voorbereidend onderzoek gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur regio Neteland landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa gebiedsgericht overleg graafweide-schupleer 25 oktober 2013
1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave... 2 2 Doel van de nota... 3 3 Planningsopgave... 4 4 Analyse bestaande ruimtelijke structuur... 5 4.1 Situering van het deelgebied... 5 4.2 Analyse deelstructuren... 6 4.3 Analyse deelgebieden...14 5 Voorkeurscenario voorstel van bestemmingen...18 5.1 Doelstellingen en ruimtelijke visie...18 5.2 Voorkeurscenario...18 5.3 Ruimtebalans...21 6 Evaluatie invloed op actueel landbouwgebruik...22 6.1 Analyse areaal cultuurgrond dat van bestemming wijzigt...22 6.2 Vergelijking met bestemmingen in oorspronkelijk RUP-voorstel (2011)...23 6.3 Gevolgen van de bestemmingswijzigingen...23 7 Vervolg planningsproces...25 7.1 Naar een tussentijdse beleidsbeslissing over het voorkeurscenario...25 7.2 Elementen voor plan van aanpak inzake realisatie...25 Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 2
2 Doel van de nota Voorliggende nota bevat een alternatief planvoorstel voor het deelgebied Graafweide-Schupleer van het RUP Vallei van de Kleine Nete en Aa. Het voorstel is uitgewerkt door het administratieoverschrijdend RUP-team van de Vlaamse overheid. Het voorstel is geformuleerd op basis van de verwerking en evaluatie van alle suggesties die de actoren formuleerden tijdens een workshop met de lokale besturen en middenveldorganisaties die plaatsvond op 10 juni 2013. Het voorstel werd op 25 oktober 2013 toegelicht aan de deelnemers van de workshop. Samen met de reacties van de verschillende actoren zal dit voorstel de basis moeten vormen voor een tussentijdse beleidsbeslissing over het vervolg van het planningsproces. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 3
3 Planningsopgave De planningsopgave voor het gebied Graafweide-Schupleer is meervoudig: 1. Het vastleggen van de gebieden die blijven behoren tot de gebieden van de agrarische structuur en waar landbouw zekerheid heeft over de agrarische bestemming. 2. Het vastleggen van de gebieden waar uitbreidingen van natuur en bos kunnen plaatsvinden in functie van de realisatie van het Vlaams Ecologisch Netwerk en meer specifiek in dit geval het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen voor het habitatrichtlijngebied (SBZ-H). De Vlaamse Regering besliste op 20 juli 2012 reeds principieel dat er binnen het habitatrichtlijngebied Graafweide-Schupleer een natte natuurkern van 150 ha ingericht moet worden en dat daarvoor in dit SBZ-H-gebied ca. 100 ha agrarisch gebied herbestemd zal worden naar natuurgebied. 3. Het vastleggen van de gebieden die zowel tot de natuurlijke als agrarische structuur behoren (agrarische gebieden met overdruk natuurverweving) en waarbinnen ten aanzien de gebruikers en eigenaars in het gebied een gericht stimulerend beleid gevoerd kan worden i.f.v. het verhogen van de ecologische kwaliteiten van het gebied. 4. Het vastleggen van de noodzakelijke randvoorwaarden voor de verdere ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied teneinde de aanwezige landschapselementen en -componenten en onroerend erfgoedelementen in het gebied te vrijwaren, zoals omschreven in het aanduidingsbesluit van de ankerplaats Samenvloeiingsgebied van Kleine Nete en Aa. De natuurontwikkelingsdoelstellingen 1 voor het habitatrichtlijngebied Graafweide-Schupleer kunnen als volgt samengevat worden: het bereiken van een goede ecologische toestand van rivier- en beekstelsel van Kleine Nete, Aa, Tweede Beek, Derde Beek, Schupleerloop en Graafweidebeek i.f.v. de realisatie van rivier- en beekhabitats (3260); - realisatie van 94 ha bijkomende landhabitats: - 1 ha bijkomend mineraalarm overgangsveen (habitattype 7140_meso); - 9 ha bijkomende veldrusgraslanden (habitattype 6410_ve); - 20 ha bijkomende voedselrijke alluviale ruigtes (habitattype 6430_hf); - realisatie van 52 ha bijkomend mesotroof elzenbroekbos (habitattyp 91E0_meso); - realisatie van 12 ha bijkomend laaggelegen schraal hooiland (habitattype 6510_hua) Op basis van de standpunten van de lokale actoren wordt gesteld dat de realisatie van deze 94 ha landhabitats moet gebeuren in (1) gebieden gelegen binnen het SBZ-H en (2) binnen gebieden die in het RUP een bestemming natuurgebied krijgen. Er bestaat bij de lokale actoren geen draagvlak voor het realiseren van bepaalde landhabitats (bv. laaggelegen schraal hooiland) binnen in een gebied met een agrarische bestemming. 1 Zoals afgeleid uit de kalibratieoefening en de definitieve IHD zoals ze voorlagen voor definitieve goedkeuring. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 4
4 Analyse bestaande ruimtelijke structuur 4.1 Situering van het deelgebied Het deelgebied omvat het samenvloeiingsgebied van Kleine Nete en Aa ten oosten van de kern van Grobbenkdonk en ten noorden van het militair domein. Het centrale deel van dit gebied is aangeduid als habitatrichtlijngebied. Het deelgebied ligt quasi volledig binnen de aangeduide ankerplaats en is ca. 360 ha groot. Figuur 1. Situering Graafweide-Schupleer (met aanduiding deelgebieden voorkeurscenario) Figuur 2. Gewestplan Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 5
Figuur 3. Gebieden van het Vlaamse Ecologisch Netwerk (VEN) (zwarte arcering) en habitatrichtlijngebied (SBZ-H) (groene arcering) 4.2 Analyse deelstructuren 4.2.1 Fysisch systeem 2 Geomorfologisch behoort het samenvloeiingsgebied van Kleine Nete en Aa tot de depressie van de Schijns-Nete, een laaggelegen gebied waar de topografie zich onder de 20 meter situeert. Een uitzondering hierop vormt de uitloper van de zgn. Kempische Heuvelrug (ook de rug van Lichtaart genoemd) die verder oostwaarts van het gebied een hoogte bereikt van 33 meter. De ondergrond van de vallei van de Kleine Nete en de Aa tussen Grobbendonk en Herentals bestaat hoofdzakelijk uit de formatie van Diest (Boven-Mioceen). Dit zijn bleekgroene tot bruine kleihoudende zanden, micahoudend en licht glauconiethoudend. In de ankerplaats ligt deze formatie op een diepte van 0,7 tot 2,5 meter. Het oppervlak valt samen met de erosiebasis van de Kleine Nete en Aa, waarop plaatselijk een dunne laag basisgrind werd afgezet. Het grind scheidt het Diestiaan van het Poederliaan. Deze laatste afzetting bestaat uit ijzer- en fossielhoudende mariene zanden. De bodems in de valleien van de Aa en Kleine Nete bestaan hoofdzakelijk uit nat zandleem en nat zand. Het contrasteert met de drogere zandbodems tussen beide rivieren op de uitlopers van de Kempische Heuvelrug Op de overgang tussen heuvelrug en valleien komt een strook vochtige zandbodem voor. Het huidige landschapsbeeld van de Nete- en Aa-vallei werd voornamelijk gevormd tijdens de ijstijden. Gedurende de tussenijstijden steeg het zeepeil tot 4 meter boven het huidige peil, waardoor de stroomsnelheid van de rivieren verlaagde en ze hun eigen alluviale vlakte vormden. Gedurende de ijstijden zelf daalde het zeepeil fors onder het huidige peil, waardoor de rivieren zich dan ook dieper in hun eigen alluviale vlakte insneden. Een aantal oude meanders langs zowel Kleine Nete en Aa zijn getuigen van een voorheen natuurlijk verloop van de rivieren. Hoewel vroegere rechttrekkingen en dijkwerken tot de mogelijkheden behoren, werd de Kleine Nete voor het eerst grootschalig door mensenhanden aangepakt naar aanleiding van de kanalisatie van de Kempen, die startte in 1830. 2 Uit aanduidingsdossier ankerplaats Samenvloeiingsgebied van Kleine Nete en Aa. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 6
In een eerste fase werd de rivier gekanaliseerd tussen Lier en Herentals. Aanvankelijk gebeurde de kanalisatie slechts tot Grobbendonk, maar op aandringen van de Herentalse gemeenteraad onder impuls van de lakenfabrikanten, de leerlooierijen, de uitvoer uit de stapelhuizen en de boeren die ijverden voor bevloeiing van hun velden werd ook het gedeelte tot Herentals gekanaliseerd. In een tweede fase werd het kanaal tussen Herentals en Bocholt gegraven. Het werd tussen 1843 en 1846 afgewerkt. In laatste instantie werd het Kempisch Kanaal in 1856 afgewerkt door een nieuwe verbinding te maken tussen de gekanaliseerde Kleine Nete in Grobbendonk en het kanaal Herentals-Bocholt. Na de opening van het Albertkanaal werd dit gedeelte gedempt. Figuur 4. Bodemkaart Figuur 5. Overstromingsgevoelige gebieden Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 7
Figuur 6. Hoogtemodel 4.2.2 Agrarische structuur Elementen van de bestaande agrarische structuur Binnen het onderzoeksgebied is ca. 200 ha geregistreerd als landbouwgebruik, waarvan ca. 150 ha grasland en 50 ha akkers. In het laaggelegen valleigebied wordt het landbouwgebruik gedomineerd door graslanden op enkele verspreid gelegen akkerbouwpercelen na. De akkerbouwpercelen (in hoofdzaak maïs) liggen eerder gegroepeerd op de hoger gelegen gebieden in het noorden van het onderzoeksgebied. In het gebied bevinden zich vier grote landbouwbedrijfszetels, één aansluitend bij de kern van Grobbendonk en drie geclusterd Op t Heiken. Centraal in de Graafweide ligt kinderboerderij Het Karrewiel waar paarden en pony s gehouden worden i.f.v. recreatieve activiteiten. Knelpunten en potenties Het laaggelegen en natte valleigebied is minder geschikt voor akkerbouw, toch worden er percelen in het bron- en kwelgebied rond de Gravenbeek ingezet voor akkerbouw. Het landbouwgebruik is daardoor plaatselijk onvoldoende afgestemd op de fysisch-morfologische kenmerken van het gebied. De site van de watermolen op de Kleine Nete is op het gewestplan bestemd als reservaatsgebied. Een aantal delen daarvan maken ruimtelijk-morfologisch echter deel uit van het landbouwgebied en zijn ook effectief in landbouwgebruik. Ook ten noorden daarvan (Hofeinde) zijn er een aantal zones bestemd als bosgebied die ruimtelijk-morfologisch deel uitmaken van het landbouwgebied. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 8
Figuur 7. Geregistreerde landbouwgebruikspercelen 2012 4.2.3 Natuurlijke structuur Elementen van de bestaande natuurlijke structuur Op de biologische waarderingskaart zijn heel wat percelen in dit gebied aangeduid als biologisch waardevol tot zeer waardevol. In het Schupleer komt een aaneengesloten kern mesotroof elzenbroekbos (habitattype 91E0_meso) voor. Verder zijn er enkele percelen met waardevolle kwelgevoede vegetaties, o.m.een dottergrasland en een veldrusgrasland (habitattype 6410_ve). Stroomopwaarts in de vallei van de Aa zijn er verscheidene aanplantingen van populier met een ondergroei van elzen en ruigtekruiden. In de Graafweide zijn er veel soortenrijke permanente graslanden, waaronder enkele minder goed ontwikkelde mesofiele hooilanden ten zuiden van de Kleine Nete. Helemaal in het zuiden van de Graafweide is er een relict van mineraalarm overgangsveen (habitattype 7140_meso) in een dottergrasland. Verspreid in het gebied liggen enkele voedselrijke alluviale ruigtes (habitattype 6430_hf) en op hoger gelegen gronden droge loofbosjes (habitattype 9120). Het gebied wordt doorsneden door verscheidene waterlopen (Kleine Nete, Aa, Tweede Beek, Derde Beek, Schupleerloop ) waarin zich soortenrijke waterplantenvegetaties (habitattype 3260) kunnen ontwikkelen en die van groot belang zijn als habitat voor Europees beschermde vissoorten zoals rivierdonderpad, kleine modderkruiper en beekprik. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 9
Figuur 8. Bestaande bebossing 2010 Figuur 9. Biologische waarderingskaart Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 10
Figuur 10. Habitats en regionaal belangrijke biotopen in SBZ-H Knelpunten en potenties Momenteel is geen enkel waterlooptraject in het gebied habitatwaardig en zijn de populaties van kleine modderkruiper, rivierdonderpad en beekprik te klein voor een duurzame instandhouding. Kruid- en slibruimingen in het verleden hebben het hydrologisch regime van de waterlopen drastisch gewijzigd met te lage peilen in de zomer en het uitblijven van natuurlijke overstromingen in de winter. De helderheid en trofiegraad van het water worden negatief beïnvloed door de talrijke sloten die aangerijkt landbouwwater aanvoeren. Te diep ingesneden waterlopen en diepe sloten vangen bovendien de kwelstromen af waardoor het grondwater de wortelzone van de kwelafhankelijke vegetaties niet meer kan bereiken. Deze eutrofiëring en verdroging uit zich o.m. in een verruiging van de kruidlaag in de elzenbroekbossen en van de graslanden en het overgangsveen waarin te weinig kenmerkende soorten voorkomen. Door verondieping van waterlopen en greppels kunnen de kwelstromen en de natuurlijke overstromingsdynamiek van de waterlopen hersteld worden. Zo ontstaan er in dit gebied grote potenties voor mesotrofe elzenbroekbossen en voedselrijke alluviale ruigtes. Veldrusgraslanden en mineraalarm overgangsveen kunnen uitbreiden op plaatsen met een sterke grondwaterkwel. Wanneer het water in de waterlopen niet meer wordt aangerijkt, kunnen beekhabitats tot ontwikkeling komen en kunnen de vispopulaties zich herstellen. Sommige soortenrijke permanente graslanden in de Graafweide kunnen ontwikkelen tot laaggelegen schrale hooilanden (habitattype 6510_hua) als er niet bemest wordt en een verschralend hooilandbeheer ingesteld wordt. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 11
4.2.4 Landschappelijke structuur en onroerend erfgoed Elementen van de bestaande landschappelijke structuur en onroerend erfgoed Het landschap vertoont nog verschillende sporen van de rijke ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied. Uit analyse van de historische kaarten blijkt dat de beemden en akkers nog een relatief gave perceelsstructuur met perceelsrandbegroeiing bezitten. Ook het wegenpatroon en een aantal dreven zijn goed bewaard gebleven. De oude meanders langs de Kleine Nete en Aa verwijzen naar de oorspronkelijke loop beide rivieren. Vooral op het hoger gelegen interfluvium komen nog plaggenbodems voor, wat wijst op vroegere landbouwactiviteiten. Belangrijk voor de geschiedenis van het gebied was de stichting en vestiging van de priorij O.- L.-Vrouw-Ten-Troon in 1414, net ten zuiden van de Kleine Nete. De kerkruïne, en de bewaarde oostelijke kloostervleugel en afsluitingsmuur gaan alle terug tot de 15de eeuw. De watermolen en de voorgebouwen van het oude kasteel vormen de historische kern van de noordwestelijke helft van het gebied. De molen werd voor de eerste keer vermeld in 1254. De huidige molen dateert van de 17de eeuw. De nog resterende gebouwen van het voormalige Hof van Grobbendonk werden gebouwd in 1540. Achter het Hof ligt nog steeds 'het domein van de graaf' of de 'beemden'. Ook op andere plaatsen in het gebied komen historische bouwwerken voor. Ter hoogte van Heiken staat de zg. 'Kapel Heiken', een neotraditionele constructie die in 1905 werd opgericht als dankkapel. Een aantal kenmerkende hoeven illustreert tevens de cultuurgeschiedenis van het landschap. De esthetische waarde van het gebied wordt hoofdzakelijk bepaald door de grote variatie in landgebruik. Gesloten bossen en struwelen, open natte weilanden, droge akkers, ruigten, heide en talrijke lineaire kleine landschapselementen als beken, grachten, bomenrijen, dreven, en landelijke wegen alsook de nog aanwezige duinrestanten bezorgen het landschap een visueel erg aantrekkelijk karakter. Aangevuld met het verspreid voorkomend en divers bouwkundig erfgoed draagt dit bij tot een zeer grote belevingswaarde van dit valleilandschap. Het landschapsbeeld van het gebied wordt zeer sterk beïnvloed door het hydrografisch net, waarbij de Kleine Nete en de Aa met hun respectievelijke valleien belangrijke structurerende elementen zijn. De onregelmatige perceelsvormen en de afwisseling in vegetatie met dichte, gesloten bossen en open weilanden geven ontstaan aan een gevarieerd, kleinschalig en typisch Kempisch valleilandschap. De watermolen, het voormalige voorgebouw van het Kasteel van Grobbendonk, de saswachterswoning en de sluiskom zijn beschermde monumenten. De molenaarswoning en bijgebouwen, hoeve ter Hulsdonck en het sluizenstelstel op de samenvloeiing van Kleine Nete en Aa zijn niet-beschermde elementen van het bouwkundig erfgoed. De watermolen met omgeving en delen van het interfluvium Kleine Nete en Aa zijn beschermd als landschap. Knelpunten en potenties Ten zuiden van de Kleine Nete (Graafweide) vormt het open grasland-gebied met kleinschalige percelering en een netwerk van grachten, beken, dreven, bomenrijen en onverharde wegen een te behouden landschapskenmerk. Het behoud en herstel van dit netwerk van kleine landschapselementen is een aandachtspunt. Een beperkt aantal kleinere bosjes in dit gebied komen voornamelijk op de hoger gelegen donken voor. Om het typische open karakter van de Graafweide te behouden, is bosuitbreiding in dit deelgebied minder aangewezen. Ten noorden van de Kleine Nete, in het gebied waar Aa, Tweede en Derde Beek samenstromen, is er een gevarieerder halfopen landschapsbeeld met een afwisseling van alluviale boscomplexen en kleinschalige open graslanden. Uitbreidingsmogelijkheden voor alluviale bossen worden best in deze zone gezocht. De rivierdonken, oude meanders en het plaatselijk aanwezige veensubstraat zijn te behouden geomorfologische structuren. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 12
Figuur 11. Ankerplaats Figuur 12. Beschermde landschappen en beschermde monumenten Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 13
4.3 Analyse deelgebieden 3 Binnen het onderzoeksgebied kunnen een aantal deelgebieden onderscheiden worden. Voor elk deelgebied wordt een korte omschrijving van de bestaande toestand, knelpunten en potenties aangegeven. Figuur 13. Deelgebieden 4.3.1 Gebied 1. Grobbendonk-Hofeinde Gebied 1 is het open landbouwgebied ten oosten van de kern van Grobbendonk. Het wordt in het noorden begrensd door het Molenbos en in het zuiden door de Kleine Nete. De totale oppervlakte bedraagt ca. 45 ha. Zone 1A Zone 1A (4 ha) is op het gewestplan bestemd als bosgebied. Het terrein is echter quaisi volledig in landbouwgebruik (akker) en ligt in de onmiddellijke omgeving van de landbouwbedrijfszetel. Zone 1B Zone 1B (31 ha) is op het gewestplan bestemd als ecologisch waardevol agrarisch gebied. In het gebied bevindt zich één landbouwbedrijfszetel en het gebied is quasi volledig in landbouwgebruik (15 ha maïsakkers en 10 ha graslanden), op een aantal beboste percelen in het noorden na. Het zuidelijk deel vormt de flank van de vallei van de Kleine Nete en bevat lijnvormige perceelsranden die een te behouden landschapselement vormen volgens de ankerplaats. Zone 1C Zone 1C (10 ha) is op het gewestplan bestemd als reservaatgebied. Het terrein is echter volledig in landbouwgebruik (maïsakkers en graslanden) en maakt ruimtelijk-morfologisch deel uit van landbouwgebied zone 1B. Deze zone ligt grotendeels binnen het beschermd landschap watermolen en omgeving. 3 Dit deel is niet gewijzigd t.o.v. het document dat verspreid is ter voorbereiding van het gebiedsgericht overleg. De begrenzing van de deelzones in deze analyse komt - o.w.v. de doorgevoerde wijzigingen - niet exact overeen met de deelgebieden in het RUP-voorstel. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 14
Een herbestemming naar een agrarische bestemming kan eventueel verder onderzocht worden. 4.3.2 Gebied 2. Molen- en kasteelsite en Kleine Nete Gebied 2 omvat de site met de watermolen aan de Kleine Nete, het kasteel van Grobbendonk en de Kleine Nete, incl. de zone waarbinnen de dijkverplaatsing in het kader van de aanleg van AOG Grobbendonk zal plaatsvinden. Het gebied is ca. 13 ha groot. De molen- en kasteelsite zijn op het gewestplan bestemd als reservaatgebied. De Kleine Nete loopt voorbij de molen door ecologisch waardevol agrarisch gebied. 4.3.3 Gebied 3. Schupleer Gebied 3 is het laaggelegen valleigebied Schupleer en waar de Aa doorstoomt voor ze uitmondt in de Kleine Nete. Het gebied is op het gewestplan bestemd is als natuurgebied en is grotendeels opgenomen in het VEN. Het gebied is ca. 44 ha groot. Een aantal percelen (ca. 2 ha) binnen dit natuurgebied maken deel uit van het erkend natuurreservaat E-295 Schupleer dat door Natuurpunt wordt beheerd. Het gaat in hoofdzaak om een aantal waardevolle veldrus- en dotterbloemgraslanden. Verspreid in het gebied zijn een zestal hectare grasland geregistreerd als landbouwgebruik. Met uitzondering van een aantal hoger gelegen percelen aan de noordrand, maakt het gebied integraal deel uit van de beoogde natte natuurkern van 150 ha. Langs de Aa liggen elzenbroekbossen (ca. 16 ha), een habitattype waarvoor uitbreiding gezocht wordt in het kader van de IHD voor het habitatrichtlijngebied. De percelen aansluitend bij de bestaande elzenbroekbossen in dit gebied zijn daarvoor zeer geschikt. Een belangrijk deel van de vooropgestelde 52 ha bosuitbreiding zou binnen dit gebied gerealiseerd moeten kunnen worden. Daarnaast zou in dit gebied een deel van de vooropgestelde 9 ha bijkomende veldrusgraslanden gerealiseerd moeten kunnen worden. 4.3.4 Gebied 4. Graafweiden Gebied 4 is het open valleigebied tussen de Kleine Nete en de Gravenweidebeek. Het gebied is op enkele beboste percelen en één akker na, volledig in landbouwgebruik als grasland. Het gebied is 57 ha groot. Het gaat om cultuurhistorisch waardevol gras- en hooilandgebied gaat met een netwerk van kleine landschapselementen gevormd door houtige perceelsrandbegroeiing. Binnen het gebied wordt in het kader van de IHD voor het habitatrichtlijngebied gezocht naar 12 ha die specifiek beheerd kan worden als laaggelegen schraal hooiland (habitattype 6510_hua). Vooral graslandpercelen langs de Watermolenweg en aansluitend bij de Gravenweidebeek lijken daarvoor geschikt en in aanmerking te komen. Omvorming naar akkerbouwpercelen en intensieve bemesting in dit gebied is minder aangewezen. Behoud en herstel van een aaneengesloten graslandcomplex met extensiever beheer (verminderde bemesting) en hooilandbeheer is vanuit natuurbehoudsdoelstellingen gewenst. Gebied 4A Gebied 4A (54 ha) is op het gewestplan bestemd als ecologisch waardevol agrarisch gebied en ligt binnen SBZ-H. Het is hoofdzakelijk in landbouwgebruik als grasland (ca. 40 ha). Gebied 4B Gebied 4B (3 ha) is op het gewestplan bestemd als reservaatgebied, ligt binnen VEN en SBZ- H. Het maakt ruimtelijk-morfologisch echter deel uit van het open landbouwgebied 4A en is in gebruik als tijdelijk grasland. De begrenzing van het reservaatgebied van het gewestplan is op het terrein geen herkenbaar element. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 15
4.3.5 Gebied 5. Gravenweidebeek Het gebied tussen de Gravenweidebeek en het militair domein is een laaggelegen graslandgebied onderhevig aan kwel met twee kleine hoger gelegen donken. Een aantal kleinere percelen zijn bebost. Het zuidelijk gelegen militair domein vormt een hoger gelegen zandig infiltratiegebied waarna het uittredend kwelwater een permanente en kwaliteitsvolle kwelstroom levert. Het is een inzijggebied met weinig aanrijking met nutriënten. Het gebied is 28 ha groot. Daarvan is ca. 18 ha geregistreerd als in landbouwgebruik (vnl. blijvend grasland). In praktijk gaat het vaak om weilanden met paarden. Omwille van het laaggelegen en nat karakter van de gronden is het fysisch minder geschikt voor intensieve landbouw. Dit gebied is fysisch zeer geschikt om deel uit te maken van de natte natuurkern van het habitatrichtlijngebied. Binnen deze zone zou een deel van de vooropgestelde 9 ha bijkomende veldrusgraslanden (habitattype 6410_ve) gerealiseerd moeten kunnen worden en deel van de 20 ha bijkomende voedselrijke alluviale ruigten (habitattype 6430_hf) In dit kwelgebied komt laagveen voor. In het kader van de instandhoudingsdoelstellingen voor het habitatrichtlijngebied wordt gezocht naar 1 ha bijkomend mineraalarm overgangsveen (habitattype 7140_meso). De kwelstroom in het gebied is belangrijk voor dit habitattype. Uitbreiding is enkel mogelijk indien de kwelstromen niet afgevangen worden door diepe sloten en het plaatselijk oppervlaktewater niet aangerijkt wordt met voedingsstoffen. Het type ontwikkeld zich onder permanent natte standplaatscondities waarbij het grondwater niet meer dan 20 cm onder het maaiveld mag zakken. Anders treedt verdroging en onomkeerbare inklinking van het veen plaats. Eén van de typische landschapskenmerken is het kleinschalig cultuurlandschap met gras- en hooilanden, bomenrijen en grachten. Om die reden is bosuitbreiding in dit gebied minder aangewezen. 4.3.6 Gebied 6. Aa, Tweede en Derde Beek Gebied 6 ligt stroomopwaarts van gebied 3 (Schupleer), omvat het interfluvium van de Aa, de Tweede Beek en de Derde Beek. Het gebied is op het gewestplan bestemd als ecologisch waardevol agrarisch gebied (ten westen van de Dijkbaan) en landschappelijk waardevol gebied (ten oosten van de Dijkbaan). Het gebied is 72 ha groot. Binnen dit gebied is ca. 35 ha geregistreerd als landbouwgebruik, in hoofdzaak graslanden op enkele geïsoleerde akkerbouwpercelen (ca. 3 ha) na. Langs de Dijkbaan ligt één (kleine) landbouwbedrijfszetel. Het is een ruimtelijk-functioneel minder samenhangend landbouwgebied met eerder lage landbouwgebruikswaarde en een sterk versnipperde perceels- en eigendomsstructuur gelegen in het natuurlijk overstromingsgebied tussen de drie beken. Langs de Aa en langs de Derde Beek liggen een heel aantal percelen die deel uit maken van het erkend reservaatgebied Schupleer en door Natuurpunt beheerd worden (ca. 7 ha). Verspreid in het gebied liggen heel wat beboste percelen. Een belangrijk deel van de vooropgestelde 52 ha bosuitbreiding (elzenbroekbossen, habitattype 91E0_meso) zou binnen dit gebied gerealiseerd moeten kunnen worden. 4.3.7 Gebied 7. Zwarte Vos Gebied 7 ligt tussen Gravenweide beek, Kleine Nete, militair domein en de hoeve Zwarte Vos langs de watermolen weg en is 21 ha groot. Het is een nat en laaggelegen gebied dat hoofdzakelijk in landbouwgebruik is (10 ha grasland, 8 ha akkers), doch fysisch-morfologisch zeker minder geschikt is voor akkerbouw en met een zeer lage landbouwgebruikswaarde. Het zijn gronden die in hoofdzaak door één landbouwbedrijf in gebruik zijn waarvan de bedrijfszetel niet in de onmiddellijke nabijheid van het plangebied ligt. Vanuit de natuurbehoudsdoelstellingen binnen het habitatrichtlijngebied is dit een belangrijk gebied omdat de landbouwactiviteiten er een invloed hebben op de milieukwaliteit in de lager gelegen graslandgebieden. Het gebied is geschikt voor natuurontwikkeling en zou onderdeel uit kunnen maken van de natte natuurkern binnen het habitatrichtlijngebied. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 16
4.3.8 Gebied 8. Op t Heiken Gebied 8 ligt ten noorden van de Kleine Nete en ten zuiden van de Dijkbaan en de kapel Op t Heiken. Het gebied is op het gewestplan bestemd als ecologisch waardevol agrarisch gebied, maar ligt buiten het habitatrichtlijngebied. Het gebied is 50 ha groot. Het is een ruimtelijk-functioneel sterk samenhangend landbouwgebied met een cluster van drie landbouwbedrijfszetels met hun huiskavels. Het is in hoofdzaak een open weilandgebied (ca. 27 ha grasland) met een akkercomplex (ca. 8 ha) in het noordelijk deel. Een beperkt aantal percelen zijn bebost. De hoger gelegen landbouwgronden op de overgang van de vallei naar de heuvelrug ter hoogte van het Heiken bevinden zich op plaggenbodems wat wijst op een eeuwenoud landbouwgebruik. Het gebied komt niet in aanmerking voor natuurontwikkeling en blijft voor landbouw voorbehouden. 4.3.9 Gebied 9. Vorselaar Gebied 9 sluit aan bij de bebouwde kern van Vorselaar en is op het gewestplan bestemd als ecologisch waardevol agrarisch gebied. Het is 4 ha groot. Het is een iets hoger gelegen gebied, buiten de begrenzing van het habitatrichtlijngebied en komt niet in aanmerking voor het ontwikkelen van de habitats die nodig zijn in het kader van de instandhoudingsdoelstellingen. Het zijn plaggenbodems wat wijst op een historisch landbouwgebruik op deze gronden. Het gebied is vandaag nog steeds in hoofdzaak in landbouwgebruik als grasland en kan voor landbouw voorbehouden blijven. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 17
5 Voorkeurscenario voorstel van bestemmingen 5.1 Doelstellingen en ruimtelijke visie De ruimtelijke visie voor het onderzoeksgebied kan weergegeven worden via volgende ruimtelijke concepten: Vrijwaren van hoger gelegen gebieden voor de beroepslandbouw met bedrijfskavels aan de rand van de vallei. Uitbouwen van een aaneengesloten natte natuurkern in functie van de instandhouding en ontwikkeling van specifieke alluviale land- en waterhabitats. Behoud en herstel van de landschapsecologische en cultuurhistorische waarden van het open graslandcomplex Graafweiden in verweving met landbouw. 5.2 Voorkeurscenario Om de doelstellingen en ruimtelijke visie te realiseren zijn meerdere alternatieven mogelijk. Gezocht wordt naar het maatschappelijk meest haalbare alternatief. Uitgangspunt in beide scenario s is dat er steeds conform de principiële beslissing van de Vlaamse Regering ca. 100 ha agrarisch gebied een bestemmingswijziging naar natuurgebied krijgt en er binnen het SBZ-H een natte natuurkern van ca. 150 ha ontwikkeld kan worden. Tijdens een workshop met lokale actoren op 10 juni 2013 werden door het RUP-team twee basisscenario s gepresenteerd. Op basis van de reacties en commentaren van de lokale actoren naar aanleiding van de reacties formuleerde het RUP-team een voorkeurscenario. De verantwoording voor de keuzes in dit voorkeurscenario wordt in voorliggende nota gegeven. Figuur 14. Voorstel van bestemmingen: voorkeurscenario oktober 2013 Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 18
5.2.1 Te behouden agrarische gebieden Binnen het gebied worden volgende gebieden opgenomen binnen een agrarische bestemming: - Landbouwgebied Grobbendonk-Hofeinde (46,2 ha) - Landbouwgebied Graafweide (43 ha) - Landbouwgebied Zwarte Vos (14 ha) - Landbouwgebied Op t Heiken (47,5 ha) - Landbouwgebied Vosselaar (5,8 ha) Voor het zuidelijk deel van het landbouwgebied Grobbendonk-Hofeinde (21,6 ha) en de landbouwgebieden Graafweide (43 ha) en Zwarte Vos (14 ha) wordt de gewestplanbestemming agrarisch gebied met ecologische waarde bestendigd. 5.2.2 Herbestemmingen in functie van behoud bestaande ( zonevreemde ) landbouwactiviteiten Een aantal zones zijn op het gewestplan bestemd als natuur-, reservaats- of bosgebied, maar in praktijk in gebruik door de beroepslandbouw. Voor volgende gebieden (ca. 20 ha) wordt voorgesteld een planologische ruil door te voeren door de bestaande groene bestemming via het RUP om te zetten naar een agrarische bestemming en eenzelfde oppervlakte agrarisch gebied in het plangebied in een groene bestemming om te zetten. Deze herbestemmingen zijn verantwoord omdat ze de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen niet in het gedrang brengen. Het gaat om volgende zones: - Percelen De Martel Heide (4,2 ha), gelegen tussen Beukenlaan, Vorselaarse Baan en Kremersgat. Op het gewestplan bestemd als bosgebied maar in landbouwgebruik (akkerbouwpercelen 232c, 233d3). Het gaat om een hoger gelegen gebied buiten de vallei. Het driehoekig perceel 232b (0,2 ha), gelegen ten zuiden van de Vorselaarse baan is wel bebost en behoud de bestemming bosgebied. - Percelen Hof End (9,8 ha). Het gaat om een aaneengesloten geheel van weilanden en akkers ten westen van de site van de watermolen die op het gewestplan bestemd zijn als reservaatgebied, doch ruimtelijk-morfologisch één geheel vormen met het aansluitend landbouwgebied. De percelen ten noorden van Hofeinde kunnen als agrarisch gebied bestemd worden, de percelen ten zuiden van Hofeinde krijgen een bestemming agrarisch gebied met ecologische waarde, cfr. de aansluitende gewestplanbestemming van dat gebied. - Percelen Graafweide (3,1 ha). Het gaat om graslandpercelen ten zuiden van de Kleine Nete die op het gewestplan bestemd zijn als reservaatgebied. Ruimtelijk-morfologisch vormen deze percelen echter één geheel met het aangrenzende landbouwgebied. Om die reden wordt voorgesteld deze percelen te herbestemmen naar agrarisch gebied met ecologische waarde cfr. de aangrenzende gewestplanbestemmingen. De percelen die ingenomen werden voor de aanleg van de vistrap bij de molen aansluitend bij dit gebied zullen bestemd worden als openbaar nutsgebied. - Percelen Korentenbossen (2,7 ha), zijnde de percelen 269 en (noordelijk deel van 270a) die in landbouwgebruik zijn en op het gewestplan bestemd zijn als bosgebied. Een agrarische bestemming sluit hier aan op de bestaande feitelijke toestand. 5.2.3 Herbestemmingen in functie van de AOG en vistrap Kleine Nete De zone die via dijkverplaatsing door VMM ingericht zal worden als AOG, alsook de percelen waarop de vistrap langs de watermolensite werd ingericht, wordt bestemd als openbaar nutsgebied (6,8 ha). Voor de begrenzing van het openbaar nutsgebied ter hoogte van de watermolensite wordt afgestemd met de grens van het beschermd landschap Watermolen en omgeving. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 19
5.2.4 Herbestemmingen in functie van het behoud van elementen van bouwkundig onroerend erfgoed De site met de watermolen en het kasteel van Grobbendonk wordt bestemd als gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde (7,7 ha) i.f.v. het behoud van de verschillende elementen van het bouwkundig erfgoed. De mogelijkheden inzake functiewijzigingen en wijzigingen in het grondgebruik binnen deze zone zullen nader bepaald worden in de stedenbouwkundige voorschriften. De ligging nabij de waterloop en in overstromingsgevoelig gebied zullen daarbij bijzondere aandachtspunten zijn. 5.2.5 Herbestemmingen in functie van behoud van bestaand ( zonevreemd ) bos Centraal in het landbouwgebied Op t Heiken ligt een aaneengesloten bos (toponiem De Kelders ) (5,4 ha) in het agrarisch gebied. Dit bos ligt buiten de perimeter van het SBZ-H en komt in aanmerking voor realisatie van de doelstellingen voor het habitatrichtlijngebied. Voorgesteld wordt dit bestaand bos in een geëigende bestemming bosgebied op te nemen. Ten noorden van Hofeinde ligt een bestaand bosperceel (1,4 ha) in het agrarisch gebied dat ruimtelijk-morfologisch aansluit bij het Molenbos en waarvoor voorgesteld wordt het op te nemen en een bestemming bosgebied. 5.2.6 Herbestemmingen in functie van de realisatie van een natte natuurkern binnen het habitatrichtlijngebied Om de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen te mogelijk te maken is een ruimtelijkfunctioneel aaneengesloten oppervlakte natuurgebied aangewezen. Volgende gebieden worden daar in opgenomen (in totaal 159,3 ha): - Het op het gewestplan reeds als natuurgebied bestemde gebied stroomopwaarts van het kasteel van Grobbendonk (toponiemen Groot Schupleer, Neer Bemdem, Katten Donk) wordt behouden als natuurgebied (43,2 ha). - Het gebied stroomopwaarts daarvan, het samenvloeiingsgebied van Aa, Tweede en Derde Beek wordt herbestemd van ecologisch of landschappelijk waardevol agrarisch gebied naar natuurgebied (67,4 ha). Het noordelijk en iets hoger gelegen gebied aansluitend bij de kern van Vosselaar kan behouden blijven als agrarisch gebied (incl. een aantal percelen binnen de contour van het SBZ-H, met name percelen 543, 544a, 538, 552l, 553m) (5,8 ha), evenals de landbouwpercelen ten oosten van de Dijkbaan en ten zuiden van de Derde Beek (toponiem Klein Broek) (percelen 677b, 675a, 671a, 671c). - De vallei van de Graafweidebeek wordt bestemd als natuurgebied samen met de aansluitende percelen tussen de Watermolenweg en Kleine Nete (48,7 ha). Binnen deze zone wordt ook het kwelgevoelig gebied tussen het militair domein en de Gravenweidebeek opgenomen. De bestaande bebouwing wordt niet mee opgenomen in het natuurgebied. Op basis van dit voorstel is een indicatieve oefening gemaakt waarbij nagegaan is in hoeverre het - op basis van de fysische kenmerken van het gebied (bodem, hydrologie ) - ruimtelijk mogelijk is de vooropgestelde natuurdoelstellingen in te passen binnen de perimeter van het voorgestelde natuurgebied. Daaruit blijkt dat het inderdaad technisch mogelijk moet zijn de verschillende vooropgestelde landhabitats te realiseren binnen deze perimeter. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 20
Figuur 15. Indicatieve aanduiding mogelijke invulling doelstellingen voor landhabitats 91E0 mesotroof elzenbroekbos (52 ha) 6430 voedselrijke alluviale ruigtes (20 ha) 6510 laaggelegen schraal hooiland (12 ha) 6410 veldrusgraslanden (9 ha) 5.3 Ruimtebalans Hieronder is de ruimtebalans van het voorkeurscenario ten opzichte van de bestemmingen van het gewestplan weergegeven (cijfers afgerond tot op 1 ha). Tabel 1. Ruimtebalans Bestemmingscategorie Voor Na Verschil Reservaat en natuur Bos Overig groen Landbouw Overige 60 ha 160 ha + 100 ha 7 ha 7 ha 0 ha 0 ha 8 ha + 8 ha 272 ha 157 ha - 115 ha 0 ha 7 ha + 7 ha Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 21
6 Evaluatie invloed op actueel landbouwgebruik 6.1 Analyse areaal cultuurgrond dat van bestemming wijzigt Het voorkeurscenario werd onderworpen aan een landbouwimpactstudie (LIS) cfr. de methodiek die het departement Landbouw en Visserij daarvoor ontwikkelde. De belangrijkste bevindingen daaruit worden hieronder aangegeven. Binnen de voorgestelde bestemmingswijzigingen ten na dele van landbouw is ca. 68 ha geregistreerd als in landbouwgebruik (rode en blauwe percelen op onderstaande figuur). Daaronder worden de bestemmingswijzigingen naar natuurgebied (rood) of gebied voor openbaar nut i.f.v. AOG Grobbendonk (blauw) gerekend. Daarnaast zijn in het voorstel ook herbestemmingen van natuur- of bosgebied naar agrarisch gebied voorzien waardoor 17 ha cultuurgrond in een agrarische bestemming komt te liggen (gele percelen op de figuur). Figuur 16. Bestemmingswijzigingen geregistreerde landbouwgebruikspercelen (2012) Deze 68 ha cultuurgrond is in gebruik door 29 bedrijven. - Vier bedrijven zijn sterk betrokken (i.e. meer dan 20% van het bedrijfsareaal in het gebied), zij gebruiken samen ca. 20 ha van deze 68 ha. - De overige 48 ha is in gebruik door 25 verschillende bedrijven, waarvan ongeveer de helft minder dan 1 ha in gebruik heeft en de andere helft tussen 2 en 5 ha. Voor een aantal van deze bedrijven worden ook gronden die ze in gebruik hebben herbestemd van een groene naar een agrarische bestemming. Deze planologische ruil moet ook in rekening gebracht worden bij het evalueren van de impact op landbouw en kan als milderende of flankerende maatregel beschouwd worden. Bijvoorbeeld: voor één van de sterk betrokken bedrijven, dat ca. 7,5 ha in het bijkomend natuurgebied heeft, wordt in het planvoorstel ook ca. 8 ha herbestemd van een groene naar een agrarische bestemming. Dit bedrijf heeft met dit planvoorstel dus netto minder gronden in groene bestemming dan de situatie op het gewestplan vandaag. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 22
6.2 Vergelijking met bestemmingen in oorspronkelijk RUP-voorstel (2011) Als de vergelijking gemaakt wordt met het voorstel bestemmingen dat initieel voorzien was op het voorontwerp RUP dat in 2011 voorlag, kan gesteld worden dat in het thans voorgestelde voorkeursscenario ca. 50 ha minder cultuurgrond in een nieuwe groene bestemming opgenomen wordt (groene percelen op onderstaande figuur). Samen met de 17 ha cultuurgrond die een bestemmingswijziging van natuur- of bosgebied naar agrarisch gebied krijgt (gele percelen op onderstaande figuur), is er netto ca. 67 ha minder cultuurgrond in groene bestemmingen in het huidige voorkeurscenario. Er kan concluderend gesteld worden dat via de voorgestelde bijsturingen aan het initiële voorontwerp RUP de impact in termen van het totale areaal cultuurgrond dat binnen het voorstel van groene bestemmingen valt, gehalveerd is (van 135 ha naar 68 ha). Figuur 17. Geregistreerde landbouwgebruikspercelen (2012) die niet meer in het voorstel van natuur- of bosbestemmingen zitten t.o.v. het voorontwerp RUP uit 2011. 6.3 Gevolgen van de bestemmingswijzigingen De bestemmingswijzigingen hebben volgende invloed op de landbouwbedrijfsvoering: - voor de bestemmingswijziging naar openbaar nutsgebied i.f.v. de aanleg van AOG Grobbendonk zijn de cultuurgronden onteigend en niet meer beschikbaar zijn voor landbouwgebruik. Binnen de zone die van agrarisch gebied naar openbaar nutsgebied herbestemd wordt gaat om het in totaal om 1,6 ha in landbouwgebruik. - voor de bestemmingswijzigingen naar natuurgebied blijven de gronden in eerste instantie nog beschikbaar voor de landbouw, met dien verstande dat: er in principe een strengere bemestingsnorm (2 GVE) van kracht wordt op 1 januari van het jaar volgend op de inwerkingtreding van het plan; deze strengere bemestingsnorm niet van toepassing is op percelen die behoren tot de huiskavel; er gedurende twee generaties een ontheffing van de strengere bemestingsnorm is voor percelen in gebruik als akker of intensief grasland. de effectieve realisatie van de natuurdoelstellingen maar mogelijk is nadat ofwel (1) de gronden verworven kunnen worden door de overheid of een organisatie die deze doelen Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 23
wenst te realiseren, ofwel (2) de huidige eigenaar/gebruiker op vrijwillige basis het actuele landgebruik aanpast i.f.v. de beoogde natuurdoelen. In eerste instantie is het generiek geldend flankerend beleid van toepassing dat automatisch van kracht wordt op het ogenblik dat het ruimtelijk uitvoeringsplan in werking treedt. Dat bestaat uit: - een gebruikersschadevergoeding voor de gebruiker van geregistreerde cultuurgronden, zijnde een eenmalige vergoeding voor de gebruikswaardedaling ten gevolge van de bestemmingswijziging; - een kapitaalschadevergoeding voor de eigenaar van geregistreerde cultuurgronden, zijnde een eenmalige vergoeding voor de waardedaling van de grond (venale waarde) ten gevolge van de bestemmingswijziging; - specifieke vrijstellingen en tijdelijke ontheffingen op de bemestingsbeperkingen die in principe van toepassing zijn binnen gebieden met een bestemming natuurgebied cfr. de bepalingen van het mestdecreet. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 24
7 Vervolg planningsproces 7.1 Naar een tussentijdse beleidsbeslissing over het voorkeurscenario Het voorkeurscenario dat uiteindelijk weerhouden wordt, kan vertaald worden naar een (nieuw voorontwerp van) ruimtelijk uitvoeringsplan dat de bestemmingen en stedenbouwkundige voorschriften concreet vastlegt. De Vlaamse Regering besliste op 20 juli 2012 dat gelijktijdig met het ontwerp van ruimtelijke uitvoeringsplan een plan van aanpak voor de verdere realisatie goedgekeurd zal worden. Dat plan van aanpak moet aangeven welke maatregelen en acties nodig zijn om de opties van het voorkeursalternatief op het terrein te realiseren. Het gaat om een pakket van (al dan niet gefaseerd) in te zetten gebiedsgerichte instrumenten en flankerende maatregelen. De gekozen bestemmingen geven immers enkel het juridisch-planologisch kader waarbinnen de verdere realisatie van de visie op het terrein kan georganiseerd worden. Deze bestemmingen en voorschriften regelen op zich de inrichting en het beheer van het gebied niet, maar hebben wel een aantal consequenties naar wat er in de verschillende deelzones kan en niet kan, voornamelijk als gevolg van een aantal generieke bepalingen uit natuur- en mestdecreet die gekoppeld zijn aan een bestemming natuurgebied. Vooraleer te starten met de opmaak van dat plan van aanpak is het wenselijk dat er beleidsmatig eerst een tussentijdse principiële beslissing genomen over het voorkeurscenario, zodat duidelijk is binnen welke contouren verder gewerkt kan worden. Het is aangewezen dat het Agentschap voor Natuur en Bos én de Vlaamse Landmaatschappij via deze tussentijdse beslissing ook het mandaat en de opdracht krijgen dit plan van aanpak in overleg met de betrokken eigenaars en gebruikers verder uit te werken. Indien uit het overleg en onderzoek dat gevoerd wordt in functie van de opmaak van dat plan van aanpak blijkt dat toch nog bijsturingen aan het voorkeurscenario nodig of wenselijk zijn, moet dat mogelijk blijven. Daarnaast lijkt het nodig dat ook beslist wordt een lokale grondenbank op te richten zodat een grondreserve opgebouwd kan worden i.f.v. het aanbieden van ruilgronden voor getroffen landbouwers. 7.2 Elementen voor plan van aanpak inzake realisatie 7.2.1 Voorbereidend onderzoek Een ecohydrologische studie voor het gebied Graafweide-Schupleer zal bepalen welke percelen precies effectief geschikt zijn voor de realisaties van de verschillende habitattypes en welke maatregelen er eventueel dienen getroffen te worden om de abiotiek van het gebied te optimaliseren (bv. verondieping van drainagegrachten). De resultaten van deze studie zullen ook duidelijk maken welke percelen prioritair verworven dienen te worden door ANB of Natuurpunt. De opmaak van deze ecohydrologische studie is voorgesteld voor het Onderzoeksprogramma 2014. 7.2.2 Verwerving Wat de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen betreft, zijn in eerste instantie zowel het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) als Natuurpunt mogelijke uitvoerders. Natuurpunt is reeds actief in het noorden van het gebied (erkend natuurreservaat Schupleer), ANB beheert het aangrenzende militair domein van Grobbendonk dat hydrologisch één geheel vormt met de zuidelijke kwelzone in de Graafweide. Grondwater dat in het hoger gelegen militair domein infiltreert, komt immers in de laaggelegen kwelzone aan de oppervlakte. Het is essentieel dat beide organisaties hetzelfde kunnen bieden aan verkopers, zowel budgettair als Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 25
naar overgangsmaatregelen toe. Verderop wordt de verwervingsprocedure van ANB toegelicht. Van zodra de herbestemming is goedgekeurd, zal het ANB een schatting aanvragen bij het Aankoopcomité Antwerpen. Daarin zullen de gronden geraamd worden op basis van hun bestemming en aard. Ook de eindegebruiksvergoeding wordt hierin bepaald. Met dit schattingsverslag wordt een aankoopvoorstel opgemaakt dat wordt voorgelegd aan de Inspectie van Financiën, die zich budgettair zal uitspreken, en aan de minister van Leefmilieu die het voorstel eerder inhoudelijk zal bekijken. Wanneer beiden een positief advies uitbrengen, wordt het benodigde budget vastgelegd. De betrokken eigenaars en gebruikers zullen aangeschreven worden met de vraag om hun grond te verkopen. Op een algemene toelichtingsavond voor de betrokken eigenaars en gebruikers kan het aankooptraject toegelicht worden samen met de mogelijke overgangsmaatregelen zoals een verder gebruik onder voorwaarden na beëindiging van het huidige gebruik. Omdat de overgangsmaatregelen afhankelijk zijn van de beheer- en ontwikkelingsdoelstellingen van het betrokken perceel en van de persoonlijke situatie van de gebruiker (leeftijd, opvolging ), dienen die in bilateraal overleg verder verfijnd te worden. De eigenaar heeft recht op de venale waarde van de grond, de gebruiker bij beëindiging van zijn gebruik (al dan niet pacht) op de eindegebruiksvergoeding. Wil hij zijn huidig gebruik beëindigen en wordt overeengekomen dat hij de grond nog een aantal jaar mag gebruiken onder voorwaarden, dan wordt dat in rekening gebracht. De vergoeding waar hij dan recht op heeft, daalt procentueel in de tijd. Wil hij zijn gebruik niet beëindigen en wordt het perceel toch aan ANB verkocht, dan zal ANB voor wat de opzeg betreft de bepalingen van de huurwet/pachtwet respecteren. 7.2.3 Fasering Percelen die effectief geschikt zijn voor de ontwikkeling van de kritische habitattypes laagveen (habitattype 7140) en veldrusgraslanden (6410) zullen prioritair aangekocht worden. Deze habitattypes vereisen immers een specifiek beheer. Ook gronden die noodzakelijk zijn om de vereiste abiotiek voor deze habitattypes te herstellen en om deze habitattypes te bufferen, dienen prioritair aangekocht te worden. Percelen waarop de uitbreiding van elzenbroekbos gerealiseerd moet worden, dienen niet aangekocht te worden indien de huidige gebruiker bereid is om deze spontaan te laten verbossen in ruil voor een éénmalige vergoeding. Dit geldt zeker voor de bestaande populierenbossen waarin zich spontaan een habitatwaardige onderetage zal ontwikkelen wanneer ze niet langer geëxploiteerd worden. Omdat er bovendien geen specifiek beheer noodzakelijk is voor dit habitattype, is aankoop van deze percelen niet de eerste optie. Percelen die effectief geschikt zijn voor de ontwikkeling van mesofiele hooilanden (habitattype 6510), worden best wel aangekocht zodat met geïnteresseerde landbouwers een gebruiksovereenkomst kan afgesloten worden voor een extensief hooilandbeheer zonder bemesting. 7.2.4 Flankerend beleid Vanaf dit jaar wordt op het MINA-fonds een vastleggingsbudget t.a.v. de VLM voorzien voor de uitvoering van een flankerend beleid IHD (voor de begroting 2014 is dit 2.500.000 euro). Hiermee kunnen o.m. studies, grondenruil en (éénmalige) vergoedingen gefinancierd worden. Om aanspraak te kunnen maken op dit budget, dient tijdig een gemotiveerd projectvoorstel te worden overgemaakt aan de VLM. De projectvoorstellen worden besproken en geselecteerd door ANB en VLM. Landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van de Kleine Nete en Aa 26
255 252 248 250 249 257 69 n2 69 v 69 z 70 c 11 c3 30 x3 73 n 73 m 257 d 260 s 266 a 217 h 11 n 45 n 287 l 76 w3 76 v5 207 e 460 g 459 p2 17 k 284 s 283 g 76 l5 76 a5 260 f 265 k2 12 b 18 a2 266 b 280 b 72 t 72 p 460 f 18/3 17 f 17 g 11 y2 12 d 213 p 209 a 260 l 11 m2 11 z2 30 v3 280 a 284 d284 x 266 c 75 n 218 h 283 h 460 c 76 e3 76 n3 17 h 75 y 11 e3 12 c 254 k 459 s2 30 d3 75 z2 10 x2 11 n2 266 d 75 m 68 r69 x 215 b 260 m 17 l 279 d 284 e 30 c3 75 y2 75 p 18 b2 76 y4 76 e4 213 m 75 z 253 f 287 m 466 73 a2 218 k 75 x2 11 l2 70 f 283 k 10 w2 30 s3 266 e 75 r2 279 c 72 s 284 f 74/2 h 75 a3 30 t3 68 p 64 d2 17 m 287 n 73 g2 244 p2 283 f 75 c 11 b3 70 e 10 v2 17 e 67 l 247 b 267 e 12 f 10 t2 18 z 73 k 279 b 30 p3 65 c2 244 n2 280 c 74/2 g 18 c2 64 p2 8n 254 h 267 f 287 p 283 l 75 d 247 a 10 b4 12 e 17 n 9r 10 s2 11 x 73 z 462 d 65 z 65 b2 72 f 31 n 244 f2 11 f3 246 a 43 k2 279 a 8r 268 k 267 d 280 k 280 d 287 r 71 m 12 g 283 m 73 t 73 l 250 k 4 l 10 c5 219 n 65 a2 5f 2h 244 d2 31 k 64 s2 16 a2 64 r2 283 v 73 e2 283 n 246 b 4m 270 m 10 b5 71 l 16 z 10 c4 280 f 280 h 462 c 1 r2 1 w21 v2 2 l 13 p 249 f2 8p 63 f 64 t2 71 r 71 t 222 k 244 h2 244 l2 283 p 283 t 10 a4 45 p 60 d 61 f 16 b2 73 s 71 k 71 s 248 b 279 e 465 1 c3 31 l 10 a5 1 l3 1 m3 10 y3 249 g2 223 h 222 m 248 e 270 n 10 d4 13 v 16 y 267 k 1 k3 6 c 13 n 10 z3 10 z4 63 g 283 s 13 t 1 b3 1 z2 1 h3 278 c 71 v 279 f 10 h3 7 m2 263 16 c2 228 l 284 e2 1 g3 245 c 270 l 248 f 242 h2 242 c3 16 x 43 w2 43 x2 62 r 62 w 7 k2 31 m 283 r 268 a2 268 v 10 e4 1 h2 228 g 225 k 222 l 234 l 270 d 268 w 276 b 71 h71 p 279 g 16 d2 10 k3 62 v 242 k2 43 s2 43 v2 242 w2 268 s 10 y4 243 n 7 h2 13 r 16 h2 13/3 32 a 283 d 278 b 268 f 268 y 10 f4 44 m 276 c 461 c 1 g2 6a 464 7 n2 242 l2 271 c 271 b 10 d2 10 l3 10 g4 231 k 233 f2 234 m 43 r2 43 t2 16 e2 32 b 13 s 241 v 276 d 44 p 7 p2 7 f2 243 w 16 g2 32 f 242 n2 461 a 10 x4 10 h4 43 y2 271 a2 43 z2 234 n 15 c 282 a 15 h 16 f2 276 e 268 z 44 n 234 y 526 d2 241 t 233 k2 7 e2 13 k 13 w 10 e5 242 d3 10 f5 42 g 271 f 234 r 281 a 243 v 268 t 276 f 16 g 15 g 463 10 x3 13 m 13 l 13/2 42 f 490 526 e2 526 k3 268 h 271 g2 7 d2 233 m2 276 g 282 c 491 a 241 s 242 f3 242 e3 16 s 16 n 268 m 10 s4 526 c2 234 a2 243 t 10 t3 10 n310 v3 41 r2 41 y2 526 m3 262 276 h 7 c2 271 l2 271 k2 233 m 526 a3 241 r 276 k 275 l 41 x2 41 s2 526 m2 16 t 16 k 16 l2 242 s2 495 a 36 p 234 v 234 b2 243 s 10 r4 41 b2 275 h 268 l 7 b2 10 s3 14 e 526 b3 526 l3 276 l 234 c2 15 e 15 d 16 k2 16 l 41 v 41 w2 526 k2 233 n 241 p 15 f 234 s 275 k 41 a3 271 d2 14 f 243 r 526 t2 268 e 10 p4 14 d 242/2 276 m 526 r3 16 m2 14 b 14 c 36 r 526 p3 526 v2 526 h3 234 w 233 t 14 g 10 g5 10 p3 479 a 264 241 n 242 a3 242 y2 40 w 41 z2 41 a2 274 c 275 d 287 x 287 y 36 n 526 s 233 c2 234 f2 243 p 10 w3 496 a 526 r 526 z2 271 s 271 h2 272 f 233 d2 39 z 274 d 40 p 234 g2 40 v 276 a 233 l2 242 x2 528 r 527 p 287 n 288 m 526 n2 241 m 233 h2 234 x 235 y 525 m 269 39 e2 39 h2 40 n 527 l 526 l2 274 e 528 v 288 w 288 y 288 f 287 v 36 m 39 d2 271 t 525 f 273 a 233 n2 235 v 241 k 491 b 285 k 285 t 274 f 241 l 235 z 530 l 493 a 278 286 k 288 r 235 w 287 g 287 z 499 525 k 497 525 l 285 r 39 g2 274 a 241 h 241 g 273 e 530 t 530 v 235 x 235 c2 235 a2 287 m 285 p 285 h 288 z 483 a 531 l 273 b 528 t 530 c 288 n 287 h 241 e 241 f 273 b 273 c 275 a 524 c 235 p 529 p 529 r 273 a 527 n 235 b2 277 531 n 530 m 236 e 288 p 288 g 267 273 c 279 531 p 528 h 524 n 236 d 498 285 z 286 l 288 x 529 n 285 v 492 265 d 524 m 272 c 272 d 236 h 236 c 284 285 s 285 y 288 v 289 z 289 d2 546 w 546 r 524 h 240 f 236 f 236 g 285 w 546 b 523 g 289 w 506 b 546 t 546 l 240 e 272 a 270 a 289 y 489 a 240 b 240 d 493 b 523 h 506 a 530 s 494 a 547 a 240 c 280 289 x 239 s 549 w 500 a 283 523 m 239 r 522 h 239 x 527 c 501 a 548 g 549 x 281 239 v 504 545 d 289 b2 549 v 548 d 548 b 522 k 517 e 502 505 282 522 l 239 w 334 b 508 272 b 517 d 534 b 522 m 489 b 545 c 521 c 513 c 289 a2 515 g 521 e 493 c 517 f 513 b 334 a 545 f 521 d 289 b 517 h 549 y 515 b2 514 e 289 s 488 c 544 b 503 a 271 518 a 520 b 488 a 488 d 484 a 514 c 545 e 289 c 515 y 333 488 b 538 550 a 549 n 519 a 487 a 517 g 507 a 515 r515 a2 551 f 551 g 289 d 256 261 251 258 348 347 a 343 b 344 345 378 p 378 h 231 l 342 b 342 a 229 d 229 k 265 c 266 a 341 336 233 d3 227 c 226 m 226 l 226 p 226 k 226 f 226 d2 226 t 226 b2 226 e 226 x 226 d 226 c2 349 e 281 k 285 g285 k 279 a 349 l 349 k 350 h 285/2 350 g 286 k 286 h 286 f 286 g 348 b 347 c 344 d 287 c 288 e2 288 y 288 n 295 m 295 e 294 m 290 g 290 v 293 292 k 292 r 294 b 29 f 29/2 b 29/2 e 30/2 e 29/2 c 35/2 23 c 26 y3 35 c 38 x 35 d 21 d 38 a2 38 c2 20 d 20 f 37 g 37 h 56 x 55 e 37 k 38 f 37 f 16 n4 56 n 56 w 55 l 16 m4 16 n2 53 b 56 z 16 t4 56 c2 251 f2 16 h2 16 k4 16 g2 16 y3 16 h4 16 w4 250 n3 251 h2 50 s 16 l4 161 a 75 n 154 a 75 p 77 e 52 l 59 m 726 a 47 d 48 c 49 e 95 c 94 f 90 c 94 e 69 d 68 a 69 c 49 d 48 b 63 a 59 g 59 t 741 e 741 b 64 a 755 a 748 r 748 t 59 r 58 k 218 217 211 m 224 e 208 a 211 r 225 226 d 226 b 210 b 172 k 175 h 172 m 171 f 166 170 169 206 c 173 h 175 f 777 b 179 l 176 b 175 e 177 c 749/3 177 b 179 k 180 k 182 a 180 d 180 l 203 a 773 v 773 g 773 h 774 k 9h 9k 773 w 180 f 181 c 186 d 203 b 199 b 773/3 180 h 183 b 184 774 g 178 181 b 185 751 d 179 h 182 b 209 w 209 t 770 c 749 c 204 209 r 209 h 209 m 209 l 209 s 209 v 771 g 772 f 186 c 231 h 227 b 769 c 752 g 749 d 171 d 167 d 206 b 209 n 767 e 752 h 751 f 750 d 167 g 209 p 211 t 748 x 167 e 165 e 209 x 211 n 748 n 768 a 745/3 172 p 207 b 211 p 215 a 216 a 72 b 766 c 746 a 163 c 211 s 215 b 216 b 219 211 k 214 a 58 d 251 w 58 f 214 b 61 59 l 58 h 69 m 211 l 70 a 59 k 58 g 69 l 767 d 748 m 748 w 163 b 69 r 71 a 60 59 p 69 t 753 a 754 c 748 v 73 k 69 v 62 56 b2 69 s 756 a 757 748 e 164 d 160 m 765 h 765 g 758 d 741 d 741 c 173 e 163 d 763 l 763 k 741 f 744 b 164/2 69 k 69 p 65 59 s 57 m 69 g 69 f 73 l 74 g 69 h 66 59 h 63 b 76 g 67 69 e 59 n 76 h 763 s 763 h 761 e 736 740 a 745 d 160 k 787 c 787/3 c 762 n 762 m 735 c 712 b 710 b 160 l 673 b2 787/4 761 f 712 d 745/2 a 153 738 747 a 94/2 50 t 56 a2 252 d4 252 x3 252 v3 252 s3 252 c4 57 k 57 l Voorbereidend 252 y3 Onderzoek RUP "Vallei van de Kleine Nete en Aa" 252 t 252 s Voorkeursscenario deelgebied Graafweide-Schupleer, 25 oktober 2013 252 z3 Bodemkaart 252 v2 252 m3 252 g3 252 a4 kadastraal252 perceel b4 2011 252 e4 Tussentijds werkdocument zonder formele juridische waarde 72 e3 53 d 78 d 88 e 91 c 95 d 78 a 733 a 734 a 163/2 56 e 56 r 88 d 92 b 712 c 708 b 152 c 84 a 85 a 672 g 674 s 674 t 674 l 674 w 674 k 673 d2 674 e2 674 m 674 y 674 b2 674 d 674 a2 674 e 674 d2 674 p 674 g 739 157 a 156 a 78 b 673 l2 674 r 712 a 159 e 673 p2 673 n2 737 157 c 50 r 52 c 16 p4 16 f2 16 l2 16 k3 16 s3 254 n 16 d2 16 r3 254 p 254 r 253 p 253 h 16 e2 252 f4 252 g4 252 h4 252 k4 252 t3 252 l4 252 m4 252 p3 252 r3 252 w3 55 d 54 d 79 b 673 k2 762/2 762 k 724 713 663 g 675 a 725 a 707 a 157 b 664 c 671 a 723 a 711 c 151 152 b 79 a 676 a 727 714 711 b 79 c 83 a 93 c 94 c 50 p 38 v 80 a 86 b 664 d 671 c 728 721 705 a 152 a 668 b 682 a 730 a 720 706 664 a 667 b 722 715 c 664 b 678 c 678 e 679 680 732 a 718 699 150 148 b 678 d 677 b 685 716 a 717 698 b 148 a 682 c 684 709 81 a 82 a 45 b 46 b 716 b 666 b 666 a 719 701 700 147 92 c 41 g 697 b 665 681 688 a 686 a 660 596 683 l 687 b 696 80 b 87 a 683 k 606 b 605 604 682 b 690 c 686 b 702 141 b 86 a 107 38 t 693 597 d 597 a 683 g 690 d 656 659 606 a 595 d 683 m 688 b 144 a 142 96 42 d 38 y 38 z 20 e 108 40 e 21/2 38 w 139 140 97 a 106 f 690 g 689 d 158 106 l 44 583 a 149 99 c 690 f 683 h 687 c 694 b 146 143 99 d 117 a 43 39 k 38 b2 21 e 17 d 251 m 110 584 d 683 e 691 703 105 586 606 d 603 c 603 d 597 c 595 c 692 695 c 106 k 117 b 38 d 17 e 16 t2 120 584 a 144 b 98 a 116 584 c 601 b 594 b 594 a 576 695 e 138 100 109 115 575 d 575 c 103 104 111 582 694 a 145 141 a 118 b 19 g 22 d 15 v3 18 n2 19 e 19 h 18 s2 18 y2 15 w2 15 w3 18 p2 18 t2 18 w2 18 z2 15 m4 18 a3 18 v2 18 m2 18 x2 15 r3 15 e4 15 e3 15 d3 15 g3 15 f3 15 l2 15 k2 15 b3 15 c3 19 a 15 l4 15 k4 252 p2 129 112 575 e 574 c 298 a 297/2 695 b 136 101 578 a 571 g 607 c 607 d 593 592 575 b 102 125 121 23 d 299 137 124 a 569 c 591 a 577 a 695 a 135 585 a 579 a 485 a 602 598 689 e 134 128 114 30/2 c 300 a 486 b 486 c 599 a 589 b 591 b 587 a 581 572 b 573 d 297 130 122 b 29/2 a 30/2 f30 d 301 a 302 580 e 573 c 300 b 126 256 31 d 563 a 133 31 e 29 g 560 512 f 509/2 a 509 c 590 a 580 b 579 c 571 e 560/2 300/2 131 a 113 14 t 72 b3 132 a 571 f 564 b 562 a 310 311 254/2 124 b 32 a 26 a4 25 f25 g 26 h3 26 m3 26 z3 26 z2 26 w3 26 r3 26 k3 13 l 26 b4 26 t326 s3 26 n3 26 l3 26 c3 26 d3 26 e3 26 p3 14 s 26 b3 16 z2 16 k16 l 16 f3 16 n 16 s4 16 v3 16 r4 131 b 570 564 a 562 b 303 a 569 b 516 c 585 b 561 d 312 314 516 e 561 b 561 c 559 313 566 565 301/2 301 b 559/2 252 b 33 d 27 a2 16 z 132 b 249 554 512 g 509 d 511 d 512 c 512 d 511 c 568 567 552 e 553 e 296 318 316 557 b 304 a 309 553 f 515 c2 516 g 516 k 541 542 552 d 557 c 558 b 539 552 c 557 a 304/2 304 b 305 315 319 b 324 307 317 250 123 26 x2 15 g4 15 h415 s3 15 s 16 v2 16 e 16 w2 16 p 16 w3 16 r 16 a3 320 a 321 323 242 252 a 278 b 25 h 11 v 325 247 a 308 322 558 a 306 a 127 292 t 30/2 g 27 z 327 a 292 s 27 y 28 w 1/2 v 27 f2 27 c2 243 259 29 l 27 s 244 a 245 a 326 a 246 328 255 a 297/2 27 g2 241 a 239 b 263 257 258 31/2 297/3 239 a 260 279 c 295 f 29 k 329/2 237 e 254 a 294 f 294 e 294 g 294 d 294 k 294 h 294 l 295 g 329 295 b 253 290 e 290 f 290 l2 290 k2 290 m2 290 v2 290 y2 290 y 290 t2 292 e 290 h2 292 h 292 b 292 n 292 p 291 e 291 c 292 m 292 a 291 f 291 d 238 a 306/2 306 b 291 251 290 s2 288 l2 238 b 279 b 287 e 287 f 288 e 288 d 287 a 288 x 290 e2 290 p2 290 f2 290 d2 290 n2 290 c2 292 331 a 262 261 a 332 d 543 549 a 550 b 556 295 a 293 520 a 544 a 540 555 551 e 551 h 290 b 337 a 549 m 294 290 a 332 e 338 233 v2 233/2 c 233 e3 228 m 233 f3 233 a3 233 z2 233 h 228 l 233 p 233 v 233 w2 214 w 233 m2 233 b3 233 w 233 n2 228 n 233 a2 233/2 b 225 f 233 f2233 y2 235 e 220 d2 220 f2 233 b2 225 e 220 c2 233 x2 233 e2 237 c 220 z 220 b2 233 d2 268 b2 218 g3 225 d 223 h 235 g 220 y 268 e2 268 f2 220 w 235 h 218 r3 235 f 268 g2 268 a2 218 w3 220 l 219 g 269 m 268 e 268 r 220 k 218 x3 269 n 268 c2 268 d 220 s 268 a 220 f 218 t3 273 s 272 h 270 b 269 l 220 d 273 w 269 h 218 x2 218 v3 267 c 220 c 218 z 218 y2 218 a3 275 k 271 c 218 h3 218 k3 218 t2 275 z 275 y 218 z2 264 277 d 274 t 216 l 275 v 274 s 277 l 280 m 280 s 277 m 281 f 280 p 282 g 281 h 277 k 265 280 r 349 m 282 k 277 r 344 e 335 a 340 c 232 d 229 l 266 c 340 b 232 b 232 c 230 b 230 c 260 b 260 a 343 a 346 g 378 m 259 74/2 e 75 w2 73 f2 1e 1f 186 e 198 187 186 k 186 f 1g