Pesten in je team Wat kun jij er aan doen?

Pesten in je team Wat kun jij er aan doen? Workshop 30 Wim van Es Www.bureauvanesrbb.nl Trainer, vertrouwenspersoon, aanbieder van klachtencommissies

Pesten in je team: wat kun jij doen? Doel van workshop 30 Preventie van pesten is zorgen voor jezelf en voor collega s Inhoudelijke informatie: pesten, oorzaken, aanpak en verplichtingen WG Delen van succesvolle ervaringen en werkvragen: - Wat kun je doen als je zelf gepest wordt? - Wat kun je doen als je ziet dat collega gepest wordt? - Welke andere hulp kun je in of buiten je organisatie inschakelen??

Pesten in je team: wat kun jij doen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak? / gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten -Wat kun je doen als je zelf het mikpunt bent van pesten? -Wat kun je doen als een collega gepest wordt? -Welke andere verantwoordelijken kun je te hulp vragen? Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding

Pesten in je team: wat kun jij doen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak? / gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten -Wat kun je doen als je zelf het mikpunt bent van pesten? -Wat kun je doen als een collega gepest wordt? -Welke andere verantwoordelijken kun je te hulp vragen? Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding

Bob van der Meer Plagen Pesten incidenten systematisch Gelijke machtsverhouding Ongelijke machtsverhouding Geen winnaar of verliezer Slachtoffer mag zich verdedigen Geen blijvende lichamelijke of geestelijke schade Pester is winnaar Slachtoffer is verliezer Slachtoffer kan/mag niet meer voor zichzelf opkomen Blijvende lichamelijke of geestelijke schade

Arbo wet : Pesten Intimiderend gedrag met een structureel karakter van één of meerdere werknemers (collega s, leidinggevenden) gericht tegen een werknemer of groep van werknemers die zich niet kan of kunnen verdedigen tegen dit gedrag. Pesten kan zich op meerdere manieren voordoen: woorden, gebaren, isoleren, werk onmogelijk maken, bedreigen of erger. Veelal is het doel van de pester om de gepeste opzettelijk te kwetsen en te vernederen

Veel gebruikt: Adrienne Hubert Pesten door collega s of leidinggevende: Sociaal Isoleren: doodzwijgen, negeren, nadrukkelijk minachten Werken onaangenaam of onmogelijk maken Bespotten vanwege: Roddelen, Geruchten verspreiden:..voortdurend op negatieve manier over praten Dreigementen, Machtsmisbruik Lichamelijk geweld (denk ook aan duwen, opsluiten) Verbaal geweld Seksuele intimidatie Discriminatie / Racisme kleineren op basis van afkomst

Extra mogelijkheden voor LG Openlijk terecht wijzen Onnodig veel kritiek krijgen Verkeerd beoordelen Veel meer nare klussen krijgen dan anderen

NEA: Ongewenst gedrag door collega s Ongewenste Omgangsvormen: percentage 1x of vaker 2012 2010 2009 2004 Intimidatie 11,0% M = 12,1 V= 9,8 9,9% 11,2% 14% Seksuele intimidatie 1,8% M= 1,1 V=2, 6 1,8% 1,7% 3% Lichamelijk geweld 0,7% M= 1,0 V=0,3 0,5% 0,5% 1% Pesten 7,5% M= 8,3 V=6,6 7,2% 8,4% 10%

en op het werk Diverse onderzoeken 2007-2010 1 op de 3 WN wordt wel eens gepest Pesten houdt gemiddeld 4 jaar aan (2010 Universiteit Twente) Mannen: meer last pesten, intimidatie 64% gepest door collega s 48% door leidinggevenden WN in 500+ bedrijven hebben 2x zoveel kans gepest te worden als WN in <50 bedrijven (2007 Arbodossier) Vrouwen: meer last seksuele intimidatie (2010 TNO) 8% van leidinggevenden wordt gepest 28 % van leidinggevenden is in verleden gepest (2010 Universiteit Twente)? Gevolgen 11

Agressie op het werk 2012 Gevolgen Gezondheid: Interne Agressie Agressie 2007 en Impact in 2008 Interne Agressie NEA: ja 1x of meer vergeleken met NEA : nee - + + + Algemene Gezondheid Burnoutklachten Verzuim Verloopintentie Kunnen doorwerken tot 65 Willen doorwerken tot 65 - Inzetbaarheid - Werktevredenheid 12 Functioneren

Gevolgen interne agressie: slachtoffer 1 Gevolgen sterker bij extreme vormen en meer langdurige intimidatie Gevolgen ook afhankelijk van mentale kracht slachtoffer (op dat moment) Concentratie problemen Verminderd werkplezier Lichamelijke klachten Mentale klachten (labiel, humeurig, depressief) Privé problemen Verminderd zelfvertrouwen Schokkende ervaringen kunnen traumatisch zijn verwerkingsproblematiek

Gevolgen pesten : slachtoffer Gevolgen van pesten kunnen al snel ingrijpend zijn Al na enkele dagen: psychosomatische klachten (hoofdpijn, darmklachten, slaapproblemen) Na een half jaar pesten: heeft 95% van de slachtoffers duidelijk symptomen van angststoornissen en PTSS PTSS: Deze mensen hebben last van nachtmerries, geheugenverlies, concentratieverlies, vermijdingsgedrag en flashbacks van de nare gebeurtenis Angstsyndroom: Risico op blijvende persoonlijkheidsverandering Niemand meer vertrouwen. OZ Zweden (2004): 10 15% vd zelfdodingen ~ pesten op het werk

Gevolgen van pesten

Gevolgen pesten: organisatie Kosten Ziekteverzuim, vervanging, instroom WIA Kosten voor onderzoek, begeleiding Verzoeken tot overplaatsing Groter verloop Verminderde kwaliteit van het werk Verminderde productie Verstoorde werkrelaties Imago verslechtering Kosten voor een geval van mobbing: 15000 45000

Leymann Pesten escaleert : patroon is vaak.. Conflict dat uit de hand loopt, Negatief gedrag wordt herhaald en slachtoffer wordt gebrandmerkt, Management raakt betrokken, > kans dat slachtoffer schuld krijgt Management neemt vooroordelen jegens slachtoffer over Slachtoffer wordt uitgesloten Management kiest andere werkplek / ontslag of SO kiest weg of ziek Wim: Wees er snel bij, beperk de gevolgen

Pesten in je team: wat kun jij doen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak? / gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten -Wat kun je doen als je zelf het mikpunt bent van pesten? -Wat kun je doen als een collega gepest wordt? -Welke andere verantwoordelijken kun je om hulp vragen? Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding

Pesten in je team: wat kun jij doen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak?/ gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten -Wat kun je doen als je zelf het mikpunt bent van pesten? -Wat kun je doen als een collega gepest wordt? -Welke andere verantwoordelijken kun je me hulp vragen? Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding

Adviezen voor mensen die zelf mikpunt zijn van pesten / Vragen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak? / gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten Wat kun je doen als je zelf het mikpunt bent van pesten? (of zou kunnen worden) Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding

Adviezen voor mensen die zelf mikpunt zijn van pesten - 1 Overweeg pester aan te spreken Klik om tekst te plaatsen opsomming Niet enkel op basis van emoties, denk aan feedbackregels (stop boodschap + keuze) Leg zaken vast, maak een logboek, zorg dat je pesten kunt onderbouwen Zoek steun bij je collega s Blijf er niet alleen mee rond lopen, zwijg niet, bespreek wat er gebeurt Zoek steun bij mensen die je vertrouwt, bv een goede collega Laat je niet isoleren Ga na of er meer collega s slachtoffer zijn / samen sta je sterker Zoek steun bij een vertrouwenspersoon, je leidinggevende of andere interne

Adviezen voor mensen die zelf mikpunt zijn van pesten - 2 Zoek steun bij vertrouwenspersoon, je leidinggevende of andere interne Klik om tekst te plaatsen opsomming Vertrouwenspersoon Kan meedenken over wat je het beste kan doen Schakel een andere interne in: Leidinggevende, (LG + 1), preventie medewerker, veiligheidscoach, OR, bedrijfsmaatschappelijk werk, klachtencommissie Jij bent mikpunt / slachtoffer maar ook de organisatie heeft een probleem Zoek steun buiten je eigen organisatie: Thuis, bedrijfsarts, vakbond, vertrouwensinspecteur SZW Probeer zo fysiek en mentaal zo gezond en sterk mogelijk te blijven Verbetert situatie niet, kijk om naar ander werk: intern extern Neem niet zomaar vrijwillig ontslag overleg met P&O over betere afscheidsopties

Adviezen voor collega s.. Vragen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak? / gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten Wat kun je doen als een collega gepest wordt? (of zou kunnen worden) Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding

Adviezen voor Collega s van mensen die gepest worden - 1 Besteed zorg aan je collega Klik om tekst te plaatsen opsomming Laat merken dat je het naar vindt wat er met de gepeste collega gebeurt en dat je het gedrag van de pesters afkeurt Laat merken dat jij de collega wel accepteert Ga na hoe zij de zaken ervaart, of zij ideeën heeft hoe het gedrag van pesters te stoppen en hoe jij daar bij kan helpen Zeg dat niets doen de zaken alleen maar erger maakt Steun je collega ook openlijk in het team (zie volgende dia) Geef collega advies contact op te nemen met vertrouwenspersoon of leiding

Adviezen voor Collega s van mensen die gepest worden - 2 Steun je collega ook openlijk in het team Klik om tekst te plaatsen opsomming Spreek pester aan op zijn gedrag als je positie in het team sterk genoeg is - maak duidelijk dat je pesten afkeurt - vraag hoe pester het zou ervaren als hij zelf mikpunt was Als je pester niet durft aanspreken kun je collega steunen door: - Niet mee te pesten of om het pesten te lachen - Door collega s op de positieve kanten van het slachtoffer te wijzen - Door bondgenoten onder collega s te zoeken: Hoe meer mensen het pesten afkeuren hoe groter de kans dat het stopt. Pesten kan enkel doorgaan als niemand in grijpt Zelf leidinggevende inschakelen als collega geen actie durft te ondernemen.

Welke andere verantwoordelijken? Wat kunnen zijn doen../ Vragen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak? / gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten Welke andere verantwoordelijken binnen of buiten de organisatie kun je om hulp vragen? Wat kunnen zij mogelijk betekenen? Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding

Mogelijkheden van een aantal verantwoordelijken bij preventie van ongewenste omgangsvormen Leidinggevende Vertrouwenspersoon Klachtencommissie Bedrijfsarts Veiligheidscoach P&O OR

Leidinggevende heeft verantwoordelijkheid om: Medewerkers te beschermen en zich te laten ontwikkelen Pestgedrag waar mogelijk voorkomen Klik om tekst te plaatsen Investeren opsomming in gewenste omgangsvormen Conflicten tussen collega s niet voort laten sudderen Investeren in goede sfeer en teamgeest Veranderen van minder gewenste omgangsvormen Inzicht in eigen opvattingen en eigen stijl

Leidinggevende heeft verantwoordelijkheid om: Kans te vergroten dat hij/zij pestgedrag signaleert Klik om tekst te plaatsen Drempels opsomming slechten, kans op signalen vergroten, Organisatie kiest niet voor niets voor VP Ik beschouw het niet als een motie van wantrouwen Alert zijn op signalen, doorvragen, bij aanpak goed 1 e voorbeeld Inzicht in verschijningsvormen, daardoor scherper waarnemen Kwaliteit van omgangsvormen van tijd tot tijd laten meten Onderwerp bespreken in coachings-, FG- en BG gesprekken Pest problematiek zorgvuldig en daadkrachtig aan te pakken

Taak Vertrouwenspersoon: Klik om tekst te plaatsen Ondersteunt MW s bij klachten ongewenst gedrag. opsomming Draagt bij aan het voorkomen van ongewenst gedrag Helpt beleid ongewenste omgangsvormen actueel houden en bijstellen

Advies: Helpen Kiezen Klager en Klacht Vakbond Inspectie SZW Geen actie naar Aangeklaagde Klager - Vertrouwenspersoon Leiding gevende Informeel Oplossen? Klager Aangeklaagde: onder 4 ogen Klager Aangeklaagde: +3 e helpt..bemiddelen? Leidinggevende inschakelen Optie: Signaal aan OR Formeel Oplossen Intern? Klager dient officiële klacht in bij Leiding of Klachtencommissie Formeel Oplossen extern? Civiel recht, Ambtenarenrecht Strafrecht 31 Commissie voor Rechten van de Mens

Taak Klachtencommissie ongewenst gedrag: Onderzoeken van klachten over ongewenst gedrag Klik om tekst te plaatsen Onpartijdig opsomming, onafhankelijk, deskundig, obv klachtenprocedure Beoordeelt of een klacht ontvankelijk verklaart kan worden Doet onderzoek door middel van hoor en wederhoor Verklaart de klacht al dan niet gegrond Brengt advies uit aan de bestuurder over eventueel te ondernemen (disciplinaire) maatregelen en nazorg

Taak bedrijfsarts : Bijstand bij begeleiding van zieke werknemers Als WG er voor kiest, medewerkers de mogelijkheid bieden om: Klik om tekst te plaatsen - advies opsomming te vragen over arbeid en gezondheid - onderzoek te ondergaan over arbeid en gezondheid Kan in zijn contacten vragen naar ongewenst gedrag Kan informatie onder aandacht van OR/ Bedrijfsleiding / of het sociaal medisch overleg brengen Medewerker kan aangeven dat ziek zijn / klachten gevolg is van ongewenst gedrag door collega s of leidinggevende

Taak Veiligheidscoach: Signaleren Klik om tekst te plaatsen en analyseren opsomming Vraagbaak Feedback: Knelpunten bij A&G / Richtlijnen onvoldoende naleven Niveau: individuele medewerker, team, organisatie. Adviseren Geven van Voorlichting Coachen Gevraagd en ongevraagd / op cliënt- en beleidsniveau Voorkomen van en omgaan met A&G Ondersteunen medewerkers veilig werken, navolgen beleid Borgen Beleid A&G mede borgen in dagelijkse uitvoering van zorg en in het team Voortrekker beleid en stimuleert collega s beleid uit te voeren Rol in het beleids- en kwaliteitsproces

Taak van P&O Geeft informatie over opstellen beleid OO aan organisatie leiding en OR Klik om tekst te plaatsen opsomming Helpt bij het vaststellen van aard en omvang OO op het werk Helpt bij het opstellen van profiel vertrouwenspersoon (VP) het maken van een klachtenprocedure en het kiezen van een klachtencommissie (KC) Bevordert dat de rol van leidinggevenden bij preventie en aanpak van OO onderdeel is van begeleidings- en beoordelingscyclus Zorgt voor toerusting van medewerkers, leidinggevenden, VP en KC Is ter beschikking voor vragen over OO en de aanpak er van

Taak van OR / Personeelsvertegenwoordiging Is betrokken bij het maken van beleid over preventie van ongewenst gedrag Klik om tekst te plaatsen opsomming Instemmingsrecht Zorgen dat beleid voldoet aan de beste praktijken Zorgen dat aard en omvang van ongewenst gedrag van tijd tot tijd gemeten wordt Heeft aandacht voor OO bij de afspraken met arbo deskundigen Is betrokken bij onderhoud en evaluatie van beleid Besteed aandacht aan opleiding en toerusting Staat open voor signalen van betrokkenen Doet voorstellen voor verbetering

Pesten in je team: wat kun jij doen? 1 Wim - Ria 2 Pesten: wat? / vaak? / gevolgen? 3 Drie invalshoeken bij het reageren op pesten -Wat kun je doen als je zelf het mikpunt bent van pesten? -Wat kun je doen als een collega gepest wordt? -Welke andere verantwoordelijken kun je te hulp roepen? Uitwisselen succesvolle ervaringen werkvragen in kleine groepen 4 Resultaten bespreking +..eventueel aanvullende adviezen Wim 5 Laatste vragen en afronding : oorzaken, verplichtingen werkgever en vindplekken

Pesten: Oorzaken io 130522 Leidinggevende Slachtoffer Kenmerk dat af wijkt Niet goed voor jezelf op komen Eerdere slachtoffer ervaring Onhandig gedrag (stoornis?) Lage status in de groep Veel stress, weinig regelruimte Pester Pesten geleerd Meer macht dan slachtoffer Weinig sensitief (stoornis?) Pesten levert winst op Geen voorbeeld gedrag (zelf pesten Niet investeren in gewenst gedrag Weinig oog voor signalen Onhandige aanpak incidenten Onvoldoende inlevingsvermogen Niet durven confronteren Laizzes-faire leiderschapsstijl Geen inzicht in effect leiderschapsstijl Conflicten niet oplossen Niet investeren in collegiale ondersteuning Groepsdynamiek: Aandacht voor wisselwerking Verstoord evenwicht frustratie agressie zondebok (systeem uit balans) Groepsproces: wie hoort er bij, wie heeft de macht (groepsdruk) Groepsproces: hoe persoonlijk worden we Samenzwering zwijgen, slachtoffer schuld geven, omstandersdilemma Incident stigmatisering roddel slachtoffer is probleem uitsluiting Onopgeloste conflicten: van werk persoon, incident patroon Weinig sociale / collegiale ondersteuning Organisatie Geen beleid preventie OO (geen waarden, normen tav gewenst gedrag) (niet actief vertaald naar de afdeling) (geen vertrouwenspersonen / klachtenregeling) Accent op prestaties, niet op sociale relaties Geen oog voor werkdruk en stressoren Cultuur van ongewenst gedrag, normvervaging Ongewenst gedrag niet meten Type organisatie: politie, defensie Grote organisaties meer.. 38

Arbowet: WG beschermt WN PSA (psychosociale arbeidsbelasting ) V Factoren in Werksituatie Die stress teweeg brengen Agressie en Geweld Discriminatie (2009) Seksuele intimidatie Pesten Werkdruk Doel: Preventie PSA Voorkomen van: Gezondheidsschade Ziekteverzuim Instroom WAO / WIA Informatie 2007 14% instroom=gevolg van werkgebonden psychische klachten

Werkgevers verplichtingen: beste praktijken Vertrouwenspersoon Klik om tekst te plaatsen opsomming Gedragscode Klachtenregeling Registreren van incidenten + Wettelijke Arboverplichtingen als bv : Risico inventarisatie, beleid, effect van beleid meten, voorlichting

Werkgevers verplichtingen: www.arboportaal.nl U bent verplicht uw WN tegen interne agressie te beschermen. U kunt daarvoor de volgende maatregelen nemen Laat WN weten dat Agressie niet geaccepteerd wordt. Stel beleid op met normen en sancties Bespreek dit beleid in werkoverleg en functioneringsgesprekken Grijp in bij concrete situaties, handel naar uw beleid Geef WN het gevoel dat hij naar LG toe kan als hij ergens mee zit Stel VP aan en informeer WN hier over Stel klachtencommissie in over interne agressie Noteer klachten in een rapport en gebruik dit voor beleidsaanpassing Goed voorbeeld doet goed volgen: laat LG het goede voorbeeld geven

Vindplekken: Arbo catalogi +++ www.betermetarbo.nl Klik om tekst te plaatsen www.arbocatalogusggz.nl opsomming www.arbocatalogusvvt.nl www.profijtvanarbobeleid.nl www.dokterhoe.nl www.fcbwjk.nl (enkel met ww) www.ambulancezorg.nl Ziekenhuizen, revalidatiecentra Geestelijke gezondheidszorg Verpleeg en verzorgingstehuizen Gehandicaptenzorg UMC s Welzijn, Jeugdzorg, Kinderopvang Ambulance diensten NB in de arbocatalogi staat op dit moment niet veel over ongewenste omgangsvormen. www.betermetarbo had nog de meeste informatie / www. fcbwjk kon ik niet in www. gezondenzeker.nl : magazine 2013-1, blz 12 - artikel over pesten Mail wimvanes@bureauvanesrbb.nl voor tips over literatuur

De presentatie van deze workshop kun je downloaden op www.gezondenzeker.nl/kennisdagen