GGD-rapport (2a) Op grond van de OKE-wet (art. 2.19, lid 1 van de Wet kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen) dient de gemeente Ermelo GGD-toezicht uit te laten oefenen op de basiskwaliteit voorschoolse educatie van de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Tijdens de bezoeken die de inspectie bracht, bleek op één locatie wel en op één locatie geen toezicht te zijn uitgevoerd door de GGD, hetgeen in strijd is met de OKE-wet. De gemeente Ermelo dient er zorg voor te dragen dat eind 2012 de afspraken zijn gemaakt dat alle wettelijk verplichte inspecties zijn uitgevoerd door de GGD. - Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau (1c) Op gemeentelijk niveau dienen de afspraken over VVE minimaal één keer per jaar te worden geëvalueerd. Daarbij komen in ieder geval aan bod: - de doelgroepbepaling - het bereik en de toeleiding - de doorgaande lijn - de warme overdracht - de opbrengsten van VVE Over deze evaluatie en de conclusies met de verbeterpunten horen rapportages beschikbaar te zijn. - Gemeentelijk subsidiekader (2b) In de gemeente Ermelo wordt subsidie verstrekt aan een aantal aanbieders van VVE (peuterspeelzalen). Niet duidelijk is echter of er duidelijke afspraken zijn vastgelegd met betrekking tot de voorwaarden voor VVE (namelijk: betreffende de groepsgrootte, de kindleidster ratio, de minimaal tien uren voor het VVE-aanbod, de kwalificatie en de scholing van de beroepskrachten voor het VVE-aanbod. Daarnaast moet er ook een scholingsplan zijn voor de VVE-locatie, dat jaarlijks wordt vastgesteld. 3. voldoende kwaliteit - Integraal VVE-programma (1a5) De gemeente Ermelo heeft gekozen voor een integraal VVE-programma in de voorscholen, zo werd duidelijk in de beleidsdocumentatie. Het gebruik van een kindvolgsysteem, als middel om de ontwikkeling te volgen en het aanbod te plannen, hoort hiervan onderdeel uit te maken. De inspectie merkt op dat op de voorscholen tijdens de bezoeken die de inspectie aflegde, wel is gezien dat er wel met VVE-programma s werd gewerkt, op de vroegscholen was dat niet het geval. Dat laatste betekent overigens niet dat het programma dat de vroegscholen gebruikten, ondeugdelijk was. Daarover zijn in het gemeentelijk beleid van Ermelo echter geen afspraken over vastgelegd. 4. Voorbeelden voor anderen Op gemeentelijk niveau zijn geen voorbeelden voor anderen vastgesteld. Pagina 12 van 24

13 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaal-wenselijke antwoorden vermeden zijn ófwel door de formulering van de vragen, ófwel door bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. 2.1 Het bereik In tabel 2.1 staat het aantal peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven VVE Peuterspeelzaal aantal peuters Ollekebolleke Ukkie Pukkie 48 9 't Woelige Hoekje 9 0 't Speuldertje 20 0 Paddestoeltje 72 7 Klavertje Vier Blokkendoos 67 7 Bambino 41 0 waarvan doelgroep VVE Kinderdagverblijf aantal waarvan peuters doelgroep Woudeinde Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 63 doelgroeppeuters op de voorscholen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een aantal locaties met doelgroepkinderen bezocht. Daarbij ging het om twee peuterspeelzalen en twee vroegscholen (groepen 1 en 2 van de basisschool). De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien of, en zo ja welke, voor- en vroegscholen met elkaar samenwerken. Het onderzoek bestond uit (les)observaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Omdat het aantal bezochte locaties klein is, moet bij de indicatoren met een afwijkend inspectieoordeel op gemeentelijk niveau goed bezien worden of die afwijking komt omdat de bezochte locatie anders is dan de andere locaties of niet. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Pagina 13 van 24

14 Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport A0.2 VE-basisvoorwaarden A2 Groepsgrootte 2 = A3 "Dubbele bezetting" * 1 3 = A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 2 = A5.2 Opgeleide leidsters 2 = A5.3 Nederlands spreken 2 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters * 1 3 = A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 2 = Toelichting: - Bijna alle oordelen van de inspectie komen overeen met die van de bevraagde locaties (=), twee keer is de inspectie positiever in haar oordeel (+). - Bijna alle indicatoren zijn alleen van toepassing op de voorscholen, twee indicatoren (gemarkeerd met een *) zijn ook op de vroegscholen beoordeeld. - Te zien is dat één voorschool wel voldeed aan de condities voor VVE en één niet. - Wel lag tussen de twee combinatiebezoeken bijna drie maanden (de vakanties niet meegerekend). - Een dubbele bezetting of andere personele ondersteuning in de groepen 1 en 2, werd op drie locaties vastgesteld (A3). - Op één locatie waren geen VVE-geschoolde leraren (A5.4). OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 4 = B2 Vooraf info aan ouders B3 Intake B4 Thuis VVE-activiteiten 3 1 = B5 VVE-participatie van ouders op school 4 = B6 Info ouders over ontwikkeling kind B7 Thuistaal 1 3 Toelichting: - Drie keer komen de oordelen van de inspectie en die van de bevraagde VVElocaties met elkaar overeen (=), twee keer is de inspectie kritischer (-) en één keer is de inspectie positiever. - Op geen van de bezochte locaties was een concreet ouderbeleid vastgelegd. - De informatie over VVE die de ouders kregen voordat zij hun kind aanmeldden, was er op één voorschool en op één vroegschool wel en op de andere voor- en vroegschool niet (B2). - Een intake waarin met de ouders bij aanmelding werd gesproken en waarin over kindkenmerken, ontwikkelingskenmerken en andere bijzonderheden in de ontwikkeling van het kind, die relevant zijn om het VVE-aanbod adequaat af te stemmen, was er op twee locaties (B3). - Het thuis doen van VVE-gerelateerde activiteiten en op de voor- of vroegschool participeren in VVE-activiteiten, werd niet of nauwelijks gestimuleerd op de bezochte locatie. - Alleen in de vroegscholen was gelegenheid voor ouders om in een persoonlijk gesprek informatie over hun kind te krijgen, bijvoorbeeld in de vorm van een tienminuten-gesprek(b6). - Met de thuistaal van de ouders en het kind werd op drie locaties aantoonbaar rekening gehouden in de communicatie (B7). Pagina 14 van 24

15 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 4 + C1.2 Doelgerichte planning C1.3 Aanbod taal 2 2 C1.4 Voldoende differentiatie 2 2 C2.1 Pedagogisch handelen 4 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 4 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 4 C2.4 Bevorderen autonomie kind 4 C2.5 Inrichting van de ruimte C3.1 Afstemming leidsters 2 2 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 1 3 C3.3 Interactie bevorderen 2 2 C3.4 Betrokkenheid kinderen 1 3 C3.5 Aanpakgedrag 1 3 C3.6 Responsiviteit 1 3 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 2 2 Toelichting: - Niet alle indicatoren zijn in de vragenlijsten aan de locaties aan de orde geweest. Alleen C1.1, C1.2 en C2.5 zijn bevraagd. - Over die drie indicatoren is de inspectie positiever dan de locaties dat zijn. - Een doelgerichte planning van het aanbod ontbreekt op twee locaties (C1.2). Daarmee is niet inzichtelijk op welke wijze het aanbod is gericht op de ontwikkeling van de kinderen. - Het aanbod taal, essentieel voor VVE, behoeft op de helft van de locaties verbetering (C1.3). - Ook de afstemming van het aanbod op de verschillen tussen de kinderen, is een ontwikkelpunt voor de helft van de locaties (C1.4). - Datzelfde geldt voor de afstemming op de verschillen tussen de kinderen in het educatief handelen van de leraren en leidsters op de helft van de bezochte locaties (C3.7). - In het pedagogisch klimaat zijn de bevindingen grotendeels positief voor alle locaties (C2.1 tot en met C2.5). - Het educatief handelen vraagt nog wel wat verbeteringen op een aantal locaties (C3.1 tot en met C3.7). ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 3 = D1.2 Planmatige begeleiding D1.3 Evaluatie begeleiding 2 2 = D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 2 2 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 1 3 = D2.2a Aanmelden voor externe zorg D2.2b Overleg ouders over externe zorg 1 3 = D2.3 Volgen van de externe zorg 1 3 = Toelichting: - De respondenten van de vragenlijsten gaven op alle indicatoren dezelfde oordelen als de inspectie dat deed (=). - De indicatoren D2.2a en D2.2b zijn samengevoegd in het oordeel. - In de interne zorg (D1.1, D1.2, D1.3 en D1.4) zijn meer verbeterpunten vastgesteld dan in de externe zorg (D2.1, D2.2 en D2.3). - De meeste locaties gebruiken een deugdelijk volgsysteem om de kinderen te observeren (tenminste op de gebieden taal, rekenen, sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling) (D1.1). - Ook hier geldt dat de zorg en begeleiding voor de taalontwikkeling, die kenmerkend is voor VVE, in de helft van de bezochte locaties aantoonbaar wordt uitgevoerd (D1.4). Pagina 15 van 24

16 - KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 3 1 = E2 VVE evalueren 4 = E3 Opbrengsten evalueren 3 1 = E4 Verbetermaatregelen 4 = E5 VVE borgen 4 = E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 2 - Toelichting: - In dit aspect oordeelde de inspectie voor vijf indicatoren vergelijkbaar als de respondenten dat deden in de vragenlijsten (=), één keer was de inspectie kritischer (-) dan de bevraagde locaties. - Voor de kwaliteitszorg is op één locatie een medewerker die hierin taken verricht (E1). - Op één locatie worden de opbrengsten geëvalueerd (E3). - Alle andere indicatoren zijn op geen van de locaties aangetroffen (E2, E4, E5, E6). - Op de bezochte vroegscholen maakt VVE geen deel uit van de kwaliteitszorg (E6). DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg F2 Doorstroom naar vroegschool F3 Warme overdracht 2 2 = F4 Afstemming aanbod 4 = F5 Afstemming ped/educ handelen 4 = F6 Afstemming over ouders 4 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 4 - Toelichting: - Voor twee indicatoren is de inspectie positiever dan de bevraagde locaties dat zijn (+), in vier indicatoren komen de oordelen overeen en één keer is de inspectie kritischer (-). - Een coördinator die de doorgaande lijn onderhoudt en bewaakt tussen de voor-0 en de vroegschool, was er op twee locaties (F1). - Op dezelfde twee locaties is eveneens gezien dat een warme overdracht werd uitgevoerd (F3). - Op één vroegschool was beleid op een adequate en soepele doorstroom van de voor- naar de vroegschool (F2). - Alle overige onderdelen die horen bij een gezamenlijke afstemming tussen de voor- en de vroegschool over een doorgaande lijn, ontbreken op alle locaties (F4, F5, F6, F7). OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 2 = Toelichting: - Aangezien er in Ermelo op gemeentelijk niveau nog geen VVE-resultaatafspraken zijn gemaakt, kunnen indicator G1 en G2 niet beoordeeld worden. - Daarnaast blijkt dat voldoende kinderen op de vroegschool doorstromen van groep 2 naar groep 3. Er zijn op de twee bezochte vroegscholen weinig kinderen met een verlengde kleuterperiode (G3). Pagina 16 van 24

17 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Gemeentelijk VVE-beleid Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. De zelfevaluatie van de gemeente laat elf verbeterpunten zien, waarvan de inspectie onderschrijft dat het verbeterpunten zijn. Daarnaast heeft de inspectie voor een indicator die de gemeente aanvankelijk van voldoende kwaliteit achtte, het oordeel naar beneden bijgesteld (1b). Een andere indicator is zowel door de gemeente als de inspectie wel van voldoende kwaliteit bevonden (1a5). Het gaat in totaal om de volgende twaalf verbeterpunten: - 1a1 de definitie van de doelgroep De definitie van wat een doelgroepkind dat in aanmerking komt voor VVE, is niet eenduidig beschreven voor peuters en voor kleuters. - 1a2 het bereik De vraag of er voldoende kindplaatsen zijn voor peuters met een doelgroepdefinitie, op basis van het zicht op de hoeveelheid doelgroepkinderen, kan niet worden beantwoord. - 1a3 de toeleiding Er zijn geen afspraken op gemeentelijk niveau over de taakverdeling en verantwoordelijkheden om te zorgen dat doelgrpepkinderen worden bereikt en dus zoveel mogelijk kunnen deelnemen aan VVE-voorzieningen. - 1a4 de ouders. Hierbij gaat het om een ouderbeleid waarin is vastgelegd hoe op basis van een analyse van de ouderpopulatie, - de ouders worden geïnformeerd over VVE voor aanmelding, - de intakeprocedure, - ontwikkelingsgerichte activiteiten in de gemeente, - de participatie van de ouders in VVE, - (de wijze van) het informeren van ouders over de ontwikkelingen van hun kind, - op welke wijze rekening wordt gehouden met de thuistaal van het kind. - 1a6 de externe zorg Afspraken over de mogelijkheden, de taken, de werkwijze en de verantwoordelijkheden in de externe zorg ten behoeve van de uitvoering van VVE, zijn in de gemeente Ermelo nog niet vastgelegd. - 1a7 de interne kwaliteitszorg Op gemeentelijk niveau dient vastgelegd te zijn wat belangrijk is met betrekking tot de kwaliteit van (de uitvoering) van VVE en hoe deze kwaliteit gemeten en geborgd wordt. Afspraken hierover moeten nog worden gemaakt in de gemeente Ermelo. - 1a8 de doorgaande lijn Op gemeentelijk niveau moet coördinatie zijn van de doorgaande lijn tussen de voor- en de vroegschool. Op deze manier kan een koppeling worden gemaakt tussen de processen en de organisatie in de voor- en de vroegscholen, die kenmerkend zijn voor VVE. Daarbij gaat het om afstemming over de doorstroom, het aanbod, de warme overdracht, het pedagogisch en educatief handelen, de interne begeleiding en de zorg. - 1a9 de resultaten Van dit aspect, de resultaten van VVE, is vastgesteld dat het dringend verbetering behoeft. De afspraak die de inspectie met de gemeente Ermelo maakt, is dat de gemeente uiterlijk 1 augustus 2013 afspraken heeft gemaakt en vastgelegd met de betrokken partijen over de (te bereiken) VVE-resultaten. Pagina 17 van 24

18 - 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau. Onduidelijk is welke afspraken er zijn tussen de gemeente en de overige betrokkenen in VVE (zoals schoolbesturen, houders van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, welzijnsorganisaties etc.). - 1c de systematische evaluatie Een jaarlijkse evaluatie waarin de doelgroepbepaling, het bereik en de toeleiding, de doorgaande lijn, de warme overdracht en de opbrengsten worden geëvalueerd, is er nog niet. Bij een dergelijke evaluatie behoort een rapportage waarin ook de conclusies en de verbeteringen zijn verwoord. - 2a de GGD-rapporten Op het moment dat de vragenlijsten werden teruggestuurd, gaven de respondenten aan dat niet op alle voorschoolse locaties een GGD-inspectie uitgevoerd. Tijdens de locatiebezoeken die de inspectie aflegde, was op één locatie wel en op één locatie geen GGD-inspectie uitgevoerd waarin het achtste domein was betrokken. - 2b het gemeentelijk subsidiekader Een inzichtelijk gemeentelijk VVE-subsidiekader dat voldoet aan de OKE-wet is er niet. Om die reden merkt de inspectie het aan als een verbeterpunt. De volgende indicator is van voldoende kwaliteit: - 1a5 een integraal VVE-programma Er is in de gemeente Ermelo in documentatie vastgelegd welke keuze is gemaakt voor een integraal VVE-programma op de voorscholen. Ook een observatiesystematiek is in de voorscholen in gebruik. Kwaliteit van de uitvoering op de VVE-locaties De respondenten van de vragenlijsten hebben hun locaties zelf voor tweederde van de indicatoren op gelijke wijze beoordeeld als de inspectie dat deed in de locaties die zij bezocht. De inspectie was in ongeveer 10% van de beoordelingen negatiever en in 22% van de beoordelingen positiever dan de respondenten dat waren in hun eigen oordelen. De condities van VVE zijn veelal op orde in de voorscholen. De groepsgrootte, de kindleidsterratio, de VVE-tijd per week, de VVE-scholing en het opleidingsplan op de voorscholen zijn conform de OKE-wet. In de aspecten ouderbeleid, doorgaande lijn en kwaliteitszorg zijn veel verbeterpunten vastgesteld, zowel door de locaties zelf in de vragenlijsten als door de inspectie tijdens haar bezoeken. Dit vertoont inhoudelijke samenhang met het beleid op gemeentelijk niveau. Het merendeel van de bevindingen die de inspectie heeft over de indicatoren in de kwaliteit van de uitvoering van VVE en de ontwikkeling, begeleiding en zorg, is positief. Dat betekent ook dat in het handelen van de medewerkers op het merendeel van de bezochte locaties goede kansen zijn aangetroffen om VVE in de gemeente verder te kunnen ontwikkelen. Tot slot In het basisonderwijs wordt steeds meer opbrengstgericht gewerkt. Ook bij VVE is dat mogelijk en wenselijk. Door de ontwikkeling en de resultaten van de kinderen als uitgangspunt te nemen en daar voortdurend op aan te sluiten, is de kans groter dat kinderen profijt hebben van VVE. Dat is de reden waarom de inspectie benadrukt dat er op gemeentelijk niveau afspraken worden gemaakt over de VVE-resultaten. Pagina 18 van 24

19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? Ja 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Nee - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft Ja (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Nee blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is Ja beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandsgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus 2011? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus 2011? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? nee. Geen document aangevinkt. Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders Nee worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat Ja 3 adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Is dat in een document te lezen? Nee Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? nee. Pagina 19 van 24

20 Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? Is dat in een document te lezen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is dat in een document te lezen? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is dat in een document te lezen? heb nee aangevinkt Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Ja 3 Ja Ja 3 Ja Ja 3 Nee Nee 1 Pagina 20 van 24

21 Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? Zie convenant doorlopende leerlijn. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Nee Nee Ja 3 Ja Ja 3 Nee DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee 1 peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een Ja 3 verordening, een beschikking, e.d.) Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Ja 3 Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele Ja 3 bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Wordt er een ander criterium gehanteerd? Ja Wat is dat criterium? Pagina 21 van 24

22 Documenten waarin dit is opgenomen worden in mei 2012 aangeleverd. Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Zijn scholingsafspraken gemaakt. Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Wilt u een voorbeeld van zo n plan mailen naar de onderwijsinspectie? Afsluitende toelichting Hier kunt u een toelichting geven. Ja 3 Ja 3 Ja Pagina 22 van 24

23 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 8 1 A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 A2 Groepsgrootte 9 A3 "Dubbele bezetting" 4 9 A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 1 8 A5.2 Opgeleide leidsters 9 A5.3 Nederlands spreken 9 A5.4 VVE-geschoolde leidsters 6 7 A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 1 8 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 13 B2 Vooraf info aan ouders 11 1 B3 Intake 3 10 B4 Thuis VVE-activiteiten 12 1 B5 VVE-participatie van ouders op school 13 B6 Info ouders over ontwikkeling kind KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 4 9 C1.2 Doelgerichte planning 11 2 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 1 1 C1.4b Brede ontwikkeling 2 C1.4c Leeftijddifferentiatie 1 1 C1.4d Differntiatie ontwikkelings-niveau 2 C2.5 Inrichting van de ruimte 10 3 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 12 D1.2a Planning hele groep 12 1 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 13 D1.3 Evaluatie begeleiding 9 4 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 5 8 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 2 11 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 8 5 E2 VVE evalueren 12 1 E3 Opbrengsten evalueren 10 3 Pagina 23 van 24

24 E4 Verbetermaatregelen 12 1 E5 VVE borgen 12 1 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 2 2 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 11 2 F2 Doorstroom naar vroegschool 9 F3 Warme overdracht 2 3 F4 Afstemming aanbod 11 2 F5 Afstemming ped/educ handelen 11 2 F6 Afstemming over ouders 11 2 F7 Afstemming begeleiding/zorg 10 3 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten 4 G2 Niveau VVE-resultaten 1 2 G3 Verlengde kleuterperiode 4 Pagina 24 van 24