WAT WERKT BIJ DE AANPAK VAN ARMOEDE? WAT WE KUNNEN LEREN VAN EMPOWERMENT 16 MAART 2016 Werkconferentie Sint Laurensfonds: Kinderen en armoede - naar een gerichte inzet Dr. Jurriaan Omlo
ROTTERDAM IS DE ARMSTE STAD VAN NEDERLAND Percentage Rotterdamse huishoudens onder de lage inkomensgrens: 18,3% Percentage Rotterdamse huishoudens dat langdurig onder de lage inkomensgrens leeft: 7,5% Verschil met andere grote steden (Amsterdam, Den Haag en Groningen) is niet groot
IN 2015 GROEIDEN RUIM 320.000 MINDERJARIGE KINDEREN OP IN EEN HUISHOUDEN MET EEN LAAG INKOMEN.
STEEDS MEER ARME KINDEREN Eén op de drie Marokkaans-Nederlandse kinderen leeft onder de armoedegrens. De meerderheid van de arme kinderen is autochtoon. De meerderheid van de arme kinderen heeft werkende ouders.
GROTE GROEPEN STROMEN UIT DE ARMOEDE VAN DE KINDEREN DIE IN 1985 ARM WAREN, BLEEK 23% IN 2008 NIET ARM. Groter risico op armoede op latere leeftijd. Toenemend risico als kinderen langdurig in armoede leven.
ARMOEDE WEER VOLOP IN DE SCHIJNWERPERS Sinds de crisis is de armoede in Nederland met ruim een derde gegroeid. Politieke aandacht sterk beïnvloed door economische ontwikkelingen. Het ontdekken en negeren van armoede als maatschappelijk probleem.
ARMOEDE HOORT ALTIJD OP DE POLITIEKE AGENDA TE STAAN DE GEVOLGEN VAN ARMOEDE Depressies, chronische aandoeningen, minder tevredenheid en kortere levensduur Ondermijning sociaal-maatschappelijke participatie Relatiespanningen, relatiebreuken, opvoedingsproblematiek en huiselijk geweld
ARMOEDE HOORT ALTIJD OP DE POLITIEKE AGENDA TE STAAN DE GEVOLGEN VAN ARMOEDE VOOR KINDEREN Slechtere schoolprestaties Verminderd welzijn (angstig, ongelukkig en schaamte) Slechtere gezondheid (fysieke en psychische klachten) Onrust over financiën (geen eten en latere opleiding)
EMPOWERMENTBENADERING VAN ARMOEDE EMPOWERMENT IS NIET ÉÉN DOEL OF ÉÉN METHODIEK RICHTINGGEVEND DENK- EN HANDELINGSKADER BEGRIJPEN VAN SOCIALE PROBLEMATIEK VAN MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE GROEPEN PASSENDE MAATREGELEN TOEPASSEN Drie niveaus van empowerment
EMPOWERMENT OP INDIVIDUEEL NIVEAU Psychologisch kapitaal: wilskracht, veerkracht, eigen regie en talenten. Copingstrategieën het verminderen van stress en spanningen om problemen op te lossen of beheersbaar te houden.
COPINGSTRATEGIEËN VAN VOLWASSENEN Vermijden van luxe. Vermijden van sociale contacten. Focussen op harde uitgaven (woonlasten en voeding). Kopen van tweedehands producten.
COPINGSTRATEGIEËN VAN KINDEREN Bijbaantjes nemen en sparen. Kleding ruilen, karweitjes doen, statiegeldflessen verzamelen. Focussen op leuke dingen die geen geld kosten. Niet laten merken aan ouders dat ze iets willen wat geld kost. Prijsbewuste houding.
INTERVENTIES DIE INZETTEN OP GEDRAGSBEÏNVLOEDING Niet iedereen gebruikt effectieve copingstrategieën. Niet iedereen beschikt over voldoende psychologisch kapitaal. Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen. Versterken van eigenwaarde en zelfvertrouwen.
ROL VAN SOCIALE PROFESSIONALS Bevorderen van eigen regie en aanspreken van talenten Ontwikkelen van vaardigheden en stimuleren maatschappelijke participatie Kinderen inspireren, motiveren en ondersteunen Outreachend werken: vroegtijdig ingrijpen om erger te voorkomen
EMPOWERMENT OP COLLECTIEF NIVEAU Sociaal kapitaal: vermogen om samen met anderen problemen aan te pakken. Zelforganisatie en zelfhulp in de sfeer van lotgenoten en zelfhulpgroepen. Sociaal kapitaal maakt het mogelijk om de eigen problemen samen met anderen aan te pakken. Kracht van lotgenoten: zelfvertrouwen, de ervaren sociale en emotionele steun, optimisme, gevoel van zelfregie en controle, begrip en inzicht in de problematiek, uitwisseling van informatie en ervaringskennis, (h)erkenning en wederzijdse hulp.
EMPOWERMENT OP COLLECTIEF NIVEAU Copingstrategieën uitwisselen: leren omgaan met de gevolgen van armoede weerbaarheid en zelfvertrouwen Publieke ruimtes en buurtvoorzieningen: plekken waar mensen sociaal kapitaal kunnen verwerven en waar professionals groepen met elkaar kunnen verbinden Zelforganisatie en burgerinitiatieven (ruilsystemen, budgetkringen en voedselbanken) Kinderen toegang verschaffen tot sport, cultuur bibliotheek en openbaar vervoer (kindpakket)
BRIDGING: VERBINDINGEN MET ANDERE GROEPEN Mensen in kwetsbare posities hebben vaak tekort aan zwakke banden Toegang tot nieuwe hulpbronnen (Budget)coaches, mentoren, maatjes en buddy s (ondersteuning in onderwijs)
JOS VAN DER LANS: WE HEBBEN BEHOEFTE AAN PROFESSIONALS DIE MENSEN WEER OP WEG HELPEN DOOR VERBINDINGEN TE LEGGEN TUSSEN KWETSBAAR EN KRACHTIG, TUSSEN ONGEZOND EN GEZOND, TUSSEN ZWAK EN STERK, TUSSEN ARM EN RIJK, TUSSEN TALENTEN EN MOGELIJKHEDEN.
SOCIALE STEUN VORMT BESCHERMENDE FACTOR Net rond kunnen komen dankzij sociaal vangnet Sociale steun bij opvoeding Negatief opvoedingsgedrag (schelden en geweld) neemt af Betere ouder-kind relatie door minder frustraties en depressies
EMPOWERMENT OP POLITIEK-MAATSCHAPPELIJK NIVEAU Maatschappelijk kapitaal: vergroten van macht bij de doelgroep om veranderingen door te voeren die verder reiken dan het eigen leven Veranderen van vooroordelen en uitsluiting via lokale campagnes, betere toegankelijkheid van (buurt)voorzieningen en beïnvloeden wet- en regelgeving In belangengroepen, zelforganisaties en online communities meer macht dan individueel Kinderombudsman: handreiking voor gemeenten over het kindpakket
EMPOWERMENT PRINCIPES Erkenning krachten, talenten en mogelijkheden Erkenning kwetsbaarheid en sociale afhankelijkheid Bij multiprobleemgezinnen intensieve en langdurige begeleiding nodig Veel gezinnen voldoende aan korte en lichte interventies
INVESTEER IN ECONOMISCH KAPITAAL (BASISINKOMEN) Minder emotionele problemen, meer zelfvertrouwen Minder gedragsproblemen (bijv. spijbelgedrag, tienerzwangerschappen) en beter in staat om sociale contacten aan te gaan Betere relaties met ouders Betere schoolprestaties en beter perspectief op arbeidsmarkt Positieve effecten op inkomen en gezondheid tot in volgende generatie
AANDACHT VOOR SPECIFIEKE GROEPEN Aandacht voor groeiende groep kinderen met werkende ouders Hulpaanbod sluit vaak niet aan op de kinderen van migranten Ouders verbreken vaak het contact met jeugdzorg of de GGZ vanwege gebrek aan culturele sensitiviteit Kennis, houding en vaardigheden van professional doorslaggevend bij winnen vertrouwen en resultaten Community-, netwerk- of familiebenadering levert meer positieve resultaten op
BLIJVEN LEREN DOOR TE EVALUEREN Veel kritiek op armoedebeleid vanuit sociale wetenschappen Gaat ten koste van antwoorden op de vraag wat wél werkt Evalueren vanuit intrinsieke motivatie om het goede te doen voor de mensen om wie het gaat Geen afrekenmechanisme, maar een feedbackmechanisme Evalueren om te leren en tussentijds verbeteringen door te voeren
BEDANKT VOOR UW AANDACHT! Meer lezen op: https://www.movisie.nl/publicaties/wat-werkt-aanpakarmoede www.jurriaanomlo.nl