De Duurzaamheidbalans Telos Brabants Centrum voor Duurzame Ontwikkeling
Opbouw presentatie Wat is Telos? Telos visie op duurzame ontwikkeling De duurzaamheidbalans Toepassingsgebieden Wat maakt de DB interessant? 2
I. Wat is Telos? Brabants Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Aanleiding manifest Brabant 2050 Netwerkorganisatie van UvT, TUe, PNB, PON Kleine frontoffice (ca. 10 fte) met grote backoffice 3
Wat doet Telos: ontwikkelen integrale concepten DO (conceptualisering) evaluatie DO (monitoring; ex post - ex ante) begeleiden DO projecten (faciliteren, stimuleren) leren en debat over DO (disseminatie) 4
Historie Begrip Duurzame Ontwikkeling Eerste gedachten al in 17-de en 18-de eeuw in Duitsland: Nachhaltige Entwickelung Vooral sinds jaren zestig/zeventig vorige eeuw veel aandacht 1962 Rachel Carson: Silent Spring 1972 Rapport Club van Rome: Grenzen aan de groei 1980 World Conservation Strategy: living resource conservation for sustainable development 1987 World Commission on Environment and Development (Brundtland): Our common future 1992 UN-conference on environment and development (Rio de Janeiro) 2002 World Summit on Sustainable Development (Johannesburg) 5
II. Telos visie in vogelvlucht Definitie duurzame ontwikkeling (sluit aan bij Brundtland) Onderscheid in drie kapitalen (PPP) Houdbaar onderling (SYSTEEM) Houdbaar over generaties heen (TIJD) Houdbaar op alle schaalniveaus (RUIMTE) 6
De Telos driehoek Ecological capital Social and cultural capital Economic capital 7
3 kapitalenmodel gebaseerd op: notie aanpassende vermogen van systemen visie op langetermijnontwikkeling moderne samenleving 8
ad 1 aanpassende vermogen betreft notie van kapitalen en voorraden deels afgeleid van visie op voorwaarden aanpassende vermogen van ecologische systemen (belang biodiversiteit) deels afgeleid van visies op voorwaarden aanpassende vermogen economische en sociale systemen belang systeemvereisten 'efficiency', 'rechtvaardigheid', 'veerkracht' 9
ad 2 lange termijn proces 'modernisering' Economische modernisering 19de eeuw Duurzame Ontwikkeling: 3e meer inclusieve fase van modernisering Socio-culturele modernisering 20e eeuw Ecologische modernisering 21e eeuw 10
Duurzame ontwikkeling (1): betreft de mate waarin economische, sociaal-culturele en ecologische ontwikkelingen: niet op elkaar worden afgewenteld (defensieve visie) elkaar versterken (win-win situaties) (offensieve visie) zowel onderling als in tijd en ruimte is dus meer dan 'milieu plus' betreft visie op maatschappelijke (ipv economische) groei met nadruk op in elkaar grijpen van economische, sociaalculturele en ecologische innovaties 11
Duurzame ontwikkeling (2): betreft normatief begrip dus niet louter wetenschappelijk vaststelbaar (objectief) maar ook niet te reduceren tot individuele mening (subjectief) eerder 'maatschappelijk waardesysteem' (intersubjectief / interactief / politiek / maatschappelijk) inbreng wetenschap inbreng politiek en beleid inbreng maatschappelijke stakeholders 12
III. De duurzaamheidbalans: Een verhaal van kapitalen, voorraden en indicatoren 13
wetenschap stakeholders 14
Als de kapitalen groeien is er sprake van duurzame ontwikkeling 15
Alle kapitalen zijn even belangrijk! Kapitalen mogen niet groter worden ten koste van elkaar 16
wetenschap stakeholders 17
Kapitaal en voorraad Voorraden zijn elementen die over langere periode omvang en kwaliteit van een kapitaal beïnvloeden 18
Voorraden Economisch kapitaal Ecologisch Kapitaal Sociaal-cultureel kapitaal Arbeid Natuur Burgerschap Kapitaalgoederen Bodem Solidariteit Kennis Lucht Gezondheid Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden Delfstoffen Onderwijs Economische structuur Oppervlakte-water Woonomgeving Grondstoffen Grondwater Veiligheid Landschap Identiteit en diversiteit Kunst en cultureel erfgoed 19
wetenschap stakeholders 20
Wat moeten we ons voorstellen bij eisen? DE EISEN ZIJN DE KERN VAN DE TELOS-BENADERING geven de doelen op de lange termijn weer laten zien wat relevant is c.q. wat relevant gevonden wordt weerspiegelen maatschappelijke waarden (via interactie met samenleving) zijn o.a. afkomstig uit beleidsdocumenten worden gemeten middels indicatoren 21
Voorbeelden van eisen (1) Lucht: Deze is schoon (zowel voor mens als dier). Er vindt geen beïnvloeding van het klimaat plaats. Landschap: Het landschap wordt mooi gevonden door burgers. Erkende natuur- en cultuurlandschappen worden beschermd en versterkt. Solidariteit: Er is sprake van sociale samenhang. Er is geen uitsluiting of armoede 22
Voorbeelden van eisen (2) Woonomgeving: Mensen zijn tevreden met de eigen woning en woonomgeving, met bereikbare en toegankelijke publieke en dagelijkse voorzieningen Arbeid: Er is sprake van evenwicht op de arbeidsmarkt (kwalitatief en kwantitatief). De beroepsbevolking is goed opgeleid. Werk is gezond. Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden: De bereikbaarheid (via weg, water, spoor, lucht, rail en ICT) van bedrijven, voorzieningen en economische centra is goed. 23
Indicatoren (bijv. bij de eisen van de voorraad arbeid) Benutting arbeidspotentieel Verhouding werkgelegenheid-arbeidspotentieel Spanning op de arbeidsmarkt Ontgroening en vergrijzing Werkloosheid Aantal mensen dat in de WAO zit Aantal mensen dat minimaal een startkwalificatie bezit Aandeel hoogopgeleiden 24
Indicatoren Meten of de eisen gerealiseerd zijn Moeten eenvoudig zijn Uit betrouwbare bronnen komen Reproduceerbaar zijn Vergelijkingen met andere regio s mogelijk maken 25
Waardebepaling van de voorraden een voorraad wordt weergegeven als taart met indicatoren als punten indicator 5 indicator 1 het belang van een indicator is gewogen indicator 2 rand is de optimale waarde indicator4 indicator 3 1 2 3 4 5 26
Normeren en meten Bijv. Het aantal smogdagen per jaar Wenselijk Lange termijn doel Acceptabel Korte termijn doel Zorgelijk Directe aandacht Onacceptabel Directe actie 0 3 6 9 norm gemeten waarde gewicht 27
Voorraad lucht 28
Voorraad Arbeid 29
Voorraad woonomgeving 30
Het ecologisch kapitaal Rode kaarten: bodem lucht oppervlaktewater 31
Het sociaal-cultureel kapitaal Rode kaarten: vertrouwen politiek discriminatie groen woonomgeving schoolverlaten 32
Het economisch kapitaal Rode kaarten: arbeidsongeschiktheid prod. duurzame energie energiebesparing bedr. veroud. bedr. terreinen 33
Toepassingsmogelijkheden Als basis voor monitoringinstrument op verschillende schaalniveaus: provincie, regio's, gemeenten Als basis voor ex-ante en ex- posteffectmeting Als basis voor het ontwikkelen van een MVO-monitor Als basis voor strategische beleidsontwikkeling (bijv. hergebruik oefenterreinen, bedrijventerreinontwikkeling, wijkontwikkeling, strategische projecten) 34
Wat maakt de duurzaamheidbalans interessant? Integrale benadering. Je leert over de grenzen van je eigen domein/sector heen kijken. Interactieve benadering. De streefdoelen ontstaan in debat met de samenleving (burgers, belangengroepen, stakeholders); daarmee ontstaat een gemeenschappelijk begrippenkader/taal Een helder monitoring-instrument: de ambities/streefdoelen worden afgezet tegen de geleverde prestaties Een heldere basis zowel voor ex-ante als ex-post effectmeting Een goed communicatiemiddel Een transparante visuele interface Mogelijkheid tot verder modelleren 35
Kortom: De duurzaamheidbalans: Mobiliseert Disciplineert Geeft richting Stimuleert Informeert Enthousiasmeert 36
Telos: Brabants Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Postbus 90153 5000 LE Tilburg t: 013-4668712 f: 013-4663499 e: telos@uvt.nl w: www.telos.nl 37