Notitie : Rapport ondernemersenquête Datum : 18 juli 2012 Opdrachtgever : Ondernemers Loon op Zand i.s.m. gemeente Ter attentie van : Trudie Fabus Projectnummer : 203X00914.071481_7 Opgesteld door : Jan Carel Jansen Venneboer 1. Inleiding BRO heeft een enquête gehouden onder de winkeliers in de gemeente Loon op Zand naar hun visie op en behoefte aan koopzondagen. In het kader van dit onderzoek zijn in totaal 135 vragenlijsten gestuurd naar (functionerende) winkels in de gemeente Loon op Zand. Nadruk ligt op de deelname van winkels aan de koopzondag en de visie van winkeliers op de toekomst. In totaal zijn 108 enquêtes geretourneerd, een respons dus van 80%. Een deel hiervan is telefonisch afgenomen. In deze notitie worden de resultaten van het ondernemersonderzoek gepresenteerd. We sluiten af met de belangrijkste conclusies, overwegingen en aanbevelingen. 2. Resultaten ondernemersenquête Kenmerken respondenten Enkele algemene kenmerken van winkeliers en hun bedrijf: Van de groep winkeliers die de enquête heeft ingevuld, is 69% zelfstandige, 19% behoort tot een filiaalbedrijf en 12% is franchiser. Bijna een derde van de respondenten behoort tot de branchegroep In en om het huis (dier en plant, bruin/witgoed, fietsen/autoaccessoires, doe-het-zelf, wonen, keukens) en bijna 30% tot mode & luxe. De dagelijkse sector is met 18% vertegenwoordigd, waaronder vier supermarkten. De respons op de enquêtes komt redelijk overeen met de procentuele verdeling van de winkeliers naar vestigingslocatie. Bijna 60% van de winkels is gevestigd in het centrum van Kaatsheuvel, 15% in het centrum van Loon op Zand en 13% op bedrijvenpark De Kets. 61% Van de omzet is afkomstig van consumenten uit de gemeente zelf, 29% komt uit de regio en 10% daarbuiten (waaronder toeristen en recreanten). Opmerking: Door de Winkeliers Vereniging Kaatsheuvel is in het najaar van 2011 ook een enquête gehouden naar de mening van winkeliers over koopzondagen in deze plaats. Het onderzoeksgebied betrof enkel centrum Kaatsheuvel, dus zonder bedrijvenpark De Kets, centrum Loon op Zand en overige locaties. De vragen in deze enquête zijn echter anders geformuleerd als in het onderzoek van BRO. De resultaten zijn dus niet volledig en eenduidig vergelijkbaar. NOTITIE/ Conclusies ondernemersenquête koopzondagen Loon op Zand 1
Ondernemerschap Zelfstandig 69% Franchise 12% Filiaalbedrijf 19% Branchegroep Dagelijks 18% Mode & Luxe 29% Vrije tijd 4% In en om huis 31% Overige detailhandel 18% Vestigingslocatie Aantal verspreide enquêtes Centrum Kaatsheuvel 78 58% Centrum Loon op Zand 22 16% Bedrijvenpark De Kets 14 10% Solitaire locatie 13 10% Anders 8 6% Totaal 135 100% Vestigingslocatie respons Centrum Kaatsheuvel 59% Centrum Loon op Zand 15% Bedrijvenpark De Kets 13% Solitaire locatie 8% Anders 5% Herkomst omzet Gemeente Loon op Zand 61% Regio 29% Buiten de regio, toerisme en recreatie 10% Deelname koopzondagen en functioneren Het merendeel van de detaillisten (64%) is tevreden met de huidige zondagsopenstelling van winkels in de gemeente met 12 koopzondagen per jaar. Het meest tevreden zijn de branchegroepen mode & luxe en vrijetijd, het minst tevreden is de dagelijkse artikelensector. Dit laatste betreft vooral de supermarkten. Zelfstandige zaken zijn wat vaker tevreden met de huidige regeling dan filiaal- en grootwinkelbedrijven. Circa 20% van de winkeliers is voorstander van 26 koopzondagen per jaar of meer. Circa 14% heeft geen mening over het aantal wenselijke koopzondagen of staat hier neutraal tegenover en 66% heeft er geen behoefte aan 26 koopzondagen per jaar open te gaan. Echter, een meerderheid van de winkeliers (62%) heeft er geen bezwaar mee als hun collega-ondernemers wél geopend zijn op 26 koopzondagen. Ook in de centra van Kaatsheuvel (57%) en Loon op Zand (67%) heeft men hier overwegend geen bewaar tegen. NOTITIE/ Conclusies ondernemersenquête koopzondagen Loon op Zand 2
Tevredenheid huidige zondagsopenstelling Ja 64% Nee 36% Voorstander openstelling 26 koopzondagen per jaar? Ja 20% Nee 66% Geen mening/neutraal 14% Bezwaar 26 koopzondagen andere winkels? Ja 38% Nee 62% Vestigingslocatie Voorstander openstelling 26 koopzondagen? Totaal Ja Nee Geen mening/ Neutraal Centrum Centrum Loon op Solitaire TOTAAL Kaatsheuvel Zand De Kets locatie Anders 9 2 6 2 2 21 15% 12% 43% 22% 40% 20% 45 12 6 5 3 71 71% 75% 43% 56% 60% 66% 9 2 2 2 0 15 14% 13% 14% 22% 0% 14% 63 16 14 9 5 107 1 100% 100% 100% 100% 100% 100% Ideale aantal koopzondagen Over het ideaal aantal koopzondagen zijn de meningen zeer sterk verdeeld. Circa 34% wil meer dan 11 koopzondagen per jaar, 41% wil 1 tot 10 koopzondagen en 25% wil helemaal geen koopzondag. In de categorie meer dan 15 koopzondagen per jaar zijn vooral de supermarkten, de keuken- en sanitairzaken en enkele modische winkels vertegenwoordigd. Met name de dagelijkse sector heeft geen behoefte aan veel koopzondagen, met als uitzondering van een aantal supermarkten en enkele versspeciaalzaken. De meningen van de supermarkten zijn erg verdeeld. Vier van de zes supermarkten hebben de vragenlijst ingevuld. Van hen wil één supermarkt graag 52 zondagen openen, een andere supermarkt wil liever geen enkele koopzondag open en de overige supermarkten openen graag 15 en 20 koopzondagen 2. De antwoorden van supermarktorganisaties in de enquête kunnen beïnvloed zijn door de functie van de persoon die de enquête heeft ingevuld. Directeuren geven over het algemeen de voorkeur aan meerdere koopzondagen dan managers. 1 2 NB: Van de 108 respondenten heeft één respondent niets ingevuld De respondenten die een laag ideaal aantal koopzondagen hebben ingevuld, hebben een managersfunctie. Indien dezelfde door het hoofdkantoor zou zijn ingevuld kan het zijn dat een ander ideaal aantal koopzondagen naar voren zou zijn gekomen. Het kan dus zijn dat het ideaalbeeld over het aantal koopzondagen momenteel is vertekend NOTITIE/ Conclusies ondernemersenquête koopzondagen Loon op Zand 3
De winkeliers die voor verruiming zijn, zijn met name op de Kets en op solitaire locaties gevestigd. Een kleiner overig deel bevindt zich in het centrum van Kaatsheuvel. Ideale aantal koopzondagen Geen koopzondag 25% 1 5 koopzondagen 31% 6 10 koopzondagen 10% 11-20 koopzondagen 22% 21-40 koopzondagen 9% 41-52 koopzondagen 3% Redenen om deel te nemen aan koopzondagen Aantoonbare extra omzet is voor veel winkeliers de belangrijkste reden om wel of vaker deel te nemen aan de koopzondag. Ook speciale activiteiten in het winkelgebied kunnen hieraan bijdragen, evenals een brede(re) deelname van winkeliers. Redenen wel/vaker deelname koopzondag (meerdere antwoordmogelijkheden) Aantoonbare extra omzet 66% Speciale activiteiten in winkelgebied 41% Brede(re) deelname winkeliers 29% Extra service aan consumenten 18% Meerwaarde van de koopzondag Ongeveer tweederde van de winkeliers geeft duidelijk aan dat een hoge deelname van ondernemers bepalend is voor het succes van de koopzondag. Verder zijn de winkeliers over de meerwaarde van koopzondagen verdeeld. 40% Van de winkeliers is van mening dat extra koopzondagen de toeristische aantrekkingskracht van de gemeente versterkt en 25% is van mening dat de koopzondag nodig is om de concurrentie aan te gaan met andere koopcentra in de regio. Daar tegenover staat dat 59% van mening is dat de kosten van de koopzondag hoger zijn dan de opbrengsten. 33% Is van mening dat de koopzondag de zondagsrust teveel aantast. Stelling Eens Neutraal Oneens We hebben koopzondagen nodig in de concurrentie 25% 21% 54% met andere koopcentra in de regio De kosten van extra koopzondagen zijn hoger 59% 21% 20% dan de opbrengsten Koopzondagen zijn alleen zinvol als alle winkels 67% 15% 18% meedoen Met extra koopzondagen versterken we de toeristische 40% 17% 43% aantrekkelijkheid van Loon op Zand Met extra koopzondagen tasten we de zondagsrust teveel aan 33% 21% 46% NOTITIE/ Conclusies ondernemersenquête koopzondagen Loon op Zand 4
3. Conclusies, overwegingen en aanbevelingen Conclusies Winkeliers in de gemeente Loon op Zand zijn sterk verdeeld in hun mening over de wenselijkheid van koopzondagen in hun gemeente. 64% Is tevreden met de huidige koopzondagen, 36% niet. 34% van de winkeliers wil meer dan 11 koopzondagen per jaar. Op het bedrijvenpark De Kets (keuken- en sanitairzaken) en bij een aantal supermarkten is het animo voor meer koopzondagen relatief groot. Hoewel de meeste winkeliers 26 koopzondagen enigszins veel vinden, heeft bijna tweederde geen bezwaar als andere winkels wél openen op zondag. Voor succesvolle koopzondagen is een brede deelname essentieel, aldus de lokale ondernemers. Met name aantoonbare extra omzet en speciale activiteiten in het winkelgebied vormen argumenten om de participatiegraad te verhogen. Overwegingen In de nieuwe Winkeltijdenwet wordt het aantonen van een substantieel toerisme als eis gesteld voor een verruimde zondagsopenstelling van winkels. De gemeente heeft met o.a. de Efteling en de Loonse en Drunense duinen toeristische attracties van internationale betekenis binnen haar gemeentegrenzen. De combinatie van dagbezoekers (jaarlijks ruim vier miljoen) en het toenemende aantal verblijfsgasten betekent dat de gemeente zonder meer een aantoonbare toeristische functie heeft. Daarbij zijn er verdere kansen vanuit het meerdaagsverblijf van recreanten in Bosrijk en de diverse recreatieoorden. Verruiming van de zondagopenstelling kan een bijdrage leveren aan het versterken van het toeristisch-recreatieve karakter van de gemeente, en kan hiermee de economische positie van de gemeente versterken. Dit wordt deels bevestigd in de enquête: circa 40% van de winkeliers is van mening dat verruiming van de koopzondagen bijdraagt aan de versterking van de toeristisch-recreatieve karakter. Bovendien komt momenteel al een belangrijk deel van de omzet uit de regio en van recreanten (circa 39%). Dit gegeven biedt verdere kansen om te benutten. Door het toeristisch recreatieve karakter van Loon op Zand met steeds meer jaarronde activiteiten op de omliggende campings en het uitbreidende Bosrijk (dat net als de Efteling het hele jaar open is), is het belangrijk dat de middenstand het hele jaar door en ook op zondagen diensten biedt aan de toerist en de regionale consument. Consumenten hebben juist op zondag behoefte aan beleving en daarin spelen de elementen shoppen, vertier, uitgaan en cultuur(historie) een belangrijke rol. Hiermee kan de zondagsopenstelling ook een economische spin off hebben richting de lokale horeca, leisure, cultuur, evenementen, etc. Koopzondagen raken steeds meer in trek bij mensen; de consument vraagt erom. Koopzondagen worden een vast onderdeel van het recreatie- en winkelgedrag. Steden en dorpen anticiperen hierop. Tilburg kent al een algehele zondag openstelling en andere gemeenten in de regio overwegen het. Verruiming van het aantal koopzondagen is van belang om de concurrentie aan te gaan met plaatsen in de omgeving. Dit wordt ook door 25% van de respondenten beaamt. Aanbevelingen De winkeliers in de gemeente Loon op Zand zijn sterk verdeeld over het gewenste aantal koopzondagen. Hierdoor is het niet mogelijk één gewenst aantal koopzondagen voor de gehele gemeente vast te stellen. BRO adviseert daarom het aantal koopzondagen te laten afhangen van de wensen van de winkeliers in de betreffende winkelgebieden en de betreffende branches. Uit- NOTITIE/ Conclusies ondernemersenquête koopzondagen Loon op Zand 5
gangspunt hierbij is dat de winkeliers zelf afspraken maken over de invulling van en het aantal koopzondagen. Dit past ook in de koers die de gemeente Loon op Zand vaart van een steeds verder terugtredende overheid. Een overheid die winkeliers zoveel als mogelijk faciliteert zodat zij efficiënt, optimaal en naar eigen inzicht kunnen ondernemen, met minder regelgeving. Het voorgestelde model wordt momenteel al in Breda toegepast. Per winkelgebied en in enkele specifieke branches zijn afspraken vastgelegd in convenanten over het aantal gecoördineerde koopzondagen en de invulling van de koopzondagen. Dit kan per branche/gebied verschillend zijn, omdat de wenselijkheid en het aantal van de koopzondagen ook per branche/gebied verschilt. In dit model is het verhogen van de omzet uitgangspunt en dit wil men bereiken door op de geplande koopzondagen zoveel mogelijk winkeliers open te laten zijn en speciale activiteiten te organiseren. Door in een convenant af te spreken op welke zondagen men gezamenlijk open is en welke activiteiten er extra georganiseerd gaan worden om het winkelen aantrekkelijker te maken, wordt het aantrekkelijker om deel te nemen aan de koopzondagen. Aantoonbare extra omzet en speciale activiteiten in het winkelgebied kan weifelende winkeliers over de streep trekken, zo blijkt ook uit de enquête in de gemeente Loon op Zand. Uitgaande van het Bredase model voor de gemeente Loon op Zand kunnen er per winkelgebied / branche de volgende aanbevelingen worden gedaan: Centrum Kaatsheuvel. De meeste winkeliers in het centrum van Kaatsheuvel zijn niet overtuigd voorstander van een algehele zondagopenstelling (26 koopzondagen of meer), al wisselt de animo sterk tussen ondernemers. Daarom stellen we voor om eerst een gewenningsperiode met een licht verruimde zondagopening in te stellen. Gedacht kan dan worden aan jaarlijks twaalf vaste koopzondagen op herleidbare data voor de consument, zes extra zondagen in de koopmaanden november en december en jaarlijks 2 à 4 koopzondagen gekoppeld aan bovenlokale evenementen. De centrumondernemers kunnen dit in een convenant vastleggen. Dit om een maximale deelname van winkels te bereiken, essentieel voor succesvolle koopzondagen. Na een evaluatie over 1 à 2 jaar kan dan voor het centrum van Kaatsheuvel worden bekeken of een extra verruiming, inclusief de ervaring van de genoemde lichte verruiming, voldoende draagvlak heeft onder ondernemers. Centrum Loon op Zand. Voor het centrum van Loon op Zand is twaalf koopzondagen per jaar blijkens de uitgevoerde enquête voldoende. Dit sluit overigens ook aan op de voornamelijk lokale verzorgingsfunctie van dit dorp. Verruiming met een nieuwe verordening blijft ook hier een optie, naar gelang de mogelijke toekomstige wens van de ondernemers. Bedrijvenpark De Kets. Op het bedrijvenpark De Kets is het animo voor koopzondagen relatief groot, met name onder keukenzaken. Mogelijk zou er op korte termijn al in een convenant overeen gekomen kunnen worden dat de zondagopenstelling, naar gelang de wens van de zittende ondernemers, verruimd wordt naar 26 koopzondagen of meer. Supermarkten. Het ideaal aantal koopzondagen onder deze respondenten loopt sterk uiteen. BRO verwacht dat wanneer de grootwinkelbedrijven rechtstreeks worden benaderd, ofwel managers/bedrijfsleiders worden buiten beschouwing gelaten, het ideaal aantal koopzondagen hoger uitvalt. Van belang is dat er voor de supermarktbranche ook specifieke onderlinge afspraken worden gemaakt en dat deze worden vastgelegd in een convenant. Belangrijke opmerking hierbij is dat ondernemers middels een convenant niet verplicht kunnen worden tot deelname aan de koopzondag. Daarom is het betrekken van individuele ondernemers bij de thema s en activiteiten van de koopzondagen en hen uitdagen tot medewerking een be- NOTITIE/ Conclusies ondernemersenquête koopzondagen Loon op Zand 6
langrijke uitdaging. Professionele marketing en evenementen en de ondersteuning door een centrummanagementorganisatie kan hierin een belangrijke aanjager vormen. De afgelopen jaren blijkt er steeds meer gewenning aan koopzondagen op te treden, zowel bij consumenten als ondernemers. Koopzondagen worden een vast onderdeel van het recreatie- en winkelgedrag. Tegelijkertijd neemt ook de concurrentie van andere aankoopplaatsen toe. Daarom is het noodzakelijk om elke 2 à 3 jaar de bestaande winkeltijden (waaronder koopzondagen, koopavonden) te evalueren en eventueel bij te sturen naar aantal, branche of winkelgebied. De gemeente kan hierin het voortouw nemen, en dat in samenspraak met de lokale ondernemers. NOTITIE/ Conclusies ondernemersenquête koopzondagen Loon op Zand 7