RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ BASISSCHOOL ZEELSTERHOF Plaats : Veldhoven BRIN-nummer : 10JJ Arrangementsnummer : 79914 Onderzoek uitgevoerd op : 9 februari 2010 Rapport vastgesteld te Eindhoven op 20 mei 2010 HB 2811938/9
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING...5 2. BEVINDINGEN...7 3. TOEZICHTARRANGEMENT... 15 Pagina 3 van 15
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 9 februari 2010 een onderzoek uitgevoerd op basisschool Zeelsterhof naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs. Aanleiding De inspectie heeft voor basisschool Zeelsterhof een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten mogelijk onvoldoende zijn op basisschool Zeelsterhof. Op 23 november 2009 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op (zelf)evaluatieactiviteiten van de school, namelijk het schoolplan en de schoolgids. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2, 4b en 4c, 5a, 6b en 8a. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleiders. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie, een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag en een deel van het team. Achteraf, na het schoolbezoek zijn, de Cito-eindscores van 2010 bij de bevindingen van het schoolbezoek betrokken. Tijdens het onderzoek zijn meerdere indicatoren beoordeeld van de volgende aspecten: de opbrengsten, het onderwijsleerproces, zorg en begeleiding, de kwaliteitszorg en de voorwaarden van de kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs, februari 2010. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek over de onderwijskwaliteit weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 5 van 15
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Opbrengsten 1.1* De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.1.1 De taalresultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.1.2 De rekenresultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2* De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Pagina 7 van 15
Leerstofaanbod 2.1* Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.1.1 Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.1.2 Bij de aangeboden leerinhouden voor rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2* De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.2.1 De leerinhouden voor Nederlandse taal worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.2.2 De leerinhouden voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4* De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Didactisch handelen 5.1* De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Begeleiding 7.1* De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Pagina 8 van 15
Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3* De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. De normindicatoren zijn aangegeven met een asterisk*. Pagina 9 van 15
2.2 Beschouwing Algemeen beeld School en bestuur zijn, nadat de Cito-eindresultaten van 2009 bekend waren, geschrokken van de gemiddelde eindscores van de leerlingen. Zeker ook omdat de gemiddelde eindscores in 2008 een zelfde beeld lieten zien. Het team heeft toen, in overleg met het bestuur, besloten om zichzelf het predicaat zwak toe te kennen. Zij heeft dit met de ouders gecommuniceerd. De school/het bestuur heeft vervolgens onderzoek laten uitvoeren door twee externe bureaus. In een van de onderzoeken, het zogenoemde diepteonderzoek, is naar mogelijke oorzaken van de achterblijvende resultaten gezocht. De analyses hebben geleid tot het vaststellen van tekorten op de volgende gebieden: didactische en pedagogische vaardigheden, zorg, onderwijsinhoud, onderwijskundig leiderschap en teamontwikkeling, kwaliteitszorg en communicatie. Voor al deze gebieden heeft het team een omvangrijk verbeterplan opgesteld voor een periode van twee jaar (december 2009- december 2011). Tijdens het schoolbezoek was zichtbaar dat het team zich in eerste instantie heeft gericht op het verbeteren en inrichten van structuren zoals groepsorganisatie/administratie, de management- en de zorgstructuur. Ook heeft het team, maar daar was zij al een langere tijd mee bezig, het leesonderwijs grondig aangepakt. Bij de implementatie van de vernieuwingen is steeds voorzien in scholing en begeleiding. De (verbeter)activiteiten moeten uiteindelijk leiden tot een verbetering van het onderwijsleerproces in de groepen. Tijdens de groepsobservaties bleek dat het team inderdaad bezig is de verbeteractiviteiten te implementeren, maar dat in sommige groepen een aantal van deze activiteiten nog niet (ten volle) werd uitgevoerd. Ook kunnen bepaalde verbeteractiviteiten nog verder worden ontwikkeld. Een aantal voorbeelden zal in de toelichting nader worden uitgewerkt. Het team volgt voor de inrichting van haar kwaliteitszorg de PCDA-cyclus. Bij de implementatie van de activiteiten in het verbeterplan is deze cyclus nog niet volledig gevolgd. Vanwege de positieve ontwikkelingen die de inspectie heeft waargenomen op basisschool Zeelsterhof heeft zij, bij wijze van uitzondering, de eindopbrengsten op de Cito Eindtoets van 2010 betrokken bij haar oordeel over de kwaliteit van het onderwijs. Dit betekent dat, volgens de richtlijnen van de inspectie, de school een basisarrangement zou moeten krijgen. Omdat deze positieve ontwikkelingen echter nog erg pril zijn, heeft de inspectie gemeend, in afwijking van de richtlijnen, een aangepast arrangement zwak toe te kennen. In het navolgende licht de inspectie haar bevindingen toe aan de hand van de volgende onderwerpen: opbrengsten, schoolorganisatie, onderwijsleerproces en kwaliteitszorg. Toelichting Opbrengsten Zoals al eerder vermeld, heeft de inspectie dit kwaliteitsonderzoek uitgevoerd, omdat uit de primaire detectie naar voren was gekomen dat de gemiddelde eindopbrengsten in de afgelopen drie jaren onvoldoende waren van basisschool Zeelsterhof. Ook was uit de primaire detectie naar voren gekomen dat de school in 2008 voor 11 leerlingen (ongeveer 25 procent) een LWOO-aanvraag had ingediend. Uiteindelijk zijn er in totaal drie toegekend. De meeste aanvragen werden afgewezen omdat de leerachterstand te gering was. In 2009 is in totaal aan vijf leerlingen een LWOO-indicatie toegekend. Pagina 11 van 15
De resultaten van 2007 had de inspectie herberekend, omdat in dat jaar ten onrechte de leerlingen met een LWOO-indicatie niet waren meegerekend in het bepalen van de gemiddelde resultaten. Vanwege de positieve ontwikkelingen op basisschool Zeelsterhof, heeft de inspectie, bij wijze van uitzondering, de eindresultaten van 2010 betrokken bij haar oordeel over de kwaliteit van de school. Hiermee zijn de eindopbrengsten gemiddeld op voldoende niveau volgens de richtlijnen van de inspectie. Schoolorganisatie Onderdeel van het verbeterplan vormt de verbeterlijn van het onderwijskundig leiderschap en teamontwikkeling. Het gaat hierbij om (onder meer) het opnieuw definiëren van rollen van de directie en het managementteam; professionalisering van het management; de inzet van integraal personeelsbeleid en de relatie met de ondersteuners. De ondersteuners zijn met name verantwoordelijk voor het functioneren van de nieuwe zorgstructuur, onder leiding van een regisseur. De relatie van de verbeteractiviteiten met de indicatoren van het waarderingskader van de inspectie zijn nauwkeurig aangegeven per verbeterlijn in het verbeterplan. Tijdens het schoolbezoek heeft de inspectie aan de hand van recent tot stand gekomen beleidsdocumenten, afspraken in groepsmappen en in gesprekken met teamleden kunnen vaststellen dat er al goede vorderingen zijn gemaakt met de verbeteringen in de schoolorganisatie. Zo hebben alle teamleden bijvoorbeeld aangegeven dat zij tenminste een maal door een lid van de directie, het managementteam en/of zorgteam zijn bezocht en dat tijdens het groepsbezoek een kijkwijzer wordt gehanteerd. Ook waren de groepsmappen voor de leerlingenvorderingen/ontwikkelingen eenvormig ingericht in alle groepen. Een punt van aandacht vormt echter het feit dat voor de planning van de groepsactiviteiten nu drie documenten naast elkaar worden gebruikt: roosters waarop de activiteiten staan vermeld, groepsplannen en individuele handelingsplannen. Hieraan is te zien dat de directie, het managementteam en (zorg) ondersteuners hun activiteiten nog beter op elkaar kunnen afstemmen. De inspectie is van mening dat met name de evaluatie van de vorderingen van leerlingen en vervolgens de bijstelling van het aanbod kunnen verbeteren door de drie soorten plannen te laten samenvloeien tot één groepsplan, waarin ook de individuele handelingsplannen worden opgenomen. De groepsplannen worden namelijk nu periodiek, na een toetsperiode, geëvalueerd en bijgesteld. Deze periodes liggen (te) ver uit elkaar. Ook zou het werken met groepsplannen als het planningsdocument voor alle groepsactiviteiten kunnen leiden tot meer concrete acties voor leerlingen die extra zorg nodig hebben. Mede om deze reden heeft de inspectie de afstemming (tijdens de instructie en de verwerking) en de evaluatie van de zorg nog met een onvoldoende gewaardeerd. Onderwijsleerproces In het onderwijsleerproces staan onder meer de implementatie van het model van directe instructie; verbeteringen van de doorgaande lijn, van het leesonderwijs en de zorgstructuur op de agenda. De inspectie heeft tijdens haar bezoek slechts een beperkt aantal groepen kunnen bezoeken. Tijdens deze bezoeken bleek echter dat nog niet in elke groep de principes van de directe instructie werden toegepast. Ook bleek dat sommige parallelgroepen tijdens de lees- en rekenles nog in niveaugroepen werden ingedeeld. Binnen deze niveaugroepen werden de leerlingen vervolgens weer in drie subgroepen verdeeld. Volgens het team waren dit nog overblijfselen uit het verleden, die nog een bepaalde functie hadden (zoals het kunnen wegwerken van achterstanden van leerlingen). De inspectie heeft de indicator waarmee wordt beoordeeld of er sprake is van een doorgaande lijn van de leerinhouden in de verschillende leerjaren dan ook nog als zwak beoordeeld. Het is echter onmiskenbaar dat al in veel groepen niet meer wordt gewerkt in niveaugroepen en de directe instructie als model wordt gehanteerd. De school is daarmee wel hard op weg om een doorgaande lijn voor alle leerlingen te realiseren. Pagina 12 van 15
Het team werkt al gedurende een langere tijd aan de verbetering van het leesonderwijs. Zij participeert daarvoor in een op bestuursniveau georganiseerd project ter ondersteuning van de verbetering van het leesonderwijs. Ook beschikt de school nu over een methodisch aanbod voor het onderwijs in begrijpend lezen. Tijdens het inspectiebezoek in 2005 was dit nog niet het geval. Bij het woordenschatonderwijs plaatst de inspectie nog vraagtekens, namelijk bij het aanbod maar ook bij de tijd die daaraan wordt besteed in de groepen 1/2. In de overige groepen is een doorgaande lijn nog niet goed zichtbaar. Ook om deze reden vindt de inspectie dat de leerinhouden van verschillende leerjaren nog niet goed op elkaar aansluiten. Het aanbod voor de leerlingen met een taalachterstand is daarmee nog niet volledig afgestemd op hun onderwijsbehoeften. Kwaliteitszorg De inspectie heeft twee indicatoren van de kwaliteitszorg nog met een onvoldoende gewaardeerd. In haar schoolplan heeft het team de karakteristieken van haar leerlingenpopulatie nog teveel in algemene termen beschreven. Dit is niet goed te rijmen met het feit dat er zoveel aanvragen voor een LWOO-indicatie zijn gedaan voor een groot aantal leerlingen in de afgelopen leerjaren. De school zou bijvoorbeeld in ieder geval moeten kunnen aangeven of deze aanvragen te maken hebben met bepaalde karakteristieken van de leerlingenpopulatie. Ook zouden de kenmerken van de leerlingenpopulatie deels bepaald kunnen worden door het bestuursbeleid om zoveel mogelijk leerlingen die voorheen naar het SBO zouden zijn verwezen op te vangen binnen het regulier onderwijs. Ten slotte heeft de inspectie de evaluatie van onderwijs en leren nog met een onvoldoende beoordeeld, omdat de PCDA-cyclus nog niet volledig is gevolgd sinds de start van de implementatie van het verbeterplan. Het volledig volgen van de PCDA-cyclus lijkt echter nog slechts een kwestie van tijd. Pagina 13 van 15
3. TOEZICHTARRANGEMENT De inspectie concludeert dat op basis van het feit dat de Cito-eindopbrengsten in 2010 voldoende zijn op basisschool Zeelsterhof, in feite een basisarrangement van toepassing is. Omdat de positieve ontwikkelingen op basisschool Zeelsterhof echter nog erg pril zijn, heeft de inspectie gemeend, in afwijking van de richtlijnen, een aangepast arrangement zwak toe te kennen. De school valt onder matig intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in maart 2011 weer van voldoende niveau is. De inspectie voert in deze periode een onderzoek naar kwaliteitsverbetering uit om na te gaan in hoeverre de tekortkomingen zijn opgeheven. De inspectie gaat ervan uit dat het verbeterplan dat de school reeds heeft opgesteld van voldoende kwaliteit is om de noodzakelijke kwaliteitsverbeteringen te ondersteunen. In september 2010 vindt een voortgangsgesprek plaats. De school voldoet aan de wettelijke vereisten. Pagina 15 van 15