Datum 18 maart 2014 Ons kenmerk KV/EDL/227/31/2014 Nota Bevraging AZ begroting 2014 Resultaten Voor het tweede jaar op rij deed Zorgnet Vlaanderen een bevraging bij de Vlaamse algemene ziekenhuizen over hun financiële resultaten van 2013 en begrotingen van 2014. Hieruit blijkt dat de negatieve trend van de voorgaande jaren zich versterkt doorzet. Steeds meer ziekenhuizen sluiten af met een negatief bedrijfsresultaat. In een tweede luik peilde de enquête naar de maatregelen die ziekenhuizen nemen of plannen om hun begroting 2014 in evenwicht te brengen. Dit jaar werd ook wat dieper ingegaan op maatregelen op het vlak van personeel. Uit analyse van deze cijfers blijkt dat het de algemene ziekenhuizen het steeds moeilijker hebben om het hoofd boven water te houden. In 2013 zal meer dan de helft van de ziekenhuizen juist break-even of zelfs met een negatief bedrijfsresultaat afsluiten. Dat is op termijn niet houdbaar. De ziekenhuizen zoeken dan ook naar maatregelen om de begrotingen min of meer in evenwicht te krijgen, maar ook dat wordt steeds moeilijker. De opeenvolgende besparingsrondes in de gezondheidszorg treffen de ziekenhuizen, het personeel en ook de patiënt (hogere patiëntenbijdrage, maar ook op het vlak van dienstverlening, op termijn zelfs op vlak van kwaliteit), ook al beweert minister Onkelinx het tegendeel. Steekproef 36 ziekenhuizen namen deel aan de enquête. Dat is 2/3 van de Vlaamse algemene ziekenhuizen. Samen vertegenwoordigen ze 77% van het totaal aantal erkende bedden in Vlaanderen. Voor het boekjaar 2014 begroten deze 36 instellingen een bedrijfsomzet van 6,3 miljard. T. 02 511 80 08 F. 02 513 52 69 post@zorgnetvlaanderen.be www.zorgnetvlaanderen.be 1
Financiële analyse Uit de MAHA-sectoranalyse (Model for Automatic Hospital Analyses) van Belfius blijkt dat steeds meer ziekenhuizen de laatste jaren kampen met slechte cijfers. Ook voor het geheel van de instellingen in de steekproef zet deze negatieve trend zich door. Zo gaat onder andere het courante resultaat 1, nl. hetgeen men overhoudt uit de gewone bedrijfsvoering, verder achteruit: 2014 ziet er momenteel niet beter uit. De ziekenhuizen in de steekproef begroten momenteel gemiddeld slechts een marge van 0,56% op de omzet. De minste tegenslag of bijkomende besparingsronde zal hard aankomen en steeds meer ziekenhuizen in het rood duwen. Op het niveau van de individuele instellingen blijkt dat deze negatieve tendens geen uitzonderingen betreft. Minder dan 1 op de 10 ziekenhuizen slaagt er voor het boekjaar 2013 in om een marge tussen 2 tot 5% op de omzet te realiseren. Het aantal ziekenhuizen met een courant resultaat in het rood verdubbelde van 1 op 5 in 2012 naar 2 op 5 instellingen in 2013. 1 Cijfers van boekjaren 2011 (24 instellingen) en 2012 (36 instellingen) zijn definitief. Voor 2013 ( 35 instellingen) betreft het een raming gezien de meeste instellingen de boekjaren momenteel aan het afsluiten zijn. T. 02 511 80 08 F. 02 513 52 69 post@zorgnetvlaanderen.be www.zorgnetvlaanderen.be 2
Ook de begrotingen van de ziekenhuizen voor 2014 vertonen lagere marges dan de jaren voordien, ondanks de (besparings)maatregelen die de ziekenhuizen zelf nemen (cf. infra). Zo begroten 8 op 36 ziekenhuizen voor 2014 een negatief courant resultaat, 14 een marge van 0 tot 1%, 11 een marge tussen 1 en 2% en tot slot een enkeling een marge tussen 2 en 5% op de omzet. Voor wat betreft de bedrijfsomzet zullen honoraria en het BFM in 2014 ongeveer evenveel bijdragen. Het BFM van de steekproef stijgt op twee jaar namelijk iets meer dan de stijging aan honoraria en werkt het minimale verschil bijna weg. Het aandeel van de farmaceutische producten valt terug omdat de omzet hiervan zo goed als gelijk blijft, nl. jaarlijks ongeveer 840 miljoen. De belangrijkste verklaring voor de steeds lagere resultaten zit in een verdere stijging van de kosten, meer bepaald die van de bezoldigingen die 5,2% bedraagt voor de periode 2012-2014. Die wordt slechts deels opgevangen door een stijging van het budget financiële middelen (BFM), namelijk +4,4% voor dezelfde periode. De bevraging peilde ook naar het aantal VTE in de ziekenhuizen. Daaruit blijkt dat het aantal VTE min of meer constant is in de periode 2013-2014. De stijging van de loonkosten betreft dus voornamelijk een stijging van de (loon)kost per VTE en is niet een gevolg van een hoger aantal tewerkgestelde personen. T. 02 511 80 08 F. 02 513 52 69 post@zorgnetvlaanderen.be www.zorgnetvlaanderen.be 3
Besparingsmaatregelen Door de opgelegde besparingen zien de ziekenhuizen zich genoodzaakt maatregelen te nemen, zowel eenmalige als structurele. 35 ziekenhuizen gaven gedetailleerd aan waarop zij (vooral) willen bezuinigen: Investeringen De ziekenhuizen zullen medische of onroerende investeringen uitstellen. Dat is uiteraard slecht nieuws voor de infrastructuur, die volgens de laatste MAHA-analyse 2012 toe is aan vernieuwing. Investeringen worden ook strenger beoordeeld en nauwlettender opgevolgd. Gaan ze toch door met investeren, dan zoeken de ziekenhuizen goedkopere of minder duurzame alternatieven. Dit jaar wordt ook de bevoegdheidsoverdracht van de ziekenhuisinfrastructuur naar Vlaanderen aangehaald om met voorzichtigheid te investeren, aangezien er nog grote vragen zijn over welke dossiers in aanmerking komen en welke financiering er dan tegenover zal staan. Verder blijkt ook de investering in ICT (onder meer in het kader van het Elektronisch Patiëntendossier) een steeds belangrijker uitgavenpost. Opbrengsten Klassieke maatregelen zoals een geplande stijging van activiteit en verdere substitutie naar dagziekenhuis zouden de inkomsten moeten verhogen. Sommige ziekenhuizen geven aan de cafetaria- en parkingtarieven te zullen optrekken. Andere inkomsten worden dan weer gezocht bij de artsen, maar ook bij de patiënt of diens verzekering door een verhoging van de persoonlijke bijdragen, het aanrekenen van een forfait of het aanrekenen van meer kosten. Hier en daar worden de kamer- en ereloonsupplementen opgetrokken. Kosten. Een tweede belangrijke kostencomponent waarop bespaard wordt, is de aankoop. Zo zoeken de ziekenhuizen naar voordelen door samenaankoop (bijv. geneesmiddelen, energie, voeding, was en linnen), verhogen ze verder het kostenbewustzijn en werkt men meer met raamakkoorden. Verschillende contracten worden herbekeken, bv. onderhoud, consultancy, audits en studies. De sector zet verder in op standaardisatie en efficiëntie, zowel op het vlak van processen en (samen)werking als administratief en medisch materiaal. Personeel Tot slot werd dit jaar dieper ingegaan op de maatregelen en evoluties op het vlak van personeel. Zo stellen we vast dat het totaal aantal werknemers in 30 deelnemende ziekenhuizen (66% van de Vlaamse erkende bedden in AZ) zo goed als stabiel blijft in 2014, op ongeveer 33.500 VTE. Er zijn echter wel wat verschillen tussen ziekenhuizen onderling. Zo evolueert de tewerkstelling op instellingsniveau van -50 VTE tot +50 VTE ten opzichte van 2013. Op het niveau van de verpleegeenheden stellen we een globale daling vast van bijna 100 VTE; dit gaat van -35 in het ene ziekenhuis tot +17 VTE in een ander. Gezien de recente conclusies van een Europees onderzoek 2, nl. de RN4CAST, waaruit blijkt dat het aantal verpleegkundigen per patiënt omgekeerd evenredig is met de kans op mortaliteit, is dit toch wel onrustwekkend. 2 Aiken et al, Nurse staffing and education and hospital mortality in nine European countries: a retrospective observational study, The Lancet, feb 2014. T. 02 511 80 08 F. 02 513 52 69 post@zorgnetvlaanderen.be www.zorgnetvlaanderen.be 4
Voor de ziekenhuizen kwamen er de laatste jaren ook een aantal opdrachten bij, zonder dat daar voldoende financiering tegenover staat. Zo zijn accreditering, indicatoren en patiëntveiligheid, traceerbaarheid en een verstrenging van de regelgeving (bv. ziekenhuisapotheek), overheidsopdrachten, bijkomende en wijzigende registraties, EPD en transparantie maar enkele voorbeelden. Toch probeert men dit, ondanks de precaire budgettaire situatie, met hetzelfde aantal mensen te verwezenlijken. Onderstaande grafiek geeft tot slot een overzicht van de maatregelen die het vaakst van toepassing zijn of overwogen worden op basis van de feedback van 35 ziekenhuizen. T. 02 511 80 08 F. 02 513 52 69 post@zorgnetvlaanderen.be www.zorgnetvlaanderen.be 5