De toekomst van bedrijventerreinen? Prof. dr. Erwin van der Krabben Radboud Universiteit Nijmegen University of Ulster, Belfast (NI) SKBN / Platform31 Seminar Tilburg 16 juni 2016
Inhoud 1. Is veroudering bedrijventerreinen tot staan gebracht? 2. Agenda voor de toekomst: meer regie, private investeringen centraal
Oorzaken van veroudering op bedrijventerreinen? Veroudering: vaak op bedrijventerreinen zonder duidelijk profiel Slechte bereikbaarheid speelt een rol Onvoldoende waarde denken door eigenaren Geen bewijs voor negatieve effecten door verhuizing bedrijven naar nieuwe bedrijventerreinen Nog steeds weinig kennis over mate waarin veroudering probleem is voor eigenaren - Eigenaren investeren niet in onderhoud en renovatie omdat het effect onduidelijk is?
Is gekozen aanpak verstandig? Zijn er alternatieven? Aanpak vooral gericht op marktstimulering: subsidieverstrekking Weinig inzicht in programma van eisen dat ondernemers stellen aan huisvesting Investeer in verbetering bereikbaarheid; verbetering profilering bedrijventerrein Alternatief: systeemfouten aanpakken? Level playing field - Investeren in ontwikkeling nieuw bedrijventerrein versus investeren in herstructurering bestaand bedrijventerrein - Herontwikkelingsbijdrage invoeren bij ontwikkeling nieuw bedrijventerrein?
Effecten van het gevoerde beleid tot nu toe? Motieven / doelstellingen herstructurering vaak niet duidelijk geformuleerd Verwaarloosbaar effect op groei werkgelegenheid en aantal bedrijven Verwaarloosbaar effect op vastgoedwaarde en intensiteit ruimtegebruik Enig effect op profilering / sectorsamenstelling
Financiële haalbaarheid transformatieopgave problematisch Financiële resultaten van gebiedsontwikkeling t.b.v. woningbouw (in euros per woning) (EIB, 2011) Uitleglocaties Binnenstedelijk gebied Totaal kosten 50.400 58.100 Verwervingskosten 11.900 20.500 Bouw- en woonrijpmaken 25.700 24.100 Overige kosten 12.800 13.500 Totaal opbrengsten 58.600 49.600 Grondopbrengsten 53.100 35.300 Overig 1.200 5.800 Binnenplanse verevening 4.200 8.500 Exploitatiesaldo +8.400-9.600
Regionale programmering als sleutel tot succes Meeste provincies en regio s: grote stappen gezet m.b.t. regionale programmering Maar in veel regio s nog steeds sprake van overaanbod Nauwelijks of geen sprake van regionale verevening grondkosten dan wel regionaal grondbedrijven t.b.v. ontwikkeling bedrijventerreinen Ladder duurzame verstedelijking - Draagt bij aan afweging nieuw / bestaand - Mogelijk financiële consequenties voor grondexploitatie nieuwe terreinen - Effect op ruimtegebruik door bedrijven twijfelachtig
Zijn subsidies goed besteed? Grote subsidiepot heeft haast iets onwerkelijks, uit vroegere tijden Veel subsidiegeld noodgedwongen naar openbare ruimte - EU regelgeving staat individuele bedrijfssteun in de weg - Vliegwieleffect private investeringen twijfelachtig Voornamelijk effectbestrijding; oorzaken van veroudering niet aangepakt - Level playing field - Profilering en bereikbaarheid Secure vraaggerichte aanbodplanning op regionaal niveau nog steeds een illusie?
Agenda voor de toekomst 1. Creëer level playing field: verplichte herstructureringsbijdrage bij uitgifte nieuw bedrijventerrein 2. Aandacht voor sociaal-economisch belang bedrijventerreinen 3. Ontwikkeling nieuwe bedrijventerreinen door regionale ontwikkelingsmaatschappijen 4. Andere aanpak economische stadsvernieuwing
Deloitte (2013) Regionale samenwerking grondbeleid
Taakuitbreiding regionale ontwikkelingsmaatschappijen? (1/2)
Taakuitbreiding regionale ontwikkelingsmaatschappijen? (2/2) Regionale grondbedrijven: ingewikkeld, maar als het ergens kan, dan wel op bedrijventerreinenmarkt - Meer recht toe recht aan grondexploitaties - Veel minder betrokkenheid projectontwikkelaars - Geen bouwclaims Verbind aanleg nieuwe bedrijventerreinen met opknappen bestaande bedrijventerreinen Relatief onafhankelijk ten opzichte van provincie Biedt basis voor regionale acquisitiestrategie Verbinding met overige taken GOM s - Stimuleren innovaties - Investeren in innovatieve bedrijven - Investeren in duurzame energie - Versterken regionale infrastructuur (breedband)
Economische stadsvernieuwing 2.0 Agenda Stad: aanpak brownfields Europees probleem? Herstructureren / transformeren brownfields - Collectieve aanpak, mét eigenaren - Rendabele herstructurerings-/transformatieopgave problematisch Waardecreatie - Combinaties met investeringen in innovaties - Functiewijziging - Publieke investeringen in openbare ruimte (fysiek, breedband, energie) - Optimaliseren grondgebruik (= uitgeefbare grond vrijspelen ) Geen subsidie, maar marktconform financieren en participeren - Nu alleen in rijke provincies - Schone taak voor rijk: nationaal investeringsfonds
Privaat-privaat: Bedrijven Investeringszone (BIZ) Wat is het? Tijdelijke afspraak van ondernemers in een gebied om bij te dragen aan collectieve financiering extra maatregelen Van en door ondernemers: 2/3 draagvlak noodzakelijk voor oprichting. BID ontstaan in Canada in beginjaren 70. Wereldwijd ten minste 1400 projecten. Sinds 2009 in Nederland met 112 projecten. Na succesvolle Experimentenwet nu permanente wetgeving op komst. Vaak conflicten over bereidheid tot (en verdeling van) BIZ-bijdragen
Bedrijven Investeringszone (BIZ) Gezamenlijk investeren in openbare ruimte in een gebied Van straatmeubilair tot sloopfonds Van 500 per eigenaar/gebruiker per jaar (NL) tot 10.000 per eigenaar /gebruiker per jaar in (VS) Stok achter de deur: wettelijke regeling
Stedelijke herverkaveling op bedrijventerreinen Integrale (her)ontwikkeling van gebied gewenst - Oplossing voor onhandige eigendomsposities - Initiatief bij eigenaren in gebied Ruilen van gronden, met compensatie voor verschillen in waarde Faciliterende rol voor overheid Verbetering financieel resultaat - Reductie proceskosten - Reductie rentelasten - Geen verwervingskosten Wetgeving in de maak
Bedrijventerreinen Hengelder / Tatelaar (Zevenaar)
Gebiedsopgave als gevolg van verandering bereikbaarheid
Gebiedsopgave als gevolg van aanleg nieuw ns-station
Ideaal plaatje : geruilde grond
Ideaal plaatje : verbetering profilering
Proefprogramma Gelderland Pilots: moeilijke gebiedsopgaven Waarde creëren: verkaveling maakt extra verdienmogelijkheden mogelijk Verschuiving risico s: van gemeente / projectontwikkelaar naar eigenaren in het gebied Verschuiving initiatief? - Regie overheid - Regie eigenaren Waarborgen publiek belang Behoefte aan publieke financiële participatie: programma Steengoed Benutten
Vergroting belastinggebied gemeenten
Advies VNG-commissie o.l.v. Rinnooy Kan: Financiële ruimte voor gemeenten Huidige lokale belastinggebied valt Europees zeer uit de toon: Nederland bungelt onderaan Meer flexibiliteit gemeenten investeringen in fysieke domein Geen stijging macrolastendruk: verschuiving mogelijk centraal naar lokaal ca. 4 miljard Verbreding OZB en invoering ingezetenenbelasting Meer mogelijkheden gemeenten waardestijging niet-woningen af te romen