VVE-RAPPORT CONCEPTRAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE BOLDERKOARE Locatie Plaats Lichtenvoorde Onderzoeksnummer 10859 Datum onderzoek 20-09-2012 Datum vaststelling rapport 1-10-2012 VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Oost Gelre. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: <link> De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Oost Gelre. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie: <link> Werkwijze onderzoek is een van de (voor)scholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: Groepsbezoeken; gesprekken met leidsters en/of leerkrachten; gesprekken met ouders; gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie. Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: de voorwaarden van VVE; de ouders; de kwaliteit van de educatie; het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden; het pedagogisch klimaat; het educatief handelen. de ontwikkeling, zorg en begeleiding; de kwaliteitszorg; de doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool; de resultaten van VVE. Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina 2 van 8
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen Aantal peuters in groep a: 11, waarvan 4 doelgroeppeuters. Context Peuterspeelzaal maakt deel uit Stichting de Achthoek in Lichtenvoorde. De stichting is op 9 locaties uitvoerder van het peuterspeelzaalwerk in de Gemeente Oost Gelre. De stichting verzorgt ook kinderopvang en buitenschoolse opvang. VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina van 8
2. HET TOTAALBEELD De kwaliteit van VVE op peuterspeelzaal is op de meeste domeinen van voldoende kwaliteit. Daarbij gaat het met name om de condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, het pedagogisch klimaat en educatief handelen van de leidsters en de zorg en begeleiding. Verbeterpunten liggen in het ouderbeleid, de kwaliteitszorg gericht op VVE en de inhoudelijke afstemming in de doorgaande lijn. De condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, zijn op orde. Er is een integraal VVE-programma waarvan twee leidsters het aanbod verzorgen in de ruim 10 uren die daarvoor wekelijks zijn bestemd. De ouders met wie de inspectie tijdens het bezoek heeft gesproken, geven aan tevreden te zijn over de beschikbaarheid van de leidsters bij vragen of zorgen over hun kinderen. Ook geven zij aan dat hun kinderen door het bezoeken van de peuterspeelzaal duidelijk zijn vooruitgegaan. De inspectie ziet daarnaast enkele verbeterpunten in het ouderbeleid. In het aspect pedagogisch klimaat zijn de indicatoren van voldoende kwaliteit. De leidsters creëren een sfeer waarin de kinderen zich veilig voelen, waardoor zij zich op alle gebieden kunnen ontwikkelen en waarbij zij door de leidsters ondersteund worden. Er worden duidelijke gedragsgrenzen gehanteerd, de zelfstandigheid van kinderen wordt bevorderd en ook de ruimte is aantrekkelijk en spel- en taaluitlokkend. Ook het educatief handelen van de leidsters is van voldoende niveau. Zij bevorderen ondermeer de ontwikkeling van het aanpakgedrag en tonen responsief gedrag. De ontwikkeling van de peuters wordt in voldoende mate gevolgd en de leidsters bepalen op basis daarvan gerichte interventies. Het volgen van de ontwikkeling van de kinderen gebeurt met inzet van het ontwikkelingsvolgmodel voor peuters. Regelmatig worden de verschillende domeinen in de ontwikkeling op basis van gerichte observatie geactualiseerd. Er zijn regelmatige kindbesprekingen gepland op basis waarvan er gerichte activiteiten worden afgesproken. De meeste indicatoren van de kwaliteitszorg zijn als voldoende beoordeeld. Een verbeterpunt is het evalueren van de resultaten van alle peuters. De informatie uit het ontwikkelingsvolgmodel wordt nog niet gebruikt voor een evaluatie op het niveau van de instelling. De doorgaande lijn van consultatiebureau tot de start van de basisschool is als voldoende beoordeeld. De doorgaande lijn is zichtbaar in het stroomdiagram dat op alle voorscholen wordt gehanteerd. Een voorbeeld voor anderen is de warme overdracht naar de basisscholen waarbij ook ouders worden uitgenodigd. Een verbeterpunt van de doorgaande lijn is een verdergaande inhoudelijke afstemming met de basisscholen. Dit onderdeel wordt wel bemoeilijkt door de omstandigheid dat de speelzaal niet is gekoppeld aan één basisschool maar haar kinderen overdraagt aan 4 à 5 basisscholen in Lichtenvoorde. VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina 4 van 8
. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Oost Gelre A0.0 Samenwerking met voor-/vroegschool nee A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Startblokken A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2 jaar en 4 maanden VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5. Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan Peuterspeelzaal De Bolderkaere is gehuisvest in een eigen gebouw, dat op 1 december 2011 en 12 maart 2012 door de GGD is geïnspecteerd en goedgekeurd. De GGD heeft ook de basisvoorwaarden voorschoolse educatie getoetst. De inspectie heeft deze oordelen overgenomen. De peuterspeelzaal heeft geen contacten met een specifieke vroegschool; de kinderen stromen door naar diverse basisscholen in het dorp. Alle leidsters voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. Daarnaast beschikt de stichting over een VVE-opleidingsplan, waarin is bepaald dat alle leidsters een VVE-opleiding dienen te volgen. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal De instelling beschikt niet over een uitgewerkt ouderbeleid waarin visie en doelen ten aanzien van VVE-participatie staat beschreven. Dit is een verbeterpunt (B1). Wel zijn er gezamenlijke afspraken over het informeren van ouders over VVE en over de ontwikkeling van de kinderen. Gedurende de speelzaalperiode is hier drie keer een formeel moment voor gepland. Ook zijn ouders actief betrokken bij de warme overdracht vanuit het consultatiebureau of naar de basisschool. Een verbeterpunt is het actief betrekken van ouders bij ontwikkelingsstimulerende activiteiten (B4). De inloop wordt wel besteed aan overdracht van relevante informatie tussen ouders en pedagogisch medewerkers, ook krijgen ouders de gelegenheid om samen met hun kind kort aan een activiteit mee te doen. Ouders worden daarbij echter niet ondersteund in hun handelen. Tevens worden ouders wel geïnformeerd over het actuele thema en betrokken bij de uitvoering van activiteiten, maar zij krijgen geen materialen mee, die passen bij het thema. Ook bleek tijdens het gesprek met enkele ouders dat zij niet op de hoogte zijn van bijvoorbeeld de tijdens het thema gehanteerde woordenlijsten. VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina 5 van 8
C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2. De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Aanbod Op peuterspeelzaal wordt gewerkt met het integrale VVE-programma Startblokken. De verschillende thema s in de jaarplanning liggen niet tevoren vast. Wel stelt de inspectie vast dat de thema s zijn voorzien van verschillende tevoren vastgestelde onderdelen. Zo bevat de uitwerking van een thema een uitgebreide woordenlijst, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen basiswoorden en uitbreidingswoorden en zijn alle activiteiten voorzien van heldere doelstellingen. Pedagogisch klimaat Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol en zij hanteren duidelijke gedragsgrenzen. Bij het ophalen van de kinderen kijken de ouders geamuseerd toe hoe alle kinderen onder het zingen van een liedje gezamenlijk al het gebruikte materiaal opruimen. beschikt over een grote ruimte, die aantrekkelijk is ingericht met veel echte materialen. De hoeken zijn ruim van opzet en uitdagend en speluitlokkend ingericht. Tegelijkertijd is er gestreefd naar rust in de inrichting van het lokaal. Opvallend is wel dat buiten de leeshoek de inrichting geen letters of cijfers bevat. Door dit wel te doen, kan de inrichting verder versterkt worden. Educatief handelen Het educatief handelen van de leidsters is van een voldoende niveau. Gedurende de hele observatieperiode werden gerichte en effectieve activiteiten uitgevoerd onder meer om de taalontwikkeling te stimuleren. De interactie tussen de kinderen wordt versterkt en de leidsters zorgen voor een verdieping en verrijking van het spelgedrag van de kinderen. Ook tijdens het buitenspel ging dit gedrag verder. Leidster toonden responsief gedrag en duidelijk zichtbaar was hoe zij in hun gedrag rekening hielden met de verschillen in ontwikkeling tussen de verschillende peuters. VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina 6 van 8
D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2. De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden De ontwikkeling van de VVE-geïndiceerde kinderen wordt op gevolgd met behulp van een volgsysteem. Regelmatig wordt dit volgsysteem op basis van systematische observaties geactualiseerd. De voortgang van de kinderen wordt regelmatig besproken in zogenaamde kindgesprekken. Bij deze gesprekken zijn de leidsters en de leidinggevende betrokken. De kinderen hebben een eigen mentor die verantwoordelijk is voor het bijhouden van het volgsysteem en eerst betrokkene bij de uitvoering van de gerichte zorg. Met behulp van een logboek wordt de zorg gepland en uitgevoerd. De mentor legt vast hoe de interventie is gegaan en of het gewenste effect is bereikt. Dit vormt weer input voor een volgende bespreking. De leidsters hebben een goed overzicht van de externe hulpmogelijkheden. Er zijn contacten met de integrale vroeghulp en met de taalconsulent. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie De kwaliteitszorg van de peuterspeelzaal is centraal belegd bij Stichting de Achthoek. Regelmatig zijn er vergaderingen met alle speelzalen en worden er gezamenlijke afspraken gemaakt. De verslagen van die vergaderingen zijn in de speelzaal aanwezig. Dat geldt ook voor een aantal centraal afgesproken protocollen. Het uitvoerigst beschreven is het protocol observeren, signaleren en begeleiden. Dat protocol bevat uitgewerkte afspraken over de zorgstructuur op de voorscholen. Ook peilt de stichting regelmatig hoe ouders de verschillende speelzalen waarderen en zij doet ditzelfde in de overleggen met de intern begeleiders van de verschillende betrokken basisscholen. De verbetermaatregelen worden planmatig uitgevoerd. Een verbeterpunt bij de kwaliteitszorg is het regelmatig evalueren van de opbrengsten van de peuters (E). Het gebruikte volgsysteem wordt alleen gebruikt bij de zorg en begeleiding en fungeert nog niet als een kwaliteitsinstrument. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar een vroegschool F De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 4 F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina 7 van 8
F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 Een structurele coördinatie tussen voor- en vroegschool is georganiseerd. Ook is er beleid gemaakt waarin de doorstroming naar de basisschool is vastgelegd (het verwijzingsprotocol). Een voorbeeld voor anderen is de warme overdracht voor de doelgroepkinderen, standaard worden hier ook de ouders bij betrokken. Het overdrachtsformulier wordt zodanig ingevuld dat het een goede beginsituatie weergeeft waarmee op de basisschool kan worden verder gewerkt. Standaard bevat de overdrachtsinformatie ook de gegevens uit het peutervolgsysteem. Een verdere inhoudelijke afstemming met de vroegscholen ontbreekt. Er is geen sprake van het afstemmen van het aanbod, pedagogisch klimaat en educatief handelen, het ouderbeleid en de zorg en begeleiding (F4 t/m F7). De leiding geeft aan dat dit moeilijk te realiseren is omdat De Bolderkoare niet is gekoppeld aan één basisschool en omdat het relatief kleine aantal doelgroeppeuters zich verspreid over een groot aantal basisscholen in de gemeente. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 10859 Onderzoeksdatum: 20-09-2012 Pagina 8 van 8