Werkboek bij cursus Speedreading

Werkboek bij cursus Speedreading Module 1: De basis Let op! Het is zeer belangrijk dit werkboek uit te printen! Zonder een uitgeprinte versie kun je de cursus niet volgen! Dit werkboek hoort bij module 1: de basis. Met dank aan: Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 1

Inhoudsopgave Oefentekst 1 Voormeting van de cursus 3 Oefentekst 2 De basis van snellezen oefenen 7 Oefentekst 3 De metronoom oefening 9 Oefentekst 4 Tussenmeting bij module 1 11 Copyright 2010 Intermediair/ Uitgeverij Balans, Amsterdam. De oefenteksten voor de cursus Speed Reading zijn met toestemming overgenomen van Het boek werk. Alle rechten voorbehouden. www.ou.nl www.intermediair.nl www.mtcompany.com Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 2

Oefentekst 1: voormeting van de cursus 2 Big Five 13 Vergeleken met de andere persoonlijkheidstests is de Big Five van een 23 verfrissende wetenschappelijkheid. De test is niet ontsproten aan het brein 35 van een goeroe noch aan die van een psycholoog. Het ging veel 46 eenvoudiger. Eind negentiende eeuw bedacht de Brit sir Francis Galton (een 60 neef van Darwin) dat het voor de hand zou liggen als de relevante verschillen 71 tussen mensen in de taal besloten zouden liggen: mensen verzinnen immers 82 woorden om dingen die belangrijk voor hen zijn te kunnen uitdrukken. 92 Verschillende psychologen (in Nederland Boele de Raad en Mien Doddema- 103 Winsemius) verzamelden in de decennia daarna per taal alle woorden die 111 menselijke eigenschappen beschrijven. Nadat ze er bepaalde statistische 121 technieken (factoranalyse) op loslieten kwamen ze tot vijf hoofdgroepen van 133 eigenschappen die bij elkaar horen; de Big Five. Die groepen zijn emotionele 140 stabiliteit, extraversie, zorgvuldigheid, vriendelijkheid en openheid. Iedere 151 groep bestaat uit verschillende eigenschappen waar je op een schaal van 157 hoog tot laag op kunt scoren. 164 Wat heb je aan de Big Five? 178 De Big Five is van alle tests die in gebruik zijn, de meest wetenschappelijke. 188 Die wetenschappelijkheid houdt overigens niet meer in dat een redelijke 199 groep wetenschappers het erover eens is dat er vijf universele groepen 208 persoonlijkheidstrekken zijn waarop mensen van elkaar verschillen of juist 220 met elkaar kunnen worden vergeleken. Het probleem is echter dat ook deze 233 test via een persoonlijke vragenlijst werkt en dat je zo alleen het expliciete 244 gedrag meet. Terwijl, zoals gezegd, naar schatting negentig procent van ons 250 gedrag via ons onbewuste wordt gestuurd. 263 De test wint aan betrouwbaarheid als je de vragen aan een aantal bekenden 276 voorlegt. Het is dan een goed instrument om zelfkennis op te doen. Maar 288 voorspellend voor gedrag is de test maar een beetje. Je toekomstige gedrag 301 is niet alleen afhankelijk van je persoonlijkheid op dat moment, maar voor een 314 groot deel ook afhankelijk van je stemming, de situatie, de mensen om je 327 heen en je ontwikkeling tot dan toe. Wat dat laatste betreft is bijvoorbeeld 340 bewezen dat alle mensen in de loop van hun loopbaan wat extraverter en 343 emotioneel stabieler worden. 344 Kernkwadrant 358 Een andere op het eerste oog bruikbare manier om over je sterke en zwakke 368 kanten na te denken is het goochelen met kernkwadranten. Loopbaan- 380 coaches zijn er dol op, al is ook deze theorie niet wetenschappelijk 381 onderzocht. 392 Bedrijfskundige Daniel Ofman, bedenker van het model, gaat ervan uit dat 401 iedereen een paar kernkwaliteiten heeft zeg maar iemands meest 410 typerende, positieve eigenschappen. Maar in hun doorgeslagen variant zijn Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 3

420 die kwaliteiten juist ook valkuilen. Wie daadkracht als kernkwaliteit heeft, 434 loopt het gevaar dat hij zijn ideeën per se wil doordrukken: een teveel aan 445 daadkracht leidt tot doordrammen. De uitdaging voor zo iemand is geduldig 453 zijn, het initiatief eens bij de ander laten. 463 Kernkwaliteiten leiden ook tot allergieën: eigenschappen van een ander die 475 bij jou een overdreven heftige irritatie oproepen. In het geval van het 485 daadkrachtige typje is dat bijvoorbeeld passiviteit. Iemand die graag initiatief 496 neemt en van aanpakken houdt, krijgt de kriebels van een afwachtende 497 collega. 508 Het maken van een kwadrant is simpel. Zoek een kwaliteit (behulpzaam, 517 flexibel, ordelijk) zoek daar een valkuil bij (respectievelijk bemoeizuchtig, 528 onvoorspelbaar, star). Vervolgens geef je in het derde kwadrant je uitdaging 541 aan (alleen gevraagd te hulp schieten, ordelijk, flexibel) en in het vierde je 545 allergie (onverschillig, star, chaotisch). 558 Het idee achter de kwadranten is dat wie de vier componenten van een 569 kernkwaliteit in een kwadrant weergeeft, een mooi overzicht heeft van hoe 582 een eigenschap waar je trots op bent gedrag kan veroorzaken waar je minder 597 trots op bent. Het geeft bovendien inzicht in je omgang met anderen en in je 598 ontwikkelingsmogelijkheden. 609 Helaas geldt ook hier dat de ingevulde eigenschappen maar van betrekkelijke 624 betekenis zijn, omdat je ze zelf hebt ingevuld en zelf ben je nu eenmaal niet 636 je meest objectieve observant. Je kunt dat ondervangen door ook anderen te 645 vragen jouw kernkwadranten te maken voor tenminste drie eigenschappen. 656 Hecht daar gerust meer waarde aan dan aan je eigen schetsje. 663 Jezelf kennen - hoe moet het wel? 677 Omdat het zo lastig is zelfkennis op te doen, zou je je kunnen voornemen: 690 niet meer aan denken, aan dat lastige zelf, leef er maar gewoon lekker 701 gedachteloos op los. Dat kan. Maar een beetje ambitieuze professional die 715 alles uit zijn loopbaan wil halen gooit de handdoek natuurlijk niet in de ring. 728 Want hoewel een wat roze getint zelfbeeld helemaal niet slecht is voor je 739 humeur en zelfvertrouwen (en daarmee voor je prestaties: het vertrouwen in 751 eigen kunnen kan namelijk een selffulfilling prophecy worden) moet het niet al 763 te gek worden. Mensen van wie het zelfbeeld sterk overeenkomt met het 777 onbewuste zelf, zijn beter af dan mensen van wie die twee sterk uiteen lopen. 789 Ze zijn tevredener met hun leven, hebben betere relaties en zijn succesvoller 804 in hun werk. Alleen is introspectie bij jezelf naar binnen kijken, hoe zit ik in 810 elkaar? niet de weg naar zelfkennis. 821 Hoe moet het wel? De Amerikaanse onderzoeker Timothy Wilson deed een 829 interessant experiment. Hij liet proefpersonen vragenlijsten over zichzelf 840 invullen en liet vrienden en bekenden dezelfde lijst over de proefpersoon 850 invullen. Vervolgens belden de onderzoekers uit zijn team de proefpersonen 866 op gezette tijden op om te checken wat ze aan het doen waren. Het idee was 878 dat mensen die hoog scoorden op de eigenschap extraversie, veel in het 889 gezelschap zouden zijn van anderen. Opvallend aan het onderzoek was dat 901 de lijsten die de vrienden over het karakter van de proefpersoon hadden 913 ingevuld, zijn gedrag beter voorspelden dan de vragenlijst die hij zelf had Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 4

924 ingevuld. Anderen kenden hem beter dan hijzelf, was de conclusie van 925 Wilson. 941 Hoe kan dat? Hoe kan het dat een ander meer weet over jou, terwijl jij jezelf 955 toch veel meer meemaakt dan anderen en ook nog eens op de hoogte bent 965 van allerlei gedachten en bedoelingen die anderen helemaal niet kennen? 978 Daar zit juist de crux. Anderen zien ons gedrag zonder onze bedoelingen. Wij 989 vinden onszelf bijvoorbeeld heel behulpzaam, al hebben we de laatste tijd 1002 inderdaad weinig vrienden helpen verhuizen en waren we ook even niet in de 1011 gelegenheid boodschappen te doen voor onze zieke grootmoeder en 1024 moesten we helaas nee zeggen tegen de vriendin die om oppas verlegen zat. 1037 Maar in wezen zijn we wel behulpzaam. We hadden het alleen even te 1052 druk. Of eigenlijk al best een tijdje te druk. Anderen zien alleen dat we niet 1062 behulpzaam waren. Ze worden niet verblind door onze smoezen, zoals 1074 wijzelf. Uit onderzoek weten we namelijk ook dat mensen veel kritischer zijn 1085 over anderen dan over zichzelf. Als anderen bijvoorbeeld slecht scoren op 1096 een emotionele intelligentietest, ligt dat aan de persoon (die gewoon een 1108 botte hork is). Als we zelf slecht scoren deugt de test niet. 1119 Buitenstaanders kijken dus objectiever naar jou dan jijzelf. Daarbij komt nog 1131 dat het grootste deel van ons gedrag (naar schatting wel negentig procent) 1141 door het onbewuste (het adaptieve bewustzijn) wordt aangestuurd. Een deel 1152 van dat gedrag is zichtbaar via onze lichaamstaal. Omdat anderen in 1164 tegenstelling tot wijzelf daar beter zicht op hebben, hebben zij nog een 1174 extra informatiebron over onze persoonlijkheid. Laat mensen kort naar een 1186 filmpje van iemand kijken en ze kunnen binnen een halve minuut beoordelen 1196 of iemand intelligent is, extravert, of verlegen, zegt hoogleraar psychologie 1210 Roos Vonk. Zij zien of iemand aan zijn broek frunnikt, zijn hoofd een beetje 1224 schuin houdt, wegkijkt, staat te wiebelen en te draaien, of snel of rustig praat. 1237 Het moge duidelijk zijn. Om een beter idee te krijgen van je eigen 1249 functioneren is het dus verstandig om gebruik te maken van de observaties 1258 van anderen. Dat kun je op verschillende manieren doen. 1261 Wat wil ik? 1276 Wat je wilt wordt voor een groot deel bepaald door wie je bent. Maar wie 1289 zichzelf een beetje kent, weet nog niet automatisch wat hij wil worden. Al 1293 helpt zelfkennis natuurlijk wel. 1305 Wie bijvoorbeeld extravert is en dus mensgericht en uitbundig, zal zich meer 1317 op zijn gemak voelen in een open, informele omgeving dan in een 1327 afstandelijke, ingetogen omgeving. Hij zal succesvoller zijn in een baan 1339 waarin hij veel contact heeft met anderen en een beetje competitie ervaart. 1353 Terwijl iemand die hoog scoort op introversie beter tot zijn recht komt in een 1367 rustige omgeving waar hij in zijn eentje op een probleem kan broeden, dan in 1376 een uitbundige kantoortuin waar mensen continu zijn aandacht opeisen. 1389 Iemand die laag scoort op emotionele stabiliteit is zeer sensitief. Hij zal liever 1400 werken op een plek waar inlevingsvermogen en alertheid nodig zijn dan 1411 ergens waar nuchterheid de boventoon voert. Wie hoog scoort op stabiliteit 1424 voelt zich in zo n nuchtere omgeving juist als een vis in het water. 1436 Zo kun je voor iedere hoofdeigenschap van de Big Five een passende 1447 werkomgeving bedenken. Je moet hierbij wel bedenken dat dit alleen hout Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 5

1461 snijdt als je extreem op een van die eigenschappen scoort (en dus niet zoals 1465 de gemiddelde Nederlander, gemiddeld). 1476 Het zijn bovendien grove schetsen. Persoonlijkheid zegt iets over de plek 1490 waar iemand zich vermoedelijk thuis zal voelen en in brede zin iets over het 1501 soort werk waar zijn voorkeur naar uitgaat. Maar echt één-op-één is 1509 persoonlijkheid en beroepsvoorkeur niet. Je hebt immers extraverte 1521 huisartsen die de patiënt behalve van medicijnen ook van peptalk voorzien én 1528 introverte die misschien juist beter kunnen luisteren. 1539 Maar over het algemeen zul je onder salesmanagers, bankiers of advocaten 1552 weinig heel introverte mensen treffen, en in de zorg weinig mensen die laag 1562 scoren op vriendelijkheid. Net zomin zul je op juridische afdelingen, 1570 accountantskantoren en verzekeringen veel mensen tegenkomen die laag 1573 scoren op zorgvuldigheid. 1582 Gedrag uit het verleden biedt garantie voor de toekomst 1597 Wie na deze grove schetsen verder wil inzoomen op wat hij nu echt diep van 1611 binnen wil, kan zich het beste richten op zijn gedrag uit het verleden. Gedrag 1625 uit het verleden is een garantie voor de toekomst, zou je kunnen zeggen. Het 1636 is verbazingwekkend hoe slecht mensen kunnen zeggen wat ze willen. Vaak 1647 zijn diepe wensen bijvoorbeeld vertroebeld door gedachten als je kunt alleen 1660 worden waarvoor je hebt gestudeerd (iets anders zit er dus niet meer in). 1673 Ook de verwachtingen van anderen die je je leven lang hebt gehoord, kunnen 1687 ervoor zorgen dat je niet meer precies weet wat je zelf wilt (Achmed gaat 1699 natúúrlijk rechten studeren, want advocaat is een goede baan - vinden zijn 1710 ouders). En zelfs je eigen verwachtingspatronen kunnen het zicht op de 1723 eigenlijke ideale baan vertroebelen (zoals: Later woon ik in een groot huis, of 1737 Ik wil in ieder geval een goed inkomen hebben, of Als mijn baan maar 1739 status heeft. ) Einde van de tekst Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 6

Oefentekst 2: de basis van het snellezen oefenen Potentiële managers: geschiktheid Hoe kom je erachter of je een goede manager zou kunnen zijn? Er zijn allerlei manieren om dat bij jezelf na te gaan: je kunt er (veel) over lezen, je kunt managers vragen wat zij nou aan het doen zijn de hele dag, en jezelf afvragen (en bij anderen aftasten) of dat iets voor jou zou zijn. Niet elke manager hoeft vroeger klassenvertegenwoordiger te zijn geweest, of aanvoerder van het jeugdvoetbalelftal, maar het kan geen kwaad jezelf af te vragen of je jezelf makkelijk als leider opwerpt, of dat je eerder geneigd bent anderen voor te laten gaan. Uiteindelijk kom je er pas achter of leiding geven iets voor je is door het gewoon te gaan doen, en jezelf een paar jaar de tijd te gunnen het nieuwe metier echt in de vingers te krijgen. De overstap naar een managementfunctie hoeft overigens niet zo radicaal te verlopen. Professionals komen vaak vanzelf in situaties terecht waarin leiderschap van hen wordt verwacht, bijvoorbeeld in de rol van coördinator, projectleider of plaatsvervanger. Naarmate je dat beter afgaat en je er vaker voor gevraagd wordt, geeft dat natuurlijk een indicatie voor je toekomstige succes als leidinggevende. Een garantie vooraf bestaat niet. Leiderschap moet je ook gegund en toegekend worden. Hoe dat proces in zijn werk gaat, blijft wat ongrijpbaar. Het mag je taak zijn mensen aan te sturen, hoe zij zich gedragen heb je maar gedeeltelijk zelf in de hand. Persoonlijkheidskenmerken van geboren managers Nederland telt één miljoen managers: één op de zeven mensen uit de werkzame beroepsbevolking geeft leiding aan vijf of meer personen (CBS, 2007). Dat zijn er nogal veel en goede managers worden dan ook niet geboren, maar ook weer niet gemaakt: het is een beetje van allebei, nature en nurture. Veel managementvaardigheden zijn wel degelijk aan te leren. Het voeren van functioneringsgesprekken, slechtnieuwsgesprekken, het voorzitten van vergaderingen of het oplossen van conflicten: daar zijn cursussen voor, en je wordt er beter in naarmate je het vaker doet. Zolang je persoonlijkheid je daarbij in elk geval maar niet in de weg zit. Organisatiepsycholoog Rendel de Jong deed onderzoek naar de samenhang tussen moeilijk veranderbare persoonseigenschappen en succes en plezier in de rol van manager. Hij ging daarbij uit van het Big Five-model, dat persoonlijkheid in kaart brengt op de dimensies extraversie, vriendelijkheid, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit en openheid voor nieuwe ervaringen. Extraversie blijkt een zeer belangrijke eigenschap, zowel om de positie van manager überhaupt te bereiken als om de functie ook met plezier te kunnen uitoefenen. Hangt extraversie samen met een goede score op zorgvuldigheid, dan lijkt succes ongeveer verzekerd. Vriendelijkheid is vooral belangrijk voor plezier in de functie (vanwege het plezier in sociale contacten) en voor inspirerend leiderschap. Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 7

Bij de factor emotionele stabiliteit is een gemiddelde score dan weer beter: iemand die snel van zijn stuk is zal de stress van een managementbaan niet aan kunnen, maar totale onverstoorbaarheid is ook weer niet de bedoeling; zo iemand heeft geen oog voor de gevoelens van zijn medewerkers en is geneigd gevaren die de organisatie van buitenaf bedreigen te onderschatten. Openheid voor nieuwe ervaringen ten slotte is vooral belangrijk in branches waarin innovatie voorop staat. Buiten de Big Five noemt De Jong nog het belang van de persoonskenmerken intelligentie (managen is een complexe taak) en proactiviteit. Proactieve mensen blijken veel initiatief te nemen in hun carrière, en weten hoe de hazen lopen in een organisatie. Duidelijke bevindingen, toch moet je oppassen voor veralgemenisering. Dat extraverten het door de bank genomen beter doen, wil niet zeggen dat introverten geen goede leidinggevenden zouden kunnen zijn. Dat hangt er maar van af welke kennis en welke inhoudelijke en communicatieve vaardigheden er nodig zijn voor een specifieke leidinggevende functie. Heeft de kandidaat daarin tekortkomingen, dan hangt het van de rest van het team af of die overkomelijk zijn. Uit ander onderzoek van De Jong blijkt dat de helft van de mensen in een team bovengemiddeld communicatief en sociaal vaardig moeten zijn om als leidinggevende te kunnen slagen: effectiviteit speelt zich niet af in een vacuüm. Einde van de tekst Mocht je klaar zijn, terwijl de oefening nog doorloopt, dan kun je deze tekst nog een keer lezen. Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 8

Oefentekst 3: de metronoom oefening I Noot: realiseer je dat tijdens deze oefening je tekstbegrip heel erg laag is. Dit hoort bij het leerproces, het doel van deze oefening is puur het trainen van de oogspieren. Work-life balance Het lijkt alsof er steeds meer aandacht is voor de mens in bedrijven. Bestuursvoorzitters spreken graag over hun menselijk kapitaal, alsof de werknemers in hun bedrijf als kasplanten worden vertroeteld. Ook hebben de meeste bedrijven een afdeling Human Resources Management (HRM). Vroeger heette die afdeling personeelszaken (let op de kleine letter p), en bij sommige bedrijven is dat nog zo. De term HRM suggereert dat men in dat bedrijf kosten noch moeite spaart om het allerbeste uit zijn werknemers te halen. Het tegendeel is waar. Vóór de jaren negentig bestonden er nog bedrijven die voor hun personeel niet alleen de ziektekosten volledig betaalden, maar ook een woning voor hen regelden. Sommige bedrijven bouwden hele dorpen voor hun werknemers. Het Zaanse bedrijf Verkade bijvoorbeeld bouwde in de jaren vijftig aan het strand in Egmond aan den Hoef een vakantiedorp voor zijn personeel. Ook had de fabriek een amusementsclub, een speelveld voor in de pauzes en, vanaf de jaren zestig, een crèche voor 125 kinderen. De baan die je bij zo n bedrijf had, was voor het leven. Het loon was niet hoog, de zekerheid wel. In de afgelopen vijftien jaar is een nieuwe arbeidsmoraal ontstaan die ons oplegt dat we allemaal gepassioneerd moeten zijn over ons werk. Door de dwang achter het streven naar perfectie, zowel op het werk als in ons privéleven, raken we in de knel. In dit hoofdstuk betogen we dat wie echt balans in werk en leven wil, moet vereenvoudigen, schrappen en loslaten. Een nieuwe arbeidsmoraal Loon naar presteren De arbeidsmoraal is in de jaren negentig in snel tempo veranderd door de internationalisering van het bedrijfsleven. Veel meer dan andere Europese landen heeft Nederland de Angelsaksische bedrijfscultuur overgenomen. Mét het bijbehorende arbeidsethos. De bedrijfsomgeving werd competitiever. De agressieve afrekencultuur van topmanagers als Jack Welch van General Electric onder meer bekend van de uitspraak there s no such thing as a work life balance - ging de toon zetten, ook in de lagere managementlagen. Er kwamen vormen van prestatieloon: bonussen voor behaalde doelen, aandelen of opties voor het persoonlijk presteren, of voor de prestaties van een team of een bedrijf. De bedoeling van prestatieloon is heel helder. Je werkgever wil ervoor zorgen dat je er een persoonlijk belang bij hebt om je best te doen. Wie voor een belangrijk deel naar presteren beloond wordt, gedraagt zich als een ondernemer. Ondernemers werken doorgaans harder dan werknemers. Ze zijn minder loyaal aan hun baas en meer aan zichzelf. Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 9

Dat prestatieloon ook verkeerd kan uitwerken was al lang bekend, maar de crisis in de financiële sector heeft dit falen nog eens extra aan het licht gebracht. Veel bonusregelingen bevatten alleen een upside, een extraatje voor succes, maar geen aftrek voor falen, hetgeen risicovol gedrag in de hand werkt. Waarom voorzichtig zijn als de gevolgen voor een ander zijn? Dat prestatieloon zal verdwijnen is vrijwel uitgesloten, maar dat er wereldwijd anders naar gekeken gaat worden is zeer waarschijnlijk. In de nasleep van de financiële crisis circuleerden voorstellen om bonussen bij de banken te maximeren tot een jaarsalaris. Bovendien zouden ze tot drie jaar na toekenning afgenomen moeten kunnen worden bij slechte resultaten. De paradox van de vreugdeloze vrijheid De werkdruk is onder invloed van de afreken- en prestatiecultuur aanzienlijk toegenomen. Waar eerder werkelijk van negen tot vijf gewerkt werd, wordt nu in veel bedrijven en veel functies verondersteld dat je veel langer, en soms altijd, beschikbaar bent. Het gebruik van het woord overwerk is beperkt tot laagbetaalde banen. Kenniswerkers en vooral managers spreken nooit over overuren. Je werkt tot de klus klaar is, als dat gedurende een bepaalde periode iedere avond acht uur s avonds is, is dat maar zo. Toch wordt er zelden geklaagd over overwerk. Volgens de Groningse sociologe Patricia van Echtelt is dat de keerzijde van de nieuwe ondernemende en projectmatige manier van werken. We hebben, deels uit eigen keuze, veel vrijheid gekregen om zelf onze tijd in te delen, en naar believen op andere locaties te werken. Maar daar staat tegenover dat er wel duidelijke doelen gehaald moeten worden. Werknemers hebben niet alleen de verantwoordelijkheid gekregen voor de organisatie van het werk, maar ook voor de output. We doen allemaal net alsof we ondernemers zijn, maar ervaren niet dezelfde bevrediging als een echte ondernemer, die immers zijn eigen droom najaagt en niet die van zijn baas. Dit is de paradox: flexibiliteit in het werk, het zelf mogen indelen van je werktijd, staat bovenaan ons verlanglijstje als het om werk gaat. De moderne manier van werken lijkt daardoor gunstig voor de werknemer, maar in feite spint het bedrijf er garen bij. Je laat je betalen in een afgemeten aantal uren, maar accepteert dat je daarvoor een nog onbekende hoeveelheid werk moet verrichten. Vergelijk het met een aannemer die zijn handtekening zet zonder precies te weten hoeveel werk die klus met zich meebrengt. Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA 2008) van TNO en het CBS, werkt 30 procent van de beroepsbevolking van 25 tot 55 jaar structureel over. Bijna de helft werkt incidenteel meer uren dan in zijn contract staat. In doorsnee werken we volgens eigen zeggen zes uur per week over; mannen bijna acht uur, vrouwen vier. Op een gemiddelde werkweek van 31 uur is dat bijna twintig procent. Een derde vindt dan ook dat hij voortdurend onder hoge tijdsdruk moet werken. Einde van de tekst Mocht je klaar zijn, maar de oefening loopt nog door dan kun je deze tekst nog een keer lezen. Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 10

Oefentekst 4: tussenmeting bij module 1 1 Solliciteren 13 Laten we er niet omheen draaien: solliciteren is meestal geen pretje. Dat 27 begint al bij het opstellen van de sollicitatiebrief: wie breekt zich niet uren het 39 hoofd over een formulering die origineler moet zijn dan de niks zeggende 40 standaardbrief. 52 Dan het circus rond sollicitatiegesprekken: vrij zien te nemen zonder dat je 64 baas argwaan krijgt, argumenten bedenken waarom jij zo goed bij het nieuwe 77 bedrijf zou passen (terwijl het je misschien gewoon om een mooie baan met 90 dito salaris gaat), de juiste kleding kiezen, steeds ruim op tijd aanwezig zijn, 101 een toneelstukje opvoeren waarin je jezelf als een soort supermens neerzet. 117 En dat alles ook nog eens een aantal malen, waarna de kans reëel is dat je 129 vervolgens wordt afgewezen. En als je wél wordt aangenomen: hopen dat de 140 nieuwe collega s en baas inderdaad zo leuk zijn als ze leken. 153 Maar solliciteren hoort nu eenmaal bij het leven, tenzij er iedere maand een 166 headhunter op je voicemail staat die je ongezien een baan aanbiedt. En wat 180 bij het leven hoort, dat kun je maar beter goed doen en met enig 190 enthousiasme. Het goede nieuws is bovendien: wie veel en succesvol 202 solliciteert, gaat het uiteindelijk soms zelfs leuk vinden. Aan het bereiken van 211 dat verlichte stadium hoopt dit hoofdstuk bij te dragen. 214 Een cv opstellen 227 Het belangrijkste bij een schriftelijke sollicitatie is niet je brief, maar je cv. 239 Waarschijnlijk neemt dat voor veel mensen een hoop kopzorgen weg, want al 253 kost het opstellen van een goed en overzichtelijk cv redelijk wat tijd, het vergt 260 toch minder creatief denkwerk dan een sollicitatiebrief. 272 Die creativiteit kun je beter gebruiken voor het wegmoffelen van gaten en 281 zwarte bladzijden in je loopbaan, waar werkgevers doorgaans nogal 293 overgevoelig voor zijn dat jaar van lanterfanten na je studie, de acht 307 maanden dat je uit de roulatie was vanwege een burnout, de keer dat je 312 ontslagen werd tijdens je proefperiode. 322 Werkgevers denken namelijk nogal simpel. Het spreekwoord eens een dief, 334 altijd een dief heeft de hedendaagse recruiter vertaald tot eens ruzie gehad 350 met de baas, altijd ruzie met de baas. Of: Ooit niet lekker in zijn vel, nooit 355 echt lekker in zijn vel. 357 Moeder-cv 373 Het is handig om een basis- of moeder-cv op te stellen, dat je bij iedere 386 sollicitatie toe kunt spitsen op de vacature in kwestie. Maak duidelijk dat jouw 397 loopbaan en werkervaring helemaal op de functie zijn toegesneden. Dik aan 410 wat relevant is, streep zo mogelijk weg wat irrelevant is, maar doe de 414 waarheid nooit geweld aan. Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 11

423 Belangrijke informatie over de verwachtingen van je toekomstige werkgever 434 staat in de personeelsadvertentie. Meestal niet letterlijk helaas, je moet de 444 advertentie weten te vertalen. Wie vacatureteksten wel letterlijk neemt, durft 452 waarschijnlijk nergens meer te solliciteren. Doorspekt met Engelstalige 462 begrippen en superlatieven wordt een schaap met vijf poten gevraagd, 474 iemand die zo n beetje overal briljant in is. Het centraal stellen van 484 competenties in personeelsadvertenties is overigens iets van de laatste tien, 496 vijftien jaar. Vroeger stond er vooral welke diploma s je moest hebben en 506 hoeveel jaar ervaring. Dat was misschien wat bureaucratisch, maar wel 507 duidelijk. 511 Opbouw van het cv 526 Wat het relatief makkelijk maakt om een cv op te stellen, is dat de volgorde 532 van de verschillende elementen redelijk vastligt. 545 In de meeste branches is een chronologisch cv nog altijd de standaard, maar 558 het vaardigheden-cv is in opkomst. Dat laatste is een optie voor mensen die 570 werken in branches waarin heel concrete vaardigheden van belang zijn. In de 579 ict bijvoorbeeld, waar toekomstige werkgevers willen weten met welke 583 software je overweg kunt. 597 Er kleeft wel een risico aan: recruiters kunnen denken dat je voor dit cv-type 609 hebt gekozen omdat je dingen probeert te verbloemen. Het is immers veel 621 makkelijker om een burnout of een gebrek aan carrièredrift te verdoezelen in 628 een vaardigheden-cv dan in een traditioneel cv. 641 Wat het chronologisch cv betreft: nog niet zo lang geleden was het normaal 657 om je cv als een soort biografie te zien. Je begon met je allereerste baan en 669 eindigde met je huidige. Dat is niet gebruikelijk meer. Zowel je werkervaring 678 als je opleidingen horen omgekeerd-chronologisch vermeld te worden (de 689 Amerikaanse volgorde): laatste baan bovenaan, en vervolgens ga je terug in 699 de tijd tot je bij je eerste baantje bent aanbelandt. 713 Voor welk cv-type je ook kiest, één principe geldt altijd: vermijd spel-, type- en 723 grammaticale fouten. De spellingchecker van je tekstverwerker haalt er een 738 hoop uit, maar laat je cv (en je brief) hoe dan ook door iemand nakijken. 739 Persoonsgegevens 748 Je begint je cv met je persoonsgegevens: voornaam, achternaam, roepnaam, 757 adres, vaste telefoon, mobiele telefoon, e-mailadres en geboortedatum (het 773 komt netter over als je de naam van de maand voluit schrijft in plaats van in 774 cijfers). 786 Veel mensen voegen ook hun burgerlijke staat toe, dus of ze samenwonen, 798 getrouwd zijn en eventueel kinderen hebben. Officieel hoeft dat niet, maar ga 811 er maar van uit dat negen van de tien personeelsfunctionarissen er toch naar 826 zullen vragen, is het niet in het eerste dan wel in het tweede gesprek. Er 837 bestaat een trend in het bedrijfsleven om het privéleven van medewerkers 841 steeds belangrijker te vinden. Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 12

855 Zet je nationaliteit er alleen bij als die afwijkt van wat mogelijk verwacht wordt. 863 En natuurlijk wanneer je in het buitenland solliciteert. 864 Miniprofiel 880 In een miniprofiel omschrijf je in een paar zinnen wat je kunt, wat je wilt en 891 waarom uitgerekend dit bedrijf daar zo goed bij past. Bijvoorbeeld: Ervaren 903 kernfysicus wil zijn talenten in dienst stellen van een betere en veiliger 912 wereld (in het geval van een sollicitatie bij Greenpeace). 913 Werkervaring 922 De werkervaringparagraaf van je cv is het belangrijkste onderdeel. Let 928 daarom extra op de volgende zaken: 940 1. Wees concreet. Dat je van 2007 tot 2009 accountmanager bent geweest 954 bij een groot telecombedrijf is niet genoeg. Wat heb je in die periode concreet 967 voor elkaar gekregen? Heb je ieder jaar je maximale bonus gehaald omdat je 981 ruim boven je target zat? Schrijf het op. In 2008 bovendien verkozen tot een 994 van de vijftig beste verkopers van het bedrijf en daarom op een vakantiereisje 1009 naar Istanbul gestuurd? Zet het in je cv. Zeggen dat je goed bent, kunnen we 1021 allemaal. Het gaat erom dat je het aantoont, niet alleen in het 1027 sollicitatiegesprek, maar ook in je cv. 1039 2. Misschien wordt het wel eens een beetje overdreven, maar de grootste 1048 angst van sollicitanten (en toekomstige werkgevers) wordt veroorzaakt door 1059 zogenaamde gaten in het cv. Anders gezegd: perioden waarin je niets 1072 zinnigs hebt gedaan. Waarom je na je afstuderen niet gewoon een jaartje zou 1084 mogen lanterfanten, is eigenlijk raar. Maar goed, de cultuur van gaten zijn 1095 verboden bestaat nu eenmaal, dus kun je ze het beste wegpoetsen. 1111 Dus heb je een jaar thuis gezeten, dan schrijf je wat je wel hebt gedaan in 1123 dat jaar, bijvoorbeeld bewust tijd aan je kinderen besteden, of je zieke 1132 moeder dagelijks verzorgen. Werkloosheid valt moeilijk te verbloemen, maar 1147 laat zien hoe actief je in die periode bezig was met je eigen toekomst en 1160 vorming. O ja, een wereldreis van een jaar gaat er bij recruiters alleen 1174 makkelijk in als je in die periode actief bent geweest. Daar valt niet onder: 1188 boeken lezen op het strand, maar wel: een tijdje Engelse les geven op een 1199 schooltje in Bangladesh, of koalaberen redden na een bosbrand in de 1201 Australische bush. 1216 4. Stel dat je zes jaar bij hetzelfde bedrijf hebt gewerkt. Het komt niet sterk 1228 over als je in die zes jaar geen aantoonbare ontwikkeling hebt doorgemaakt. 1241 Leg daarom uit hoe je in die tijd gegroeid bent, eerst déze verantwoordelijk 1255 had, daarna díé en in de laatste anderhalf jaar een zus en zo-rol vervulde. 1261 Daarmee suggereer je dynamiek en vooruitgang. 1274 5. Wees nooit negatief. Je vond geen enkele baas uit het verleden een 1287 klootzak (denk daar ook aan bij het gesprek), nooit ging je met grote 1302 tegenzin naar je werk of door het leven, nooit liet je alles maar een beetje 1332 over je heen komen zonder je lot in eigen hand te nemen. Dat je je huidige 1346 baan nu wilt verruilen, komt niet omdat je hem spuugzat bent en je je 1361 collega s het liefst de nek om zou willen draaien, maar omdat je toe bent aan 1373 een nieuw, uitdagend avontuur waarin je weer op een heel nieuwe manier Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 13

1386 kunt groeien. Maar overdrijf niet: je mag best kritisch zijn en vertellen onder 1396 welke omstandigheden je motivatie daalt. Niemand gaat elke dag fluitend 1404 naar zijn werk, daar prikt de selecteur doorheen. 1407 Opleidingen en kwalificaties 1419 Ook de opleidingen die je gevolgd hebt, geef je anti-chronologisch weer (de 1431 laatste relevante opleiding eerst). De kleuter- en basisschool sla je over, je 1443 begint met je middelbare school. Probeer in je educatieve loopbaan een rode 1457 draad aan te brengen. Je hebt niet maar wat aangeklooid, er zit een duidelijk 1459 verhaal achter. 1470 Opleidingen, cursussen of trainingen die niet relevant zijn voor de baan 1480 waarop je solliciteert (of zelfs twijfels bij de personeelsfunctionaris kunnen 1491 wekken), laat je weg. Als je een cursus romanschrijven aan de 1501 Schrijversvakschool in Amsterdam hebt gevolgd, is dat irrelevant als je 1510 solliciteert als actuaris bij een verzekeringsbedrijf (ze zouden zelfs kunnen 1525 denken dat je dat werk ten diepste nogal saai vindt). Maar solliciteer je als 1538 coach bij een psychologisch trainingscentrum, dan is het geen gek idee het er 1542 wél bij te zetten. 1553 Loop nog eens goed na welke trainingen en interne bedrijfsopleidingen je 1567 sinds je studie allemaal gevolgd hebt. Goede kans dat er wat bij zit dat 1577 behoorlijk relevant kan zijn voor de functie waarop je solliciteert. 1589 Zet er bij (lange) opleidingen ook bij dat je daadwerkelijk bent afgestudeerd. 1601 Heb je een opleiding voortijdig afgebroken, bedenk dan een goede reden. Te 1613 moeilijk is geen goede reden. Ik kreeg een geweldige baan aangeboden die 1621 ik niet kon weigeren klinkt al veel beter. 1622 Nevenactiviteiten 1635 Nevenactiviteiten zijn niet alleen van belang als je net van de hogeschool of 1644 universiteit komt. Alle activiteiten die aantonen dat jij leidinggevende 1652 capaciteiten hebt, kunt organiseren of doorzettingsvermogen hebt, zijn 1665 (meestal) relevant voor de functie en het dus waard om vermeld te worden. 1679 Denk (bijvoorbeeld met een familielid of iemand die je lang kent) goed na wat 1696 jij in dit opzicht in je leven gedaan hebt. Vaak is het meer dan je denkt. Een 1705 paar willekeurige voorbeelden: je was jeugdleider van de plaatselijke 1716 schaakvereniging, je organiseert jaarlijks de buurtbarbecue in het park, in je 1730 studententijd ben je een tijdje in de race geweest voor een plekje in een 1732 Olympisch roeiteam. 1742 Ook relevante vaardigheden (ervan uitgaande dat je niet voor een 1750 vaardigheden-cv hebt gekozen) kun je apart vermelden. De 1760 softwarepakketten die je goed in de vingers hebt, het vrachtwagenrijbewijs, 1775 de talen die je bijna vloeiend spreekt. Let wel: doe dit alleen als het relevant 1787 is voor de functie en als je die talenkennis daadwerkelijk hebt. Selecteurs 1801 worden een beetje moe van de obligate lijstjes met talen die mensen actief of 1809 passief matig, redelijk of goed menen te beheersen. 1822 Met hobby s is het nog meer uitkijken. In uitzonderlijke gevallen kun je ze 1836 noemen (en alleen als je er minstens zes uur per week mee bezig bent). Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 14

1847 Sporten kun je meestal zelfs beter niet noemen; werkgevers zullen vooral 1852 bang zijn voor eventuele blessures. 1856 Lay-out van het cv 1870 Een cv beslaat maximaal twee A4 tjes. Minder mag (al is één A4 voor bijna 1882 iedereen proppen geblazen), meer alleen als je een heel lange en bijzondere 1893 loopbaan achter de rug hebt. Vergeet niet dat selecteurs tientallen cv s 1907 doorwerken en in één oogopslag willen zien of je wel of niet in aanmerking 1920 komt voor een gesprek. Formuleer om die reden dus kort en krachtig; zorg 1927 dat de echt belangrijke dingen eruit springen. 1941 Uitgangspunt voor de lay-out is dat die zo overzichtelijk mogelijk is. Dat valt in 1955 de praktijk lang niet mee, en staat vaak garant voor veel gepiel. Een paar 1959 zaken die kunnen helpen: 1971 1. Bij het opsommen van werkervaring en opleidingen is het handiger om 1985 alleen jaartallen te noemen, en de maanden weg te laten. Tenzij je iets maar 1995 heel kort gedaan hebt, dan ontkom je er niet aan. 2011 2. Zorg dat alles ook bij de ontvanger netjes onder elkaar staat. Dat is bij een 2025 papieren cv evident, maar bij een digitale versie niet. Zeker wanneer je je cv 2038 als platte tekst (in je mailtje geplakt) opstuurt, moet je dat goed checken 2051 (stuur het naar een paar mailadressen van jezelf of vrienden, en informeer of 2064 de lay-out bij hen intact blijft). Er zijn overigens goede argumenten voor het 2080 versturen van je cv in de vorm van platte tekst: je weet zeker dat de selecteur 2091 hem kan lezen. Word-bestanden die je als aanhangsel meestuurt, zijn soms 2104 niet te openen omdat de ontvanger met een minder recente versie werkt, of 2113 omdat het besmet is met een virus of worm. 2128 3. Stuur je je cv toch in Word, kopieer hem dan naar een nieuw leeg 2141 document als je klaar bent. Zo voorkom je dat de selecteur de wijzigingen kan 2147 reconstrueren die je hebt aangebracht. Einde van de tekst Werkboek bij de cursus Speed Reading alle rechten voorbehouden 15